Book Title: Naishadh Mahakavyam Purvarddham
Author(s): Hargovinddas Shastri
Publisher: Chaukhambha Sanskrit Series Office

View full book text
Previous | Next

Page 734
________________ एकादशः सर्गः। वाले सौभाग्य (पतिप्रेम आदि ) के ओषधियों की जड़से वशीकरणरूप उपदाको देगा। [दीपके ऊपर कज्जलके समान उस द्रोणपर्वतके शिखरों पर काले मेघ है जिनसे वह पर्वत बहुत सुन्दर मालूम पड़ता है, और उसमें बहुत-सी जड़ी-बूटियां है / अत एव तुम इस राजाको वरण कर उस पर्वतसे बड़े भाग्यसे प्राप्य वशीकरण बूटी को पा सकती हो इस कारण इस राजाको वरण करो ] // 69 // तद्वीपलक्ष्मपृथुशाल्मलितूलजालैःक्षोणीतलेमृदुनि मारुतचारुकीर्णैः। लीलाविहारसमये चरणार्पणानि योग्यानि ते सरससारसकोषमृद्धि ! // तद्द्वीपेति / सरसम् अभिनवं, यत् सारसं पद्म, तस्य कोषः मुकुलं, तद्वत् मृद्धी कोमला, तत्सम्बद्धौ हे सरससारसकोषमृद्धि ! अभिनवकमलकोरककोमले ! मारुतेन चारु यथा तथा कीर्ण, तद्वीपस्य लचम चिह, पृथुः महान् , यः शाल्मलिः तदाख्यया प्रसिद्धवृक्षविशेषः, 'स्थिरायुः शाल्मलिद्वयोः' इत्यमरः / तस्य तूलजालैः तूलसमूहैः, मृदुनि कोमले, क्षोणीतले ते तव, लीलाविहारसमये क्रीडासचरणकाले, चरणार्प. णानि पादविन्यासाः, योग्यानि अनुरूपाणि, भविष्यन्तीति शेषः, अतिकोमलायास्ते अतिकोमलस्थले एव गमनं युक्तं, तवातिश्लाघ्यमिति भावः / अत्रानुरूपयोगोतो, समालङ्कारः, 'सा समालकृतियोंगे वस्तुनोरनुरूपयोः' इति लक्षणात् // 70 // . हे नवीन ( ताजे ) कमलकोशके समान कोमल ( दमयन्ति ) ! वायुके द्वारा सम्यक फैलाये गये, उस ( शाल्मल) द्वीपके चिह्न विशाल सेमलकी रुहयों के समूहसे कोमल भूतल पर लीलापूर्वक विहार करने के समय तुम्हारा पैर रखना योग्य होगा। [ कमलकोशके समान कोमलाङ्गी तुम्हारे विहार के योग्य कोमलतम भूमि इस राजाको स्वीकार करने पर ही प्राप्त होगी, अत एव तुम इसको स्वीकार करो ] // 70 // एतद्गुणश्रवणकालविज़म्भमाणतल्लोचनाञ्चलनिकोचनसूचितस्य / भावस्य चकुरुचितं शिविकाभृतस्ते तामेकतः क्षितिपतेरपरंनयन्तः // 71 / / ___ एतदिति / तां भैमीम्, एकतः एकस्मात् , क्षितिपतेः अपरं चितिपति, नयन्तस्ते शिविकाभृतो जन्याः, एतस्य राज्ञः, गुणश्रवणकाले विज़म्भमाणायाः तस्याः दमयन्त्याः, लोचनाञ्चलस्य नेत्रप्रान्तस्य, निकोचनेन सङ्कोचनेन, सूचितस्य ज्ञापि. तस्य, भावस्य अभिप्रायस्य, उचितम् अहं कृत्यं, चक्रः, अपरागज्ञानानन्तरमपसरणमेव उचितमिति भावः // 71 // ___उस ( दमयन्ती) को एक राजा ( 'वपुष्मान्' नामक राजा ) से दूसरे ( राजा ) के पास ले जाने वाले शिविकावाहकों ने, इस ( 'वपुष्मान्' राजा ) के गुणों को सुनने के समयमें विजम्भमाण ( बढ़ते हुए ) उस (दमयन्ती ) के नेत्रप्रान्त अर्थात् कटाक्षके सङ्कोचसे व्यक्त भाव ( उस राजामें अनुरक्तिका अभाव ) के अनुकूल ही किया। [उस राजाके गुणोंको सुनते समयमें दमयन्तीने उसे कटाक्षसे देखना बन्द कर दिया, यह कार्य सामने वाले अन्य

Loading...

Page Navigation
1 ... 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770