________________
૭૨
એકમ હતી. તે દિવસે પ્રભુએ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાલ અને ભાવથી એમ ચાર પ્રકારે ઉગ્ર અભિગ્રહ લીધો તે આ પ્રમાણે ઃ પ્રભુને અભિગ્રહ , “દ્રવ્યથી સૂપડાના ખૂણામાં રહેલ અડદ આપે તે વહેરવા. ક્ષેત્રથી એક પગ ઉંમરામાં અને એક પગ બહાર રાખીને આપે તે વહોરવું. કાળથી-ભિક્ષાચરે ભિક્ષા લઈ ગયા પછીના સમયે મળે તે વહેરવું. ભાવથી કઈ રાજકુમારી દાસીપણાને પામી હોય, મસ્તક મુડાવ્યું હોય, પગમાં બેડી હેય, રોતી હોય અને અઠ્ઠમ તપ કર્યો હોય–આવા પ્રકારની સતી સ્ત્રી જે વહેરાવે તે વહોરવું.”
આ પ્રમાણે પરીષહ સહન કરવા કઠણ અભિગ્રહ સ્વીકારી પ્રભુ તે નગરીમાં ભિક્ષા માટે ફરે છે. તે નગરીને રાજા, પ્રધાન વગેરે ઘણું ઉપાય કરે છે. પણ ચાર મહિના વ્યતીત થયા, છતાં પ્રભુનો અભિગ્રહ પૂરે છે નહિ. ચંદનબાળાને વૃત્તાન્ત
આ અરસામાં શતાનીક રાજાએ ચંપાનગરી ઉપર ચડાઈ કરી લશ્કરથી ઘેરી લીધી, તેથી ચંપાને રાજા દધિવાહન નાસી ગયે. પાછળથી ધણી વગરની ચંપાનગરીને શતાનીક રાજાના સૈનિકે એ લૂંટવા માંડી. શતાનીકના એક સુભટે દધિવાહન રાજાની રાણી ધારિણીને અને તેની પુત્રી વસુમતીને પકડી પિતાના કબજામાં રાખી. તે સુભટે ધારિણીને સ્ત્રી તરીકે રાખવાનું કહેવાથી ધારિણી તુરત પિતાની જીભ કચરીને મરી ગઈ. ત્યાર પછી તે સુભટે વસુમતીને આશ્વાસન આપી, પુત્રી તરીકે રાખવાનું સમજાવી, કૌશાંબી માં લાવી, બજારમાં વેચવા ઊભી રાખી. તે વખતે તે રસ્તેથી જતા ધનાવહ શેઠે સુભટને ધન આપી વસુમતીને પિતાને ઘેર લઈ જઈ પુત્રી તરીકે રાખી. તે બાલાના વિનયાદિ ગુણોથી અને ચંદન જેવી શીતલ વાણીથી રંજિત થયેલા શેઠે પરિવાર સાથે મળીને તેનું - ચંદના નામ પાડયું.
