Book Title: Laghu Siddhant Kaumudi Part 02
Author(s): Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma
Publisher: Motilal Banrassidas Pvt Ltd
View full book text ________________
६४६ ] सिद्धान्तकौमुदी। [तद्धितेषु स्वार्थिकभ्यां च । (५-४-२५) पादार्थमुदकं पाद्यम् । अयम् । 'नवस्य नू आदेशो बसनप्खाश्च प्रत्यया वक्तव्याः ' (वा ३३२७) । नूनम् , नूतनम् , नवीनम् । 'नश्च पुराणे प्रात्' ( 1 ३३२८)। पुराणार्थे वर्तमानात्प्रशब्दान्नो वक्तव्यः, चात्पूर्वोक्ताः। प्रणम् ,प्रत्नम् , प्रतनम् , प्रीणम् । 'भागरूपनामभ्यो धेयः' (वा ३३३०)। भागधेयम् । रूपधेयम् । नामधेयम् । 'प्राग्नीध्रसाधारणादम्' (वा ३३३४ )। श्राग्नीध्रम् । साधारणम् । स्त्रियां डीप । श्राग्नीधी। साधारणी । २०६४ अति. थेय॑ः। (५-४-२६ ) 'तादर्थे' इत्येव । अतिथये इदमातिथ्यम् । २०६५ देवात्तल् । (५-४-२७ ) देव एव देवता । २०६६ अवेः कः। (५-४-२८) सिध्यतीत्याक्षिप्य दिवेरैश्वर्यकर्मणो देवः, तस्मात्स्वार्थे तलिति सम हितम् । हविः प्रति पित्रादीनामीश्वरत्वं स्वामित्वम् । हविस्तु यजमानस्य स्वम् । तच्च यजमानेन अग्न्याद्युद्देशन त्यक्तं चेत्तदाग्न्यादिस्वामिकं भवितुमहति । अतो देवतात्वं त्यज्यमानद्रव्योद्देश्यत्वविशेषात्मकमेव भाष्यरीत्यापि पर्यवस्यतीत्यलम् । पादा_भ्यां च । तादर्य यदिति शेषः । अय॑मिति । अर्घार्थमुदकमिति विग्रहः । अर्थः पूजा। 'मूल्ये पूजाविधावर्घः' इत्यमरः । नवस्येति । वार्तिकमिदम् । एते प्रत्यया अत्यन्तस्वार्थिकाः। नवीनमिति । नवशब्दात् खप्रत्यये, तस्य ईनादेशे, प्रकृतेर्नूभावे, ओर्गुणः, अवादेशः। नश्च पुराण प्रादिति । वार्तिकमिदम् । चात्पूर्वोक्ता इति । नप , तनप , ख इत्यर्थः । प्रीणमिति । खे रूपम् । भागरूपेति । वार्तिकमिदम् । प्राग्नीधेति । वार्तिकमिदम् । आग्नीध्रमिति । अग्नीधः शरणम् श्राग्नीध्रम् । ततः स्वार्थे अनि अाग्नीध्रमेव । अनेक प्रत्यविशिष्टसम्बन्धं साधारणमुच्यते । ततः स्वार्थे अनि साधारणमित्येव । अविधेः प्रयोजनमाह स्त्रियां डीविति । अतिथेयः। तादर्थ्ये इत्येवेति । अतिथये इदमित्यर्थे अतिथिशब्दाच्चतुर्थ्यन्ताद् ण्यः स्यादित्यर्थः । देवात्तल् । 'तादर्थ्य' इति निवृत्तम् । अत्यन्तस्वार्थिकोऽयं तत् । ता देवताश्च पितृदेवताः । पितृदेवताभ्य इदमिति विग्रहः । अर्ध्यमिति । 'मूल्ये पूजाविधावर्घः' इत्यमरः । पूर्वोक्ता इति । नप्तनपखप्रत्यया इत्यर्थः । प्राग्नीध्रमिति । 'अग्नीधः शरण रण भं च' इति शैषिकेषु व्युत्पादितम् , तच्चान्तोदात्तम् , ततः खार्थेऽनेनाञ् । आधुदात्तत्वं फलम् । फलान्तरमप्याह स्त्रियामिति । प्राग्नी. ध्रीति । शालेति विशेष्यम् । समानं धारणमस्याः साधारणी । अनेकं प्रत्यधिशिष्टसम्बन्धो भूम्यादिः । पृषोदरादित्वात्समानस्य सभावः । विभाषाप्रकरणादअभावे टाप् । प्राग्नीध्रा शाला । साधारणा भूभिः । नन्वअभावपक्षे समानस्य मभावेऽपि साधारण इत्येव स्यान्न त्वत्रादिवृद्धिरिति चेद् अत्राहुः-'साधारणादन' इत्यत एव निपातनात्
Loading... Page Navigation 1 ... 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716