Book Title: Laghu Siddhant Kaumudi Part 02
Author(s): Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma
Publisher: Motilal Banrassidas Pvt Ltd
View full book text ________________
६६० ] सिद्धान्तकौमुदी। [तद्धितेषु स्वार्थिकतिव्यधने । (५-४-६१) सपस्त्राकरोति मृगम् । सपुङ्खशरप्रवेशेन सपत्त्रं करोतीत्यर्थः । निष्पत्त्राकरोति । सपुङ्खस्य शरस्यापरपावं निर्गमनानिष्पत्त्रं करोतीत्यर्थः । प्रतिव्यधने' किम्-सपस्त्रं निष्पत्त्रं वा करोति भूतलम् । २१३३ निष्कुलानिष्कोषणे । (५-४-६२) निष्कुलाकरोति दाडिमम् । निर्गतं कुलमन्तरवयवानां समूहो यस्मादिति बहुव्रीहिर्डाच् । २१३४ सुखप्रियादानुलोम्ये । (५-४-६३ ) सुखाकरोति । प्रियाकरोति गुरुम् । अनुकूलाचरणे. नानन्दयतीत्यर्थः । २१३५ दुःखात्प्रातिलोम्ये। (५-४-६४) दुःखाकरोति स्वामिनम् । पीडयतीत्यर्थः । २१३६ शूलात्पाके । (५-४-६५) शूला. करोति मांसम् । शूलेन पचतीत्यर्थः । २१३७ सत्यादशपथे। (५-४-६६) सस्याकरोति भाण्डं वणिक् । क्रेतव्यमिति तथ्यं करोतीत्यर्थः । शपथे तु सत्यं चतुर्थान्तः। अतिक्रम्य वेधः अतिव्यधनम् । लक्ष्ये शराः पतन्त्यनेनेति पत्त्रम् , शराणां पुतगतो बर्हः । भूतलमिति । पुतपर्यन्तं पुजवर्ज वा शरप्रवेशनेन सपत्त्रं निष्पत्त्रं वा भूतलं करोतीत्यर्थः । निष्कुलान्निष्कोषणे । डाजिति शेषः । निष्कोषणम् अन्तर्गतावयवानां बहिःकरणम् । निष्कुलाकरोति दाडिममिति । निर्गत कुलं यस्मादिति बहुव्रीहिः । कुलशब्दश्च अन्तरवयवसमूहे वर्तते । तदाह निर्गत. मित्यादि । सुखप्रियादानुलोम्ये । सुखशब्दात्प्रियशब्दाच आनुलोम्ये गम्ये डाच् स्यादित्यर्थः । आराध्यगुर्वादिचित्तानुवर्तनमानुलोम्यम् । सुखाकरोति । प्रिया. करोति गुरुमिति । चित्तानुवर्तनेन गुरुं सुखसंपन्नं प्रियसंपन्नं च करोतीत्यर्थः । तदाह अनुकूलेति । दुःखात् । डाजिति शेषः। आराध्यप्रतिकूलाचरणं प्रातिलोम्यम् । अन्यत्पूर्ववत् । शूलात्पाके । डाजति शेषः । शूलाकरोतीति । अत्र करोतिः पाके वर्तते। तदाह शूलेन पचतीत्यर्थ इति । सत्यादशपथे । 'कर्तव्यस्यावसरप्राप्तिः समयस्तस्यातिक्रमणं यापना' इति वृत्तिप्रन्थमुपादाय हरदत्त
आह–'अद्य मे पारवश्यम् , श्वः परश्वो वा अस्य समय इत्येवं बहुषु दिवसेषु य आह स एवमुच्यते' इति । सपत्त्रनिष्पत्त्रात् । लक्ष्ये शराः पतन्त्यनेनेति पत्त्रम् , शराणां पुतगतो बर्हः । सपत्नं निष्पत्त्रं वा करोतीति । पत्त्राणि पनि तत्सहितं तद्रहितं वेति यथासम्भवमर्थः । निष्कुलात् । निष्कोषणमन्तरवयवानां बहिनिष्कासनम् । निष्कोषणे किम् , निष्कुलं करोति शत्रुम् । शूलापाके । पाके किम् , शूलं करोति कदन्नम् , शूलमुदररोगः । सत्यादशपथे । सासु साधु सत्यम् । 'तत्र साधुः' इति प्राग्घितीयत्वाद्यति प्राप्ते अतएव निपातनाद् यः। अन्तोदात्तोऽयम् ।
१'अतिव्यथने' इति बहुत्र पाठः ।
Loading... Page Navigation 1 ... 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716