Book Title: Laghu Siddhant Kaumudi Part 02
Author(s): Girdhar Sharma, Parmeshwaranand Sharma
Publisher: Motilal Banrassidas Pvt Ltd

View full book text
Previous | Next

Page 652
________________ प्रकरणम् ४१ ] बालमनोरमा-तत्त्वबोधिनीसहिता । [ ६४९ 1 । स्यात् । ‘ सम्देशवाग्बाचिकं स्यात्' इत्यमरः । २१०४ तद्युक्तात्कर्मणोऽण् । ( ५-४-३६ ) कर्मैव कार्मणम् । वाचिकं श्रुत्वा क्रियमाणं कर्मेत्यर्थः । २१०५ श्रोषधेर जातौ । (५-४-३७ ) स्वार्थेऽण् । औषधं विवति । 'अजातो' किम्श्रोषधयः क्षेत्रे रूढाः । २१०६ प्रशादिभ्यश्च । ( ५-४-३८ ) प्रज्ञ एव प्राज्ञः । प्राशी स्त्री । दैवतः । बाम्धवः । २१०७ मृदस्तिकन् । ( ५-४-३६) मृदेव मृत्तिका । २१०८ सनौ प्रशंसायाम् । ( ५-४-४०) रूपपोऽपवादः । प्रशस्ता मृत् मृस्सा मृत्स्ना । उत्तरसूत्रे श्रन्यतरस्यांग्रहणावित्योऽयम् । २१०६ अर्थो यस्या इति विग्रहः, तदाह संदिष्टार्थायामिति । तद्युक्तात् । संदिष्टाया दूतवाचा यत्प्रयुक्तं कर्म तदभिधायिनः कर्मन्शब्दात्स्वार्थे श्ररित्यर्थः । कर्मैव कार्मणमिति । अन्निति प्रकृतिभावान टिलोपः । दूतवाक्यं श्रुत्वा तथैव यत्क्रियते कर्म तत्कार्मणमुच्यते, तदाह वाचिकं श्रुत्वेति । ओषधेरजातौ । औषधं पिबतीति । शुण्ठीमरीचादिचूर्णमबादिद्रव्यसंसृष्टं विवक्षितम् । तस्य न जातिवचनत्वमिति भावः । क्षेत्रे रूढा इति । उत्पन्ना इत्यर्थः । शाल्यादिसस्यात्मका इति फलितम् । प्रज्ञादिभ्यश्च । स्वार्थे अरिणति शेषः । प्राज्ञ इति । प्रजानातीति प्रज्ञः, 'इगुपधज्ञा-' इति कः । प्रज्ञशब्दात्स्वार्थे अण् । प्राशीति । श्ररणन्तत्वाद् ङीप् । प्रज्ञा अस्यास्तीति विग्रहे तु 'प्रज्ञाश्रद्धाचभ्यः -' इति णान्तात् टापि प्राज्ञेति रूपम् । मृदस्तिकन् । मृदशब्दात्स्वार्थे तिकन्नित्यर्थः । सस्त्रौ । प्रशस्तायां मृदि वर्तमानाद् मृच्छदात्स्वार्थे स न एतौ प्रत्ययौ स्त इत्यर्थः । रूपप इति । 'प्रशंसायां रूपपू' इति विहितस्येत्यर्थः । नित्योऽयमिति । सस्नविधिरित्यर्थः । वाचिकमिति । 'स्वार्थिकाः क्वचिल्लिङ्गमतिवर्तन्ते' इति नपुंसकत्वम् । प्रज्ञ एवेति । प्रजानातीति प्रज्ञः । ' इगुपधज्ञा -' इति कः । ततः स्वार्थेऽण्, प्राज्ञः । प्राशीति । 'टिड्ढा -' इति ङीप् । प्रज्ञानं प्रज्ञा । ' श्रतश्चोपसर्गे -' इत्यङि टाप् । प्रज्ञा विद्यते यस्याः सा तु प्राज्ञा भवति । 'प्रज्ञाश्रद्धाचभ्यः -' इति णः । मृदस्तिकन् । 'प्रत्ययस्थात्-' इत्येव सिद्धे इकारोच्चारणं प्रक्रियालाघवार्थम्, टापो लुक्यपि श्रवणार्थं च । पञ्चभिर्मृत्तिकाभिः क्रीतः पञ्चमृत्तिकः पटः । सस्त्रौ । इह 'प्रशंसायां रूपप्' इत्यस्यानन्तरं 'वृकज्येष्ठाभ्यां तिल्तातिलौ च छन्दसि' | 'मृदः सनौ' 'तिकंश्च' इति वक्तुगुचितम् । न चैवं सनाविव तिकन् प्रत्ययोsपि प्रशंसायामेवेत्यतिप्रसङ्गः । 'तिकंश्च' इत्यत्र 'प्रशंसायाम्' इति निवृत्तमिति कल्पनायां मानाभावादिति वाच्यम्, सम्नतिकनः' इति वक्तव्ये तिकनः पृथक्करणस्यैव तत्र मानत्वात् । प्रशस्ता मृदिति । 'भृन्मृत्तिका प्रशस्ता तु मृत्सा मृत्स्ना च मृत्तिका' इत्यमरः । नित्योऽयमिति । 'मृदः

Loading...

Page Navigation
1 ... 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716