________________
જે કાળ (એટલે કેટલા કાળ સુધી રહેવું) નક્કી કરવો તે સ્થિતિબંધ કહેવાય છે. પ્ર. ૨૪. ૨સબંધ કોને કહેવાય છે ?
ઉં. : કર્મ પુદ્ગલોને વિષે શુભપણું અથવા અશુભપણું ઘાતી તથા અઘાતીપણાનું જે નક્કી કરવું તે રસબંધ કહેવાય છે.
પ્ર. ૨૫. પ્રદેશબંધ કોને કહેવાય ?
ઉ. : કાર્મણ વર્ગણાના પુદ્ગલોને અધ્યવસાય વિશેષથી જે ગ્રહણ કરવા (જે સ્થિતિ, રસ અને પ્રકૃતિથી ભિન્ન કોટીના હોય) તેને પ્રદેશબંધ કહેવાય છે. પ્ર. ૨૬. લાડવાના દ્રષ્ટાંતથી કર્મના પ્રકૃતિબંધ આદિ ચાર કઈ રીતે
સમજવા ?
ઉ. : જેમ કોઈ લાડવો પિત્તને હરણ કરે, કોઈ વાયુને હરણ કરે, કોઈ કફને હરણ કરે, તેમ કર્મના કેટલાક દલીકો જ્ઞાનનું આવરણ કરે, કેટલાક દર્શનને આવરણ કરે, કેટલાક આત્માના વીર્યને આવરણ કરે તે પ્રકૃતિબંધ કહેવાય છે.
એ લાડવા કોઈ એક દિવસ સારો, એવો ને એવો રહે, કોઈ બે દિવસ, કોઈ પંદર દિવસ સુધી સારો રહે તેમ કોઈ કર્મની સ્થિતિ અંતરમુર્હુતની રહે યાવત્ કોઈની સીત્તેર કોટાકોટી સાગરોપમ સુધીની રહે તે સ્થિતિબંધ કહેવાય છે.
એ લાડવાની મીઠાશ કોઈમાં સારી હોવાથી ઓછી વગેરે રહે તેમ કોઈ કર્મનો રસ, એક સ્થાનક, બે સ્થાનક, યાવત્ ચાર ઠાણીયા રસ હોય છે. તે રસબંધ. કોઈ લાડુ પાશેર, કોઈ અડધો શેર વગેરેનો હોય છે. તેમ કોઈ કર્મના દલીક થોડા, કોઈના વધારે વિગેરે હોય તે પ્રદેશબંધ કહેવાય.
પ્ર. ૨૭. એ કર્મના મૂળ પ્રકારો કેટલા છે ?
ઉ. : એ કર્મના મૂળ પ્રકારો આઠ હોય છે.
પ્ર. ૨૮. એ આઠ મૂળ કર્મના ઉત્તર પ્રકૃતિરૂપ ભેદો કેટલા હોય છે ? ઉ. : એ આઠ કર્મના ઉત્તર પ્રકૃતિરૂપ ભેદો ૧૫૮ (એકસો અઠ્ઠાવન)
હોય છે.
ઇહ નાણદંસણાવરણ, વેઅમોહાઉ-નામગોઆણિ ।
વિથં ચ પણનવ૬- અવીસ ચઉતિસયદુપણવિહં ॥ ૩ ॥
ભાવાર્થ :
અહીં જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય, વેદનીય, મોહનીય, આયુષ્ય-નામ ગોત્ર તથા અંતરાય એમ આઠ કર્મો છે. તેના અનુક્રમે ૫-૯-૨-૨૮-૪-૧૦૩-૨ અને પ એમ ભેદો છે.
પ્ર. ૨૯. આઠ મૂળ કર્મોના નામો કયા કયા છે ?
ઉં. (૧) જ્ઞાનાવરણીય કર્મ (૨) દર્શનાવરણીય કર્મ (૩) વેદનીય કર્મ
Jain Education International
૪
For Private and Personal Use Only
www.jainelibrary.org
