________________
નહિ એ હેતુથી દીધું
છે. માટે આર્યદેશમાં અનેકવિધ અનિષ્ઠ પરિણામોને પાલન પોષણની અને વસ્ત્ર આભરણાદિ દરેક પ્રકા-- અને ગેરવ્યવસ્થાને ઉત્પન્ન કરનારી તે કુપ્રથાઓ ઘુસે રની સગવડ કરવામાં પોતે સ્વતંત્ર છે. તેજ મુજબ
છે એ હેતથી દીર્ધકાલથી ચાલી આવરા એ શું એક ધનાઢયની છોકરી અનેક પતિઓને પિતાના, પતિવ્રતના સુંદર રિવાજનું ખુન કરવું એ ધાર્મિક ઘરમાં લાવવા માટેની સ્વતંત્રતા ધરાવી શકે ખરી? દષ્ટિએ તથા વ્યવહારિક એમ બન્ને દષ્ટિબિન્દુએ કદાચ તે હઠ ઉપર આવીને તેમ કરવા ધારે તે પણ હિતાવહ ગણી શકાય નહિ.
તેના માતા-પિતા તેની આ ગાંડી ઈચછાને કદી તાબે હવે પુરૂષોને અનેક વખત પરણવાનો હક અને થાય એમ બને ખરું? આથી બન્નેની સ્વતંત્રતામાં સ્ત્રીઓને કેમ નહિ ? આ પ્રશ્ન પણ કેટલાક બુદ્ધિ- -ફરક પડશે કે નહિ ? અરે ! નીતિશાસ્ત્રો તે સ્ત્રી મરે શાલી ભેજામાંથી ઉપસ્થિત થતો સંભળાય છે. તે ત્યાં સુધી પરતંત્રજ હોય છે, એમ નીચેના શ્લેકમાં પ્રશ્ન પણ વજુદ વિનાનો હાઈ બીસ્કુલ અસ્થાને છે, જણાવે છે. એમ કહીએ તો પણ ચાલે. તેના ઉપર જેરા દીર્ધ પિતા ક્ષતિ મારે, મત ક્ષતિ સૌને, દૃષ્ટિથી વિચાર કરવામાં આવશે તે તેનું પણ સમા- પુત્રા રથાવિરે મ, સ્ત્રી વાત નતિ ધાન આપો-આપ થઈ જશે. પુરૂષને એકથી અનેક અર્થ–બાલ્યાવસ્થામાં સ્ત્રીનું રક્ષણ પિતા કરે વખત લગ્ન કરવાનો હક કોઈ સમાજે અગર ધર્મ છે, યુવાવસ્થામાં ૫તિ કરે છે અને વૃદ્ધાવસ્થામાં તેને શાસ્ત્રકારોએ આપ્યો છે. એવું કાંઇ જ નથી. તેમ રક્ષણ પુત્રો કરે છે, એટલે સ્ત્રી સ્વતંત્રતાને યોગ્ય નથી. કરવામાં તેઓની વિષયવાસનાની લાલસાજ કારણ- વ્યવહારમાં પણ જેને જેને હકે આપવામાં આવે ભૂત છે. ઘણે ભાગ્યશાલીઓ વિષયોના ક્રર પરિણા- છે. તેમાં પણ તેમની યોગ્યતાનો અને લાભ હાનિને મને સમજી. એકથી બીજી વખત લગ્ન નથી પણ વિચાર પ્રથમથી જ કરવામાં આવે છે. દાખલા તરીકે કરતા. મહારાજા કમારપાળને એકથી અનેક સ્ત્રીઓ સામાન્ય કલાકને, ન્યાયાધીશના હા સમર્પણ કરવામાં મળતી હોવા છતાં તેઓ બીજી વખત પરણ્યા નથી આવે, પોલીસને કલેકટરના હકે સુપ્રત થાય અને અને કદાચ પુરૂષો એકથી અનેક વખત લગ્ન કરે એફ. આર. સી એસના હકે એમ. બી. બી. એસની એટલું જ નહિ પણ એકી સાથે અનેક સ્ત્રીઓનું ડીગ્રીવાલાને આપવામાં આવે તો સ્વ૫ર કેટલું નુકપાણીગ્રહણ કરે તો તે આજથી નહિ પરંતુ અનાદિ શાન પહોંચે તેનો વિચાર વાંચકોએ સ્વયં કરવો કાળથી ચાલી આવતી પ્રથા છે. જુઓ, ચક્રવર્તીને જરૂરી છે. મા પોતે લાડુ ખાય અને તાવની બીમાચોસઠ હજાર સ્ત્રીઓ હોય છે. વાસુદેવોને બત્રીસ રીમાંથી તરતજ સાજા થએલા પોતાના પુત્રને ગેસનું હજાર સ્ત્રીઓ હોય છે. રાજા-મહારાજાઓને સેંકડો જ જમણ આપે તે તેમ કરવામાં માતાનો પુત્ર ઉપર હોય છે, તેમજ શાલીભદ્રજી, ધન્નાજી અને જંબુસ્વામી સ્નેહ નથી અગર તેની ખાવાની સ્વતંત્રતા ઝુંટવી વગેરે શેઠ-શાહુકારોને એકથી અનેક પત્નીઓ હતી, લેવામાં આવે છે, અગર તે તેના ઉપર અન્યાય થાય. કહો! કોઈપણ સમયમાં એવો ઈતિહાસ તમે બતાવી છે એમ કદી માની શકાય નહિ. તે પ્રકારના વર્તનમાં શકશો કે, એક રાણીને પાંચ પચીશ રાજા પરણ્યા માતાનું પુત્ર પ્રત્યે વાત્સલ્ય અને હિતબુદ્ધિજ કારણ છે હોય, અગર એક શેઠાણી અનેક શેઠની પત્ની કહે- તેજ મુજબ સ્ત્રીઓની તુચ્છ પ્રકૃતિ, ઉદારવૃત્તિનો અભાવ વાતી હાય! અનાદિ કાળથી એમ કદી બન્યું નથી. આદિ સંજોગોને લક્ષ્યમાં રાખી જે જે હકો નિર્માણ બનતું નથી અને બનશે પણ નહિ.
થએલા છે, તે તે હકોમાં સ્વપરના હિતની ખાતર પણ વળી પુરૂષો ભેગવનારી છે જ્યારે સ્ત્રી એ ભોગ્ય કશે ફેરફાર કરવો આવશ્યક જણાતું નથી. શાન્તવસ્તુ છે. ભોગવનારો એક હોય અને ભોગ્ય વસ્તુ ચિત્તે આજુબાજુની તથા ભવિષ્યની સઘળી વસ્તુનો અનેક હોય છે, તથા એક ધનાઢય માણસ એકીસાથે વિચાર કરવામાં આવશે તે હકની ખેતી જક પક-- અનેક સ્ત્રીઓને પરણું પોતાના ઘરમાં લાવી તેમના ડનારાઓને સાચો રાહ જરૂર હાથ લાગશે.
