________________
સૃષ્ટિ પર માનવ પ્રાણીની માફક અન્ય પ્રાણીઓને પણ જીવવાનો અધિકાર છે. અહિંસાનો સાચો ખ્યાલ: ' ' શ્રી વિપમ
અહિંસા પરમો ધર્મ આ સુત્ર ઘણી ઘણુ ધર્મનું યથાર્થ સ્વરૂપ સમજી અધિકાધિક વાર સાંભળ્યું, ઘણી ઘણી વાર પયું પણ પ્રકારે આરાધના દ્વારા ભવસમુદ્રમાંથી જીવન તેના પાલનથી અને તેની શુદ્ધ માન્યતાથી પણ નાવ પાર પામે છે. પિતાના અલ્પસુખ માટે દૂર દૂર રહ્યા. આજને સુધરેલો સમાજ, એના અને નાશ કરે, મરણુત રીબામણે અપે 'સમાજવાદીઓ પિતાને અહિંસક માને છે, તેને અથવા તો પોતાના ક્ષણભંગુર, વિનાશી દેહની પિતાના જીવનને મુદ્રાલેખ સ્થાપે છે અને વાસનાના કીડા બની, અન્યોના કાળમુખ બને સાચા અહિંસાના ઉપાસક અને પ્રચારક કહેવ- અને તે પણ અહિંસાના નામે, અહિંસા પરમો ડાવે છે પણ વસ્તુતઃ અહિંસા કયી? ધર્મના ધ્વજ હેઠળ ! બળીઆ આગળ માથું
અહિંસા એટલે હિંસા ન કરવી તે હિંસાના ઝુકાવવું અને નબળાઓની કતલ કરવી એ અકાળમુખ ડુંગરેથી દૂર દૂર અહિંસક ભાવમાં હિંસા નહિ પણ અહિંસાના લેબાશમાં પિષાયેલી આવી વસવું તે. હિંસા કેની હેઈ શકે? ઘેર હિંસા જ છે, એ કોણ કબુલ નહિ કરી શકે? -જીવની કે અજીવની? સામાન્ય માનવી પણ સાચા અહિંસાવાદીઓએ તે પ્રાણીઓ સમજી શકશે કે, હિંસા તો જીવની જ હોઈ અપરાધી છે કે નહિ તે મુદ્દાને પ્રધાનતા તો ન શકે અને એટલા જ માટે જીવનું સ્વરૂપ અહિં જ આપવી જોઈએ. અપરાધીઓને પણ ક્ષમા સાનાં સ્વરૂપ કરતાં વધુ મહત્વનું છે જ જીવના આપવી એમાં જ માનવતા રહેલી છે. ભેદે પ્રભેદ સહિત સ્વરૂપને પિછાન્યા સિવાય ક્ષમા વીરા મૂવમ આ પંક્તિ કેમ અહિંસાવાદી બનાતું નથી. પ્રથમ જીવદયાને હવામાં ઉડાવાય છે? અમર ઝંડે આત્માની ઉડે પૂર્ણ પ્રકાશિત બીજી દષ્ટિએ વિચારીએ તે માલમ પડશે હેવો જરૂરી જ છે.
કે, અન્ય કરતાં મહાપરાધી તે મનુષ્ય જ જીવોનું સામાન્ય સ્વરૂપ પણ નિહાળતા છે, જે સ્વસુખ માટે અને પિતાના દુઃખમય માલમ પડશે કે, મનુષ્યો જ જીવો નથી, બીજા કંટકે નષ્ટ કરવા માટે અન્યને ઘાતક બને છે. પણ છે. કેવળ મનુષ્યને જ જીવવાનો અધિ- સાચો અહિંસાને ઉપાસક કે પ્રચારક કાર નથી, પ્રત્યેક દેહધારી પ્રાણધારીઓને પણ જ્યાં શાકાહાર વિદ્યમાન હોવા છતાંપણ, વિનાશી જીવવાનો અધિકાર છે જ. પછી તે હાથી હાય દેહને ટકાવ સારી રીતે થઈ શક્તો હોવા છતાં કે કીડી હોય, રાજા હોય કે રંક હોય, પણ શારીરિક પુષ્ટિ ખાતર યાતે જીભના ચટધનવાન હોય કે નિર્ધન હોય, પ્રચંડ દેહધારી કાઓ ખાતર “કેડલીવર એલ યાતો ઈંડા હોય કે અ૫ કાયાધારી હેય પ્રત્યેકને જીવન મચ્છીને આહાર કરી કે કરાવી શકે ખરે? એ મહામૂલી મૂડી છે, એને લૂંટવાન-ઝુંટ- કદાચ ન ખાવા મળતાં ઝેરને આહાર કરવા વાનો કે નષ્ટ કરવાને કોઈને પણ હક્ક નથી. કયે શાણે પુરુષ તયાર થશે? હિંસાના અલ્પ ઈજ નથી, અધિકાર નથી.
દેથી પણ મુક્ત થવા શ્રી વીતરાગ ભાષિત મનુષ્યો ઉચ્ચ કોટીના ગણાય છે, દેવાથી ત્યાગ માર્ગની હજુ અસ્તિત્વતા છે, એ પંચ પણ ઉચ્ચ ગણાય છે, એટલા જ માટે કે, મહાવ્રતધારીઓ એકેંદ્રિયની પણ સુંદર અહિંસા
