Jain Tattvagyan

Author(s): K V Apte
Publisher: Firodaya Prakashan

Page 8

या जैन दर्शनाच्या संदभात पुढील गोष्टी लक्षात ठेवण्यासारख्या आहेत :-(१) वर म्हटल्याप्रमाणे जैन दर्शन हे नास्तिक आहे. (२) जैन दर्शनात “द्रव्य' हे अंतिम सत्य तत्त्व आहे. हे द्रव्य एकच नसून द्रव्ये अनेक आहेत. तेव्हा जैन दर्शन हे एकापेक्षा अधिक अंतिम तत्त्वे मानणारे असल्यामुळे ते नानात्व-वादी आहे.(३) हे द्रव्य अनेक गुणांनी आणि पर्यायांनी युक्त आहे. म्हणून ते अनेकान्त आहे असे म्हटले जाते. हा अनेकान्तवाद हे जैन धर्माचे वैशिष्ट्य म्हे. (४) जैन दर्शनाच्या मते, विश्व हे स्वप्नाप्रमाणे आभासात्मक मिथ्या नसून ते सत्य आहे. म्हणून ते वास्तववादी आहे. (५) जैन दर्शनाच्या मते, विश्व हे ३ अनादि तसेच अनंत आहे. (६) देहापेक्षा जीव वेगळा आहे, त्याला कर्मांमुळे बंध येतो आणि या बंधातून सुटून तो मोक्ष मिळवू शकतो, असे जैन दर्शन मानते. म्हणून जैन दर्शन हे मोक्षवादी आहे.
टीपा
१. जीयाज्जैनं शासनमनादि-निधनम् । पंचाध्यायी, १.३ २. एकस्यामवसर्पिण्यां स्युश्चतुर्विंशतिर्जिना: । लोकप्रकाश, २९.३६१ ३. येथेच सिद्धांतकौमुदीकार जिन म्हणजे अर्हत् असे सांगतो. ४. राग-द्वेष-मोह-जित् जिनः । (तत्त्वार्थाधिगमसूत्र १०.२ वर सिद्धसेन ; रागादि-जेतृत्वाद् जिनः । (स्याद्वादमंजरी,
पृ.२)
५. ऋषभादिके चतुर्विंशति-संख्याके तीर्थकरे । (अभिधानराजेंद्रकोश, चौथा खंड, पृ.१४५०) ६. जिनो देवता येषां ते । (तत्त्वार्थसूत्रांवरील भास्करनंदीच्या सुखबोधा वृत्तीची संस्कृत प्रस्तावना) ७. उत्तम-देवो हवइ अरुहो । बोधप्राभृत, ३४ ; कम्म-कलंक-विमुक्को परमप्पा भण्णए देवो । मोक्षप्राभृत, ५ ८. परमेष्ठी परात्मेति परमात्मेश्वरो जिनः । पूज्यपादकृत समाधिशतक, ६, पृ.२८३ ९. स्यात्कार-जीविता जीयाज्जैनी सिद्धांत-पद्धतिः । (पंचास्तिकाय वरील तत्त्वदीपिका टीकेचा दुसरा श्लोक) १०. निखिल-द्रव्य-पर्याय-साक्षात्कारि केवल-ज्ञानम् । जैनतर्कभाषा, पृ.८ ११. स्याद्-वाद-केवल-ज्ञाने सर्व-तत्त्व-प्रकाशने ।
भेदः साक्षादसाक्षाच्च ।। आप्तमीमांसा, १०५, पृ.४६ तत्त्वज्ञानं प्रमाणं ते युगपत-सर्व-भासनम् । ऋमेण भावि च यज्ज्ञानं स्याद्-वाद-नय-संस्कृतम् । आप्तमीमांसा, १०१, पृ.४४ १२. स्यात् स्व-पर-रूपादिना सद्-असद्-आदि-अनेकान्तात्मकं वस्तु वदंति इति एवंशीला: । न्यायकुमुदचंद्र, खंड
१, पृ. ३-४ १३. लोओ अणाइ-निहणो । (पउमचरिय, ३.१८)
**********