Book Title: Jain Tattvagyan
Author(s): K V Apte
Publisher: Firodaya Prakashan
View full book text
________________
harmonizes the absolute views of individual Nayās." ( Pravacanasara, Introduction, p. Lxxxv) ३.४ अनंत-धर्मात्मकस्य सर्वस्य वस्तुनः सर्वनयात्मकेन स्याद्वादेन विना यथावद् ग्रहीतुं अशक्यत्वात् । स्याद्वादमंजरी, पृ. २५४ ;
नयानामेकनिष्ठानां प्रवृत्तेः श्रुतवम॑नि । संपूर्णार्थ-विनिश्चायि स्याद्वादश्रुतमुच्यते । न्यायावतार, ३० ३.५ स्याद्वाद-केवल-ज्ञाने सर्व-तत्त्व-प्रकाशने । भेदः साक्षादसाक्षाच्च ।। आप्तमीमांसा, १०५, पृ. ४६ ;
तत्त्वज्ञानं प्रमाणं ते युगपद्-सर्वभासनम् । क्रमेण भावि च यज्ज्ञानं स्याद्वादनयसंस्कृतम् ।। आप्तमीमांसा, १०१, पृ.४४
विभाग ब १ अनेकांतार्थ-कथनं स्याद्वादः । लघीयस्त्रयटीका, ६२ ;
स्याद् इति अव्ययं अनेकांत-द्योतकम् । ततः स्याद्वादः अनेकांतवादः । स्याद्वादमंजरी, पृ. २० २-३ भंगा वचन-प्रकाराः । सप्तभंगा: समाहृताः सप्तभंगी इति कथ्यते । प्रमाणनयतत्त्वालोकालंकार, ४.१४ वर रत्नाकरावतारिका, पृ. १४६/अ ४ एकत्र जीवादी वस्तुनि एकैक-सत्त्वादि-धर्म-विषय-प्रश्न-वशाद् अविरोधेन प्रत्यक्षादि-बाधा-परिहारेण पृथग्-भूतयो:समुदितयोः च विधि-निषेधयो: पर्यालोचनया कृत्वा स्यात्-शब्द-लांछिन: वक्ष्यमाणैः सप्तभिः प्रकारैः वचन-विन्यास: सप्तभंगी इति गीयते । स्याद्वादमंजरी, पृ. २७८ ;
तसेच पहा :- जैनसिद्धांतदीपिका, ९.१६ ; प्रमाणनयतत्त्वालोकालंकार, ४.१४, पृ. १४५/ब ; तत्त्वार्थराजवार्तिक, पृ. २४ ५ घटोऽस्ति पटो नास्ति इत्यादि-समुदाय-वारणाय एकवस्तुविशेष्यकेति । सप्तभंगीतरंगिणी, पृ. ४ ६ प्रत्यक्षादि-विरुद्ध-विधि-प्रतिषेध-वाक्येषु अतिव्याप्ति-वारणाय अविरुद्धेति । सप्तभंगीतरंगिणी, पृ. ४ ७ प्रमाणनयतत्त्वालोकालंकार, ४.१५-२१ ; सप्तभंगीतरंगिणी, पृ. २ ८ अयं च (=चतुर्थः) भंग: क्वचित् तृतीय-भंग-स्थाने पठ्यते, तृतीयः च एतस्य स्थाने, न च एवं अपि कश्चिद् दोषः, अर्थविशेषस्य अभावात् ।
प्रमाणनयतत्त्वालोकालंकार, ४.८ वर रत्नाकरावतारिका, पृ. १४८/ब ९ इयं च सप्तभंगी नित्यत्व-अनित्यत्व-एकत्व-अनेकत्व-आदि सर्वेषु धर्मेषु अपि निरूपयितव्या । सप्तभंगीतरंगिणी, पृ.७ ;
तसेच :- पंचास्तिकाय, १४ वर तात्पर्यवृत्ति १० धर्म-सप्तविध-अधीनं भंगानां सप्तविधत्वम् । सप्तभंगीतरंगिणी, पृ. ७ ११ भंगा: सत्त्वादयः सप्त संशयाः सप्त तद्गताः ।
जिज्ञासाः सप्त सप्त स्युः प्रश्नाः सप्तोत्तराण्यपि ।। सप्तभंगीतरंगिणी, पृ. ८ वर उद्धृत ;
तसेच :- जैनतर्कभाषा, पृ. १९ ; स्याद्वादमंजरी, पृ. २८२ ; प्रमेयकमलमार्तंड, पृ. ६८२ ; इत्यादि १२ सोऽप्रयुक्तोऽपि वा तज्ज्ञैः सर्वत्रार्थान् प्रतीयते यथैवकारः । सप्तभंगीतरंगिणी, पृ. ३१ वर उद्धृत ;
यत्रापि च असौ न प्रयुज्यते तत्रापि व्यवच्छेद-फल-एवकारवद् बुद्धिमद्भिः प्रतीयते एव । स्याद्वादमंजरी, पृ. २७९ १३ यांचा अधिक विचार पुढे आलेला आहे. १४ तिङ्त-प्रतिरूपको निपातः । सप्तभंगीतरंगिणी, पृ. ३१ ; तसेच न्यायावतार, ३० वरील टीका, पृ. ९३ १५ स्याद् इति विधि-विचारणा-अस्तित्व-विवाद-अनेकांत-संशय-आदि-अर्थ-वृत्तिः अव्ययः । अभयतिलकगणीची टीका, कापडिया संपादित,
अनेकांत-जयपताका, खंड २, प्रस्तावना, तळटीप २, पृ. cxv वर उद्धृत । १६ स्यात्-शब्दस्य ... बहुषु अर्थेषु संभवत्सु इह विवक्षावशाद् अनेकांतार्थो गृह्यते । सप्तभंगीतरंगिणी, पृ. ३०;
अत्र सर्वथात्वनिषेधक: अनैकांतिको द्योतक: कथंचिद्-अर्थ स्यात्-शब्दो निपात: । पंचास्तिकाय, १४ वरतत्त्वदीपिका १७ स्यात्-शब्द-अप्रयोगे सर्वथा एकांत-व्यवच्छेदेन अनेकांत-प्रतीते: असंभवात् । सप्तभंगीतरंगिणी, पृ. ३० १८ निर्दिश्यमान-धर्म-व्यतिरिक्त-अशेष-धर्मांतर-संसूचकेन स्याता युक्तो वादः अभिप्रेत-धर्म-वचनं-स्याद्वादः ।
न्यायावतार, ३० वरील टीका, पृ. ९३ १९ वाक्ये अवधारणं तावद् अनिष्टार्थ-निवृत्तये कर्तव्यं, अन्यथा अनुक्त-समत्वात् तस्य कुत्रचित् । सप्तभंगीतरंगिणी, पृ. २१ वर उद्धृत ;
तसेच सप्तभंगीतरंगिणी, पृ. २७ वर पहा.
विभाग क १ या चार मर्यादा व्यक्तिगत (subjective) नसून, त्या वस्तुगत (objective) आहेत, हे लक्षात घ्यावे. २ प्रथमे भंगे सत्त्वस्य प्रधान-भावेन प्रतीतिः । द्वितीये पुनरसत्त्वस्य, तृतीय क्रमार्पितयोः सत्त्वासत्त्वयोः, चतुर्थे तु अवक्तव्यत्वस्य, पंचमे सत्त्व-विशिष्ट
अवक्तव्यत्वस्य, षष्ठे च असत्त्व-विशिष्ट-अवक्तव्यत्वस्य, सप्तमे क्रमार्पित सत्त्व-विशिष्ट-अवक्तव्यत्वस्य इति विवेकः। प्रथम-भंगादौ असत्त्वादीनां गुण-भाव-मानं, न तु प्रतिषेधः । सप्तभंगीतरंगिणी, पृ. ९; तसेच :- प्रमेयकमलमार्तंड, पृ. ६८३-६८४ ; सप्तभंगीप्रदीप, पृ.१६ ३ स्यादस्ति एव सर्वं इति प्राधान्येन विधि-कल्पनया प्रथमो भंगः । जैनतर्कभाषा, पृ. १९ ४ तत्र धर्मांतर-अप्रतिषेधकत्वे सति विधि-विधायक-बोध-जनक-वाक्यं प्रथमो भंगः । सप्तभंगीतरंगिणी, पृ. २० ५ तत्र असत्त्वं उपसर्जनीकृत्य सत्त्वस्य प्रति-पादने प्रथमो भंगः । संमतितत्त्वसोपान, पृ. १६७ ६ स्यात् कथंचित् स्व-द्रव्य-क्षेत्र-काल-भाव-स्वरूपेण अस्त्येव सर्वं कुंभादि, न पुन: पर-द्रव्य-क्षेत्र-काल-भाव-रूपेण । प्रमाणनयतत्त्वालंकारसूत्र,
४.१५ वर रत्नाकरावतारिका टीका, पृ. १४६/ब ७ स्यान्नास्त्येव सर्वं इति प्राधान्येन निषेध-कल्पनया द्वितीयः । जैनतर्कभाषा, पृ. १९
Page Navigation
1 ... 32 33 34 35 36 37