________________
(૧૬) ધર્મને ખપ નથી. ટીંપળમાં રસ છે. ધર્મક્ષેત્રે પણ સ્વાર્થને ચરતે મુકવે છે. ત્યાં બિચારા આત્માને ઉંધુ જ દેખાય. સત્યની સામે નજર કરે જ નહીં. કેઈ કરાવે તે બાંડુ ભાળે.
વર મરે કન્યા મરે મારૂં તરભાણું ભરે” વાળે જાય. દેખાવા દે ઉંધુ. કરૂણાપાત્ર છે. એમને ધર્મમાં જ ઝગડા દેખાશે. પૈસા ખાતર-જમીનના ટુકડા ખાતર-પ્રેયસી માટે ત્રણ ત્રણ કે કરનારા મોટા ભાગને આજના જમાનામાં એમ જ દેખાવાનું? પણ એક પ્રશ્ન પૂછી લઈએ, સમગ્ર વિશ્વની સમગ્ર ફાઈલમાં ધર્મના ઝગડાના કેસ કેટલા ? ટા પા ટકે પણ હશે ?
ધમ રાષ્ટ્રને ઉપકારક છે. રાષ્ટ્રને, રાષ્ટ્રની પ્રજાને ખરેખરા અર્થમાં ઉપકારક જ ધર્મ છે. ધર્મ નથી તે નીતિ નથી–પ્રમાણિકતા નથી. પછી સત્ય અને અહિંસા તે હેય જ ક્યાંથી? તદ્દન સાચા અર્થમાં સત્ય ને અહિંસા . કઈ પણ રાષ્ટ્ર કે રાષ્ટ્રની પ્રજા આ બે તત્ત્વ સિવાય જીવ્યા નથી-જીવતા નથીજીવવાના નથી. રાષ્ટ્રધર્મ પણ પ્રજાના ભાવપ્રાણની રક્ષા માટે છે. ભાવપ્રાણની રક્ષા વિના દ્રવ્ય પ્રાણની હૂબહૂ રક્ષા થતી નથી. બાકી અજ્ઞાન પાગલતા ગમે તેમ બોલે. અધમ સ્વાર્થ ધર્મા ભાસને ધર્મ મનાવે. એમાંથી રાષ્ટ્રને નુકશાવ થાય. પ્રજા પીડાય અને ધર્મનું નામ છેટું ગવાય. ત્યાં થાય શું? ઉપાય શે? ધર્મ–ત્યાગ-અહિંસા-સત્ય-તપની વ્યાખ્યાઓ જ જ્યાં ત્યાં ઉધી થવા માંડી ને? પ્રજાને રવાડે ચડાવી દે. ત્યાં મોટા ભાગની પ્રજા કરે પણ શું ?
