________________
પ્રગટી ચૂકેલો એક દીપ પોતાની શતશતજ્યોતથી જગવી રહ્યો છે બૂઝેલા સેંકડો દીપકોને !.
એ સાચું કે જાગેલા સહુ બીજાને જગાડી ન શકે. પણ એ ય એટલું જ સારું કે જાગેલો જ બીજાને જગાડી શકે.
ડૂબતાને તો અલમસ્ત તરવૈયો જ તારી શકે. બીજા બચેલા તો જાતને સંભાળીને પાર ઊતરી જાય ને તો ય ઘણું સમજો.
હા, જગાડવાની, તારવાની કે દીપ જલાવવાની ભાવના સહુને હોય; પણ સહુનાં એ કામ નહિ. એ તો શૂરા નરબંકાનાં જ કામ !
માનવ એટલે આત્મા.
અંધકારયુગનો એ માનવ એટલ તદ્દન બહિર્મુખ માનવ, સંસારના સુખોમાં જ રાચતો માચતો; અને વગર કારણે ય કોઈનાં ઘર લૂંટતો-ફાડતો.
સંસારનાં સુખોમાં ભાન ભૂલી ચૂકેલો, પોતાના આત્માને અને જગતના જીવોને જોવાની આંખો ખોઇ બેઠેલો કોઈ પણ માનવ અંધકાર યુગનો જ માનવ છે. પાકો કુંભકર્ણ છે.
પણ જૈન તત્ત્વજ્ઞાન જોરશોરથી પુકારીને કહે છે કે આત્મા જ પરમાત્મા બની શકે છે. અને એથી જ ભાવમાં પરમાત્મા બનનારો આજનો કે ગઇ કાલનો એ કુંભકર્ણનો આત્મા એક વાર પેલી કજજલશ્યામ રાત્રિમાંથી નીકળી જાય છે. એના જીવનમાં પહો ફાટે છે. અંધકારની તીવ્રતા ઘટી જાય છે. મંદ મંદ પ્રકાશ હવે એ અંધકાર સાથે હાથ મિલાવે છે. આ ત્રિભેટે રહેલો માનવ ભાવમાં જે સત્યોને સર્વાગે આલિંગવાનો છે એ જ સત્યોનાં એ અહીં સ્વપ્નો જાએ છે. અને એના દર્શને ભારે ખુશી અનુભવે છે. કાળ વહ્યો જ જાય છે. આત્માનો સંસાર ચાલ્યો જાય છે. પરોઢિયું થાય છે.
પેલા માનવના જીવનમાંથી અજ્ઞાનનો અઘોર અંધકાર નેસ્તનાબૂદ થાય છે સત્યની દુનિયાનું એને સાચું દર્શન થાય છે. પણ કોણ જાણે કેમ એ હજી ઊભો થઈ જતો નથી; રે! બેઠો પણ થતો નથી. શી ખબર? શું પેલી ગાઢ નિદ્રાની અને પેલી સ્વપ્નોની દુનિયાની પ્રીતની સુરાના પ્યાલા ખૂબ ઢીંચ્યા છે;
