________________
જીવ, જગત અને કમ
૨૩
જીવાત્મા ઉપર ચાંટે છે માટે જ વિવિધ કાંથી ખેચાતી એ રજકણાને પણ કમ કહેવાય છે.
જીવાત્મા કદી ઉત્પન્ન થયા નથી. એ સદા પૂર્વે હતા જ. (૧) જો જીવાત્માને ઉત્પન્ન થતું એક કાર્ય માનીએ તા તેને કર્તા—ઉત્પાદક પણ માનવા જ જોઇએ. તે ઉત્પાદક જો ઈશ્વરને આત્મા કહીએ તે તે ઈશ્વરના આત્માના ય કેાઈ ઉત્પાદક કહેવા પડે. જો કાઈ ખીજા ઈશ્વરના આત્માને પ્રથમ ઇશ્વરાત્માને ઉત્પાદક કહીએ તેા કેાઈ ત્રીજો ઇશ્વરાત્મા પણ માનવા પડે જે બીજા ઈશ્વરાત્માના ઉત્પાદક હોય. આમ થતાં તેા કેાઇ અંત જ ન આવે. એટલે પછી કદાચ આ સમાધાન પડતું મૂકીને એમ કહેવાય કે જીવાત્માના ઉત્પાદક જે પહેલા ઇશ્વરના આત્મા છે તે નિત્ય છે; તે સદા હેાય છે; તેને કાઈ ઉન્ન કરતું નથી.
અહી` પ્રશ્ન થાય કે આમ આત્માને નિત્ય માનવા તા પડયા જ ને ? ઉપરથી એક ઉત્પાદક તરીકે ઈશ્વરાત્માને માનવા પડચા તે વધારામાં.
એના કરતાં જીવાત્માને જ નિત્ય માની લેવાનુ' ઉચિત છે જેથી ઉત્પાદક નિત્ય ઈશ્વરાત્મા વધારામાં માનવા ન પડે.
(૨) વળી બીજી પણ એક દલીલ છે કે જીવાત્મા જો ઉત્પન્ન થયા હાય તે જ્યારે ઉત્પન્ન થયા ત્યારે તે તે શુદ્ધનિષ્પાપ જ હતા ને? તે પછી તેને ટાઢ તડકાનાં, જન્મ મરણનાં, રાગ શાકનાં દુઃખેા કેમ વેઠવા પડે ? શુદ્ધાત્માને દુઃખ શેનું ? અને જો શુદ્ધાત્મા પણ કારણ વિના દુ:ખી થતા હાય
