________________
જૈનદર્શનમાં કર્મવાદ
છે. તે આ રીતે શરીરની પણ અંદર રહેલા, જીવ સાથે એકમેક થઈ ગએલા કર્માણ પણ જડ છે છતાં તેનાથી જીવ બંધાઈ શકે છે, એમાં હવે કોઈ આશ્ચર્ય થવું ન જોઈએ.
સ્પટનિક યુગમાં જડની શક્તિ વિષે શંકા કરવી એટલે તમારે વિજ્ઞાનમાં શંકા કરવી, તમે મારું લખેલું, “વિજ્ઞાન અને ધર્મ” પુસ્તક જોશે તો તેમાં તમને જડની શક્તિ અંગેના વૈજ્ઞાનિક મન્ત જાણવા મળશે. તમને તરત જ થશે કે શી અચિન્ય તાકાત છે આ જડમાં ! વિજ્ઞાન જગતે પણ જડના અચિન્ય સામર્થ્યના ચમકારા આપણને બતાડયા છે ને ? જગતના બે ત છે; જડ અને ચેતન. તેમાંના જડ જગતમાં વિજ્ઞાને કેટલાક વિકાસ સાથે છે. જૈન દાર્શનિકો તે જડની અનંત શક્તિઓને ખુલ્લંખુલ્લા જણાવે છે. એટલું જ કે તે શક્તિઓના તેમણે ઉપયોગ કે પ્રયોગ નથી કર્યા કેમકે તેની પાછળ તેમણે ઘેર હિંસાનાં તાંડવ ખેલાતાં જોયાં છે. જૈનદર્શન આત્માના વિકાસને જ મહત્વ આપે છે. જડના સંયેગોથી પણ લેકો જે આનંદ પ્રાપ્ત કરે છે તે આનંદ તો જીવમાં જ પડે છે. કેરીમાં આનંદ નથી ભર્યો, પણ કેરી ખાનાર જીવમાં આનંદ પડયો છે. આ સ્વયંભૂ આનંદ જડના કોઈ પણ નિમિત્ત વિના ય અનુભવી શકાય છે. તેથી જ તે સહજ-નિરપેક્ષ સિદ્ધિ મેળવવા માટે જીવાત્મા ઉપર લાગેલા કર્માણના જથ્થાઓને નેસ્તનાબૂદ કરી દેવાની પ્રક્રિયાને જ તેમણે બતાડી અને જડ જગતના ચમકારા તરફ ઉપેક્ષા કરી. પરંતુ જડની અસાધારણ શક્તિની વાતે તે તેમણે કરી જ છે.
