________________
૫૮
જૈનદર્શનમાં કર્મવાદ
બળ; એમ અગણિત જાતનાં બળે હેય છે તેમ દરેક કર્માણના જથ્થામાં પણ વિધવિધ બળે હોય છે. જે મનને ભાવ હેય તેવું કર્માણમાં બળ પડે.
આવા અગણિત બળોને ચાર વિભાગમાં વહેંચી નાખવામાં આવ્યાં છે. ખૂબ જ મંદ કહી શકાય તેવાં બધાં બળને પહેલો વિભાગ મંદ કહી શકાય તેવાં બધાં પ્રકારનાં બળને બીજે વિભાગ ઉગ્ર કહી શકાય તેવાં બધાં બળોનો ત્રીજો વિભાગ અને ખૂબ જ ઉગ્ર કહી શકાય તેવાં બધાં બળાને ચે વિભાગ.
આપણે આ વિભાગના નંબરેથી જ બળની વાત કરીશું. એક નંબરનું બળ, બે નંબરનું બળ, ત્રણ નંબરનું બળ અને ચાર નંબરનું બળ.૩૯
ધારે કે એક માણસ એકદમ ઉજળાં કપડાં પહેરીને લોકોને ઠગવાનો ધંધો કરે છે; બહુ જ સફતથી એને ધંધે ચાલે છે, ધૂમ પૈસા કમાય છે, અને આ કમાણીનું એ ખૂબ ગૌરવ લે છે. આવી અન્યાયી કમાણીથી પ્રાપ્ત થએલા ભેગ વિલાસના જીવનમાં એ ખૂબ જ આનંદ માણે છે. એને એમાં કશું જ ખોટું લાગતું નથી; એનું એને જરા ય દુઃખ નથી.
આવા મનભાવવાળે માણસ કર્માણના જે જથ્થા લે તે દુઃખ આપવાના સ્વભાવવાળા હે ય એ તે તદ્દન સહજ છે,
૩૮ એક સ્થાનક, બે સ્થાનક, ત્રણ સ્થાનક અને ચાર સ્થાનક-રસ
