Indian Logic Part 02

Author(s): Nagin J Shah
Publisher: Sanskrit Sanskriti Granthmala

Page 181

170
INDIAN LOGIC
.
2 शब्दसंसर्गयोग्यार्थप्रतीतिः किल कल्पना । ___अस्याश्च केन दोषेण प्रामाण्यं न विषह्यते ॥ 66 3 असदर्थविषयत्वमेवेदमुक्तं भवति...वस्तुनोऽनुपलम्भात् । 66 4 न चेन्द्रियार्थसन्निकर्षान्वयव्यतिरेकानुविधायिनी कल्पनाबुद्धिः...न जनक __ इति मन्यामहे । 66 5 अर्थोपयोगेऽपि पुनः स्मात शब्दानुयोजनम् । ___ अक्षधीर्यद्यपेक्षेत सोऽर्थो व्यवहितो भवेत् ॥ इति [प्रमाप्पविनिश्चय] 4 66 6 सङ्केतस्मरणोपायं दृष्टसङ्कलनात्मकम् । ।
पूर्वापरपरामर्शशून्यं तच्चाक्षुषं कथम् ? ॥ इति [प्रमाणवार्तिक] । 67 7 सर्व एवामी विकल्पाः परमार्थतोऽर्थं न स्पृशन्त्येव । स हि निर्विकल्पकेनैव सर्वात्मना ___ परिच्छिन्नः । ...अर्थात्मनो निर्विकल्पेनैव मुद्गितत्वात् । 68 . 8 पञ्च चैताः कल्पना भवन्ति-जातिकल्पना, गुणकल्पना, क्रियाकल्पना, नामकल्पना, द्व्यकल्पना चेति । ताश्च क्वचिदभेदेऽपि भेदकल्पनात्, क्वचिच्च भेदेऽप्यभेदकल्पनात्
कल्पना उच्यन्ते ।...भेदिनोर्ग्रहणात् तयोः । 69 9 ननु यद्यभेदे भेदं, भेदे चाभेदमारोपयन्त्यः कल्पनाः प्रवर्तन्ते, तत्कथमासु बाधकप्रत्ययो
न जायते, शुक्तिकारजतबुद्धिवत् ? 70 . 10 यत्र वस्तु वस्त्वन्तरात्मना...अत एव प्रमाणविपर्ययाभ्यामन्य एव विकल्प
इत्याचक्षते । 70 11 तत्र तावन्न शब्दसंसर्गयोग्यार्थग्रहणद्वारकमसदर्थग्राहित्वमेषामप्रामाण्यकारणमभिधातुं
युक्तम्...बाढमवभासते इति वक्ष्यामः । 71 - , 12 बाधकान्तरस्य च नेदमिति प्रत्ययस्य शुक्तिकारजतज्ञानादिवद् भवतैवानभ्य
पगमात् । 71 13 नाप्यनिन्द्रियार्थसन्निकर्षजन्यत्वं सङ्केतग्रहणकालानुभूतशब्दस्मरणापेक्षणादस्य वक्तव्यम्,
सहकार्यपेक्षायामपि तद्व्यापाराविरतेः । 71 14 (1) यः प्रागजनको बुद्धेः ...स्मार्तत्वादप्रमाणं विकल्पः । 71-72
(2) यच्चेदमुच्यते...न हि वाचकस्मरणानन्तरमक्षिणी निमील्य विकल्पयति ____'पटोऽयम्' इति । 72
(3) यत्पुनर्विशेषणविशेष्यग्रहणादि...तदप्रत्यक्षमिति । 74 15 अथास्य निर्विकल्पकेनैव...गृहीतग्रहणेऽपि प्रमाणस्य प्रमाणत्वानतिवृत्तेः । 75 16 यत्त्वभ्यधायि भिन्नेष्वभिन्नम्...विकल्पो नाप्रमाणताम् ॥ 75-77 . 17 विपर्ययात् समुत्तीर्ण इति साधु सहामहे ।।
प्रमाणात्तु बहिर्भूतं विकल्पं न क्षमामहे ॥ 77