Indian Logic Part 02

Author(s): Nagin J Shah
Publisher: Sanskrit Sanskriti Granthmala

Page 192

REFERENCES
181
13 शब्दस्य खलु प्रश्यामो नानुमानाद्विभिन्नताम् । ...न विलक्षणतामानं किञ्चिदन्यत्व
कारणम् ॥ 6-7 14 अपि च...आप्तवादाविसंवादसामान्यादनुमानताम् । 7 15 किञ्च शब्दो विवक्षायामेव प्रामाण्यमश्नुते ।
न बाह्ये व्यभिचारित्वात् तस्यां चैतस्य लिङ्गता ॥ 7 16 द्विविधः शब्दः-पदात्मा वाक्यात्मा चेति ।...धर्मविशिष्टो धर्मी साध्य इति ।
8-9 17 ननु यथा अग्निमानयं धूमः ...तस्मात् त्रिधाऽपि न शब्दस्य पक्षत्वम् । 10-11 18 सामग्रीभेदः खल्वपि-पक्षधर्मान्वयादिरूपसापेक्षमनुमानं व्याख्यातम्, शब्दे तु न तानि
सन्ति रूपाणि । 12 19 नन्वावापोद्वापद्वारेण शब्दार्थसम्बन्धे निश्चीयमाने उपयुज्यते एवान्वयव्यतिरेको,
यथोक्तम् ‘यत्र योऽन्वेति यं शब्दमर्थस्तस्य भवेदसौ' इति । 13 20 सत्यमेतत्...अन्यश्च शब्दार्थयोः समयांपरनामा वाच्यवाचकभावः
प्रतीत्यङ्गम् । 13 21 यत् पुनरभिहितम्...नानुमायां त्रिलक्षणः ॥ इति । 14 22 एतेन विवक्षाविषयत्वमपि प्रत्युक्तम्...त्वविदिते नैषा तदर्थे भवेत् ॥ 15 23 न हि बाह्येऽर्थे शब्दाः प्रतीतिमादधति ।...स्वभाव एव शब्दानामर्थासं
स्पर्शित्वंम् । 17 24 चक्षुरादीनामप्यलीक...न तु स्वमहिम्नैव । 18 25 इहापि पुरुषदोषाणामेष महिमा, न शब्दानामिति चेत्... विकल्पाधीनत्वाच्छब्दानामेवेदं .
रूपं यदर्थासंस्पर्शित्वं नामेति । 18 26 भवेदेवं यदि न कदाचिदपि यथार्थ शब्दः प्रत्ययमुपजनयेत्...गुणवतामे
वंविधवाक्योच्चारणचापलाभावात् । 19 27 नन्वाप्तैरेवंविधवाक्याप्रयोगेऽपि सन्दिग्धो व्यतिरेकः ...अतः पुरुषदोषान्वयानुविधानात्
पुरुषदोषकृत एव शब्दाद् विप्लवः, न स्वरूपनिबन्धनः । 20 28 ननु पुरुषदोषास्तत्र किं कुर्युः ?...नैकान्ततः शब्दस्यार्थासंस्पर्शित्वमेव स्वभावः ।
20-21 29 युक्तं चैतदेव यद् दीपवत् प्रकाशत्वमात्रमेव शब्दस्य स्वरूपम्...शब्दे तु
व्युत्पत्त्यपेक्षमिति | 21 30 प्रमाणत्वं तु शब्दस्य...न स्वातन्त्र्येण परीक्षणम्, अपि तु तदर्थमेव, समान
मार्गत्वात् । 22