Indian Logic Part 02

Author(s): Nagin J Shah
Publisher: Sanskrit Sanskriti Granthmala

Page 193

182
INDIAN LOGIC
References : The Válidity of Cognition - Intrinsic or
Extrinsic pp. 109-135 1 किं विज्ञानानां प्रामाण्यमप्रामाण्यं चेति द्वयमपि स्वतः, उत उभयमपि परतः,
आहो स्विदप्रमाण्यं स्वतः प्रामाण्यं तु परतः, उत स्वित् प्रामाण्यं स्वतः अप्रामाण्यं
तु परत इति । 23 2 तत्र द्वयमपि स्वत इति तावदसांप्रतम्, प्रवृत्तस्य विसंवाददर्शनात् ।...अप्रामाण्यगृहीतौ
वा तस्मिन् कस्मात् प्रवर्तते ।। 23 3 एतेन तृतीयोऽपि पक्षः प्रत्युक्तः ...स्वतो ह्यप्रामाण्ये निश्चिंते प्रवृत्तिर्न
प्राप्नोतीति । 23 4 किञ्च अप्रामाण्यमुत्पत्तौ कारणदोषापेक्षम्, निश्चये च बाधकज्ञानापेक्षम् । तत् कथं
स्वतो भवितुमर्हति । 23 5 परतस्तु प्रामाण्यं यथा नावकल्पते तथा विस्तरेणोच्यते । 23 . . 6 एवं चायं द्वयमपि परत इति द्वितीयपक्षप्रतिक्षेपोऽपि भविष्यति । 23 7 अर्थतथात्वप्रकाशकं हि प्रमाणमित्युक्तम् ।...उदकाहरणे त्वस्य तदपेक्षा न
विद्यते ।। 24-26 8 सा हि भवन्ती उत्पत्तौ वा स्यात् स्वकार्यकरणे वा प्रामाण्यनिश्चये वा । 24 9 उत्पत्तौ कारकस्वरूपमात्रापेक्षा तदतिरिक्ततद्गतगुणापेक्षा वा ? 24 10 कारकस्वरूपमात्रापेक्षायां सिद्धसाध्यत्वम् ।...कारकातिरिक्ततदधिकरणगुणापेक्षणं __तु दुर्घटम् । 24 11 अप्रामाणिकत्वेन कारकगुणानामाकाशकुशेशयसदृशवपुषामपेक्षणीयत्वाभावात् ।
24 । यथार्थबुद्धिसिद्धिस्तु निर्दोषादेव कारकात् । 24 12 यदि हि यथार्थत्वायथार्थत्वरूपद्वयरहितं...तत्रायथार्थोपलब्धिस्तावद् दुष्टकारककार्यैव
दृष्टा । 25 । अयथार्थोपलब्धौ...न गुणकल्पनायै प्रभवति । 25 13 नापि स्वकार्यकरणे किञ्चिदपेक्षते, अर्थप्रकाशनस्वभावस्यैव तस्य स्वहेतोरुत्पादात्
। अर्थप्रकाशनमेव च प्रमाणकार्यम् । 26 14 नापि प्रामाण्यनिश्चये किञ्चिदपेक्षते, अपेक्षणीयाभावात् । 27 . 15 तथा ह्यस्य कारणगुणज्ञानाद् वा प्रामाण्यनिश्चयो भवेद् बाधकाभावज्ञानाद् वा
संवादाद् वा ? 27 16 न तावत् कारणगुणज्ञानात्...प्रामाण्यनिश्चयात् प्रवृत्तिरिति । 27-28 17 नापि बाधकाभावपरिच्छेदात् प्रामाण्यनिश्चयः ।...सर्वदा तदभावस्तु नासर्वज्ञस्य
गोचरः । 28 18 अथ संवादात् प्रामाण्यनिश्चय उच्यते...कश्चार्थक्रियाज्ञानस्य पूर्वस्माद्विशेषो
यदेतदायत्तस्तस्य प्रामाण्याधिगमः । 29