Book Title: Harit Kyadi Nighant
Author(s): Rangilal Pandit, Jagannath Shastri
Publisher: Hariprasad Bhagirath Gaudvanshiya
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
२९८
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
हरीतक्यादिनिघंटे
अथ वाप्यकौपचौंजलक्षणं गुणाश्च.
पाषाणैरिष्टकाभिर्वा बद्धः कूपो बृहत्तरः । ससोपाना भवेद्वापी तज्जलं वाप्यमुच्यते ॥ ४५ ॥ वाप्यं वारि यदि क्षारं पित्तकृत्कफवातहृत् । तदेव मिष्टं कफत् वातपित्तहरं भवेत् ॥ ४६ ॥ भूमौ खातोऽल्पविस्तारो गम्भीरो मण्डलाकृतिः । aaiseः स कूपः स्यात्तदम्भः कौपमुच्यते ॥ ४७ ॥ कौपं पयो यदि स्वादु त्रिदोषघ्नं हितं लघु । तत्क्षारं कफवातघ्नं दीपनं पित्तकृत्परम् ॥ ४८ ॥ शिलाकीर्ण स्वयं श्वभ्रं नीलाञ्जनसमोदकम् । लतावितानसंछन्नं चौंज्यमित्यभिधीयते ॥ ४९ ॥ अश्मादिभिरबद्धं यत्तच्चयमिति वापरे । तत्रत्यमुदकं चौथं मुनिभिस्तदुदाहृतम् ॥ ५० ॥ चौयं वह्निकरं नीरं रूक्षं कफहरं लघु । मधुरं पित्तदुच्यं पाचनं विशदं स्मृतम् ॥ ५१ ॥ अल्पं सरः पल्वलं स्याद्यत्र चन्द्रर्क्षगे रखौ ।
न तिष्ठति जलं किञ्चित्तत्रत्यं वारि पाल्वलम् ॥ ५२ ॥ पाल्वलं वार्यभिष्यन्दि गुरु स्वादु त्रिदोषत् ।
टीका --- पत्थर अथवा इटोंसें बहुत बनायाहुवा कूवा सीढियोंके सहित वोह arast है और उसके जलकों वाप्य कहते हैं ॥ ४५ ॥ बावडीका पानी यदि खारा होवे तो वोह पित्त करनेवाला कफवातकों हरता कहा है वोही मीठा कफकरनेवाला वातपित्तकों हरता है ॥ ४६ ॥ अनन्तर कूवेके जलका लक्षण और गुण भूमिमें थोडा चौडा गहरा गोल खोदाहुवा बन्धवावे बंधाहुवा वोह कूपहै उसका जल कौप कहा ॥ ४७ ॥ कूका पानी यदि मधुर हो तौ त्रिदोष हरता हलका हित होता है और वोह खारा कफवातकों हरता दीपन अत्यन्त पित्त करनेवाला है | ४८ ॥ अनन्तर चौञ्जका लक्षण और गुण शिलाओंसें आकीर्ण खुदा गढाहुवा नीला सुर
For Private and Personal Use Only

Page Navigation
1 ... 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370