________________
( ૧૦૨ )
તેથી શેઠ
ફળ જે પુત્ર, તે શેઠને નથી શેઠાણી અને ચિંતાતુર રહે છે. પછી પુત્રને અર્થે કુળદેવીની આરાધના કરવા માટે કબૂ, કપૂર, સુખડ અને ફુલે કરી કુળદેવીને પૂજે, ભૂમિએ શયન કરે તથા તપસ્યા કરે. એમ કરતાં કુળદેવી પ્રસન્ન થઇ અને પ્રત્યક્ષ આવીને કહેવા લાગી કે–‘ હે શેઠ ! જે તું માગીશ તે હું તને આપીશ માટે માગ. ’ ત્યારે શેઠે પુત્ર માગ્યા. ગાત્રદેવીએ ચિતવ્યું કે‘ પ્રથમ તા એ શેઠે સાધુ પાસે પહેલુ વ્રત લીધુ' છે, તે ખરાખર પાળે છે કે નથી પાળતા ? ધર્મમાં દૃઢ છે કે નથી ? તેની પરીક્ષા કરૂં.' એમ મનમાં વિચારીને દેવી કહેવા લાગી કે– હે શેઠ! તુ જો પુત્રની વાંછા કરતા હૈા તા એક જીવ મારીને તેનું બળિકાન મને આપ તા હું તને પુત્ર આપીશ અને જો તેમ નહીં કરીશ તા સ્ત્રી–ભોર બંનેનું અનીષ્ટ કરીશ.' તે સાંભળી શેઠે કહ્યું કે–
તુ એમ કાં ખેલે છે ? જે ભલેા પુરૂષ હાય તે કદાપિ લીધેલા નિયમના ભંગ કરે નહીં. મેં તેા પ્રાણાતિપાતના નિયમ લીધા છે માટે પુત્ર વિના સર્યું, પણ હું નિયમનું કદાપિ ખંડન કરીશ નહીં.’ તે સાંભળી દેવી કેાપ કરીને શેઠની સ્ત્રીને ચેાટલે પકડી તરવારવડે મારવા લાગી. સ્ત્રી પણ રડતી રડતી કહેવા લાગી કે– અરે દેવી! મારી રક્ષા કરા! રક્ષા કરા ! ' તા પણ દેવીએ તે સ્ત્રીનું મસ્તક છેદી નાખ્યું. વળી શેઠને કહેવા લાગી કે–‘ તને પણ એવી જ રીતે મારી નાખીશ. અરે દુષ્ટ ! દુર્બુદ્ધિ ! તારા કુળક્રમાગત જીવધાત કરી ખલિ આપવાને જે રીવાજ ચાલતા આવે છે, તેને તે નિયમ શા વાસ્તે લીધેા ? માટે હવે પુત્રની વાત તેા દૂર રહી, પરંતુ તારે પેાતાને પણ જીવવાને સદૈહ છે; માટે હઠ–કદાગ્રહ મૂકીને મને બલિદાન આપ.’ એવાં દેવીનાં કટુ વચન સાંભળીને પણ શેઠ ક્ષેાભ પામ્યા નહીં અને દેવી પ્રત્યે કહેવા લાગ્યા કે– મરવું તા એક વાર છે જ, માટે પછી મરીશ તે કરતાં હમણાં જ ભલે મારૂં મરણુ થાય; પણ હું નિર્દય થઈને જીવઘાત તા કદાપિ કરીશ નહીં. ’ એવી શેઠની દૃઢતા જોઈ દેવી હર્ષ પામી અને શેઠની સ્ત્રીને જીવતી દેખાડી કહેવા લાગી કે– હે શેઠ ! તુ ધન્ય છે, તું મહા સાહસિક અને પુણ્યવત છે. તારૂં પહેલુ વ્રત શુદ્ધ છે કે નહીં તેની મેં પરીક્ષા કરી, તે સબંધી મારો
