________________
: ૨૦ :
ઉપસ્થાન અને અપક્રમણ ૩૪ પ્ર – હે ભગવન ! જીવ પોતે મેહનીય–મિથ્યાત્વમેહનીય કર્મના ઉદયવડે ઉપસ્થાન કરે-મોક્ષને માટે પ્રયત્ન કરે ?
ઉ૦ –હા, ચૈતમ ઉપસ્થાન કરે.
૩૫ પ્ર–હે ભગવન! તે વીર્યથી ઉપસ્થાન કરે કે અવીWથી ઉપસ્થાન કરે?
ઉ–હે ગતમ! તે વીર્યથી ઉપસ્થાન કરે, પણ અવીર્યથી ઉપસ્થાન ન કરે.
૩૬ પ્ર–હે ભગવન્જે વીર્યથી ઉપસ્થાન કરે તે શું બાલવીર્યથી ઉપસ્થાન કરે, પંડિતવીર્યથી ઉપસ્થાન કરે કે બાલપંડિતવીર્યથી ઉપસ્થાન કરે ?
ઉ– હે ગતમ! બાલવીર્યથી ઉપસ્થાન કરે, પણ પંડિતવીર્યથી ઉપસ્થાન ન કરે તેમ બાલપંડિતવીર્યથી પણ ઉપસ્થાન ન કરે.
૩૭ પ્ર–હે ભગવન! જીવ પોતે કરેલા મિથ્યાત્વમેહનીચના ઉદયથી અપક્રમણ કરે-ઉપસ્થાનથી પાછો ખસે? ઉ–હા, ગતમ! પાછે ખસે.
પ્રશ્ન ૩૪૩૭ નું વિવેચન. ૩૪-૩૬ મેહનીય-મિથ્યાત્વમેહનીયને ઉદય છતાં જીવ ઉપસ્થાન-મેક્ષ માટે પ્રયત્ન કરે અને તે વીર્યવડે કરે પણ વીર્યવિના ન કરે; કારણ કે ઉપસ્થાનનું કારણ વિર્ય છે. તે મિથ્યાષ્ટિને સમ્યક અર્થને બંધ નહિ હોવાથી અને સભ્યોધનું કાર્ય વિરતિ નહિ હેવાથી બાલ કહેવાય છે, તે પિતાના બાલવીયવડે ઉપસ્થાન કરે. પંડિત-સર્વ પાપને ત્યાગી વિરતિવાળો અનગાર, તેથી અન્ય પરમાર્થથી અજ્ઞાની હેવાને લીધે અપંડિત છે. એ સંબંધે કહ્યું છે કે “તે જ્ઞાન જ નથી કે જેને ઉદય થવાથી રાગાદિ હોય, કારણ કે સૂર્યના કિરણોની પાસે રહેવાની અંધકારની શક્તિ ક્યાંથી હોય?”
