________________
ગ્રામનિર્માણની કેડી પકડો ઉજ્જવળ ભવિષ્ય આપોઆપ મળશે / ૧૩
એમની સ્થિતિ બહુ નબળી છે.” “તેઓ કાપડ બનાવવા માગે તો તમે એમને કપાસ, રંગ વગેરે આપો ?” “હા જરૂર,” “અને એમનું કાપડ લઈ એ સામે અનાજ આપો?” “જરૂર.” રામજીભાઈએ પૂછ્યું, "પણ તમને એવું કાપડ ગમશે? આ ખાદી થશે, નાયલોન નહીં.” ખેતાભાઈએ પરખાવ્યું, “કેમ નહીં ગમે? સરસ છે. અને રામજીભાઈ, તમે આ સફેદ ઝભ્ભો-સલવાર પહેર્યા છે તે શા માટે? તમને શિક્ષકની નોકરી મળી છે એટલે જ ને? તો અમને પણ આ રીતે આર્થિક ફાયદો થાય તો અમને આ કાપડ ગમે જ ને?”
એટલામાં ત્યાં એક માણસ આવીને કંઈ કહી ગયો. ખેતાભાઈ કહે, “એ મારો દરજી હતો. અમારાં બધાં કપડાં એ જ સીવે છે. એને હું અનાજ આપું છું.” એમના કહેવાનો ભાવાર્થ એ હતો કે એમને વસ્તુઓ અને સેવાઓ મળે તો એ અનાજ આપવા રાજી છે. મને પણ ખાતરી પાકી થઈ કે ખેતાભાઈ અમુક જ શહેરના દરજીનો કે અમુક જ ‘ટ’નો, કે અમુક જ બ્રાન્ડનાં તૈયાર ૫ડાંનો કોઈ જ આગ્રહ રાખતા નથી કારણ કે એમને ગામના દરજી પાસેથી વગર પૈસે, અનાજના બદલામાં સિલાઈકામ મળે છે, બહુ તો પોતાના દરજીને બતાવતા હશે કે ભાઈ આ રીતને બદલે આમ સિલાઈ કરે. એ જ રીતે ગામના બીજા લોકો પાસેથી કાપડ અને બીજી વસ્તુઓ અને સેવાઓ વગર પૈસે અનાજના બદલામાં મળે તો તેઓ એ માટે ઘણા રાજી છે. તો બીજી બાજુ, ભૂમિહીન અનેક લોકોને ધંધા મળે તો એમને પણ અનાજની ખેંચ ન રહે.
ખેતાભાઈને મેં પૂછ્યું, “તમને આ વાત આટલી ગમી છે તો આ ખેતમજૂરોને તમારો કપાસ મત આપશો? તમે ગાંસડીઓ વેચો છો એના પ્રમાણમાં તો અહીં થોડો જ જોઈશે.” “હા, અને અહીં બીજા પણ પાંચ-સાત ખેડૂતો છે, તે બધા પણ આ માટે મક્ત પાસ આપશે.” “તો ચાલો, આજે જ શરૂ કરીએ.” “પણ પાસ હજુ પૂરો ઊગ્યો નથી. ફેબ્રુઆરીમાં તૈયાર થશે. ત્યારે કરીએ.” “એ વખતે ખેતમજૂરોને ખેતીકામ પણ પૂરું થયું હોવાથી એ મજૂરી પણ નહીં હોય, તો ઉનાળામાં બેકારી વખતે આ ઉદ્યોગ એમને ઘણો ઉપયોગી થશે.”
ત્યાં સુધીમાં સાડા નવ જેટલા થઈ ગયા હતા એટલે ખેતમજૂરોના વાસમાં જઈને વણાટ અંગે ગોઠવણ કરી શકાય એમ નહોતું કારણ કે તેઓ ખેતરોમાં મજૂરીએ જતા રહ્યા હતા.
- આ ગામડાની બાજુમાં આવેલી શાળામાં ઉત્તર ગુજરાતના ત્રણ જિલ્લાઓની શાળાઓના શિક્ષકો સાથે ગ્રામનિર્માણ અંગે વાતો કરવા હું ગઈ હતી. મારો વાર્તાલાપ દસ વાગે હતો એટલે એ પહેલાં સવારે ગામડામાં ગઈ હતી.
ત્યાંથી શાળાએ પાછા ફરતાં રસ્તામાં એક ભાઈ મળ્યા. દેખાવમાં પણ બરાબર બનાસકાંઠાના. ઊંચા, પાતળા પણ પડછંદ. સોનાનાં બટનવાળું ખમીસ, ધોતી, મોજડી અને માથે ફેંટો. નામ રસિકભાઈ. એમને અહીંના ગામડામાં ત્યાંના જ પાસમાંથી ત્યાંના જ લોકો ત્યાંના બજાર માટે કાપડ બનાવે એ વાત ખૂબ જ ગમી ગઈ. કહે કે હું આ જ ગામડાનો છું. પણ કચ્છમાં એક શહેરમાં વેપારી છું. કરિયાણાની દુકાન છે. મને આ વાત બહુ ગમી. મને વિચાર થાય છે કે મારી
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
