________________
દસમું'.
: ૩૭ :
દેતાં શીખો
રાજાના ખાળામાં એઠું. એવામાં એક બાજ પક્ષી ત્યાં આવ્યુ અને તે પણ મનુષ્યની વાણીમાં કહેવા લાગ્યું કેઃ ‘હે રાજન્! એ મારું' ભક્ષ્ય છે, માટે તેને છેડી દો.’
મેઘરથ રાજા સાચા ક્ષત્રિય હતા અને સાચા ક્ષત્રિય શરણાગતને કદી સોંપતા નથી, એટલે તેણે કહ્યું: ‘હું બાજ ! આ પારેવુ' મારા શરણે આવ્યું છે, માટે તને મળશે નહિ. વળી આજાના પિ’ડથી પેાતાનું પાષણ કરવું એ બુદ્ધિમાન માટે ઉચિત નથી, તેર્થી તું આ પારેવાને છોડી દે. જો તારા શરીર પરથી એક પીંછું ઉખેડવામાં આવે તે તને કેટલું દુ:ખ થાય છે? જ્યારે આ તે સમસ્ત જીવનના સવાલ છે. ’
બાજ પક્ષીએ કહ્યું: ‘હે રાજન! મારા ભયથી આ પારેવું તમારે શરણે આવ્યું છે, પરંતુ અત્યંત ક્ષુધાતુર એવા હું કાના શરણે જાઉં ? વળી મહાપુરુષો સર્વને અનુકૂળ હાય છે, તેથી આપ એની જેમ મારું. પણુ રક્ષણુ કરો અને મારા પ્રાણ બચાવે. ’
રાજાએ કહ્યું: ‘હું ખાજ ! આ પક્ષીના ભક્ષણુથી તને તે ક્ષણવારની જ તૃપ્તિ થશે પણ એના આખા જીવનના નાશ થશે, માટે કંઇક વિચાર કર. ’
બાજ પક્ષીએ કહ્યું: ‘ હું રાજન્ ! પ્રાણી જ્યારે સ્વસ્થ હોય છે ત્યારે ધર્માધર્મના વિચાર કરે છે પણ ક્ષુધાતુર થતાં સઘળું ભૂલી જાય છે. શું નીતિકારાએ નથી કહ્યું કે—
मानं मुञ्चति गौरवं परिहरत्यायाति दीनात्मतां, लजामुत्सृजति श्रयत्यकरुणां नीचत्वमालम्बते ।
