________________
દસમું :
૪ ૫૧ :
દેતાં શીખો
દુકાળ પાર કરી ગયો ત્યારે એક દિવસ આચાર્ય પાસે જઈને કહેવા લાગ્યા કે “હે પ્રભે ! આપને હું અત્યંત આભારી છું. જે આપે કહેલે મત્સ્યપ્રાગ મારા સાંભળવામાં ન આવ્યો હોત તે આ વ્યતીત થયેલા દુકાળમાં મારી શું હાલત થઈ હતી તે હું કહી શકતું નથી. અર્થાત્ આપે કહેલા મસ્યપ્રયોગથી મેં ઘણું મો બનાવ્યા અને તેનાથી હું દુકાળને તરી ગયે.” - મરછીમારના આ શબ્દો સાંભળીને આચાર્યને અત્યંત પશ્ચાત્તાપ છે. તેઓ વિચારવા લાગ્યા કે “ અરે ! મેં આ શું કર્યું ? હવે આ માછીમાર જીવતાં સુધી મો બનાવ્યા જ કરશે અને ભારે પાપ ઉપાર્જન કરશે, તેને હું નિમિત્ત બને ! માટે કેઈએ ઉપાય કરું કે જેથી એ પિતે પાપ કરવાનું તજી દે.” પછી તેમણે એ મચ્છીમારને કહ્યું: “હે ભદ્ર! તેં જે પ્રગ જાયે છે, તે મામૂલી છે. તેનાથી બહુ બહુ તે આજીવિકા મળે પણ જન્મનું દળદર ફીટે નહિં, માટે એક બીજે પ્રયોગ સાંભળ કે જેના વડે તું મહામૂલ્યવાળાં ૨ને બનાવી શકીશ અને મેટે ધનવાન બનીને સુખી થઈશ. પરંતુ આ પ્રયોગ સિદ્ધ ત્યારે જ થાય છે કે જ્યારે જીવનપર્યત જીવવધ અને માંસભક્ષણને ત્યાગ કરવામાં આવે છે.”
આચાર્યના આ વચન સાંભળીને મચ્છીમારે કહ્યું – * પ્રભે! જીવવધથી પાપ થાય છે, એ હું પણ જાણું છું; પરંતુ શું કરું ? પાપી પેટ વળગ્યું છે, તેની ખાતર એ પાપ કરવું પડે છે. પરંતુ આપ કહે છે તેમ જ રત્નપ્રાગ સિદ્ધ થતું હોય તે હું જીવનપર્યત જીવવધ કે માંસભક્ષણ કરીશ નહિ.” એટલે આચાર્યો તેને રત્નપ્રયોગ બતાવ્યું અને
