________________
જૈનષ્ટિએ મહા ભૂંગાળ-ચાદિ દ્વીપનું સ્વરૂપ
૩૨૩
ચંદ્ર-સૂર્વાંના દ્વીપે। આવેલા છે. એટલે ધાતકીખંડ દ્વીપની વેદિકાથી પૂર્વ દિશામાં કાલેાધિ સમુદ્રની અંદર ૧૨૦૦૦ ચેાજને ધાતકીખંડ સંબંધી ૧૨ *ચદ્રોના ૧૨ ચંદ્ર દ્વીપે। આવેલા છે તથા ધાતકીખંડની વેદિકાથી પશ્ચિમ દિશામા કાલાધિસમુદ્રની અંદર ૧૨૦૦૦ યાજને ધાતકીખંડ સંબધી ૧૨ સૂયૅના ૧૨ દ્રીપેા આવેલા છે. ૪. (૫૭૩)
जोयणसहस्स बारस, पुक्खरवरपुव्वपच्छिमंताओ। ગમૂળ વાછો., ચાલોયાળ મિરવાંડા(૯૭૪)
છાયા—યોગનસહસ્રાળિ દ્વારા પુર્વપૂર્વપશ્ચિમાન્તાત્ । गत्वा कालो कालोदानां शशिखीणाम् ||५||
અ—પુષ્કરવર દ્વીપના પૂર્વ અને પશ્ચિમ છેડાથી કાલાધિ સમુદ્રમાં બાર હજાર ચાજન જઇએ ત્યાં કાલાધિ સમુદ્રના ચદ્રો અને સૂયૅના (દ્વીપા) છે.
વિવેચન—પુષ્કરવર દ્વીપના અભ્યંતર પૂર્વ-પશ્ચિમ છેડાથી કાલાધિ સમુદ્રમાં ૧૨૦૦૦ યાજન જઇએ ત્યાં કાલાધિ સમુદ્રના ચંદ્ર-સૂર્યૉના દ્વીપેા આવેલા છે. તે આ પ્રમાણે સમજવા. પુષ્કરવર દ્વીપથી અંદર પૂર્વ દિશામાં કાલાધિ સમુદ્રમાં ૧૨૦૦૦ યાજન જઈ એ (આવીએ) ત્યાં કાલાધિ સમુદ્ર સબધી ૪ર ચદ્રોના ૪૨ ચંદ્ર દ્વીપા છે, તે પ્રમાણે પુષ્કરવર દ્વીપથી અંદર પશ્ચિમ દિશામાં કાલાધિ સમુદ્રમાં ૧૨૦૦૦ યેાજન જઇએ (આવીએ) ત્યાં કાલેાધિ સમુદ્ર સબંધી ૪૨ સૂર્યાના ૪૨ સૂર્ય દ્વીપા આવેલા છે.
* ધાતકીખંડમાં ૧૨ ચંદ્ર અને ૧૨ સર્યો છે. આમાંના ચંદ્રના ૬ ચદ્રીપા અને ૬ સૂર્યના ૬ સૂર્યદ્બીપા લવણુસમુદ્રમાં આવેલા છે. એમ લવણુસમુદ્રના વર્ચુન વખતે ગાથા ૫૩ માં કહી ગયા છે. એટલે અહીં બાકીના ૬ ચંદ્રના ૬ ચંદ્દીપા અને ૬ સૂર્યના ૬ સહ્રીપેા કહેવા જોઇએ પણ ૧૨ ચંદ્રદીપે। અને ૧૨ સીપેા થઇ ૨૪ ચંદ્ર-સુહ્રીપો કેમ કહ્યા છે તે સમજાતું નથી. જોકે અહીં મૂલ ગાથામાં દ્વીપાની સંખ્યા કહી નથી, પણ ટીકાકારે કહી છે. જીવાભિગમ સૂત્રમાં ધાતકીખંડના ચદ્રસૂર્યના દ્વીપા કાલેાધિ સમુદ્રમાં કહ્યા છે, લવણુસમુદ્રમાં કહ્યા નથી. તત્ત્વ કેવળી ગમ્ય.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
