________________
ધમધ-ગ્રંથમાળા : ૧૪ : જે હિંસાની આ વ્યાખ્યાને સ્વીકાર કરવામાં ન આવે અને માત્ર પ્રાણુવ્યપરપણને જ હિંસા માનવામાં આવે, તે અહિંસા એ માત્ર કલ્પના જ બની જાય અને જે શાએ તેની જોરદાર હિમાયત કરી છે, તે પણ એટલું જ પડે. એટલે કે આ વ્યાખ્યા અધૂરી કે અપૂર્ણ નથી, પણ પૂર્ણ છે અને તે હિંસાઅહિંસાનું નિરાકરણ કરવામાં ભાવને જ પ્રાધાન્ય આપે છે. भावुचिअ परमत्थो, भावो धम्मस्स साहणो भणिओ। . सम्मत्तस्स वि बीअं, भावुच्चिअ विंति जगगुरुणो ॥१॥
પરમાર્થથી ભાવને જ પ્રધાન ગણવે, કારણ કે ભાવને ધર્મને સાધક કહે છે. જગદ્ગુરુએ કહ્યું છે કે, સમ્યક્ત્વનું બીજ પણ ઉત્તમ પ્રકારને ભાવ છે.
મેને અનંતર ઉપાય સમ્યફ ચારિત્ર મનાય છે, સમ્યક ચારિત્રને અનંતર ઉપાય સમ્યજ્ઞાન મનાય છે અને સમ્યગજ્ઞાનને અનંતર ઉપાય સમ્યગદર્શન કે સમ્યકત્વ મનાય છે. આ સમ્યક્ત્વ એક પ્રકારને ભાવ નહિ તે બીજું શું છે? તેને તમે તવરુચિ કહે, તવશ્રદ્ધાન કહે કે સુદેવ, સુગુરુ અને સુધર્મ પ્રત્યેનું સમર્પણ કહ, પણ રુચિ, શ્રદ્ધા કે સમર્પણ એ ભાવથી તિરિક્ત કઈ પદાર્થ નથી. વળી શાસ્ત્રકારોએ સમ્યક્ત્વની પરીક્ષા માટે જે લક્ષણો બતાવ્યાં છે, તેમાં પણ પાંચ પ્રકારના ભાવે જ મૂક્યા છે, તે આ રીતે - (૧) શમ એટલે કષાયનું ઉપશમન, (૨) સંગ એટલે ધર્મ કે મોક્ષની અભિલાષા, (૩) નિર્વેદ એટલે ભવભ્રમણને
