________________
ધર્મબોધચંથમાળા : પ૨ : : : પુષ્પ
निलेपो निष्कल शुद्धो, निष्पन्नोऽत्यन्तनिवृत्तः । નિર્વિવાહ સુદ્ધારમા, પરમારનેતિ વતઃ || ૬ |
જેને કર્મને લેપ નથી, શરીરનું બંધન નથી, જે રાગાદિ વિકારથી રહિત હેઈને શુદ્ધ છે, જેણે સકલ કાર્યની સિદ્ધિ કરેલી છે, જે દુઃખથી અત્યંત નિવૃત્ત છે અને તમામ વિકલ્પ થી રહિત છે, તેને શુદ્ધાત્મા કે પરમાત્મા કહે છે.
બહિરાત્મા ક્ષણમાં સુખી, ક્ષણમાં દુઃખી, ક્ષણમાં ખુશ અને ક્ષણમાં નાખુશ થાય છે. નાની સરખી મુશીબત આવી પડે, કાંટે-કાંકરો વાગે, આંખ-માથું દુખવા આવે કે વેપારધંધામાં થોડી નુકશાની થાય તે હાયય કરવા લાગી જાય છે અને અત્યંત શક–સંતાપ કરે છે. આવા માણસો કંઈ પણ વ્રત–નિયમ કરવાં હોય, સાધુની સેવા કરવી હોય કે સંઘ યા શાસનનાં કામ કરવાં હોય, તે પહેલાં શરીરસુખને વિચાર કરે છે અને તેને કંઈ પણ ઘસારો કે તકલીફ ન પડે એવા વિચારથી તેમાં ઉત્સાહવંત થતા નથી અથવા કામ કરવાને ઉત્સાહ દર્શાવે છે; તો તે લેકલજજા પૂરતું જ હોય છે, પણ અંતરના ઉલ્લાસથી હોતું નથી; જ્યારે અંતરાત્મા એ વિચાર કરે છે કેઃ “આ શરીર જાડું હોય તે પણ શું? અને પાતળું હોય તે પણ શું ? એને બેસાડી રાખવાથી કે એની વધારે પડતી આળપંપાળ કરવાથી એ આળસુ અને વિકારી બને છે, માટે એનાથી બને તેટલું વધારે કામ લેવું અથવા વધારેમાં વધારે ધર્મસાધના કરી લેવી, એ જ ઈષ્ટ છે.”
અન્યત્વ ભાવના પર આરૂઢ થઈને અનેક આત્માઓએ આત્મહિત સાધ્યું છે.
