________________
તેરમુ
: ૫૧ :
ભાવનાસૃષ્ટિ
શરીરને ઘસારા લાગતાં તારા કાઈ અંશ ઘસાઈ જાય છે ખરા ? અથવા રાગાદિને લીધે તારું છેન, ભેદન કે શાષણ થાય છે ખરું ? તું નિશ્ચયથી માન કે જન્મ, જરા, મરણુ, રાગ, ભાગ, હાનિ, વૃદ્ધિ એ બધા ધર્માં શરીરના છે; પણુ તારા નથી, તને શસ્રો છેઢી શકતાં નથી, અગ્નિ ખાળી શકતા નથી, પાણી ભીંજવી શકતું નથી અને પવન શાષી શકતે નથી. વળી તું નિત્ય છે, સ્થાયી છે, અચલ છે, સનાતન છે, તે તારું છેદન, ભેદન કે શાષણ કેમ હાઈ શકે? માટે તું બહિર્ભાવ છોડીને અંતર્ભાવ ધારણ કર.
જ્ઞાનીઓએ અવસ્થાભેદથી આત્માને ત્રણ પ્રકારના માન્યા છે, તે આ રીતે:
आत्मबुद्धिः शरीरादौ यस्य स्यादात्मविभ्रमात् । રઢિારમા સ વિજ્ઞેયો, મોઢનિદ્રાતચેતનઃ ।। ? ||
"
જે પુરુષને શરીર, કુટુબીજના, ઘરખાર, નાકરચાકર વગેરેમાં ભ્રમથી આત્મબુદ્ધિ થાય અર્થાત્ માહિનદ્રાવકે જેના ચૈતન્યને વિલય થઈ જાય, તેને બહિરાત્મા જાણવા.
बहिर्भावानतिक्रम्य, यस्यात्मन्यात्मनिश्चयः । सोऽन्तरात्मा मतस्तज्ज्ञैर्विभ्रमध्वान्तभास्करैः ॥ १ ॥
જેણે બાહ્ય પદાર્થાંમાંથી આત્મભાવ-મારાપગુ ખેંચી લઇ આત્મામાં જ આત્મભાવને નિશ્ચય કર્યાં છે, તેને જ્ઞાનીઓએ અંતરાત્મા માન્યા છે.
