________________
વિપણા
अष्टादश विधिप्रकाराः प्रवृत्तिप्रकारा: अष्टादशभिर्वा विधिभिः मेदैः प्रचारः प्रवृत्तिर्यस्याः सा तथा तस्यां देशी भाषायां देशमेदेन વવિછીપાયાં વિરાર: અર્થાત્ દેશના જુદા જુદા ભાગેાચાં ચાલતી અઢાર પ્રકારની લિપિમાં વિશારદ. ઔપપાતિક સૂત્રમાં મેલકુમારના વન જેવા જ પ્રસગે કારસસીમાસ વિકરણ એટલું જ લખેલું છે. આ જ ટીકાકારે ત્યાં તેના અવિષે કાંઈ લખ્યું નથી. શબ્દ ઉપરથી rr અઢાર પ્રકારની દેશીભાષાઓમાં વિશારદ” એવા જ અ માલૂમ પડે છે. પણ તે દેશી ભાષાએ કઈ અથવા તે દેશે કયા તે વિષે કશી જ માહિતી મળતી નથી. અઢાર પ્રકારની લિપિઓને ઉલ્લેખ પ્રજ્ઞાપનાસૂત્રમાં અને સમવાયાંગમાં મળે છે. (૧) બ્રાહ્મો* (૨) જવાણિયા (યવનાની?) (૩) દેાસાપુરિયા (?) (૪) ખરાદી (૫) પુષ્કખરસારિયા (પુષ્કરસાર) (૬) ભાગવઈયા (૭) પહેરાઈયા (૮) અંતકરિયા (અતાક્ષરી) (૯) અકખરપુક્રિયા (૧૦) વેલ્યુઈયા (૧૧) નિહૅયિા (૧૨) અકલિવી (૧૩) ગણિતલિવી (૧૪) ગાંધવ લિવી (૧૫) આય સલિવી (૧૬) માહેશ્વરી (૧૭) દેમીલિવી (૧૮) પેાલિન્દી.
1
૧૯
--
આ અઢારે લિપિએ બ્રાહ્મીલિપિના પેટામાં ગણોતી એમ પદ્મવાસૂત્રમાં લખેલું છે: વિશેષાવસ્યકની ટીકામાં તે અઢાર લિપિઓનાં નામ બીજી રીતે મળે છે. જેમકે ઃ
:
(૧) હંસોલપિ (૨) ભૂતલિપિ (૩) જક્ષીલિપિ (૪) રાક્ષસીલિપિ (૫) ઉડ્ડીલિપ (૬) યવનીલિપિ (૭) તુરુર્કીલિપિ (૮) કીરીલિપિ (૯) વિડીલિપિ (૧૦) સિંધવીલિપિ (૧૧) માલવીનીશિપ (૧૨) નટીસલિપ (૧૩) નાગરીલિપિ (૧૪) લાટલિપ (૧૫) પારસીટલિપ (૧૬) અનિમિત્તીલિપિ (૧૭) ચાણાકલિપિ (૧૮) મૂલદેવીલિપિ.
♦ સમ્રાટ અશેના ઉપલબ્ધ તમામ શિલાલેખા બ્રાહ્મી લિપિમાં કાતરાયેલા છે. ખાટ્ટી લિપિમાં પણ કાતરાયેલા શિલાલેખા આજે ઉપલબ્ધ છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
