Agam Sutra Satik 45 Anuyogdwar ChulikaSutra 2

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 50

२९०
अनुयोगद्वार - चूलिकासूत्रं
इत्यादि, 'सेत' मित्यादि निगमनम् ।
इदानीं कालोपक्रमः, तत्र कालो द्रव्यपर्याय एव, द्रव्यपर्यायौ च मेचकमणिवत् संवलितरूपाविति द्रव्योपक्रमाभिधाने कालोपक्रम उक्त एव भवति, अथवा 'समयावलियमुहुत्ते 'त्यादिरूपस्य कालस्य स्वतन्त्रमेवोपक्रममभिधित्सुराह सूत्रकारः -
मू. ( ७८ ) से किं तं कालोवक्कमे ?, २ जं णं नालिआईहिं कालस्सोवक्कमणं कीरइ, से तं कालोवक्कमे ।
'वृ. कालस्योपक्रमः कालोपक्रमः, स क इत्याह- 'जं णं नालिआईहिं कालस्य उवक्कमणं' णमिति वाक्यालङ्कारे, यदिहनालिकादिभिरादिशब्दात् शंकुच्छायानक्षत्रचारादिपरिग्रहस्तैः काल उपक्रम्यते, स कालोपक्रम इति शेषः, तत्र नालिकाताम्रादिमयघटिका तया, शंकुच्छायादिना वा नक्षत्रचारादिना वा एतावत्पौरुष्यादिकालोऽतिक्रान्त इति यत् परिज्ञानं भवति स परिकर्मणि कालोपक्रम:, यथावत् परिज्ञानमेव हि तस्येह परिकर्म, यत्तु नक्षत्रादिचारैः कालस्य विनाशनं स वस्तुनाशे कालोपक्रमः, तथाहि - अनेन ग्रहनक्षत्रादिचारेण विनाशितः कालो, न भविष्यन्त्यधुना धान्यादिसम्पत्तय इति वक्तारो भवन्ति, उक्तं च पूज्यै:"छायाए नालियाए व परिकम्मं से जहत्थविन्नाणं । रिक्वाइयचारेहि य तस्स विनासो विवज्जासो ॥"
इत्यादि, 'से त'मित्यादि, 'से तं'मित्यादि निगमनम् । अथ भावोपक्रमार्थमाहमू. (७९)से किं तु भावोवक्कमे ?, २ दुविहे पत्रत्ते, तंजहा-आगमओ अ नोआगमओ अ, आगमओ जाणए उवउत्ते, नोआगमओ० दुविहे पन्नत्ते, तंजहा- पसत्थे अ अपसत्थे अ, तत्थ अपसत्थे डोडिणिगणिआआमच्चाईणं, पसत्थे गुरुमाईणं, से तं नोआगमओ भावोवकमे, से तं भावोवक्कमे से तं उवक्कमे ।
वृ. भावोपक्रमे द्विविधः प्रज्ञप्तः, तद्यथा-आगमतश्च नोआगतश्च तत्रोपक्रमशद्वार्थज्ञः तत्रोपयुक्तश्चागमतो भावोपक्रमः, 'से किं तं नोआगमओ' इत्यादि, अत्रोत्तरम् -'नोआगमो भावोवक्कमे दुविहे' इत्यादि, इहाभिप्रायाख्यो जीवद्रव्यपर्यायो भावशब्देनाभिप्रेतः, उक्तं च"भावभिख्याः पञ्च स्वभावसत्ताऽऽत्मयोन्यभिप्रायाः " ततश्च भावस्य परकीयाभिप्रायस्योपक्रमणं-यथावत् परिज्ञानं भावोपक्रमः, स च द्विविधः - प्रशस्तोऽप्रशस्तश्चेति, तत्राप्रशस्ताभिधित्सया आह- 'से किं तमित्यादि ।
-
अत्र निर्वचनम्-‘अप्पसत्थे डोडिणिगणिआआमच्चाईणं 'ति, इदमिह तात्पर्यम्- ब्राह्मण्या वेश्यया अमात्येन च यत् परकीयभावस्य यथावत् परिज्ञानलक्षणमुपक्रमणं कृतं सोऽ प्रशस्तभावोपक्रमः, संसारफलत्वात्, तत्र कथं ब्राह्मण्यादिभिः परभावोपक्रमणमकारीति ?, अत्रोच्यते, एकस्या ब्राह्मण्यास्तिस्रः पुत्रिकाः तासां च परिणयानानन्तरं तथा करोमि यथैताः सुखिता भवन्तीति विचिन्त्य माता जयेष्ठदुहितरं प्रत्यवोचत्-यदुत त्वयाऽऽवास भवनसमागमे स्वभर्ता कञ्चिदपराधमुद्भाव्य मूर्ध्नि पादग्रहारेण हन्तव्यो, हतश्च यदनुतिष्ठति तन्ममाऽऽख्येयं, कृतं च तया तथैव, सोऽप्यतिस्नेहतरलितमना अयि प्रियतमे ! पीडितस्ते सुकुमालश्चरणो भविष्यतीत्यभिधानपूर्वकं तस्याश्चरणोपमर्दनं चकार, अमुं च व्यतिकरं सा मात्रे निवेदितवती, साऽप्युप