________________
૧૫ વર્ણન કરે ને બીજાને ગાણુતાએ (અપેક્ષાએ) રાખે તે સુનય. તથા એક નયે વર્ણન કરે અને અન્ય નયનું ખંડન કરે તે દુર્ત જાણુ. સાત નયેના નામ યથા:
૧–નંગમ. ૨–સંગ્રહ. ૩-વ્યવહાર. ૪-જુસૂત્ર. ૫શબ્દ. ૬-સમભિરૂઢ. ૭–એવંભૂત.
- હવે વિશેષાર્થ કહે છે –
૧. નૈગમનય–તે જેને એક ગમે નથી તે નૈગમ—એ નય અંશગ્રાહી છે. વસ્તુના અંશને સંપૂર્ણ વસ્તુ માને છે. કારણ અભવ્ય જીવના મધ્ય અષ્ટ રૂચક પ્રદેશ નિરાવરણ હેવાથી તેને પણ સિદ્ધ સમાન માને છે. અથવા સૂક્ષ્મનિદિયા જીવમાં અક્ષરના અનંતમાં ભાગ જેટલે જ્ઞાનને અંશ હોવાથી સિદ્ધ સમાન માને છે. વલી તેરમાં ચાદમાં ગુણસ્થાનમાં વર્તતા કેવલીઓને કર્મને અંશ હોવાથી સંસારી માને છે. તથા ત્રિકાલ વિષયિ અને સંકલ્પ તથા ઉપચારે વસ્તુને માને છે.
૨. સંગ્રહન–સામાન્યગ્રાહી છે. તે સામાન્યથી જુદુંવિશેષ છેજ નહિં એમ માને છે. જેમ આંબે, નીંબ વિગેરે વિશેષે વનસ્પતિરૂપ સામાન્યથી જુદા નથી માટે આકાશપુષ્પની જેમ વિશેષ છેજ નહિં એમ માને છે. અર્થાત એ નય સત્તાગ્રાહી છે.
૩. વ્યવહારનય-તે વસ્તુ સ્વરૂપને વિશેષ રૂપજ માને છે. વિશેષ થકી ભિન્ન કેઈ સામાન્ય છેજ નહિ. કારણ કે કહે કે–મારે વનસ્પતિ લેવી છે તે શું લેશે ? આંબો વિગેરે વિશેષ નામ લીધું ત્યારે ગ્રહણ થાય છે. વલી લોકમાં પ્રવેજન પણ “અમૂક ઔષધ કરો” એમ વિશેષથી જ થાય છે, પણ માત્ર (સામાન્ય) ઔષધ કરો તે કઈ કરતું નથી. માટે
