________________
૧
ખ્યાએ અવક્તવ્ય છે. એ સાતમા. તેમાં પહેલા, ખીન્ને ને ચેાથા એ ત્રણ ભાંગા સલાદેશી દ્રવ્યાર્થિ નયે છે. અને ખીજા ચાર ભાંગા વિકળાદેશી પર્યાયાથી નચે છે. હવે વસ્તુનુ દ્રવ્યાદિ ચાર ભેદનું સ્વરૂપ કહે છેઃસર્વે જીવ મૂળ ચૈતન્ય લક્ષણે સર્વે સરખાં છે; પણ વ્યાદિ ચાર ભેદે જુદા છે.
૧. દ્રવ્યથી પિંડપણે સર્વે જીવ જુદા છે. દરેક જીવ પાતપાતાના ગુણ પર્યાયના સમુહના પિંડ તે વડે જુદા છે. કાઈ કાઇના ગુણ પર્યાયના પિંડ કોઈ કાઈમાં મળતા નથી. માટે અનંતા જીદ્રવ્ય ભિન્ન ભિન્ન છે. એમ પુદ્ગલ પરમારું પણ જડના લક્ષણે સરખા છે. પણ સર્વ પરમાણું દ્રવ્યપણે જુદા છે. જે કાળે પુછીએ તે કાળે તેટલાંજ થાય, પણ વધે ઘટે નહિ.
૨. ક્ષેત્રથી અવગાહનાપણે જીવાદિ દ્રવ્યના પ્રદેશ જુદા છે, પણ દ્રવ્યથી જુદા પડે નહિ. સમિલિત અસંખ્યાત પ્રદેશાવગાહી રહે. ગુણુ પર્યાય સર્વપ્રદેશે અનંતા છે તે ગુણુપર્યાય એક પ્રદેશ મૂકી ખીજા પ્રદેશમાં જાય નહિં. પર્યાય વિભાગ એકના ને પ્રદેશના સરખા અવગાહ છે. પણ તે પર્યાય અનંતા ભિન્ન છે અને તે અનંતા પ્રદેશ મળીને જે એક કાર્ય કરે તેને ગુણુ કહે છે.
૩. કાળથી ભેદ તે એક વસ્તુમાં ઉત્પાત્ત, વ્યય, રૂપપર્યાય પલટવાને માન તે સમય. એમ સમયે સમયે અગુરૂ લઘુ પોયની હાની–વૃદ્ધિ થાય છે. તેમ અતીત કાળે અનંતી થઈ છે. તે વર્ત્તમાન પ્રવૃત્તિની પરંપરા રૂપ છે. ભવિષ્ય કાળમાં અનતી થાશે તે યેાગ્યતા રૂપે જાણવી. અંતીત કાલને
