________________
૧૨૬ ચિંતા રૂપ છે. તથાપિ ધ્યાન દ્રઢ ચિંતા રૂપ છે. અને વેશ્યા દ્રઢ અધ્યવસાય રૂપ તથા અદ્રઢ અધ્યવસાય રૂપ પણ છે. ઈતિ રૌદ્રધ્યાન પૂર્ણમ
૩. ધર્મધ્યાન-વ્યવહાર ક્રિયારૂપ ધર્મ તે કારણ ધર્મ. તથા શ્રુત ચારિત્રરૂપ ધર્મ તે ઉપાદાનપણે સાધનધર્મ, તથા ભેદ રત્નત્રયી તે અપવાદ ધર્મ. અને અભેદ રત્નત્રયી તે ઉત્સર્ગ ધર્મ–અંતરંગ શુદ્ધ ધર્મનું ભાસન, રમણ–એકાગ્રતાપણે ચિંતવન, તન્મયતાને ઉપગ. તે ધર્મના ચાર પાયા છે.
૧. આજ્ઞા વિચય –એટલે શ્રી વિતરાગ દેવની આણાતહત કરી માને, નિયનિક્ષેપ પ્રમાણાદિ સહે, તેનીજ આજ્ઞા પ્રમાણે યથાર્થ ઉપગે તન્મય રહે તે.
૨. અપાયવિચય –તે જીવને અશુદ્ધપણે જેનાથી દુઃખ ઉત્પન્ન થાય છે તેને વિચાર કરવો. તે દુઃખના કારણે રાગ, છેષ, મોહ, અજ્ઞાન ઈત્યાદિ છે. તે મારા નથી. તેનાથી હું ભિન્ન છું. હું સચ્ચિદાનંદ સ્વરૂપ છું. એમ વિચારી રાગદ્વેષાદિને ત્યાગ કરવો. સ્વરૂપ રમણુક થવું. ઈતિ.
૩. વિપાક વિચય: તે યદ્યપિ જીવ સત્તાએ શુદ્ધ, બુદ્ધ, અવિનાશી છે તથાપિ કર્મવશે દુઃખી છે, જ્ઞાનાવરણે જ્ઞાનગુણ ઢાંકળે છે. દર્શનાવરણે દર્શનગુણ એમ અનંતકર્મ પરમાણુઓથી આત્મા આચરાઈ ગયો છે, એટલે સધન, નિર્ધન, સ્ત્રી, પુરૂષ નપુંસક, દેવ, નારક, તિર્યંચ, મનુષ્યાદિ અનેક રૂપ ધારણ કરી આ જીવ કર્મવશ નાચે છે. કર્મની પ્રકૃતિ, સ્થિતિ, રસ, પ્રદેશ, બંધ, ઉદય, ઉદીરણા, સત્તાદિને વિચાર કરી તેનાથી અલગ થવા પ્રયત્ન કરે.
