________________
૧૨૩
થઈ સિદ્ધ થાય. અક્રિય છતાં પણ પૂર્વ પ્રગથી, સહજ સ્વભાવથી, બંધનમુક્તપણાથી, તથા ઇનિર્લેપ પણુથી લેકાંતે અલકને અડકીને સાકારેપગે સિદ્ધ થાય. સિદ્ધના જીના પ્રદેશોની અવગાહના પૂર્વ ચરમ શરીરથી ત્રીજા ભાગે. ન્યુન હોય છે. અને સમયાંતર જ્ઞાન, દર્શન ઉપગ હોય. એમ ઉત્તરોત્તર વિશુદ્ધિના આ ૧૪ સ્થાન સ્કૂલ વ્યાખ્યાએ છે. પરમાથે તો અસંખ્ય સ્થાન છે. પણ ભવ્યજીના સુખબેધ માટે જ્ઞાનીઓએ ૧૪ ગુણસ્થાનમાં સર્વ જીવોને સમાવેશ કરેલ છે. “ગુણસ્થાનનું સ્વરૂપ તથા ક્યા ગુણઠાણે કેટલી પ્રકૃતિને બંધ, ઉદય, ઉદીરણા, ને સત્તા હોય તે સમજવાથી વાસ્તવિક સ્વરૂપ સમજાય છે.” એવી રીતે આત્માની ઉત્તરોત્તર વિશુદ્ધિના સ્થાનક ૧૪ કહ્યા. તે જેમ જેમ કર્મોનાં આવરણે ઓછાં થાય તેમ તેમ આત્માને વિકાસ થાય છે. કારણ કે જીવ અને કર્મને અનાદિ કાળથી “ પ” ન્યાયથી સંબંધ છે. તે કનક (સુવર્ણ) ને જેમ જેમ તપાવીએ તેમ તેમ માટીનો અંશ નાશ થતો જાય. અને સેનું શુદ્ધ થાય. તેમ આત્મા પણ ધ્યાનાગ્નિથી શુદ્ધ. થાય. માટે ધ્યાનનું સ્વરૂપ કહે છે –
ગાથા – अंतोमुहुत्तमित्तं, चित्तावत्थाण एगवत्थुम्मि; ચમતથા ક્ષા, કોનિોટ્ટોનિપાતુ. / ૨
અર્થ એક વસ્તુમાં અંતર્મુહૂર્ત સુધી ચિત્તની એકાગ્રતા (નિશ્ચલતા) તે છઘનું ધ્યાન અને યોગ નિરૂદ્ધ તે જિનેનું ધ્યાન છે.
