________________
ઉત્પન્ન થયેલ જે ગુણ કે પર્યાયે તે આત્માને હિતકર નથી. દેવ, નારકાદિ ભવ પર્યાય, તેમજ સાતા વેદનીયાદિ પુણ્ય. પ્રકૃતિ એ બધા પરના સાગથી છે. જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રાદિ ગુણે જ આત્માને સમવાય સંબંધ હોવાથી તે આત્માથી જુદા નથી તે યથાર્થ જ્ઞાન સિવાય આત્મા પરવસ્તુમાં મુંઝાઈ રહ્યો છે તેનું કારણ હજી શરીરાદિ પરભાવની મમતા છૂટી નથી. દેહ એજ હું છું, એવી બુદ્ધિ એજ ભ્રમ છે. તે જ્યારે, હું દેહથી ન્યારો છું, હું અજર, અવિનાશી, અખંડ સત્તાના સિદ્ધ સમાન છું, પણ અનાદિકાળથી કર્મના સંગથી બંધાએલ છું, માટે હવે હું એથી મુક્ત થવા ઉદ્યમ કરું, બાહિરાત્મભાવને ત્યાગ કરી અને અંતરાત્મ દશામાં રહી પરમાત્મ ભાવને પ્રગટ કરું, એવી જીજ્ઞાસા ઉત્પન્ન થાય ત્યારે આત્માને બંધનનાં કારણે તપાસે તા. ૧-મિથ્યાત્વ. ૨-અવિરતિ. ૩-પ્રમાદ. ૪-કષાય. ૫-ગ. છે તે, અને આત્માને મૂક્ત કરાવનાર. ૧-સમકિત. ૨-વિરતિ. ૩–અપ્રમાદ. ૪–અકષાય. પ ગનિરોધ છે, તે ક્રમશ: બંધને ત્રાડે છે. એટલે જેટલે અંશે કર્મબંધન તૂટતા જાય તેટલે તેટલે અંશે આત્મા કર્મથી મૂક્ત થતો જાય. સર્વ કર્મબંધન તૂટે ત્યારે આત્માને સર્વથા મોક્ષ થાય. જેમ સૂર્યની પ્રભા વાદળાંથી આચ્છાદિત થએલ હોય, તે એટલે જેટલે અંશે વાદળાં ખસતાં જાય–દૂર થતાં જાય, તેટલે તેટલે અંશે સૂર્યપ્રભા નિર્મળ થતી જાય છે, અને જ્યારે તમામ વાદળાં દૂર થઈ જાય ત્યારે સંપૂર્ણ સૂર્યપ્રભા ઝળકી નીકળે છે. તેમ સર્વ કર્મના નાશથી આત્મજ્યોતિ ઝળકી નીકળે. તેને ક્રમ ગુણસ્થાનનું સ્વરૂપ જાણવાથી સમજી શકાય ?
