Aashirwad 1969 05 Varsh 03 Ank 07

Author(s): M J Gordhandas, Kanaiyalal Dave
Publisher: Aashirwad Prakashan

Page 7

“આને હું રામરાજ કહું”
મારી પોતાની દષ્ટિએ સ્વરાજ્ય અને રામરાજ્ય એક જ છે, જો કે ભાઈ એની આગળ હું રામરાજ્ય શબ્દ બહુ વાર નથી વાપરતો. કારણ, આ બુદ્ધિના યુગમાં સ્ત્રીઓ આગળ રે ટિયાની વાતો કરનારની રામરાજયની વાતે બુદ્ધિવાદી જુવાનને ટાયેલા જેવી લાગે. તેમને તો રામરાજ્ય નહિ પણ સ્વરાજ્ય જોઈએ, અને તેઓ સ્વરાજ્યની ૫ણું ચમત્કારિક વ્યાખ્યાઓ આપે છે. મારી દૃષ્ટિએ એ ધૂળ જેવી છે...સ્વરાજ્યની કલ્પના સામાન્ય નથી, પણ તે રામરાજ્ય છે. એ રામરાજય કેમ આવે, ક્યારે આવે? જ્યારે રાજા-પ્રજા બંને સીધાં હોય, જ્યારે રાજા-પ્રજા બંનેનાં હૃદય પવિત્ર હોય, જ્યારે બન્ને ત્યાગ તરફ વળેલાં હોય, ભોગો ભોગવવામાં પણ સંકેચ અને સંયમ રાખતાં હોય, બન્નેની વચ્ચે પિતા-પુત્ર જેવી સુંદર સંધિ હોય, ત્યારે તે રાજ્યને આપણે રામરાજય કહીએ. આ આપણે ભૂલ્યા એટલે “માસી” (પ્રજાતંત્ર)ની વાતો કરીએ છીએ. આજે “ડેમોક્રસી'ને યુગ ચાલે છે. મને એના અર્થની ખબર નથી, પણ જ્યાં પ્રજાનો અવાજ સંભળાય છે. પ્રજાના પ્રેમને પ્રાધાન્ય છે, ત્યાં
ડેમોક્રસી ' સંભળાય છે એમ કહેવાય. પણ મારા રામરાજ્યમાં માથાં ગણીને અથવા હાથ ગણીને પ્રજાના મતનું માપ ન કાઢી શકાય. એવી રીતે મત લેવાય તેને હું પંચનો મત ન માનું. પંચ બોલે તે પરમેશ્વર. એ હાથ ઊંચા કરનારા પંચ ન હોય. ઋષિ-મુનિઓએ તપશ્ચર્યા કરીને જોયું કે, માણસો તપશ્ચર્યા કરતા હોય, પ્રજાહિતની ભાવનાવાળા હેય અને તે મત આપે તે પ્રજામત કહેવાય. એનું નામ સાચી “ડેમોક્રસી.” મારા જેવું એકાદું ભાષણ આપીને તમારો મત ચેરી જાય, તે મતમાં પ્રગટ થતી વસ્તુ તે “ડેમોક્રસી” નથી,
મારી “ડેમોક્સી’ તો રામાયણમાં આલેખાયેલી છે; અને રામાયણ પણ હું જેમ સીધુંસાદુ વાંચું છે અને તેમાંથી જે ભાવ નીકળે છે તે પ્રમાણે. રામચંદ્ર કેમ રાજ્ય કર્યું ?...કૃષ્ણ પણું શું કર્યું? કૃષ્ણ તો દાસાનુદાસ હતા. રાજસૂય યજ્ઞ વેળા શ્રીકૃષ્ણ તો સૌના પગ ધોયા. પ્રજાના પગ ધોયા. એ વાત સાચી હોય કે કાલ્પનિક હોય, એ પ્રથા તે વેળા હોય કે ન હોય, પણ તેનું રહસ્ય એ કે
ગાંધીજી તેમણે પ્રજાને નિહાળીને પ્રજાને નમન કર્યું, પ્રજાના મતને નમન કર્યું. રામાયણમાં આ વસ્તુ જુદી રીતે આલેખાયેલી છે. ગુપ્તચર દ્વારા રામચંદ્રજી નગરચર્ચા કરાવીને જાણે છે કે, સીતાજીને વિષે એક ધોબીના ઘરમાં અપવાદ ચાલે છે. તેઓ તે જાણતા હતા કે અપવાદમાં કશું નહોતું. તેમને તે સીતા પ્રાણ કરતાં પ્યારાં હતાં. તેમની અને સીતાજીની વચ્ચે ભેદ પડાવે એવી કોઈ તુ નહોતી, છતાં આ અપવાદ ચાલવા દેવો એ બરોબર નથી એમ સમજી તેમણે સીતાજીને ત્યાગ કર્યો. એમ તો રામચંદ્રજી સીતાજીમાં સમાતા હતા ને સીતા રામચંદ્રજીમાં સમાતાં હતાં. જે સીતાને રાસે રામ લશ્કર લઈને ચડવા, જેની રાતદિવસ ૨ મે ઝંખના કરી, તે સીતાના શરીરવિયોગની રામચંદ્રજીએ આવશ્યકતા માની. એવા પ્રજામતને મ ન આપનારા રાજા રામનું રાજ્ય તે રામરાજ્ય. એ જમાં કૂતરા સરખા પણ ન દૂભવી શકાય; કારા, રામચંદ્રજી તો જીવમાત્રને અંશ પોતામાં જી. એવા રાજ્યમાં વ્યભિચાર, પાખંડ, અસત્ય ન હોય. એ સત્યયુગમાં પ્રજાતંત્ર ચાલ્યા કરે. એ ભાંગ્યું એટલે રાજા રાજધર્મ છોડે, બહારથી આક્રમણ થવા લાગે. મનુષ્યનું લોહી બગડે છે, ત્યારે બહારનાં જંતુઓ આક્રમણ કરે છે, તેમ જ સમાજશરીર સ્વચ્છ થાય ત્યારે સમાજનાં અંગરૂપ મનુષ્ય ઉ ૨ બહારથી આક્રમણ શરૂ થાય છે.
પણ રાજા-પ્ર 1 વચ્ચે પ્રેમને મેળ સંધાય. ત્યારે પ્રજાશરીર અ ક્રમની સામે ટકકર ઝીલી શકે. રાજશાસન એ પ્રેમ નું શાસન છે; રાજદંડ એટલે “પશુબળ નહિ, પણ પ્રેમની ગાંઠ. રાજ શબ્દ જ “રાજ' એટલે “શે મવું' ધાતુ ઉપરથી બનેલો છે. એટલે રાજા એટલે જે શોભે છે તે. એ જેટલું જાણે છે તેટલું પ્રજા નથી જાણતી. એણે તો પ્રેમપાશથી પ્રજાને બાંધી લીધી છે. તેથી તે દાસાનુદાસ છે. શ્રીકૃષ્ણ પણ દાસાનુ ાસ હતા, અને તેમણે સેવકની પાટુ ખાધી. તેમ રાજરજવાડાંઓને કહું છું કે, જે તેઓ રામ અને કૃ મુના વંશજે કહેવડાવવા ઇચ્છતા હોય, તે તેમણે પ્રજાની પાટુ ખાવાને તૈયાર રહેવું જોઈએ. તમે પણ પ્રજાની ગાળો ખાઓ, પ્રજા ઘેલી થાય પણ રાજાથી ઘેલા ન થવાય. રાજાઘેલા થાય તો પૃથ્વી રસાતળ જાય.