________________
આશીર્વાદ
૨૨ 1
ત્યારે તેમને ખૂબ આનંદ થયા. બન્ને પક્ષની મધુર વાણી સાંભળવા માટે તેમના આત્માએ તલસવા લાગ્યા. ગામમાં કેટલાક એવા કુટિલ મનુષ્યા પણ હતા કે જેઓ આ કુળની નીતિીતિને લીધે મનેામન અલ્યા કરતા હતા. તેઓ કહેતા હતા: શ્રીક' તેના આપથી તદ્દન ખાઈ ગયેલા છે. તે વિદ્યા ભણ્યા છે એટલા માટે તે ચેાપડીઓના કાડા છે. વેણીમાધવ તેની સલાહ લીધા વિના કશું જ કામ કરતા નથી એ એમની મૂખ'તા છે. આ મહાનુભાવાની શુભ ભાવનાઓ આજે પૂરી થતી જણાતી હતી. કાઈ હુક્કો પીવાને બહાને અને કાઈ મહેસૂલની રસી: ખતાવવા આવીને ખેઠા, વેણીમાધવસંહ જૂના જમાનાના ભાણુસ હતા. તે લેાકેાના મનની વાત-ભાવ સમજી ગયા. તેમણે નિશ્ચય કર્યો કે, ગમે તેમ થા પણ હું આ દ્રોહીઆને તાળીઓ પાડવાના અવસર નહીં જ આપું. તરત તેઓ કામળ સ્વરે માલ્ટા-બેટા, હું તારાથી જુદા નથી. તારી જેમ ઇચ્છા હૈય તેમ કર. હવે છેાકરાથી જે ભૂલ થવાની હતી તે તેા થઈ ગઈ છે.
અલાહાબાદના અનુભવ વિનાના ગ્રૅજ્યુએટ આ ફટકા સમજી ન શકયો. તે ચર્ચાસભાઓમાં પેાતાની વાતને પકડી રાખવાની ટેવ હતી. આવી વાતાની એને શી ખબર પડે?' પિતાએ જે મતલબથી વાતને પલટા આપ્યા હતા તે તેની સમજમાં ન આવી. તેણે કહ્યું હું લાલબિહારી સાથે હવે આ ધરમાં નહીં રહી શકું.
:
વેણીમાધવ-મેટા, બુદ્ધિમાન પાણસ મૂર્ખાઓની વાતા ઉપર ધ્યાન નથી આપતા. અે તે અણુસમજી છેકરા છે. તેણે જે કંઈ ભૂલ કરી હેાય તે તું તેને મોટા હૈાવાથી માફ કરી દે.
શ્રીકંઠે–તેની આ દુષ્ટતાને હું કદી પણ સહન કરી શકું તેમ નથી જ નથી. કાં ા એ આ ધર રહેશે કે હું. આપને જો એ વધારે પ્રિય હાય તા મને વિદાય આપી દો. હું મારા ખાજો મારી મેળે ઉઠાવી લઈશ, જો મને રાખવા ઇચ્છતા હૈ। તા એને કહી દા કે એની ઇચ્છામાં આવે ત્યાં ચાલ્યેા જાય. બસ, આ મારા આખરી નિર્ણય છે.
જ્યાં સુધી મનુષ્યને વાસના વહાલી હૈાય જ્ઞાનના ખરાખર ઉદય થઈ શકતા નથી.
[ મે ૧૯૬૯ લાલબિહારીસિંહ બારણા આગળ ઊભા ઊભે મોટા ભાઈની બધી વાત છાનામાને સાંભળી રહ્યો હતા. તે તેમને બહુ માન આપતા હતા. તેનામાં એટલી હિંમત નહાતી કે તે શ્રીક’ઠની આગળ ખાટલા ઉપર પણ એસી શકે, હુક્કો પીએ કે પાન ખાય. પિતાને પણ તે એટલું બધું માન નહાતા આપતા. શ્રીકંઠને પણ તેના ઉપર અંતરનું વહાલ હતું. તેમણે તેને જાગ્રત દશામાં કદી ધમકાવ્યા પશુ નહાતા. જ્યારે અલાહાબાદથી આવે ત્યારે તેને માટે કાંઈ ને કાંઈ ચીજ અવશ્ય લાવતા. મગદળની જોડી તેમણે જ તેને માટે મંગાવી આપી હતી. ગઈ સાલ જ્યારે તેણે પેાતાનાથી દાઢા નવજુવાનને નાગપંચમીને દિવસે કુસ્તીમાં પછાડયો હતેા ત્યારે તેમણે જ ખુશી થને અખાડામાં જઈ તે તેને ગળે લગાવ્યો હતા અને પાંચ રૂપિયાના પૈસા ઉછાળ્યા હતા. આવા ભાઈના મુખેથી આજ આવી હૃદયવિદારક વાત સાંભળીને લાલબિહારીને અત્યંત ગ્લાનિ થઈ. તે ધ્રુસકે ને ધ્રુસકે રડવા લાગ્યા. એમાં શંકા નથી કે તે આજે પેાતાની કરણી ઉપર પસ્તાતા હતા. ભાઈના આવવાથી એક દિવસ પહેલેથી તેની છાતી ધડકતી તા હતી જ, કે જોઈશ તે! ખરા કે ભાઈ આવીને શુ કહે છે. હું એમની આગળ કેવી રીતે જઈશ, એમની પાસે કેવી રીતે ખેસી શકીશ, મારી આંખેા એમની સામે શી રીતે જોઈ શકશે. તેણે માન્યુ હતું કે ભાઈ આવીને મને ખેાલાવીને સમજાવી દેશે. આવી આશાથી ઊલટું તેણે આજે તે। તેમને નિર્દયતાની મૂર્તિ બનેલા જોયા. તે મૂર્ખ હતા પરંતુ તેનુ મંતર કહેતું હતું કે ભાઈ મતે અન્યાય કરી રહ્યા છે, જો શ્રીકંઠું તેને એકલા ખાલાવીને એચાર આકરી વાતા કહી દેત, અરે એટલું નહી ખેંચાર તમાચા પણ મારી દેત તે!પણ કદાચ તેને આટલું દુઃખ ન થાત. લાલબિહારીથી આ ન સહેવાયું. તે રડતા રડતા ધરમાં આવ્યા. એરડીમાં જઈ ને કપડાં અદૃશ્યાં. આખા લૂછી, જેથી કાઈ જાણે નહીં કે તે રડતા હતા. પછી આનંદીના બારણા આગળ આવીને ખાયેાભાભી ! ભાઈ એ નિશ્ચય કર્યાં છે કે તે મારી સાથે આ ધરમાં હવે નહીં રહે. તે હવે મારું ત્યાં સુધી તેનામાં વિવેક અને વાસ્તવિક
