Book Title: Swadhyay 1994 Vol 31 Ank 01 02
Author(s): Mukundlal Vadekar
Publisher: Prachyavidya Mandir Maharaja Sayajirao Vishvavidyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/536121/1
JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra dI pA tsa vI A te vasaMtapaMcamI vi. sa. 2049 26.52.12. ORIENTAL INSTITUTE BARODA-a 633 www.kobatirth.org svAdhyAsa ane saMzodhananuM traimAsika Prev gaNezajInuM citra [ prAcyavidyAmandiranI hastaprata kramAMka 7200 ] Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only pustaka 31 4-1-2 COMPLIMENTARY COPY RAJA SAYAJIRAO UNIVERSITY OF MAHARAJAS satyaM zivaM sundaram BARODA sapAdaka mukuMda lAlajI vADekara prAcyanidhAmandira, mahArAjA sayAjIrAva vizvanidhAlaya, vaDodarA upaniyAmaka, prAcyavidyAmandira, vaDodarA
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir svA dhyA ya (dIpensavI ane vasaMtapaMcamI aMka) pu. 31 aMka 1-2 vi. saM. 2049-50 navembara 1993-phebruArI 1994 a nu ke ma kAMka 1-10 11-15 17-17 29-37 1 purANu, darzana ane vimarza- surezacaMdra ge. kAMTAvAlA 2 kAlidAsamAM maryAdAbodha-aMbAlAla prajApati 3 tettarIya upaniSadanA bhASyakAra-mInA pI. pAThaka 4 vaDodarAne eka sarasa ulekha- jayaMta pre. ThAkara 5 pravAsakRtya-gujarAtanA vidvAna gaMgAdharane eka durlabha graMtha - mukuMda lAlajI vADekara 6 mAhitawifbAra-eka paricaya-uSA ema. brahmacArI 7 sadagata kavi " patIla'nAM apragaTa hiMdI-aMgrejI gItakA -dharmendra ma. mAstara (madhurama) 8 granthAvalokana ane sAbhAra svIkAra 30-pa2. 50-65 67-82 83-102 For Private and Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir svalAla rIpatsavI ane vasaMtapaMcamI vi. saM. 2049-50 pustaka 31 navembara 1993-phebruArI 1994 aMka 1-2 purANa: darzana ane vimarza* surezacaMdra ga. kAMTAvALA+ bhAratIya dhArmika ane binadhArmika sAhityamAM purANa apUrva sthAna bhogave che. 1500 varSathI paNa vadhAre samayathI teoe bhAratavAsIonA jIvanamAM preraNAnAM uddabhavasthAnanuM pada prApta karyuM che. rAmAyaNa ane mahAbhAratanI jema purANoe kavikarmamAM preraNA ApI aNamola kALo noMdhAvyo che. vividha samaye racAyelAM purANomAM aitihAsika ane sAMskRtika mAhitI, sAhityazAstraparaka, lalitakalApaka, vAstuzAstraparaka, citrazAstraparaka, darzanazAstraparaka tema ja bhaugolika ane dhArmika ane anya viSayaka mAhitI prApta thAya che. Ama teo eka vizvakoza jevAM banI gayAM che. veda, rAmAyaNa ane mahAbhAratanI jema purANe bhAratanI aNamola vizALa sAhityika saMpatti che. badhAM purANonI samIkSita AvRttio hajI sudhI upalabdha nathI; te duHkhanI vAta che. koIpaNa saMskRta graMthanA, prAkRta graMthanA ke vaidika graMthanA vaijJAnika adhyayana mATe te graMthanI samIkSita AvRtti Avazyaka che. purANAne pATha pravAhI (fluid) hatA ane tethI samaye samaye temAM sudhArA vadhArA ane pheraphAro thatA rahyA che. A rIte purANanA pATha samaye samaye navA navA thatA rahyA che. yAke (nirukta 3.19.14) Apela YIM zabdanuM nivacana "kurA nava mati " A saMdarbhamAM eka navuM arthagAMbhIrya dhAraNa kare che. A kAraNe purANapATha mAM vividha samayanA vividha staro jovA maLe che. - vArANasIstha "akhila bhAratIya kAzIrAja nyA" kurmapurANa, vAmana purANa ane vAhapurANunI samIkSita AvRtti prakAzita karI che. garuDapurANa, skandapurANanA mAnasakhaMDanI ane " svAdhyAya", pustaka 31, aMka 1-2, dIpotsavI vasaMtapaMcamI aMka, navembara 1993phebruArI 1994, 5. 1-10. * gujarAta rAjya yunivarsiTI ane koleja saMskRta adhyApaka maMDaLanA Amaye " zAMtiniketana " Azrama, tithalamAM "purANazAstra" upara yojAyela parisaMvAdamAM ( tA. 16, 17 ane 18 eprila 993) Apela sarvagrAhI pravacana. + zrIrAma', kAtArezvara mahAdevanI poLa, bAja vADA, vaDodarA-390001 For Private and Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 2 surezaca' gA, kAMTAvALA matsyapusaNunI samIkSita AvRttinuM kAma te" nyAsa ''nA Azraye cAlu che. vaDedarAmAM 'prAcyavidyAma dira" viSNupurANunI samIkSita AvRttinuM kAma pUruM karI mArkaNDeya purANunI samIkSita AvRttinuM kAma hAtha upara lIdhuM che. amadAvAdamAM bho. je. vidyAbhavane bhAgavata purANunI samIkSita AvRttinuM kAma hAtha dharyuM che. AzA rAkhIe chIe ke A AvRttionu' prakAzana vahelu' thaze, ke jethI. adhyetAe tene lAbha vahelI take uThAvI zake. Tubingen-Purapa~Project ''mAM pITara zrAInara (Peter Schreiner) ane renATe jhoineena (Renate Sohnon ) saMpAdita * Sanskrit Indices and Text of the Brahma-Puraya ''nA keTalAka bhAgo prasiddha thayA che. dilhInA nAgaprakAzaka taraphathI " Cultural Heritage from Puranas '' nAmaka dazagraMthonA eka yeAjanAnA kAryakrama mUkavAmAM AvyA che ane A prakAzAe iMTalAMka purANAnI AvRttienuM punarmudra paNa karyuM che. dilhInI " meAtIlAla anArasIdAsa '' nAmaka prakAzake ...Ancient Indian Tradition and Mythology ' nAmaka prakAzanayeAjanAmAM atyArasudhImAM keTalAMka purANAnA TippaNu sahita bhASAntare prakAzita karyA che ane bAkInAM purANAnuM bhASAntara vahelI take prasiddha thaze, ema AzA rAkhIe chIe. akhila bhAratIya kAzIrAjanyAsa dha ' vuja '' patrikAmAM purANuviSayaka sazAdhanalekhA prasiddha kare che; e mATe khilabhAratIya kAzIrAjanyAsa dhanyavAdane pAtra bane che. purANA upara aneka bhAratIya ane pAzcAtya vidvAnee noMdhapAtra pradAna karyuM che ane kare che. AnI atre vigatavAra noMdha laI zakAya ema nathI. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAcIna bhAratIya itihAsa ane saskRtinA mUlAdhArA tarIke sAhityika sAmagrI, purAvastuvidyAkIya purAvA (dA.ta. prAcIna avazeSa, mudrAe, zilAlekhA, abhilekhA vagere), paradezI yAtrikA ane mulAkAtIonA anubhava ane smRti temaja vividha varNanA nAMdhatA graMthAne svIkAravAmAM AvyAM che. itihAsanA sAdhaneAmAM have maukhika para'parA " ( oral tradltion ) te pazu svIkAravAmAM Ave che. purANA lokapriya prathA che temaja tee prAcIna paraMparA rajU kare che ; A dRSTie purAsAhitya eka navya agatya prApta kare che. 66 prAcIna bhAratIya sAhityanA adhyayanamAM ane prAcIna bhAratIya itihAsanA adhyayanamAM eka evA kALa hato ke jyAre purANAte, purANAnA ta mAhitIne vizvasanIya gaNavAmAM AvatI na hatI; paraMtu vilsana, e.I. pATara, vilibAlDakiphela, ramezayadra hajarA, e.DI. pusAlakara, pAMDuraMga vAmana kANe, ityAdi vidvAneAnA zodhapUrNa adhyayaneAnA kAraNe purANAe itihAsa, saMskRti ityAdinA adhyayanamAM avagaNanA na karI zakAya evuM mahattvapUrNa sthAna prApta karyuM che. purAzAmAM vividha mAhAtmyAnAM vaNuMnA upalabdha thAya che; temAM vividha tIrthA, madirA vagerenAM vadhyuM te ApavAmAM AvyAM che. A tIrthA vagerenI sthaLatapAsa ane tenuM parIkSaNu ane purANAntargata varNa nAnA sayukta abhyAsa phUladAyI banI rahe che. A saMyukta abhyAsa purANAnI vaNa nazailI ane rIti upara vedhaka prakAza pheke che. padmapurANanA uttarakhaMDamAM sAbhramatImAhAtmya ( adhyAya 134-173 )mAM sAbhramatI ( sAbaramatI )nA kinAre AvelAM tIrthAnuM vana ApavAmAM AvyuM che. sthaLatapAsane AdhAre te te tIrtha eLakhI zakAyAM che; A sUcave che ke mAhAtmyamAM ApelI bhaugAlika tema ja anya mAhitI kapAlakalpita nathI, purANunI varNa nazailI For Private and Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir purANu darzana ane vimarza atizayoktipUrNa hoya paraMtu te satyanA pAyAthI vegaLI hatI nathI. A sAbhramatImAhAmyamAM (adhyAya 158) "picumaMdAkaM tIrtha ane ulekha maLe che ane tene sUrya tIrtha tarIke varNavavAmAM AvyuM che. sthaLatapAsamAM zodhakhoLa daramyAna amadAvAdanA rAyakhaDa vibhAgamAMthI sUryanI vividha mUtio maLI AvI che; gAyakavADanI havelInA eka bhAgamAM jaDelI sUrya mUrti paNa prApta thaI che. A uparathI anumAna karI zakAya ke purAkta "picumaMdAkatIrtha '' amadAvAdamAM rAyakhaDa vibhAgamAM hatuM ; vaLI purANokta daTAkSitIrtha saptarSinA ovArA pAse kelIkA paMpIMga sTezana pAse AveluM hatuM ema kahI zakAya, kAraNa ke I.sa. 16mI sadInI ArasapahANanI mahiSAsuramardinInI mUrti atyAre cAmuMDAdevI tarIke tyAM pUjAya che. A purAvAnA AdhAre atyAre upalabdha padmapurANuntargata sAmatImAhAne I.sa. 16mI sadImAM mUkI zakAya. rA.zA mAhAsyane ulekha nAradIya purANamAM paNa maLe che, tethI te bhAga ane nAradIpurANunI upalabdha AvRtti paNa I.sa. 17mI sadImAM mUkI zakAya. Ama A saMyukta abhyAsa purANanA kAlanirNaya mATe madadarUpa bane che. purANe atiprAcIna che. RgavedamAM "purANa" ane "purANI" zabda "prAcIna" (januM)nA arthamAM vizeSaNa tarIke prayojAyelA jovA maLe che; atharvaveda (11.7.24, 15.6.11)mAM purANa, itihAsa ane bahatI dizAnA ulekha prApta thAya che. anya prAcIna graMthamAM paNu purANune ulekhe prApta thAya che. purANune "paMcamaveda" paNa kahevAmAM Avyo che (skanda purANa, revAkhaMDa 1.18). matasyapurANu purANune vedo karatAM paNa prAcIna gaNAve che: purANaM sarvazAstrANAM prathama brahmaNA smRtam / nityaM zabdamayaM puNyaM zatakoTipravistaram // banattare 4 vAgyo kAca niHsUtA: 3.3-4 iaa draSTravya ejana 53.3 vaidikakALamAM "vedadhArA" athavA RSidhArA" ane "purAdhArA " athavA manadhArA" ema be vicAradhArAo jovA maLe che. purANudhArA lokavRtta sAthe saMkaLAyela hatI. A saMdarbhamAM upayuMkta masyapurANanA vacanane vicAra karatAM kahI zakAya ke purANanI maukhika paraMparA vedaparaMparAthI prAcIna hAya. vizALa purANasAhityamAM 18 purANone "mahApurANe" tarIke varNavavAmAM AvyAM che. A mahApurANe A pramANe che :-1 mArkaDeyapurANa, 2 matsyapurANa, 3 bhAgavatapurANa, 4 bhaviSyapurA , 5 brahmavaivarta purANa, 6 brahmAMDapurANa, 7 brahmapurANa, 8 viSNupurANa, 9 vAmanapurA 7, 10 vAyupurA, 11 varAhapurANa, 12 agnipurANa, 13 nAradapurANa 14 padmapurANa, 15 liMgapurANa, 16 garuDapurANu, 17 kurmapurANu, 18 kandapurANa. TUMkAmAM AnI rajuAta A pramANe che: bhadayaM madrayaM caiva vRtrayaM bacatuNTayam ! ka-nA-pa-ti --Airna kurAna pRtha6 jUtha che devIpurANa 1.3.2 For Private and Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir surerAya . kAMTAvALA upapurA paNa 18 gaNavAmAM AvyAM che, jo ke temanI saMkhyA 10thI adhika che. A uparAMta keTalAMka purANe " jJAtipurANa', " sthaLapurANa" athavA "sthaLamAhAtmya" tarIke jANutA che. upapurA mahApurANonI jema sAMskRtika itihAsanA mUlAdhAra tarIke ochAM kImatI nathI. keTalAMka upapurANomAM guptakAlapUrvenI mAhitI prApta thAya che. matsyapurANamAM keTalAMka upapurANAne ullekha temanI prAcInatA sUcave che; dA. ta. nandIpurANu. A upapurANumAM nadAnuM mAhAmya gAvAmAM AvyuM che. (masyapurANa 53. 61). bIjuM eka "nAndI purANa" che; AmAM naMdavANA brAhmaNa vize mAhitI ApavA AvI che. (nAndIpurANa mAhAsya), bIjuM eka " nAndIpurANa" che; te nAMderA brAhmaNenuM gaNAya che, A baMne purANe matsyapurANokta "nandIpurANa"thI bhinna che. " sAbapurANu' sAbanA prasaMgane rajU kare che (masyapurANuM 53. pa9 ane pachInA). purANa/purANene lakhIne, tenuM dAna puNyadAyaka mAnavAmAM AvyuM che. A dAnavidhAna prAcIna bhAratamAM purANonI vadhu nakale kevI rIte bahAra paDatI hatI, pracAramAM AvatI hatI, teyAra thatI hatI, phelAvo pAmatI hatI, te prakriyA upara prakAza pheke che. (masyapurANa 53. 12 ane pachInA). "papurANa" zabdane sthAne anyatra "3Amara" (masyapurANa 53.59 ) athavA "sAhana '' (bhAgavata purANa 12. 7.22 ) zabda prayojAye che. puraSArtha catuSTayamAMne eka puruSArtha mokSa che. tenI prApti mATenA dika mArge suvikhyAta che. strI, zuddha ane dvijabadhu mATe vedazravaNane samayanA vaheNa sAthe niSedha pharamAvavAmAM AvyuM ane tethI temanA kalyANa mATe purANa/purANonuM sarjana thayuM, ema purANe spaSTapaNe jaNAve che : strIzUdradvijabandhamA prayau na zrutigocarA / jayati juvAno zreya ia malida bhAgavatapurANuM 1.4.2 6 strIzUdradvijavadhUnAM na vedazravaNaM matam / teSAmea fphatAryAya purAjani tAni ja che devI bhAgavata 1.3.20-21 Ama purANakAranuM eka samAja sudhAraka tarIke temaja eka feminist tarIkenuM pAsuM UpasI Ave che. purANone vedane marma athavA AtmA kahevAmAM AvyAM che. tenI pratiSThA purANamAM rahelI kahevAmAM AvI che :- verA: pratiSThitAH sarve kurAne nAtra saMzaya: sArA purA veDhAna pUthIni tAni jA (skandapurANa, revAkhaMDa, 1.22; nAradIyapurANa 2.24.17). atre e nodhavuM ayogya nahi gaNAya ke purANomAM dArzanika siddhAntanI sthApanA bahu saraLa ane spaSTa rIte karavAmAM AvI che ane te sAmAnya mAnavI paNa samajI zake ema che. zAstragraMthomAM pUrvapakSa, uttarapakSa vagere rIte viziSTa rUpamAM te te darzananA siddhAntonuM pratipAdana te te darzananA Akara ane anya prAmAM karavAmAM AvyuM che; koIka koIka vAra nirUpaNamAM kilachatA daSTigocara thAya che. vedane AtmA purANuM che. purANe vedanA sArabhUta che. A saMdarbhamAM mahAbhArata ane purANa vedanA arthadhaTana mATe "upavRMhaNa"ne siddhAnta raju kare che. "vedanA arthadhaTanamAM uttara For Private and Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir purANa ja na ane vima kAlIna bhAratIya sAhitya madadarUpa che -A pAzcAtya vedavidenA dArthadhaTanane siddhAnuM atre A "upavRMhaNa"nA siddhAntanA saMdarbhamAM saheje yAda Ave ema che. zatapatha brAhmaNa (11.5. 4.1-18)mAM upanayana saMskAranI carcAmAM nIce mujabane " leka'' ApavAmAM AvyuM che - AcAryoM garbhIbhavati hastamAdhAya dakSiNam / tRtIyasyAM sa jAyate sAvitryA saha braahmnnH|| A " ka"nA mukhya muddAo nIce pramANe che - 1. AcAryanuM atevAsIthI garbhAbhavana; ane 2. atevAsIne vidyAprapti sAthe janma. mayapurANamAM ane anyapurANa temaja mahAbhAratamAM kaca ane devayAnInA upAkhyAnamAM kaca zukrAcAryanA udaramAM saMjIvanI vidyAprApti mATe praveza, zukranuM kacathI garbhAbhavana ane anta te vidyAnI prApti sAthe kacanuM zukranA udaramAMthI nisaraNa- janmanA mukhya muddAo che. A uparathI spaSTa thAya che ke purANe vedanA keTalAMka kathanI samajUtI ane arthaghaTana vyAkhyAnAtmaka zailImAM saraLa rIte rajU kare che. kAvyaprakAzakAra mamaTAcArya kAvyaprayojananI carcA karatAM jaNAve che ke "kAvyaM yazase thaMkRte vyavahAravide shivetrksstye|| sA: nivRta vAtAsaMmitatayophezane (kAvyaprakAza 1.2) A kArikAnI vRttimAM te tAve che ke - suhRtsaMmitArthatAtparyavan purANAdItihAsebhyazca / arthAta purANomAM tAtparya agatyanuM che: " 3 putra sArthakadAraF ". purANenuM prajane AgaLa joyuM tema janatAne vedothI abAhya rAkhavAnuM hovAthI (arthAt vedokta bAbatonuM jJAna karAvavAnuM hovAthI) purANAnI bhASA sarala, subodha, pravAhI ane hadayaMgama che; chatAM te alaMkArarahita nathI. purANomAM alaMkArone vinyAsa paNa mULa tAtparyane lakSyamAM rAkhIne karavAmAM AvyuM che. ahIMyAM " alaMkAra kAvyagata zabdane zobhAdAyaka na hAI kAvyagata arthane bhUSaNudAyaka che. purANakArane hetu pratipAdita artha dhaNI saraLatAthI anAyAsa vAcakonA hRdaya sudhI pahoMcI jAya eja che." purANomAM keTalAka aMze sAhityanI daSTie suMdara che. bhAgavatapurANanA dazamaskaMdhane mahAkAvyanI daSTie mUlavatAM temAM mahAkAvyanAM lakSaNe caritArtha thatAM lAge che; Ama A purANamAM eka mahAkAvya prApta thAya che. Ama A prayoga kAvyazAstranA saMdarbhamAM purANe eka Agavo ane navIna pravega ane vicAradhArA rajU kare che. matsyapurANAntargata "avimukta mAhAtmya"( adhyAya 180-185)nA keTalAka aMzamAM purANakAranI suMdara varNanAtmaka zakti ane sauSThavapUrNa bhASAnAM darzana thAya che. pAtrAlekhana- kaLAnI daSTie bhAgavatapurANamAM zrI kRSNanuM pAtranirUpaNa, matsyapurANamAM kaca ane devayAnInA pAtronuM nirUpaNu temaja te baMne vacce suMdara saMvAda pAtranirUpaNakaLAnI dRSTie dhyAna kheMce che. For Private and Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir surezacaMdra ge, kAMTAvALA vaLI purANonA keTalAMka AkhyAne uttarakAzavartI kavionA preraNAstrota banyAM che. purAnI bhASA saMskRta bhASAnA itihAsamAM eka pAsuM raja kare che. uparyukta 18 mahApurANe paikI (1) matsya, (2) vAyu ane (3) brahmAMDa purANane prAcIna gaNavAmAM AvyAM che matsya purANa sauthI vadhAre sAruM jaLavAyuM che ane temAM prAcIna pATha paNa sacavAyo che. A purANatrayImAM matsyapurANa sauthI prAcIna che, ema kahI zakAya; vAyupurANa (104.3), devIbhAgavatapurANa (1.3.3) ane vAmanapurA (samIkSita AvRtti 12.48) matsyapurANune purANemAM mukhya gaNAve che, jo ke viSNupurANa (3.6.18) brahmapurANane AdisthAna Ape che. purANanA vividha vaye viSayo che; dA. ta. sarga, pratisarga, vaMza, manvantara, vaMsthAnucarita(pAThabheda mukyAreka saMsthAnaY.), vRtti, rakSA, saMsthA, hetu, apAzraya, dharma, artha, kAma, mekSa, vrata, dAna, mahAdAna, zrAddhakalpa, mUrtividhAna, vAstuzAstra, alaMkArazAstra ItyAdi. vaMsthAnucarita purANene eka agatyane vaNya viSaya che ane tethI purANune itihAsa sAthe saMbaMdha joDAya che. matsyapurANamAM AMdhravaMza (I. sa. 225 mAM aMta), vipurANamAM mauryavaMza (I. sa. pUrve 32 6-185), vAyupurANamAM guptavaMza (caMdragupta prathamanA samayanuM varNana: I. sa. 320-330)nI vaMzAvalIo prApta thAya che; taduparAMta AbhIra, gardabha, zaka, yavana, tuSAra, hurNa ityAdi vaMzAnuM varNana prApta thAya che; tema ja sUryavaMza ane caMdravaMzanA rAjAonI vaMzAvalio mA thAya che. judA judA purANAnI vividha pothIomAM pAThabheda jovA maLe che. saMzayAtmaka pAThabhedanA nirNaya mATe sAhityika purAvA uparAMta anya prakAranA purAvA, dA. ta. mudrAo vagere uparanA pATha yogya pAThanA nirNayamAM madadarUpa bane che. epha. I. pAjiTara matsyapurANa, vAyupurANa, brahmAMDapurANa, viSNupurANa, bhAgavatapurANuM ane garuDapurANane AdhAre taiyAra karela "The Purana Text of the Dynasties of the Kali Age " nAmaka graMtha I. sa. 1913mAM prakaTa karyo. A graMthamAM te samaye upalabdha jadI judI pothIone AdhAre, mudrita AvRttione AdhAre bIjA pATha tema ja prApya abhilekho ane mudrAomAM upalabdha thatA pAThe pAThAntara tarIke pAThanoMdhamAM temaNe noMdhyA che. emanI dRSTie vividha pAThe paikI gya pATha temaNe svIkatapAThamAM svIkAryo che. A uparyukta graMthanA prakAzana pachI atyAra sudhImAM ghaNuM saMzodhana thayuM che ane vaLI anya vadhu sAmagrI paNa upalabdha thaI che. A navIna purAvAne AdhAre te graMthamAMnA keTalAka aspaSTa pA have spaSTa thAya che. A bAbata purANAntargata rAjavaMza varNananI vizvasanIyatAne puSTi Ape che. uparyukta graMthamAM eka paMkti A pramANe che - "zacamanAmat aa ii maNItiH " A paMktine navi pATha paMktinA arthadhaTanamAM spaSTatAne dhUMdhaLI kare che, kAraNa ke kriIne artha rANI" athavA " bheMsa " arthadhaTanamAM bodhadAyaka banatuM nathI. vAyupurANanI For Private and Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir purANa: darzana ane vimarza eka pithIne pATha mahUiLAnart pATire pAThane dhamAM nAM che, paraMtu svIkRta pAThamAM te svIkAravAmAM Avyo nathI. DAM varSo pahelAM vI. vI. mirAzIne I. sa. trIjI sadInI be mudrAo prApta thaI tenA upara prAkRtamAM lakhANuM A pramANe hatuM : -o saT-mAna mAsa (saMskRta chAyA rANAH jamAnamahiSa0). A makSa pAThane AdhAre vI. vI. mirAzIe uparyukta paMkti A pramANe sudhArI--" zakAnomavat rAnA kayA matiH " Ama pAThAntara upalabdha mudrAone AdhAre sArthaka banI nizcayAtmaka pATha banI rahe che. A baMne zAstrone samanvayAtmaka abhyAsa purANAdhyayanamAM vadhAre upayogI ane phaladAyI bane che ane purANanI mAhitIne vadhAre vizvasanIya banAve che. aitihAsika mAhitInA sandarbhamAM purANo keTalIkavAra sAMketika bhASAno athavA anya nAmone prayoga kare che; dA. ta. matsyapurANamAM ane skandapurANamAM " pramati " nIma heThaLa caMdragupta vikramAdityanI ItihAsagAthA ApavAmAM AvI che. kandapurANAntargata vastrApathamAhAtamyamAM ane kaumArikAkhaMDamAM hariNamukhIstrInI kathAmAM kAnyakubajezvara bhejanI rAjakIya prAdezika vistAranI mAhitI prApta thAya che. purANemAM judA judA devo ane devIonAM varNana, mAhAtmya ane stuti prApta thAya che. paurANika hindudharmanI vicAradhArAmAM mUrtipUjAne svIkAra karavAmAM AvyuM che. purANomAM vividha devatAonI mUrtividhAnanI mAhitI ApavAmAM AvI che. stotromAM jovA maLe che ke te te sthaLe ane te te samaye anya deva amuka devadevInI stuti kare che; te anya sthaLe ane anya samaye anya saMdarbhamAM te deva/devI anya devadevInI stuti kare che; arthAta eka sthaLe amuka saMdarbhamAM eka devanuM mAhAtmya sarvAdhika batAvavAmAM Ave che ane anya sthaLe anya saMdarbhamAM anyadevanuM mAhAtmya sarvAdhika batAvavAmAM Ave che; Ama purANomAM eka prakAranI "henotherstic tendency" daSTigocara thAya che; dA. ta. matsyapurANamAM nRsiMhAvatArI viSNunI sahAya ziva adhakanA saMhAra mATe yAce che. (179.35); Ama atre viSNunuM Adhikya darzAvavAmAM AvyuM che. tripuradahanAkhyAnamAM tripura (hAlanuM "tera" nAmaka sthaLa)nA sthApaka mayadAnavanA saMhAra mATe vizu zivane aNInA samaye madada kare che. A prakriyAmAM viSNunuM Adhiya kaho ke prabhutva kahe ke kauzalya dekhAya che. yuddhonI vividha rItanI daSTie viSNue karela sahAya rasaprada che. A sAhAyamAM viSNu tripuranA mukhya sarovaranA jaLanuM pAna karI jAya che, arthAta zatrapakSanA nagaranA mukhya pANI pUravaThAnA mukhya kendrane viSANu nAza kare che; tethI tripuravAsIone pANIpUravaTho pUro pADavAne eka gaMbhIra ane bhayaMkara prazna UbhuM thAya che. masyapurANune racanApradeza vize ema kahI zakAya ke atyAranuM upalabdha matsyapurANa mULa narmadAnI AjubAju rahetA viSNavoe raceluM purANuM che; paraMtu padmapurANa (uttarakhaMDa 203. 81-84) matsyapurANune tAmasa purANuM gaNAve che ane tAmasapurANamAM zivanuM mAhAtmya gAvAmAM Ave che. (masyapurANa 53. 68-69). matsyapurANanA keTalAka adhyAyamAM zivanuM mAhAsya gAvAmAM AvyuM che; eTale aMze A vaiSNavapurANa zaivapurANuM banyuM ema kahI zakAya, paraMtu A purANamAM anyatra ziva ane viSNu vacce bhedarAhitya darzAvavAmAM AvyuM che; For Private and Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir surezacaMdra ge. kAMTAvALA rivaca Tu viNa , vizva riAva: (masyapurANa 69.5ra ). A vidhAna ema darzAvatuM lAge che ke matsyapurANa bane sapradAyanA sumeLanA saMkrAntikALanuM che. vaidika vicAradhArAmAM mokSaprAptinuM sAdhana yajJayAgAdi svIkAravAmAM AvyAM che. upaniSatakALamAM A mArga viSe zaMkA uThAvavAmAM AvI. (nnavA hete adaDhA thANA muMDakepaniSata 1.2.8). yajJayAgAdimAga kharcALa hatA. vaLI strI, zadra ane brahmabaMdhuo mATe vedazravaNa upara pratibaMdha mUkavAmAM AvyuM hatuM. A vizALavaLanA pAralaukika hitamATe ane Arthika dRSTie nabaLA varga mATe parANika dharmamAM vividha dAna, vrata, yAtrA vagerenuM vidhAna karavAmAM AvyuM ane tenAM phaLa vividha yajJanA phaLa sAthe samAna gaNAvavAmAM AvyAM. vAdaka manTone sthAne paurANika manTone ane vidhine viniyoga batAvavAmAM AvyuM. (kacchanya matsyapurANa 62.38-40; 57.5-6; 83.45). Ama paurANika sAhityamAM eka prabaLa vikalpa rajU karavAmAM AvyuM. A daSTie purANakAre prabaLa samAjasudhArako ane dharmakrAntikAra tarIke jaNAI Ave che. patitAo dhArmika lAbha ane sukhathI vaMcita na rahe te mATe purANakAre sajAga hatA ema lAge che ane A varga mATe eka vizeSa vratanuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. matsyapurANamAM patitAo mATe anaMgavatanuM vidhAna ( adhyAya 70 ) karavAmAM AvyuM che, ane vratanA phaLatarIke viSNupadanI prApti darzAvavAmAM AvI che. (sA pUnitA revAnasthAnapati facLo: ! (70,63)) A vrata sAthe saMkaLAyela "dAlabhya " nAmaka brAhmaNa vize punarmulyAMkana karatAM kahI zakAya ke A vrata karAvanAra amuka ja brAhmaNe athavA brAhmaNavarga haze ane teo "dAlabhya' nAmathI jANItA haze; A arthadhaTanamAM atre " dAlabhya " pada samUhavAcaka eka vacana che, ema samajavuM paDaze. e suvidita che ke zrAddhavidhimAM pathIdAna lenAra amuka brAhmaNa/brAhmaNo hoya che. purAze keTalIka vakhata tatkAlIna samAjanI Arthika ane vyApArika samRddhinA darpaNe banI rahe che. guptakAlanI jAhojalAlI suprasiddha che ane A guptakAlanI samRddhine sucavatuM "DazamahAdAna"nI saMsthA che. cheDazamahAdAnanuM vidhAna matsyapurANunuM AgavuM pradAna che. cheDazamahAdAna paikInuM "saptasAgara mahAdAna" (masyapurANa, adhyAya 287) guptakAlanI Arthika samRddhi ane samudrapAranA vyApAranuM ane kSemakuzaLatApUrvaka punarAgamananuM sUcaka arvAcIna kALamAM che. A dAnanI sAbitIrUpa mathurA ane anyatra sthaLe maLI AvelAM "sAta samaMdarI kuvA'' nAmaka kuvAo che. AgaLa joyuM tema brahmaprApti/paramapada prApti (dravrudhya matsyapurANu 61. 56; 101.48) mATe vaikalpika upAya batAvIne samAjanA vizALa varganI strI, zaka, brahmabaMdhu, nirdhana vagerenI -bhUkha dUra karI AdhyAtmika mArganAM prasthAnamAM samatolapaNuM sAcavI, sAmAjika samatalapaNuM sthApavAne ane sAcavavAne purANakAroe eka nUtana prayoga karyo ane eka mahAna pradAna nedhAvyuM che. dAnanI bAbatamAM keTalIka vyAvahArika cetavaNI ApavAmAM paNa AvI che, dA. ta. vittazayana, kupanAvajana, sapatnIka kuTumbI vedavid brAhmaNane dAna (draSTravya matsyapurANa For Private and Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org purANu : darzana ane viza 60.43; 62. 35; 71,14; 96.13). A sUcanA sUcave che ke ApelA dAnanA durvyaya na thAya ane sAthe sAthe jarUriyAtavALA cegya brAhmaNane Arthika sahAya prApta thAya e muddAnI paNa pUrANukAe kALajI rAkhI che; vaLI vaidika prathA ane sAdhane upAyAne tyAga karyA vinA navA pravAho ane navI AvazyakatAone vividha dhAAmaka vidhie ane kama kAMDanI bAbatAmAM abhinna rIte vaNI levAyelI jovA maLe che; ema kahI zakAya ke AmAM sAtatya, parivartana ane hAnanA pravAhe dRSTigocara thAya che. arvAcIna kALamAM paryAvaraSNunA samatulananA praznanI eka samasyA UbhI thai che. vRkSachedana upara pratibaMdha ane vRkSArApaNanA prayAga paNa atyAre hAtha upara dharavAmAM Ave che. A saMdarbhamAM purANAmAM vRkSAropaNu aMganI bhalAmaNeA ane vRkSachedana upara lAdelA pratibaMdha purANukAranI arvAcIna viSama samasyA paratve jAgarUkatA sUcave che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir purANAnAM bhaugolika prakaraNA ane tIrtha mAhAtmyaprakaraNAnuM adhyayana sUcave che ke purANakAro te te sthaLanI sAmAnya rIte vizvasanIya mAhitI ApatA hoya che. matsyapurANamAM prayAgamAhAtmya, na AmAhAtmya ane avimuktamAhAtmya, varAhapurANamAM mathurAmAhAtmya te te tIrthAnI vizvasanIya mAhitI Ape che. matsyapurANAntaga ta nama dAmAhAtmyamAM na ddA ane kAverInA madhyapradezamAM ekArezvara pAsenA saoNMgama, gujarAtamAM narmadAtIre bharuca pAse Avela bhArabhUtitI (hAlanuM bhADabhUta)nA ullekha purANakAranI bhaugolika mAhitI neAMdhavAmAM kALajI darzAve che. khIjA udAharaNu tarIke skandapurANAntargata mAhezvarakha DAntaryaMta 'kumArezvara ' nAmaka madiranA gRvAranA ullekha atre ApI zakAya. . tI mAhAtmyanA ItihAsaprasagamAM purANA potAnI rIte te te tItha mAM, te te nagaramAM te te pradezamAM AvelAM dhArmika parivartatAnI noMdha pAkhyAna dvArA Ape che; dA.ta. avimuktakSetramAM eka samaye yakSapUjAne pracAra ane pachI tenA zaivasampradAyamAM vilInIkaraNunA prasaMganA ullekha karI zakAya. A aitihAsika prasaMgane rikeza ane pUrNa bhadranA upAkhyAnamAM vaNI levAmAM ane jALavI rAkhavAmAM AvyA che. atyAre paNa vArANasI najIka 40 kIleAmITara dUra bhAbhu nAmaka gAmamAM "harasukharabha'" nAmaka devanI pUjA karavAmAM Ave che; A rikezayakSanI pUjAnI yAda Ape che. [ bhASAnI dRSTie "harasukharama zabda ' hariza '' zabdane sUcave cheH harasu
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir surezacaMdra . kAMTAvALA Adhunika kALanA keTalAka praznonuM nirAkaraNu purANakAro emanI rIte sUcave che. Adhunika kALane agatyane prazna che rASTriya ane vaicArika ekatA. A prazna aMgenI jAgarUkatA purANakAroe tIrthATana ane tIrthayAtrAnI vicAradhArA ane vidhAnamAM darzAvI che. kauTilya arthazAstramAM yAtrikone yAtrAmAM kevI kevI kaI kaI suvidhAo ApavI joIe ane rakSaNa ApavuM joIe enI rasaprada carcA karI che. Ama purANakAroe vividha rIte ItihAsa, deza, samAja, dharma vagere bAbate prati prazasya pradAna karyuM che ane tatkAlIna samAja ane saMskRtinuM darzana karAvyuM che. antamAM yogIndrAya namastasmai zukAya brahmarUpiNe / vraNAmo suvarAmanataM namAmi ri param bhAgavatapurANa 12.13.21-23 For Private and Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAlidAsamAM maryAdAbAdha aMbAlAla prajApati+ mahAkavi kAlidAsanAM kAvyo ane nATakonuM adhyayana karavAthI jaNAya che ke temanI kRtio yugaprarvataka ane samAjajIvananuM mArgadarzana karavAmAM sazakta che. vyakti, parivAra, samAja ke deza anuzAsana vinA AgaLa vadhI zake nahi. kAlidAsanuM sAhitya samAja ane rASTranA utthAna mATe sAga maryAdAbadhane saMdeza Ape che. temaNe pitAnI kRtiomAM madanadahana, sItAtyAga, durvAsAne zApa, urvazInuM khalana ane patana, kuberane zApa ane yakSanI vyathA, naMdinIvarapradAna, raghudigvijaya ane agnivarNanuM adhaHpatana vagere prasaMgenuM sacoTa ane sUcaka varNana karyuM che; temAM temaNe svastha samAjajIvana mATe vyaSTi ane samaSTinI jIvanamaryAdAne supere aMkita karI ApI che. kavivarya ravIndranAtha TAgore kAlidAsanA sarjanane kendramAM rAkhI premamAM ane jIvanamAM vyaSTi ane samaSTinI maryAdAone upasAvI ApatAM yogya ja kahyuM che je premamAM koI baMdhana nathI, koI niyama nathI, ane saMyamadurganA tUTelA buraja para pitAnI vijayapatAkA pharakAve che, tenI zakitane kAlidAse svIkAra karyo che, paraMtu tenI AgaLa AtmasamarpaNa nathI karyuM. temaNe pitAnA kAvyo ane nATakomAM ekadama spaSTa karyuM che ke je aMdhapremasaMbhoga pitAnA kartavya pratye pramAdI banAve che, te potAnA svAmInA zApathI khaMDita thAya che, maharSinA zApathI vidanarUpa bane che ane krodhAgnithI bhasmIbhUta thAya che. 1 kAlidAsanA sAhityasarjanane AdhAre kahI zakAya ke temaNe veda, upaniSadda, purANa, rAmAyaNa, mahAbhArata ane darzanagraMthane abhyAsa karyo haze paraMtu temanA dhArmika ane dArzanika vicAro para gItAne UMDo prabhAva jovA maLe che. A bAbatanuM spaSTa samarthana zrI baLadeva upAdhyAye temanA saMskRta sAhityanA itihAsamAM kareluM che. A darzanamAMthI ja temane preraNA ane svAdhyAya', pR. 31, aMka 1-2, dIpotsavI-vasaMtapaMcamI aMka, navembara 1993phebruArI 1994, pR. 11-15, * kAlidAsa samAroha-ujaina (1994-95)mAM vaMcAyela lekha. + saMskRta ane bhAratIya vidyA vibhAga, uttara gujarAta yunivarsiTI, pATaNa-384 265 (u. gu.) 1 TAgora ravIndranAtha prAcIna sAhitya 5, 23, anu. mahAdeva desAI, narahari parIkha, pra. gujarAta sAhitya maMdira, amadAvAda, A. 2 pR. 23. 1929, 2 "dharmake aviruddha kAma bhagavAn kI hI vibhUti hai| (dharmAviddho bhUteSu kAmo'smi bharatarSabha / gItA 7/11) gItAke ina vacanoMkI satyatAko kAlidAsane apane kAvyoM aura nATakoM meM aneka prakArase pramANita kI hai|-upaadhyaay baladeva, saMskRta sAhitya kA itihAsa, . sAravAra, vArANo, sattana saMdara, 166, 6. 214. For Private and Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -abAla prajApati prakAza prApta thayela che. dharmathI aviruddha ane sarvakalyANakArI tatva e ja temanA "ziva" che, jemanI stuti teoe temanA kAvyo ane nATakomAM karela che. vaidika dharma tathA darzane A vizvanI utpatti, sthiti ane laya nimiro tenI aMdara eka virATa devI zaktine savIkAra kare che. kAlidAse te zaktimAnane ziva'nA svarUpe nirAyA che. ziva' vizvanA maMgalayama tattvanuM sAmAnya nAma che. vizvane pratyeka kaNa temanI sattAnI sUcanA Ape che. bhagavAnanI mUrti eka ja che, je guNenI viSamatAne kAraNe brahmA, viSNu tathA zaMkaranuM rUpa dhAraNa kare che. tave vastutaH eka ja che paNa temanAM traNa rUpa upAdhijanya che. A traNe devomAM jayeSTha ane kaniSTha bhAva sAmAnya che. A "ziva ja vyaSTi ane samaSTi badhAMne mATe kalyANakArI che. vyaSTi ane samaSTi sahunuM kalyANa che te dharmanuM svarUpa che. A dharmane anukula artha ane kAmanI prApti ja kAlidAsane abhISTa che. A trivargamAM teoe dharmane ja sarvakoSa mAnya che." dharmanA AdhAre ja madananuM dahana thayuM, zakuntalAne zApa maLyo, ataMgamimAhamAM banelA yakSane ekavaSa ne priyatamAne viyoga thayo. tenA pAyA upara ja raghuvaMzane kIrtistaMbha racAye ziva svayaM pArvatInA dAsa banI gayA ane duSyata zakuntalA AgaLa natamastaka thayuM.7 dharmasvarU5 rAma rAjAonA Adarza banyo ane kAmasvarUpa agnivarNa raghukuLanA vinAzanuM kAraNa bane, teo pitAnI kRtiomAM dharma, artha ane kAmanuM sAmaMjasya sthApita karavA mATe udyamazIla rahe che. artha ane kAma pitAnI svataMtra sattA TakAvI rAkhavA mATe dharmane virodha kare che. dharmane dabAvIne artha prabaLa banavA mAge che. dharmane nAza karIne kAma potAne prabhAva vadhAravA mAge che. dharma dvArA baMnenuM niyaMtraNa ja anuzAsana ke maryAdA che. kumArasaMmava6 ' mahAkAvyamAM madanadahananA prasaMga dvArA kAlidAse A ja maryAdAbadha Ape che. madana IcchatA hatA ke pArvatInA suMdara rUpane Azraya laIne samAdhistha zivanA hRdaya para prahAra karavo. prakRtimAM vasaMtanuM Agamana thAya che. jhUmI jhUmIne latA prema pragaTa kare che. eka ja kusumapAtramAM bhamaro priyatamAnI sAthe madhupAna karatAM matta bane che. vyAdhinI jema madana 3 juo (1) kAlidAsanAM traNe nATakonA nAdileko. (2) raghuvaMzaH / (ra) kumArasaMbhavam 1/-82 4 ekaiva matibibhide tridhA sA sAmAnyameSAM prathamAvaratvam / viSNoharastasya hariH kadAcit vedhAstayostAvapi dhAturAdyau // (kumAra07/44) 5 anena dharma: savizeSamaya me, trivargasAraH pratibhAti bhAmini / (kumAra. 5/38) 6 adyaprabhRtyavanatAGgi tavAsmi dAsaH / krItastapobhiriti vAdini candramaulau / (kumAra0 5/86) -(kAntakAkA: grao kaLi ). jamapi zirasyandhaH kSiptAM dhunotyhishngkyaa| (abhijJAnazAkuntalam 7/24) 8 madhu dvirephaH kusumaikapAtre papau priyAM svAmanuvartamAnaH / (kumAra0 3/36) For Private and Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAThiAsamAM mayadA saMsArane saMbata kare che. te pitAnI AkAMkSA vadhAre che ane zakara para AkramaNa kare che. jagatanuM kalyANa, AtyaMtika maMgala eTale ja "ziva ". vizvakalyANa madananI upAsanAmAM nathI paNa tenA dha virodhI svarUpane dabAvavAmAM che. kAma pitAnI prabhutA rahe che ane vizvakalyANa para pitAnuM saMmehanA bANa choDe che. zaMkara pitAnuM troja netra khole che. trIja netra "jJAnanetra' che je pratyeka manuSyanA madhyamAM che. paNa suSupta hovAthI tenA astitvanuM bhAna thatuM nathI. zaMkaranuM te netra jAgRta che. te jJAnanI javALAmAM madananuM dahana thAya che. dharmane virodhI kAma bhasmane Dhaga banI jAya che. 10 pitAnI ja sAme kAmadevane bhasmAvaze joIne, pitAnA bhautika saudaryathI zivane jItavAnI IcchAvALI pArvatI bhagnamanerathA banI jAya che.11 tapa dvArA te kAmane dharmane anukuLa banAvI le che tyAre ziva svayaM upasthita thAya che ane kahe che " tapathI kharIdAyele huM tAre dAsa chuM, " prastuta prasaMganI samAlocanA karatAM zrI baLadeva upAdhyAye kahyuM che, "pitAnuM zarIra tapAvyA sivAya tathA hRdayamAM rahelI durvAsanAne bhasmIbhUta karyA sivAya dharmanI bhAvanA jAgRta thatI nathI. kAlidAse kAmadahana darzAvIne A ciraMtana tane pragaTa karyuM che. A rIte kAlidAsanI dRSTimAM kAma tathA dharmanA paraspara saMdharSamAM ApaNe kAmane dabAvIne dharmane anukuLa banAvavo ja paDaze. jagatanuM kalyANa A sAdhanAmAM ja siddha che. 13 jevuM kAmanA anuzAsananuM citra "kumArasaMbhava'mAM maLe che tevuM arthanA anuzAsananuM citra "raghuvaMza'mAM maLe che. artha ke dhananI gati traNa prakAre thAya che. dhanane bhega, dAna athavA vinAza thAya che. (yAne moja nAto to mArita virUdhdha nItirAta5) kAlidAse radhuvaMzamAM dhananA bheganI nahi paraMtu tenA tyAga ke dAnane upadeza Ape che. (hyaTTya haMmatAthanAM 60 27) dhanane mAtra upabhoga karanAra rAjA rogagrasta banI jAya che ane tenI prajA daridra thaIne aneka prakAre pIDAya che, A dharmathI viruddha che. rAjA agnivarNanuM caritra tenuM pramANa che, je radhukulanA patananuM kAraNa banya, bhegamAM te eTale DUbeluM hatuM ke prajAne darzana ApavAne tene avakAza na hato. maMtrIonI vinaMtIthI jyAre koIkavAra darzana ApatA te bArImAMthI laTakAvela pitAnA caraNanuM ! prA pitAnA rAjAnuM mukhadarzana karavA AvatI hatI paraMtu tenA caraNonuM darzana karIne pAchI karatI hatI 14 9 saMmohanaM nAma ca puSpadhanvA dhanuSyamoghaM samadhatta bANam / (kumAra0 3/66) 20 mADavo mada |rA (kumAra0 3/2 ) 11 tathA samakSaM dahatA manobhavaM, nAmanA mAnamanorathA hatI . ( kumAra 1/) 12 adyaprabhUtyavanatAni tavAsmi dAsaH, kItastapobhiriti vAdini cndrmaulii| (kumAra0 5/86) upAdhyAya baladeva, saMskRta sAhityakA itihAsa : pR0 194. 14 gauravAdyadapi jAtu mantriNAM, darzanaM prakRtikAMkSitaM dadauM / tadA gavAkSavivarAvalambinA jevA nona svitan. (dhu/) 13 upA For Private and Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abAlAla prajApati dhanane tyAga ke dAna ja dharmane anukuLa che, kAraNa ke tenAthI ja samaSTinuM kalyANa thAya che. mAtra bhoga mATe dhana bheguM karavuM te pA5 che. gItAnuM pramANa che ke jeo tyAgapUrvaka bhAga kare che, teo sarva pApothI mukta thAya che, paraMtu jeo tyAga karyA sivAya bhega ekalA ja kare che, teo pApane bhega kare che.15 kAlidAse radhuvaMzanA pAMcamAM sagamAM dAnanuM ujajavala daSTAMta prastuta karyuM che. varataMtunA ziSya kautsa gurudakSiNa mATe evA samaye raghu rAjA pAse jAya che ke jayAre temaNe pitAnI saghaLI saMpati yajJamAM ApI dIdhI che. dhu alakApurI para caDhAI karIne dhana prApta karavA prayatna kare che paNa temanA AkramaNunA samAcAra sAMbhaLatA ja kubera radhunA kozamAM senAmahoronI vRSTi kare che. rAjAne Agraha che ke ziSya saMpUrNa dhana laI jAya A bAja ziSyane Agraha che ke te pitAnI AvazyakatAthI vadhAre eka koDI paNa leze nahi. 16 dAtA ane grahItAne A saMvAda romaharSaka che. AvuM dRzya saMpUrNa dezanA ItihAsamAM durlabha che. A ja kAraNe sUryavaMzamAM radhu sauthI tejasvI rAjA thayA ane temanA nAmathI temane vaMza "raghuvaMza' tarIke khyAti pAmyo. temanI mahAnatAnuM varNana karatAM kAlidAsa lakhe che ke mAtra temanuM dhana ja paropakAra mATe na hatuM paNa temanA badhA ja sadguNa bIjAone mATe kalyANakArI hatA. temanuM baLa pIDitonA bhaya ane dukhanuM nivAraNa karanAruM hatuM ane temanuM zAstrAdhyayana vidvAnonA satkAra ane Adara mATe prajAtuM hatuM.17 A pramANe artha ane kAma dharmanI maryAdAmAM rahe che tyAre samaSTinuM kalyANa thAya che, ane svastha samAjanuM nirmANa thAya che. vartamAna samAjanI avasthAnuM mULa kAraNuM aniyaMtrita artha ane kAma ja che. raghunuM jIvana dharmane anukuLa hatuM te raghuvaMzane amyudaya thayo ane agnivarNanuM jIvana dharmane pratikuLa hatuM tethI tenuM adha:patana thayuM. tyAga, tapa ane tapavanamAM AsthA rAkhanAra radhuvaMzanA rAjAonA mahAna guNanA mahimAnuM kIrtana karatAM kAlidAsa lakhe che ke teo tyAga mATe dhana saMcaya karatA hatA. satyapAlana mATe mitabhASI hatA, yaza mATe vijayanI abhilASA rAkhatA hatA, praja ke rASTrone padadalita karavA mATe nahi. saMtAnaprApti mATe gRhastha banatA hatA, kAmavAsanAnI pUrti mATe nahi. bALapaNamAM vidyAbhyAsa, yauvanamAM viSayenI abhilASA, vRddhAvasthAmAM munivRtti ane gadvArA zarIrane tyAga karatA hatA.18 15 yajJaziSTAzinaH santo mucyante sarvakilbiSaiH / / bhuJjate te tvadhaM pApA ye pacantyAtmakAraNAt // (gItA 3/13 ) janasya sAketanivAsinastau dvAvapyabhUtAmabhinandhasattvau / gurupradeyAdhikaniHspRho'rthI nRpo'thikAmAdadhikapradazca // (raghu0 5/31) balamArtabhayopazAntaye viduSAM satkRtaye bahu zrutam / vasu tasya vibhorna kevalaM guNavattApi paraprayojanA // ( raghu08/3) tyAgAya saMbhRtArthAnAM satyAya mitabhASiNAm / yazase vijigISUNAM prajAyai gRhamedhinAm // zaizave'bhyastavidyAnAM yauvane viSayaSiNAm / vAddha nivRttInA yonAne tanutyam / (ra0 / -8) For Private and Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra kAlidAsamAM maryAdAbhAdha prastuta vaNu na vyaSTi ane samaSTinA dharmanI maryAdAne spaSTa rIte upasAvI Ape che, je svastha ane taMdurasta samAjanI racanA mATe saMte mATe upAdeya che, A Adarza bhAratIya samAjanI peAtAnI vizeSatA che. www.kobatirth.org kAlidAse 'abhijJAnazAkuntala'mAM paNa A ja saMdeza Apyo che ke vyaktiniSThaprema paNa dharmAMte anukULa thaIne ja vikasita thai zake. samaSTinI upekSA karanAra prema zApita chanI jAya che. duSyaMtanA vyaktiniSTha premamAM khAvAI gayelI zakuntalAne samaSTinA pratinidhi durvAsAnA zabdo saMbhaLAtA nathI ane tene durvAsAnA zApanuM grahaNa lAgI jAya chaeN, 19 19 A rIte ekalI vyaktiniSTha dAmpatyanI bhUmikA sthira ane saMvAdI banatI nathI. ' meghadUta 'nA yakSa kAMtApraNayamAM lIna che, paNa te potAnI karaja bajAvavAmAM bhAre pramAda karI mese che ane svAmInA zApanA bhAga thaI paDe che.20 apsarA urvazI potAne asurathI bacAvanAra rAjavInA premamAM cakacUra che pariNAme svarganI nATyazALAmAM lakSmInA pATha bhajavatAM * konAmAM tArA prema che? '-e praznanA javAbamAM enuM hRdaya enI jIbha pAse * puruSAttamamAM ' te badale ' pururavAmAM ' kheAlAvaDAve che.21 ane tenuM A skhalana tene svA~mAMthI pRthvI para ' ' dhakelI de che. 20 Ama kAlidAsa su`gAranA kavi hovA chatAM ane temanAM ' kAvyA ane nATakomAM vilAsanuM bharapUra vargu na hovA chatAM jIvanamAM ane premamAM maryAdAkhAdhane saMdeza Apatu temanuM bhavyajIvanadarzIna temane vizvasAhityamAM agrima sthAne prasthApita kare che, emanA darzInane pUrepUruM na samajI zakanAra bhale temane 'vilAsaneA kavi ' kahuM paNu kharekhara to tee dha maryAdAthI chalakAtA AtmavizvAsanA ane vizeSa tA bhAratIyadarzInanA kavi che. o Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vicintayantI yamananyamanasA tapodhanaM vetsi na mAmupasthitam / smariSyati tvAM na sa bodhito'pi san kathAM pramattaH prathamaM kRtAmiva // kazcit kAntAvirahaguruNA svAdhikArapramattaH zApenAstaGgamitamahimA varSabhogyeNa bhartuH / dvitIyaH -- tatastayA puruSottama iti bhaNitavye 15 For Private and Personal Use Only (abhijJAnavAtanam 4/2) (maitra0 pUrvamaMtra-2) purUravasIti nirgatA vANI / (viSa0 tRtIyoDa :)
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lekhakone ? 1 pAnanI eka ja bAjae, TAIpa karelA ane e zakya na hoya te zAhIthI suvAcya akSare lakhelA lekho mokalavA. TAIpa nakalamAM TAIpakAmanI bhUlane sudhAryA pachI ja lekha mokalo. gUjarAta vidyApIThanA joDaNIkoza pramANe joDaNI rAkhavI Avazyaka che. lekhanI mULa prata ja mokalavI. lekhanI kArbana nakala mokale tyAre te aMgenuM spaSTa kAraNa jaNAvavuM. 2 lekhamAM avataraNa, anya vidvAnanAM maMtavya TAMkavAmAM Ave che te aMge saMdarbha pUrepUrI vigata sAthe Apavo anivArya che. pAdaTIpamAM e saMdarbhanI vigata ApatAM lekhaka athavA saMpAdaka/saMzodhaka (aTaka pahelI), graMtha, prakAzaka, prakAzanavarSa, AvRtti pRSTha, e krama jALavavo jarUrI che. 3 svAdhyAyamAM chapAyela sarva lekhone kopIrAITa mahArAjA sayAjIrAva yunivarsiTI, vaDodarA hastaka che. lekhake athavA anya koIe lekhamAM koI aMza lekhita paravAnagI vagara punarmudrita karavo nahIM. 4 sakSepazabda prajatA pahelAM e zabdo anya sthAne pUrepUrA projelA hovA joIe. 5 pAdaTIpa krama saLaMga rAkhI je te pRSTha upara te te pAdaTIpane nirdeza jarUrI che. svAdhyAya svAdhyAya ane saMzodhananuM mAsika saMpAdaka : mukuMda lA. vADekara varSamAM cAra aMka bahAra paDe che-dI5tsavI aMka, vasaMtapaMcamAM aMka, akSayatRtIyA aMka ane janmASTamI aMka. lavAjama : --bhAratamAM... 40=00 5. (TapAlakharca sAthe) -~-paradezamAM yunAITeDa sTeTsa opha amerikA mATe...12=00 Dolara (TapAlakharca sAthe ) -yuropa ane anya deza mATe. pAM. 7=00 (TapAlakharca sAthe) AkhA varSanA grAhako lavAjamanA varSanI zarUAtathI ja noMdhavAmAM Ave che. lavAjama agAuthI svIkAravAmAM Ave che. lavAjama mokalatI vakhate kayA graMtha mATe lavAjama me kahyuM che te spaSTa jaNAvavuM. lavAjamavarSa navembarathI okaTobara sudhInuM gaNAya che, je A saranAme mokalavuM-niyAmakazrI, prAcyavidyAmaMdira, mahArAjA sayAjIrAva vizvavidyAlaya, rAjamahela daravAjA pAse, rAjamahela reDa, vaDodarA-390 001, jAherAto ? A vaimAsikamAM jAherAta ApavA mATe lakhesaMpAdaka, svAdhyAya', prAcyavidyAmaMdira, rAjamahela daravAjA pAse, rAjamahela roDa, vaDodarA-390 001 For Private and Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org taittirIya upaniSadanA bhASyakArA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mInA. pI. pAThaka aMtaga ta AvelA taittirIya upaniSada kRSNayajurvedIya zAkhAnI taittirIyasahitAnI taittirIya brAhmaNunA bhAgarUpa taittirIya AraNyakanA sAtamA, AThamA ane navame bhAga che. kadanI dRSTie joie teA hai. . dhaNuM nAnuM che, guNunI dRSTie joie te te dhaNuM vizALa che. te parama tattvanuM varSoMna saraLa bhASAmAM rajU kare che. temAM rahelA vicArIe dhaNI navI navI dArzanika kSitijone vistAra karyA che, je AgaLa upara samagra daCnazAstra para prabhAva pADe che, A eka evuM upaniSada che ke jeNe zaMkarAcAya te tenA para bhASya racavA mATe AkarSita karyAM hatA. A upaniSade zaMkarAcAryane dhaNA ja prabhAvita karyA hatA, tenuM pramANu e che ke zaMkarAcArye peAtAnA dmasUtra bhASyamAM tI. 6 nI judI judI zrutine 147 vakhata ullekha karyo che. zaMkarAcAya pachI temanA anuyAyIe AnaMdagiri, surezvara, zaMkarAnaMda vageree sAyaNa, mAdhava vagere AcAryAe tenA para vistRta TIkAe lakhI. ane hai. u. para lakhAyelI bhASya ke TIkAAnI sakhyA Aufretch's C, C.mAM 25 ane bIjI traNa nAma vagaranI darzAvavAmAM AvI che. jyAre ke, junIrAjanA N.C.C. mAM A sakhyA 48 batAvavAmAM AvI che. uparAMta nAma vagaranI 10 TIkAonA ullekha karavAmAM AvyA che. paraMtu hakIkatamAM TIkAonI saMkhyA 61 che. ane bIjI 10 nAma vagaranI noMdhavAmAM AvI che. A badhI TIkAe A upaniSadanA mahattvanI dyotaka che. ahIM A badhI TIkAonA lekhaka, TIkAnuM nAma, zakaya teTalA vyaktigata paricaya, khIjI kRti vagere mAhitI ekatra karI darzAvavAne prayatna karavAmAM AvyA che. badhA lekhakomA samayagALA vivAdAspada ke zakAspada hAvAnA kAraNe teone ahIM alphabetical Order mAM kakkAvAra kramamAM darzAvavAmAM AvyA che. (1) acyuta kRSNAnandatI :--tee 11mI sadImAM dakSiNa bhAratamAM thaI gayA. teo svaya'prakAzAnandInA ziSya hatA. sajJa ane advaitAnaMda sarasvatI paNa temanA guru hatA. tai.u. para lakhelI TIkA ' vanamAlA' tarIke oLakhAya che ane te vANI vilAsapresa, zrIraMgama taraphathI 1913mAM prakAzita karavAmAM AvI che. 'svAdhyAya', pu. 31, aMka 12, dIpotsavI-vasaMtapa'camI aMka, navembara 1993phebruArI 1994, pR. 17-27. * prAcyavidyA mandira, vaDerA. ' Aufretch T. Catalogus Catalogorum, Vol. I, p. 234. 2 Kunjuniraja K., New Catalogus Catalogorum, Vol. VIII, pp. 219-223, svA 3 For Private and Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mInA pI. pAThaka () advaita kRSNAnaMdatIrtha:- teonA jIvana vize koI mAhitI prApta thatI nathI. paraMtu temaNe lakhelI hai.unI TIkA tAtparyadIpikA' tarIke oLakhAya che ane te prakAzita thayelI che. (3) amaradAsa teo zrImadda udAsInavarya amaradAsa abhyaviduSa tarIke paNa oLakhAya che. temaNe lakhelI .unI TIkA "maNiprabhA' nAme oLakhAya che ane te gaNeza monTIga presa ane nirNaya sAgara presa taraphathI 1910mAM prakAzita karavAmAM AvI che. to u. uparAMta temaNe bIjAM mukhya 11 upaniSado para paNa TIkA lakhI che. (4) AnaMdagiri -teo AnaMdajJAna ane AnaMdajJAnagiri tarIke paNa oLakhAya che. temanA bIjA nAma AnaMdazaila ane badhapRthvIdhara bahu ochAM jANItAM che. teo anubhUti svara pAcArya ane zraddhAnaMdanA ziSya hatA. "tattvaloka' nAmanI kati teoe janArdananA nAme racI hatI. teo 13mI sadInA uttarArdhamAM thaI gayA tevuM temaNe lakhelI TIkA "padArtha tattvanirNaya' parathI sAbita thAya che. temaNe e ullekha karyo che ke jyAre orissAmAM nRsihadeva rAjA rAjya karatA hatA tyAre A kRti racI hatI. rAjA nRsiMhadeva (pahelA) 1236-1264mAM ane rAjA nRsiMhadeva (bIjA) 1276-1306mAM thaI gayA. teo puruSottamanA upAsaka hatA tevuM temaNe lakhelI gItAbhASya, mAMDUkyabhASya, AtmajJAna, vAkyavRtti vagere paranI TIkA parathI anumAna karAya che. teo purInA nIlAdIne ulekha paNa pitAnA bRhadAraNyaka bhASya paranI TIkAnA maMgalAcaraNa lekamAM kare che. surezvarAcAryanA vArtika para tau. u. ane bRhadAraNyaka upaniSada TIkA lakhI te pachI temaNe vizvAnubhava pAda nAma dhAraNa karyuM. temaNe lakhelI hai. u.nI TIkA sau prathama Bib. Ind. 6 taraphathI 1850mAM ane tyArapachI AnaMdAzrama prasa punAthI prakAzita karavAmAM AvI." temaNe anya 32 kRtio racI che (5) AnaMdajJAna:-teo sUryanArAyaNa mahahInA putra hatA. teo cerapradezanA rahevAsI hatA. temanuM bALapaNanuM nAma cinnAyu hatuM. zrI gaurInI kRpAthI temane jJAna prApta thayuM hatuM. saMnyAsa lIdhA pachI teo AnaMdajJAna tarIke oLakhAyA ane kAMcIpIThanA zaMkarAcAryapade niyukta thayA. teoe 66 varSa sudhI te padane zobhAvyuM. koI dhArmika yAtrAethI pAchAM pharatA zrIzailamAM nirvANa pAmyA. temaNe zaMkarAcArye lakhelA dareka upaniSadabhASya para ane surezvarAcAryanA vArtika para TIkA lakhI che. paraMtu tenA prakAzana aMgenI mAhiti maLatI nathI. (6) AnaMdasvarUpati :-temanuM jIvanavRttAMta prApta nathI paraMtu temaNe tai.u. para vyAkhyA nAme TIkA lakhI che ane te aprakAzita che. 3 juo, Catalogue of the India Office (CIOL) Library, Vol. II, Part, I, p, 2608. 4 ejanap, 2613. 5 jue, Kunjuniraja K., op.cit., p. 218. 6 Upadhyaya B., Sri Sankaracarya, p. 223. 7 yil, A MSS Preserved in the Travanacore uni., 1256 B. (Tirav, uni.) For Private and Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sainirIya upaniSadanA bhASyakAra (7) AnaMdatIrtha urphe maLyAcArya -teo daMtasaMpradAyanA sthApaka hatA. temane janma uDipi tAlukAnA rajakakSetra nAmanA gAmamAM brAhmaNa kuTuMbamAM thaye hato. temanA pitAnuM nAma madhyage, ane mAtAnuM nAma vedavatI hatuM. bALapaNamAM teo vAsudeva tarIke oLakhAtA hatA. sAta varSanI uMmare yajJopavIta dhAraNa karyA pachI thatama thI laya nAmanA guru pAse bhaNavA gayA. agiyAra varSanI umare ekadaMDI paMthanA AcArya ayutaprekSA pAsethI saMnyAsa grahaNa karI pUrNaprajJa kahevAyA. sAta varSa pachI teo ayutaprekSAnA uttarAdhikaNI tarIke nimAyA ne AnaMdatIrtha nAme oLakhAyA. temaNe samagra bhAratanI traNa vakhata yAtrA karI, ghaNAM sthaLonI mulAkAta lIdhI ane DhaMtasaMpradAyane phelAvo karyo. temaNe prasthAnatrayI para bhASya racyAM ne vAcArya kahevAyA. 78 varSanI uMmare (1236-1317) badarIdhAmamAM temanA bhautika zarIrane vilaya thaze. temaNe taittirIya upaniSada bhASya sahita 36 graMthe para potAnA bhASya racyAM che. (8) apUNAcArya :-- temanA jIvana ane kArya vize koI mAhitI maLatI nathI. paraMtu temaNe lakhelI hai. u. TIkA aDayAra ane maisuramAMthI prakAzita karavAmAM AvI che. (9) balabhadrazarmA -teo zuddhAdvaita vedAntana hatA. temaNe ta. u. para TIkA lakhI che. paraMtu tenA prakAzana aMgenI mAhitI upalabdha nathI10 (1) bAlakRSNadAsa :-temanA jIvana vize koI jANakArI prApta thaI nathI. temaNe to. u. ane aMtaraya upaniSada para TIkA lakhI che paraMtu tenuM prakAzana anizcita che. - (11) bAlakRSNAnaMda -- teo bAlakRSNa tarIke paNa oLakhAya che. teo zuddhAdvaita saMpradAyanA anuyAyI hatA. zrIdharAcAryanA ziSya hatA. temaNe svayaMprakAza, gopAla, zivarAma, puruSottama ane pUrNAnaMda pAsethI abhyAsa karyo hato. temaNe lakhelI temanI ATha kRtiomAMnI eka evI te. u. TIkAnuM prakAzana anizcita che. (12) bhAskararAya -teo bhAskararAya dIkSita ane bhAskaranaMdanAtha tarIke paNa oLakhAya che. teo gaMbhIrarAyanA putra ane nRsiMha ane zivadattanA ziSya hatA. I. sa. 1629mAM teo banArasamAM rahetA hatA. saMnyAsa dIkSA lIdhA pachI teo bhAsurAnaMda tarIke oLakhAyA. temaNe lakhelI . u. TIkAnA prakAzana aMgenI mAhiti upalabdha nathI. temaNe anya vIsa jeTalI kRtio racI che. (13) bhaTTabhAskaramizra -teo kumArasvAmInA putra hatA. paraMtu taittirIyasaMhitAnI TIkAmAM te pote jaNAve che ke teo siMhavarmananA putra hatA. 12 teo telugu brAhmaNa 8 Sharma B.N.K, A History of the Davita School of Vedanta and its literature, Vol. I, part II, p. 104. 9 Kunjuniraja K, op.cit, p. 219 10 Shah J. G. Sri Vallabhacarya, His philosophy and Religion, p. 502. 11 Aufretch, op.cit., Vol. I, p. 411 12 sirIyasaMhitA 1.9 10, with the Com. of Bhatta Bhaskar Misra and Sayana carya. For Private and Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 20 mInA pI. pAThaka ) rIva thAmaNanI che. ja kare che sAtha batAve che. hatA. temanI samayamaryAdAnI bAbatamAM judA judA mata pravarte che. tattarIya brAhmaNanI TIkAmAM teo 15mI sadI eTale ke I. sa. 142 013 samaya batAve che. paraMtu sAyaNAcArya pitAnA RgavedabhASyamAM bhaTTa bhAsakara mizrane ullekha kare che sAthe 14mI sadImAM thaI gayA. te pachI bhaTTa bhAskara mizranI 15mI sadI hoI na zake. paraMtu bIjA badhA14 vidvAne temane 11mI sadImAM thaI gayA evuM mAne che. teo jJAnayajJanA nAme paNa oLakhAya che. temanI bahumukhI pratibhA dharAvatA vidvAna vyakti tarIke gaNanA thatI hatI. temane svara, mAtrA ane tattvajJAnanuM agAdha jJAna hatuM. temaNe taittirIyasaMhitA bhASya, naittirIya upaniSada bhASya uparAMta ATha kRtio racI che. nI sadI te. u. paranI TIkA alaga rIte prakAzita karavAmAM AvI nathI. paraMtu temaNe lakhelI A. paranI TIkA prakAzita thayelI che. 15 (14) bhImasena zarmA temanA jIvana vize koI mAhitI prApta nathI. paraMtu temaNe te. u. para TIkA lakhI che ane te hindI bhASAmAM sarasvatI presa, alahAbAdathI 1895 mAM prakAzita karavAmAM AvI che. (15) dAmodarAcArya -teo dAmodara zAstranA nAme paNa jANItA che. teone upaniSadanA TIkAkAra tarIke ullekha karavAmAM Ave che. temaNe lakhelI . u. TIkAnI hastakAta I. sa. 1901 thI 1906nA samaya daramyAna prApta thaI che ane hAlamAM te kalakattAmAM 17 saMgraha karAyelI che. (16) darA kAcA teo viziSTatavAdana hatA. temaNe vaMkaTanAthe lakhelI . 7.nI TIkA paMcikA para pitAnI "asti brahmazrityartha vicAra' nAme TIkA lakhI che. temaNe prayoga ratnamAlA nAme zrIbhASya para paNa TIkA lakhI che. 18 (17) geviMdarAja -temanA vize koI mAhitI prApta thai nathI paraMtu temaNe te. u. para TIkA lakhI che ne te aprakAzita che. (18) goviMdarAja ;-teo varadarAjanA putra hatA. teo kauzika gotranA veSNava brAhmaNa hatA. kAMcI athavA zeliMgura temanuM vatana hatuM. teo zapadezikanA ziSya hatA. temanA 13 afeita 199 Ilnd chapter p. 43. also see the preface written by Sastri R. S. 14 Datta Bhagavad, Vaidika Vadmayaka Itihasa, Vol. II, p. 225. 15 saittirIya mAdhyama ma mAlA mALa sahita edited--by Raigacarya and Mahadeo from Government Branch Press, Mysore, 1900, 16 jue, CIOL, Vol. II, part I, p. 2696. 17 4. Report on the search of Sanskrit MSS, Calcutta. Vol. II from 1901 to 1905. 18 Dasgupta S. N.. A History of Indian Philosophy, Cambridge University Press 1940, Vol.III, p. 131, For Private and Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir taittirIya upaniSadanA bAyakAra 21 kAryamAM teone kaMDalanA vAghulagetranA bhAvanAvAnI ghaNI ja preraNA maLI hatI. teo 16mI sadInA madhyabhAgamAM thaI gayA. tirupati bAlAjInA teo upAsaka hatA. rAmAyaNa para TIkA lakhavA mATe svapnamAM teone potAnA ISTadevanI preraNA thaI hatI. te. u. para mitAkSarI nAmanI TIkAte devanAgarI lipimAM saMpUrNa lakhAyelI che. paraMtu prakAzita thaI nathI. A uparAMta rAmAyaNa ane zrIsUkta para TIkAo lakhI che. (19) jayagopAla bhaTTa -teo vallabha saMpradAyanA hatA. temaNe tai. u. para TIkA lakhI che te gujarAtI bhASAmAM gujarAtI presa bomba taraphathI 1919mAM prakAzita karavAmAM AvI che.19 " (20) jJAnAmRtayati-teo advaita vedAntana hatA. uttamAmRtatinA ziSya teo jJAnAmRta tarIke paNa oLakhAya che. temaNe dazamahAupaniSada, naSkarmesiddhi ane sAMkhyasUtra para TIkA lakhI che. te. u. TIkAnA prakAzana aMgenI mAhitI maLatI nathI. (21) jJAnayati :-temanA jIvanavRttAMta aMge koI ja mAhitI upalabdha nathI. temaNe te. unA zAMkarabhASya para TIkA lakhI che. temanA nAma vize zaMkA che ke teo kadAca AnaMdagiri paNa hoI zake. 20 (22) kAnthamaNi zarmA -temanA vize koI mAhitI maLatI nathI. paraMtu teo zuddhAta saMpradAyanA hatA. temaNe te. upara TIkA lakhI che. paraMtu prakAzana vize cokkasa mAhitI nathI. 21 (23) karanArANu - temanA aMgata jIvana vizenI mAhiti prApta nathI. paraMtu temaNe lakhelI hai. u. TIkAnI hastaprata je upalabdha che ane te sudarzana presa, kAMjIvaramathI 1905mAM prakAzita karavAmAM AvI che. 23 (24) mAdhavAcArya - temanA pitAnuM nAma mAyaNa ane mAtAnuM nAma zrImAthI athavA zrImatI hatuM. teo AMdhra pradezanA bhAradvAja gotrotpanna kRSNayajurvedIya brAhmaNa hatA. teo I.sa. 1296 thI 138 6mAM thaI gayA. teo sAyaNanA moTAbhAI hatA. teo vijayanagaranA rAjA harihara bukAnA prathama pradhAna hatA. teo I.sa. 1347 thI 1377 sudhI maMtrIpade rahyA. tyArapachI I.sa. 1377mAM saMnyAsa lIdhe ane vidyAraNya nAma dhAraNa karyuM, temanA saMnyAsaguru bhAratItIrtha (1380 I.sa.)nA avasAna pachI teo muMgerImaThanA adhipati tarIke niyukta thayA. cha varSa sudhI adhyakSapade rahyA ane I.sa. 1386mAM teo nirvANa pAmyA. 24 19 jue, CIOL, Vol. Il part I, p. 2697 20 Kunjuniraja K, op cit,, Vol. VII, p. 333. 21 Shah J. G,, op.cit., p. 502, 22 A catalogue of MSS preserved in BOI Vol. I. pp. 96-99. 23 juo CIOL, Vol, II. part 1, p. 2696. 24 vadhu vigata mATe juo, kaSAdayAya deva, mArA sAthaLa maura mAdhava pR. 147-153. For Private and Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mInA pI. pAThaka temaNe lakhelAM 12 upaniSadonuM prakAzana bhagavAnadAsa pivAra banArasa taraphathI karavAmAM ApyuM che. (ra1) mohanalAla zAstrI -teo zuddhAdvaita saMpradAyanA hatA. temaNe .u. para TIkA lakhI che. paraMtu bIjI koI vigata temanA vize prApta nathI. 25 (26) narasiMhAcArya -temanA jIvana vize mAhitI maLatI nathI. paraMtu temaNe aitareya, vetAzvatara ane .u. para TIkA lakhI che. nArAyaNa upaniSada para " sAra' nAmanI TIkA lakhI che. temaNe lakhelI te.u. TIkA telugulipimAM che paraMtu te saMpUrNa nathI.26 (ra7) narasihayaMtiH-teo haMta saMpradAyanA vidyAdhIzatIrthanA ziSya hatA. temanuM mULa nAma satyAbhinava hatuM. teo I. sa. 1707mAM nirvANa pAmyA. ta.u. para rAdhavendrayatinI "khaMDArtha ' TIkA para ' prakAza' nAmanI TIkA, uparAMta atharvaveda ane praznopaniSada para TIkA lakhI che. (28) nArAyaNamuni -teo rAmAnuja saMpradAyanA anuyAyI hatA. teo i.sa. 19ra 6ma! thaI gayA. rAmendra sarasvatI temanA guru hatA. temaNe 43 upaniSado para " dIpikA' nAmanI TIkA lakhI che. temaNe lakhelI te.u. TIkA AnaMda Azrama presa, pUnA taraphathI 1910mAM prakAzita thaI che. (29) nArAyaNendra:-temanA vize koI mAhitI upalabdha nathI. paraMtu temaNe lakhelI 4.u.nI TIkA AnaMdajJAnanI TIkAne maLatI Ave che. tenI hastaprata upalabdha che paNa prakAzita thayelI nathI. 27 (30) rAdhaveta - o ta saMpradAyanA anuyAyI ane sudhijanA ziSya hatA. ta.. para prakAzikA, brahmasutra bhASya para tannadIpikA nAmanI TIkA, sau.u. khaMDArtha, bhAgavadagItArtha vivaraNa, bhAgavagItArtha saMgraha uparAMta iza, kaTha jevA anya upaniSada para bhASya lakhyAM. (31) rAmacaMdra :-teo atadAna saMpradAyanA hatA. temaNe te.. para TIkA lakhI che. tenI hastaprata maisuramAM upalabdha che. 28 (32) rAmasubrahmaNya zAstrina :-teo rAmAnuja saMpradAyanA hatA. teo ghaNuM karIne I. sa.nI 16mI athavA 17mI sadImAM thaI gayA. temaNe lakhelI . u.nI TIkA vilAsa nAme oLakhAya che ane tenI hastalikhita pathI prApya che. 29 25 Shah J. G.. op.cit. p. 502. 26 BOI, Vol. 1, pp. 96-99. 27 List of Sanskrit, Jaina and Hindi MSS. deposited in the Sanskrit College, Banaras. 28 A catalogue of MSS Government Oriental Library, Mysore, p. 433. 29 A triennial catalogue of MSS collected for the Government Oriental MSS Library, (MT) Madras, Sr, No. 1819. For Private and Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir taittirIya upaniSadanA bhAgyakAre (33) raMgarAmAnava - temanA vize koI jANakArI nathI. paraMtu temaNe lakhelI che. u. TIkA prakAzita thayelI che.30 (34) raMgarAmAnuja -teo custa viziSTAdvaitavAdina hatA teo moTe bhAge 15mI sadImAM thaI gayA. teo vAsya anaMtAya ane parakAlayati ke kumake tAtAyAyanA ziSya hatA. temaNe lakhelI .u.nI TIkA " prakAzikA' nAme oLakhAya che ane te vilA presa madrAsathI ' I.sa. 1926mAM prakAzita karavAmAM AvI che. izAvAsyopaniSada bhASyaTakA; muMDakopaniSada bhASya, mAMDuka paniSada bhASya jevI anya seLa kRtio temaNe racI che. (35) sabala kizora caturvedI :- teo vallabha saMpradAyanA hatA. temanA vize bIjI mAhitI maLatI nathI. temaNe tau.u. para TIkA lakhI che paNa prakAzana aMgenI mAhitI nathI.31 (36) zaMkarAcArya :--zaMkarAcAryanA jIvana ane kavana vize bhAgye ja koI ajANa haze temanA vize jeTaluM lakhIe teTadhuM ochuM che. tethI temanA jIvana caritra vize ahIM mAhitI ApavAmAM AvI nathI. temaNe kala 59 graMthanI racanA karI che. lekhanA vistAranA bhaye temane ahIM samAveza karavAmAM AvyuM nathI. (37) zaMkarAnaMda -teo vAMcheza ane veMkaTAbAnA putra hatA. teo AnaMdAtmananA ziSya ane sAyaNanA guru hatA. temaNe taittirIya, iza, kaTha ane anya aneka upaniSado para dIpikA nAmanI TIkA lakhI che. bhAgavaddagItA tAtparyabodhinI, zivasahasranAmaTIkA jevA pAMca graMtha paNa lakhyA che. (38) satyapriyatIrtha -temaNe ta.u. para vivaraNa nAmanI TIkA lakhI che ane te aprakAzita che.33 (39) sAyaNa -teo mAdhavanA nAnA bhAI hatA. temanI kauTuMbika vigata mAdhava pramANe ja che.34 teo I.sa. 1315 thI 1387mAM thaI gayA. teo viSNusarvajJa, zaMkarAnaMda ane rAmakRSNanA ziSya hatA.35 baladeva upAdhyAyanA mate vidyAtIrtha, bhAratItIrtha ane zrI kaMThAcArya temanA guru hatA.31 mAdhavane lakhelA dhaNu badhA graMthe temanA nAme caDhAvavAmAM AvyA che. paraMtu temanA lakhelA bhASyagraMtho ane anya graMthonI saMkhyA sattAvIsa jeTalI che. 30 YL CIOL, Vol. II part I, p. 2679 31 Shah J. G., op.cit., p. 503. 32 vadhu vigata mATe juo, Kuppuswami A, "Sri Bhagavadpada Sankaracarya: pp. 20 to 35. 33 A catalogue of Sanskrit MSS in the Punjab Uni. Library, Lahore. (PUL) Vol. I. 1932, Vol. J. 1941. 34 juo A lekhamAM bhA...kAra naM.24. 35 Aufretch A., op.cit., p. 711. 36 upAdhyAya deva op.cit., p. 60-82, For Private and Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org * sAtA pI. pAThaka temanI tI. u, para lakhelI TIkA upalabdha nathI para Mtu taittirIyAraNyaka para lakhelI TIkA 1897mAM AnaMda Azrama presa, pUnAthI prakAzita karavAmAM AvI che. (40) sItAnAtha :--temanuM pUruM nAma sItAnAtha dattabhUSaNa hatuM. teo kevalAdvaitavedAnta saMpradAyanA hatA. temaNe . . para zakarakRpA nAmanI TIkA lakhI che ane te hramizana presa kalakattAthI 190837 mAM prakAzita thaI che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (41) sItArAma ;--tee accaNAsUrI ane vIramAmbAnA putra ane velsiya kuLanA koNDinya gAtrotpanna hatA. temaNe te. . para AgamAmRta nAme TIkA lakhI che. tenuM prakAzana thayuM nathI paraMtu te telugulapimAM lakhAyelI apUrNa che.38 (42) zivAnaMti :--temaNe hai. . para * TippaNu ' nAmanI TIkA lakhI che. ane te capranAvAyulAsIna zabdothI zarU thAya che. tenuM prakAzana thayuM nathI para Mtu tenI hastalikhitothI upalabdha che.19 (43) zraddhAna Mda pUjyapAda :----temanI hai. u. TIkA ' TIkA ' tarIke oLakhAya che. te prakAzita nathI thaI paraMtu tenI hastalikhitAthI maLe che.40 (44) zrInivAsa :--tee zrInivAsatI ane zrInivAsAyAya tarIke paNu oLakhAya che. teo dvaita vedAnta sapradAyanA hatA. tee yadupatyAyAnA ziSya hatA. temaNe AnaMdatIrthanAM upaniSadabhAgyeA para TIkA lakhI che. temanI hai, u, TIkA aprakAzita che. (45) zrInivAsa :te zrInivAsa biDarDullI tarIke paNa oLakhAya che. te pazu yadupatyAcAnA ziSya hatA. temanI 1. u. TIkA 'padArtha dIpikA ' tarIke oLakhAya che. tenuM prakAzita pustaka prApya che.41 te zrInivAsatInI TIkA karatAM judI che. (46) zrInivAsa yajamAna:~temaNe te.u. para TIkA lakhI che paraMtu prakAzita thaI nathI 2. temanA vize khIjI mAhitI upalabdha nathI. hatA. (47) sudarzana :--te viziSTAdvaita sa`pradAyanA anuyAyI ane vAdhela zrInivAsanA ziSya tee lagabhaga 13mI sadImAM thaI gayA. temaNe hai.. para moMgaladIpikA nAmanI TIkA lakho che. upaniSade para AdhArita eka advaita vidyAvijaya nAmanuM traNa prakaraNamAM vaheMcAyelu eka pustaka paNa lakhyuM che43 37 jue CIOL, Vol. II. Part I, p. 2696. 38 OIB, Vol. I. pp. 100-101. 39 40 Government Oriental Manuscript Library, Madras. Vols. 1 to 29. A hand list of 11266 Sanskrit MSS in the Indian Museum, Culcutta, No. 795. 41 OIB Vol. I, Sr. No. 381, Acc. No. 6162, pp-98-99. 42 PUL, Vol. II, p. 17. 43 CIOL, Vol. II, Part I, p. 2698, For Private and Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org naittirIya upaniSadanA bhASyakAro (48) surezvarAcArya ; - temanuM mULanAma virUpa hatuM. paraMtu teo vidhvamaMDalanA adhyakSa dAvAnA kAraNe manamizra tarIke paNa oLakhAtA hatA. temanA pitAnuM nAma himitra hatuM. temanA janma mithilAmAM thayA hatA. paraMtu te narmadA nadInA kinAre madhAta nAmanA gAmamAM AvIne vasyA hatA. temanI patnInu nAma zAradA ku bhAgnI hatuM. te mamAMsAzAkhAnAM anyAsI hatAM ane te zAstramAM paN vidvAna hatAM. teo kumArila bhaTTanA ziSya hatA. parantu zakarAcAryathI zAstra mAM prAnti thayA bAda temaNe advaitavAda svIkAryA ane surezvara nAma dhAraNlR karyuM. tyAra pachI temA zrRrI maThanA adhipati tarIke niyukta thayA. vaidAMtasAhityamAM teo dhArmikakAra tarIke jANItA hatAM. temaNe 12 jeTalA mathAnI racanA karI hatI jemAMnuM tai.u. bhAvanika pUnAthI 1889mAM prakAzita thayelu che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (10) tAka banAnaMda sarasvatI :-te temanI lakhelI hai. u, TIkA prakAzita thaI nathI. (49) svAmasAla gosvAmIna --te.. para temaNe ' TIkA ' nAmanI TIkA lakhI che ane te vANIvilAsa presa, kalakattAthI 1907mAM prakAzita karavAmAM AvI che. gopAlanAthathita ane rAdhavAnandanA ziSya hanA. " (51) upaniSadabrahmendra ; - temanA vize koI mAhitI prApya nathI para Mtu temaNe te. . para TIkA lakhI che. tenI hastaprata prApya che paNa prakAzita thaI nathI. (para) vAcA' : -- teo vAdhuta varadAyA tarIke paNa oLakhAya che. teo zrInivAsAcAnA ziSya hatA. temanA vize vadhu mAhitI prApta nathI paraMtu teo dakSiN bhAratanA ane rAmAnuja saMpradAyanA hoya evuM lAge che. temaNe lakhelI to. u, nI TIkA aprakAzita che. (53) varadarAja :-teA vAmanAcAryanA putra ane anaMtanArAyaNanA pautra hatA. temaNe RgavedabhASya, naittirIyANyakAmASya jevA graMthe racyA che. (54) varadaMtI :--temaNe naittirIyakasAra nAmanI TIkA hai. upara lakhI che. te prakAzana ke ane tenI hastaprata maisUramAM sacavAyelI che, 5 6 (55) veMkaTa rAmacaMdra zarmana --~temaNe hai. . para TIkA' nAmanI TIkA lakhI che, te nAnaprakAza presa pUnA taraphathI I. sa. 1814mAM prakAzita thaI che ane te marAThI bhASAmAM che. je (56) vidUrokhara bhaTTAcArya' :--temaNe o. . para vyAkhyA ' nAmanI TIkA lakhI che ane te I. sa. 1910-11mAM prakAzita thayelI che. ka * For Private and Personal Use Only 44 A hand list of 670 MSS in the Upanisad Brahmamutt of Kancl, Canjeevaram, No. 8917, 45 A list of Printed Sanskrit and Kannad MSS in the Palace Saraswati Bhandar, Mysore. 46 CIOL, Vol. II, Part I,, p. 2698 47 CIOL, Vol. II, Part I., p. 2698. svA 4
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 26 mInA pI. pAThaka (57) vijJAnabhikSa teo I. sa. 14mI sadImAM thaI gayA. teo sAMkhya yogazAstranA prakhara AcArya hatA. kAzImAM rahetA hatA. zaMkarAcAryanA adrutavedAntanuM temaNe khaMDana karyuM che. teo yogasUtravRttinA lekhaka bhAvagaNeza dIkSitanA guru hatA. teo aniruddha pachI ane mahAdeva pahelAM thaI gayA temaNe taitirIpaniSadoloka, sAMkhyakArikAbhASya jevA aDhAra graMthonI racanA karI. (58) vijJAnAtmanagavata -temanA jIvana vize koI mAhitI upalabdha nathI paraMtu temaNe tai. u. para "vivRtti' nAmanI TIkA lakhI che ane tenI hastaprata upalabdha che.48 (59) vijJAnAtmanaH-teo vijJAnAzramanA nAme paNa oLakhAya che. teo jJAnattamanA ziSya hatA. temaNe tirIyopaniSadatti ane anya upaniSada viSayaka traNeka maMtho lakhyA che. te. u. nI TIkAnA prakAzana aMge mAhitI maLatI nathI. (60) vizvAnubhavayati:--teo vizvAnubhavanA nAme paNa oLakhAya che. temaNe va. u. para 'saMgati' nAmanI TIkA lakhI che. tenI hastaprata upalabdha che.49 (1) vyAsatIrtha :-teo vyAsatIrtha bindu, vyAsapati athavA vyAsarAja tarIke paNa oLakhAya che. teo lakSmInArAyaNatIrthanA ziSya ane videzabhikSunA guru hatA. teo daita saMpradAyanA anuyAyI ane vyAsarAya maThanA sthApaka hatA. teo I. sa. 1339mAM nirvANa pAmyA. temaNe AnaMdatIrthanAM upaniSade jevAM ke kaThopaniSThada, kenepaniSada, chAMdogyapaniSada, taittirIpaniSada, bRhadAraNyakopaniSada, mAMDuka paniSada ane muMDakopaniSadanAM bhASya para TIkA lakhI. - - hai. u. paranI temanI TIkA prakAzita nathI paraMtu te apUrNa che ane hastaprata sacavAyelI upara darzAvavAmAM Avela 61 TIkAkAra uparAMta bIjI 10 TIkAo evI prApta thAya che jenAM nAma ajJAta che te TIkAo A pramANe che - (1) sai. u. para TIkA' nAmanI TIkA je ahabAda, bhAMDArakara orIenTala che sTiyUTa ane northa vesTarna provInsIjhamAM upalabdha che. (2) " vyAkhyA" nAmanI TIkA jenI 'yate nAtRpAdyate sarvam'thI zarUAta thAya che te garvameMTa erIenTala me-yuddhISTa lAIbrerI madrAsamAM surakSita che. (3) ' laghadIpikA' nAmanI adetavAdina lekhakanI TIkA tirupatinA keTalogamAM anukama naM. 144mAM maLe che. (4) " upaniSadamaMgalAbharaNa' nAmanI TIkA tAMjora mahArAjAnA menyuaTa keTalegamAM upalabdha che. -- - - - - - - - - - 48 49 50 M.T. and Trav. Uni. Li, 126 2C, MT and Trav. Uni. Li., 126 2C. oIB, Vol, I, pp. 98-99. For Private and Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir taittirIya pariSadanA jANakAra (5) * TippaNa' nAmanI TIkA saMskRta sAhitya pariSada kalakattA graMtha 1 vedAnta naM. 36 ane trAvaNakora yunivarsiTI lAIbrerImAM jovA maLe che. ( 6 ) "vivaraNa" nA manI TIkA jodhapura lAIbrerImAM kra naM 221, saMskRta koleja banArasamAM, 1918-30, pAna naM. 12 ane ujajainanA keTalegamAM graMtha 2, pAna naM. 4 para jovA maLe che. () " bhASya' nAmanI TIkA viziSTata saMpradAyanA anuyAyIe lakhelI che ne te a kyAre lAIbrerI, madrAsamAM graMtha-1, pAna naM.-189 para jovA maLe che. (8) viziSTAdvaita saMpradAyanA zrInivAsagotro5na zrInivAsanA ziSya lakhelI TIkA gavarnanTa orIenTala menyuphITa lAIbrerI, madrAsamAM upalabdha che. (9) apaNAcAryanA putra ane patyAcAryanA ziSya lakhelA TIkA e. sI. barnela, laMDananA keTalogamAM 99-e mAM ane tAjetara mahArAjAnAM menyuskrIpTa kaTalegamAM 1631mAM jovA maLe che. (10) kacchanada ane rAmanA ziSya lakhelI ' laghudIpikA ' nAmanI TIkA erIenTala insTITayuTa barADA, naM. 1053, banela laMDana, 3rabI, gavarmenTa orIenTala menyuskrIpTa lAIbrerI madrAsa, 511, e drayenIyala keTaloga eNka gavarmenTa orIenTala menyuphekrIpTa lAIbrerI, madrAsa 12 64, keTaloga eNka paMjAba yunivarsiTI lAIbrerI lAhora graMtha-1, pAna naM. 35, tAjera mahArAjAnA menyuskrIpTa kaTalogamAM 1494 ane trAvaNakora yunivarsiTInA keTalogamAM jovA maLe che. For Private and Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rU. pai. e 0. prAcIna gurjara granthamAlo 1 prAcIna phAgusaMgraha-saMpAdaka : Do. bhegIlAla ja. sAMDesarA ane Do. somAbhAI pArekha; devanAgarI TAIpa 10=0 vidyArthI AvRtti, gujarAtI TAIpa 6=50 2 vaNaka-samuccaya, bhAga 1-mUla pATha- saM. : Do. bha. ja. sAMDesarA 9=50 3 bhAlaNakRta naLAkhyAna (trIjI AvRtti)-saM.: pra. ke. kA. zAstrI 11=50 4 udayabhAnukRtavikramacaritrAsa-saMpAdaka: sva. pro. ba. ka. ThAkara 2=50 5 bhAlaNa: eka adhyayana-lekhaka : pro. ke. kA. zAstrI (1971) 8=00 6 vaNakarasamuccaya, bhAga 2-sAMskRtika adhyayana ane zabdasUcio. kartA : DaoN. bhogIlAla ja. sAMDesarA ane Do. ramaNalAla nA. mahetA 10=50 7 paMcAkhyAna bAlAvabodha, bhAga 1-saMpAdaka : Do. bhegIlAla ja, sAMDesarA ane DaoN. somAbhAI pArekha 24=00 8 siMhAsanabatrIsI-saM. DaoN. raghujita me. paTela 15=50 9 hammIraprabandha-saM.: Do. bhe. ja. sAMDesarA ane DaM. sa. pArekha 10 paMcadaMDanI vArtA-saM. De. somAbhAI dhU. pArekha (1974) 31=00 vAbhAlakAra bAlAvabodha-saM. De. bhogIlAla ja. sAMDesarA 12=00 sva. pre. ba. ka. ThAkara granthamALA 1 vividha vyAkhyAne gucacha 1 2=50 1 2 3 4 2 2=50 p; 95 55 3 6=50 nittamAM 5 vikamevazI- anuvAda: mananikA sahita) 2=50 6 pravezako, guccha pahelA =pa0 ha praveza, gucacha bIje 3=00 8 aMbaDa vidhAdhara rAsa 400 9 mahArAM seneTa (bIjI AvRtti: bIja punarmudraNa ) 4=0 0 10 ApaNI kavitAsamRddhi (bIjI AvRtti; chaThuM punarmudraNa) 4=c o 11 navIna kavitA viSe vyAkhyAne (prathama AvRttinuM paheluM punamu draNa ) =00 12 che. ba. ka. ThAkora DAyarI, bhAga 1-saMpAdaka: Do. harSada ma. trivedI 2=00 13 che, ba. ka. ThAkora adhyayanaprantha 15=50 14 che, ba. ka. ThAkaranI DAyarI, bhAga - saMpAdaka : Do. harSada trivedI 9=75 15 vivecaka-pro. balavantarAya ThAkora 25=00 prAptisthAnaH yunivarsiTI pustakavecANa vibhAga, janarala eNjyukezana senTara, pratA5maja, vaDodarA-390 002 For Private and Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vaDodarAno eka sarasa ullekha jayanta e. ThAkara* aka sundara amRta mahAgrantha che: "vizvAmitrImAhAtam'. tenI be hastaprato vaDodarAnA prAcyavidyAmandiramAM sacavAyelI che. chavIsa adhyAyanA A granthamAM vizvAmitrI nadInA bane taTa upara AvelAM tIrthasthAnonI utpattinI AkhyAyikAo ane mAhAsya varNavelAM che. A granthanA ogaNIsamA adhyAyamAM 34 kaleka che. temAM " vimalezvatIca nI AkhyAyikA temaja mAhAsya varNavelAM che. tene TUMkamAM A rIte rajU karI zakAya? prAcIna yugamAM samala nAmane eka rAjA hatA. te pApI, durAcArI, duSTa buddhivALA, hiMsaka ane mRgayArasika hatA. eka vakhata te ghaDA upara besIne zikAra mATe nIkaLyo. teNe puSkaLa (zatA:) prANIone saMhAryA ane chevaTe madhyAhana bhUpentara vizvAmitrInaTe pahoMcyA. tyAM sAme ja teNe eka divya prayadarzana vaDa je. tene jotAM ja te Ananda pAmyo. kauzikI arthAta vizvAmitrInuM pANI pIne te divya vRkSa nIce teNe vizrAma lIdhe. AthI e camatkAra thayo ke te rAjAne sAcuM jJAna lAvyuM. tethI pitAnA nakone paTanagaramAM pAchA mokalI pite tyAM jaMpa karavA rokA. RSinadI ( vizvAmitrI mAM nAnI karIne te vaDa nIce kuzane Asana Opara besIne te zAMtacitta banI tapa karavA lAge. tapathI tuSTa thaI bhagavAna zaMbhu pragaTa thayA ane varadAna mAgavA kahyuM. rAjAe prArthanApUrvaka kahyuM: - " mArA eka saMzayane chedA : A codha (vaDa )ne darzana mAtrathI mArI pASabuddhi kama cAlI gai ? Aje A vaDane huM suvarNamaya jeuM chuM, paNa pahelAM te tevo jaNa na hato tenuM zuM kAraNa? '' * vAdayAya', 5, 31, aMka 1-2, dIpotsavI-vasaMtapaMcamI aMka, navembara 1993phebruArI 1994, pR. 29-38. * " vareNyama', 69, manISA sAsA yaTI, junA pAdarA roDa, vaDodarA-390 20, 1 bhagavan saMzayaM me tvaM chettumarhasi sAmpratam / kathaM gatA pApabuddhiya'grodhasya ca darzanAt // adya hemamayaM zambho pazyAmi vaTamuttamam / tA 1 1ra da: mo vIrava : vacam | adhyAya 19, zloka 18-19 For Private and Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra .. www.kobatirth.org savA hi jAtarUpamayo mA sama sadA mATe sAnAnA nuM banI arthAta * savRkSa A sAMbhaLI mahAdevajI te zrImaddIravaTanuM mAhAtmya jaNuAlevA lAgyA H eka vakhata vidvAna kacikabadhi karatA karatA thAkalo ane nApathI saMtapta thayelA ahIM AvyA ane A vaTavRkSa nIce sUi gayA. tyAM temanA pAka utarI javAM prasanna thaIne te RSie 1 nAne varadAna ApyuM : be ma ' Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rahe !! vRkSe caraNasparzI karIne manuSyanI vANImAM tarata javAkha ApyA : * huM RSivara ! A tA Ape upakAra nahi paNuM apakAra karyAM ! kema ke seAnAnA lAbhathI loko mane kApyA karaze ! ke yAta pra. ThAkara RSi bhAlyA : ... mAruM vacana mithyA to nahi thAya. parantu koI duvi tane suN maya nei nahi za, ane tArI hAyAno Azraya karatAM durmati paNa samati nI jarUrI vaLI ahIM tArA nAmathI * vaTapadra nAmanuM nagara huM sthApIza je uttama vIrAyattana thaze. '' Ama kahI vi cAlI nIkaLyA. 3 vArANe vaLa vAcyuM : * huM mahezvara ! samala ene huM bahIM vimala "nI gayo chuM tethI ahIM jagapuramAM Apa * vimalezvara ' nAma dhArlR karIne sthira thAo | - 2 adhyAya 19, zloka 22 gadha punastu kauzikenoko "maco na vRthA bhavet / na tvAM pazyati durbuddhirjAtarUpamayaM svacit // taba nAmnA nagaraM bhaviSyati mayA kRtam / vaTapadreti vikhyAtaM vIrAyatanamuttamam // durmatiH sumatiryaste chAyAmAzritya tiSThati / bhaviSyati na sandeha ' evamuktvA jagAma saH // ,, 'tathAstu' kahIne bhagavAna atardhAna caI gayA ane tyArathI A tIya * vimalezvara ' nAmathI khyAti pAmyuM. 4 samalo vimalo jAto hyahamatra mahezvara / vimalezvara nAmnA tvaM sthiro bhava jagatpure // For Private and Personal Use Only adhyAya 19, zloka 25-27 adhyAya 19, zloka 29
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vaDodarAne eka rAsa ullekha - A tIrthamAM snAna karIne vimalezvaranuM pUjana karanArane eka hajAra gAyanA dAnanuM puNya maLe che. A sthaLe kevaLa zAkanuM bhojana brAhmaNone karAve tene paNa eka karoDa vAnagI jamADavAnuM puNya maLe. ahIM bhaktapUrvaka zrAddha karanAranA pitRo tRpta thaIne tenI IcchAo pUrNa kare che. ahIM snAna karIne vimalezvaradevane vidhipUrvaka pUje tene chase saMvatsara sudhI garbhavAsa karo paDatuM nathI." ahIM A ogaNIsamo adhyAya pUro thAya che. A vRttAntamAM cAra mahattvanI vAto jaNAya che: (1) vimalezvara tIrthanI sthApanA ane tenuM mAhAbhya; ' (2 ) jagapura nAmanA sthaLamAM A tIrtha UbhuM thayuM te jagapura eTale AjanuM karyuM sthaLa hoI zake tene vicAra karavAnuM Ave; (3) vizvAmitra RSae jene suvarNamaya thavAnA AzIrvAda ApyA te camatkArika vaDa viSe koI mAhitI maLe te meLavavI joIe; ane (4) A vaDanI pAse tenA nAmane anurUpa "vaTa5ka nAmanA nagaranI sthApanA vizvAmitra RSie karI te nagara kayuM haze teno nirNaya karavAne paNa prApta thAya che. A cAre bAbatanI saMkSipta chaNAvaTa karI laIe. (1) vimalezvaratItha :-A sthaLa Aje e ja nAmathI vaDodarAmAM astitva dharAve che. mahArAjA sayAjIrAva vizvavidyAlayanA sAhitya kalAsaMkAya (phekalTI oNpha ATarsa)nI pAse te ja kaMpAunDamAM A mahAdevanuM mandira AveluM che. prastuta granthamAM jaNAvyuM che ke kAmezvaratIrthathI te ardhA kezane antare AveluM che. 6 kAmezvaratIrtha te vaDodarAnA sayAjIbAga ke kamATIbAgamAM Avela kAmanAtha mahAdevanuM sthaLa. tyAMthI Azare ATalA antare ja A vimalezvaramaMdira Aje paNa sthita che. 5 tatra tIrthe naraH snAtvA pUjayevimalezvaram / gosahastraphalaM tasya jAyate nAtra saMzayaH / / vimalezvaramAsAdya brAhmaNAn yastu bhojayet / zAkenApi sadAcAraM koTibhojyaphalaM labhet / / tatra snAsvA naro bhaktyA zrAddhaM kRtvA vidhAnataH / pitarastaptimAyAnti pradadati samIhitam // snAtvA yaH pUjayeddevaM vidhinA vimalezvaram / dAmaMjure vAsaH saMyavAna gha che. 19.31-34 6 koNArthe tu tataH puNe vAvane minezvaram 19,1 tataH eTale tenAthI eTale 18 mA adhyAyamAM jenI kyA che te tIrthathI arthAtakAmezvaratIrthathI. For Private and Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jayaMta pre, ThAkara A vimalezvaramandiramAM pAMca liga pAse pAse AvelAM che. temAM ekane nAga tathA chatra che. tethI te mULa vimalezvara mahAdeva haze. A pAMce liMganuM sthAna saheja UMDuM hAvAthI thoDAM pagathiyAM UtarIne liMga pAse pahoMcAya che. A sthaLe keTalAka sAdhu rahe che ane pUjana Adi kare che. mandira sAphasUpha ane sArI hAlatamAM che. labdhapratiSTa purAtatvavidda ane saMkAyanA nivRtta " DIna . ramaNalAla nA. mahetAe vaDodarAnAM vividha sthaLoe ane anyatra paNa ghaNuM saMzodhanAtmaka khodakAma kareluM che. temanuM vaDodarAH eka adhyayana" e nAmanuM eka pustaka ma. sa. vizvavidyAlayanI sayAja sAhitya mALAmAM keTalAMka varSo pahelAM prakAzita thayuM che. te pR. 2 upara temaNe ema jaNAveluM che ke A maMdiramAMnA liMganA cakkasa sthaLanuM avalokana karatAM samajAya che ke mULa khullI jagAmAM rahelA liga upara A ghummaTavALuM maMdira pAchaLathI bAMdhavAmAM AvyuM che ane e mandiranI racanAmAM upayogamAM levAyelI IMTone prakAra jotAM ema kahI zakAya ke A prakAranI ITAno upayoga sattaramA zatakamAM zarU thayelo. ahIM e noMdhavuM rasaprada thaze ke je granthamAM A tIrthasthaLanI vigata ApelI che te "vizvAmitrInAtha' paNa sattaramA zatakamAM racAyelo lAge che. A tIrtha vizvAmitrI nadInA pazcima kinArA upara AveluM che. (2) jagapura :-- A sthaLanAmane ulekha be sthaLe Ave che ? ( ) coghaTetara naregNamotaH ma: savaMgajanUna ghaDrama phuvA:2: I {.2 arthAta je te vimalezvaratIrthamAM jagapura samIpe eka ISTaphaLa A5nAra vaDanuM jhADa hatuM. ' 2 . (A) samato vimo gAto maga mahera vimalezvaranAmnA tvaM sthiro bhava jagatpure // 19.29 // arthAta--" samala e huM ahIM vimala banI gayuM tethI he mahAdeva ! ahIM jagapuramAM Apa vamalezvara nAma dharIne sthira thAo." A be ulekha uparathI eTaluM spaSTa samajAya che ke jagapura e nAmanuM koI gAma haze jemAM vimalezvaranuM tIrthakSetra AveluM haze. paraMtu A sthaLanI AsapAsamAM AvA nAmanuM koI gAma hAvAnuM ApaNe jANatA nathI. gujarAtane chatahAsa paNa kevaLa eka ja jagapurane eALakhe che ane te che gujarAtanA saurASTra pradezamAM cheka pAzcama samudrataTa upara AveluM prAMsaddha yAtrAdhAma dvArakA. pa mahetA ramaNalAla nAgarajI: 'vaDodarA: eka adhyayana', pra. niyAmaka, prAyavidyA mandira. ma. sa. vizvavidyAlaya, vaDodarA, 1987, A. 1, 5, 2 For Private and Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vaDodarAnA eka sarasa ullekha purAtatvavidenA mata anusAra vaDodarAnA pazcima cheDe Aje Avela akoTA gAma prAcIna samayamAM aMkoka nAmathI jANItuM eka samRddha zahera hatuM ane vaDodarA te tyAre tenuM nAnakada para hatuM !-je che A vimalezvaramAhAsyamAM amedaka ke AkoTAne nAme lekha maLatuM nathI. A jagapurane AjanuM vaDodarA mAnavAmAM evo meTo avarodha Ave che ke rAjA samale bhagavAna zaMkarane jagapuramAM vimalezvara nAma dhAraNa karIne sthira thavA vinati karI hatI ane AthI vimalezvara tyAM rahyA te pahelAMthI te jagapura astitvamAM hatuM ja e artha A ulekhamAMthI spaSTa rIte nIkaLe che; jyAre bhagavAna zaMkare kADalI A kathAmAM jaNAvAyuM che ke maharSi vizvAmitre vaTavRkSane vacana ApyuM ke pote tyAM tenuM nAma dhAraNa karelA vaTapadra nAmanA vIrAyatana nagaranI sthApanA karaze. AthI te samaye vaTa5ka sthapAyeluM na hoya. tethI jagapura vaTa5 ema mAnI zakAya nahi. A sAthe bIjI eka dalIlane paNa vicAra karavAne prApta thAya che. saMskRta zabda Tr= 'ne artha thAya "hamezAM gatimAna, pragati karyA karatuM, vikasyA karatuM, samRddha thayA karatuM" (jata natti tti nAta). A paristhiti ApaNane jagapu2 e ja vaDodarA evuM mAnavA prere che; kemake pAMca hajAra varSa jUnuM aMkoTaka pAchaLa paDI gayuM ane nAnakaDuM vaTapaka dhIme dhIme vikasIne vaDodarA zahera banI gayuM ! AnI sAme vaLI eka bIjI dalIla paNa vicAravA jevI che. prAcIna kALamAM akedaka moTuM samRddha zahera hatuM ema purAtattvavide mAne che, to "jati ta ta gAta' e rIte akekane paNa vikasyA karatuM sthAna kahI zakAya, kemake prAcIna kALamAM te vaDodarA tenA para jevuM ja hatuM, ane A ulalekha prAcIna kALane che e spaSTa che. vaLI jagapura pAse vimalezvara rahyA ane tenI pAsenA vaDanA nAma uparathI tenI najIka vaTa5ka pAchaLathI vasAvyuM e kathAne aMza eTaluM te spaSTa kare che ja ke vaTa5ka vasyuM te pUrve jagapura astitvamAM hatuM ja. AthI prAcIna aMkAkane ulekha regi' dvArA karavAmAM Avyo hoya te vadhAre ucita lAge che. purAtattvavidonA mata mujaba vaDodarA nadInI pUrvamAM ane keTaka ke akoTA nadInI pazcime vaselAM hatAM. Aje paNa ema ja che ane vimalezvara pazcima taTe hovAthI jagatpara arthAta aMkeTTakamAM AveluM gaNavuM e barAbara lAge che. Ama "vizvAmitrI mAtA nuM jagapura akeka ke akoTA hovAne vadhAre saMbhava che. (7) hiraNamaya nyagodha -A vaDane nAme lekha A vimalezvaramAhAsyamAM dasa karatAM ye vadhAre vakhata Ave che. te dareka sthaLanI vigata ahIM ApavI e punarukti jevuM thaze. kemake upara vimalezvaramAhAmyanI kathA saMkSepamAM AlekhI che temAM te badhI vigatone samAveza thaI jAya che . tethI tenA viSe vimarza ja karavAne prApta thAya che, svA pa For Private and Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 34 yata pre. ThAkara : A vaDane divya kahyo che. tene mATe nIcenA zabdaprayogo karAyA che nyugrodha, pApa, vavara, divaTa, ghara, vIravaTa, zrImITa, sakSa ane supAdapa. nyumodha eTale vaDa; pAdapa eTale mULiyAMthI pInAra athat vRkSa; vaTavara eTale uttama (vara ) vaDa; divyavaTa eTale tejasvI alaukika-camakArI vaDa; vaTa eTale vA; vIvaTa eTale zaktizALI-prabhAvazALI asAdhAnuM vaDa; zrImIyaTa e- te lakSmIvana-arcana zobhAyukta-samRddha adbhuta va sakSa eTale sAru'-rAbhAcu-tyAM jhADa ane padapa eTale patyu sAru-Abhane jhADa. A adbhuta vaTAkSa vimalezvaranA sthAnakarmA velu hatuM. tene " Rla ' arthAta, kalpavRkSanI jema ApUrti karanAruM jaNuAvyuM che, te vizvAmitranA varadAnathI AvelI anyatAne nirdeza gaNuAya. tu vaDane RSinI casurajane pAtA tathA manuSyanI vANImAM khAsato paNa ahIM nirdezyo che. varadAnane pArAme tene duSTa mAsA hiMya joI zake nahiM ane tenI yAmAM Azraya levAdhI dujana pazu sajjana banI jAya tevA tenA prabhAva vadhyuM che. ethI ja samala rAnta vimala-ni la banI gaye hatA. te samala haze. tyAre teNe tene vana maya joyo na hatA, parantu nirdhA banI jatAM te te vRkSanA sAcA hirarAya svarUpane joi zakyo ! www.kobatirth.org 1 ahIM ApelA AlekhanathI spaSTa thAya che ke A addabhuta vaTavRkSa vimalezvaratIrtha pAse ja AveluM hatuM ane pAMdaDAMthI gAtA vIMTaLAyeluM te sekasa zAkhAethI zobhatuM hatuM. ApaNe upara joyuM ke vimalezvaratIrthaM te ma. sa. vizvavidyAlayanA sAhitya-kalA-sakAyanA kampAunDamAM AveluM Ajanu vimalezvara mahAdevanuM mandira che. parantu tenI pAsenA A vaTavRkSanA koi vALo hAla te sthaLa pAse upalabdha nathI! AthI tenA gAsa sthAna viSe ApaNe kaI kI zake ema nathI ! H-~~ (4) pa6 nagara --rA nagara te niSivAda rIte AjanA vaDodarA zaheranuM pUpa ja tenA ullekho A pramANe ahIM AvelA che. . (a) 12.26 : vizvAAmatra RSi divya vaDanA mAnuM samAdhAna karatAM tene kahe che tr 'tArA nAmathI ' vaTapatuM ' nAmathI vikhyAta ( thanAruM ) vIrapuruSANuM uttama nivAsasthAna evuM nagara mArA vaDe ahIM vasAvAze, '10 9 (A) 19.28 : mULa kathA yudhiSThiraste kahenAra zrIkRSNe ahIM kahe che ke "tamArA praznanA uttararUpe me mA " vIravata'nuM koi vaLa) AkhyAna temaja vaTapattananI utpattinI saghaLI vista tamane kahI. 11 10 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dadarzAgre vaTaM divyaM vizvAmitrItaTe sthitam / 19.83kha zAkhAtasamAyukaM patha bahubhirhagam // 19.gadha taba nAmamAtra nagaraM bhaviSyati mayA kRtam / vaTapadreti vikhyAtaM vIrAyatanamuttamam || 11 etate kathitaM sarvaM yatpRSTo'haM tvayA'nagha / varaM vIravaTAkhyAnaM vaTapattanasambhavam // 19.26 1928 For Private and Personal Use Only vaLI juo pAdaTIpa "
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org DeAkarAtA eka sarasa ullekha A be nirdezA uparAta mA mAhAtmyanyamAM anya eka sthaLe paNa A nagarano ullekha Ave che. vizvAmitra mAhAtmyano 44 bloka dharAvato paMdaramA adhyAya vaidyanAtha-mAhAtmyanA che. tama! eka vaidyanI kathA Ave che. tene ' varavaTapuravAsI ' arthAt uttama evA vapuranA nivAsI karIo che.2 / A vacanAma te ja vaDodarA pAsenA dantAramAM Avela ke vanAya mahAdevanuM sthAnaka che. ) A rIte A granthamAM vaDodarA mATe karyuM nAma maLe cheH Tapa, Tapattana ane vapura A navuM nAmanuM prathama pada vaTa che aTale A nagaranI sthApanAmAM hAI vanuM mahattva che eTalu' te spaSTa samajAya che. ApA saMskRta-prAkRta sAhityamAM o naMbara mATe A uparAnta paNa nIcenAM nAma maLa H vaTapatraka vaTapatra, paTa(ka), vaDapada, vAva, paDAya ( Da-udaya ), vaDoda ( vaDa-- }, vaDAdrA ( baDa-caMdrA) ane pava)paka, * Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ahIM e noMdhavuM cita tharo huM Apatu tyAM pattana " zabda sAmAnya rIte vikasita rAhera mATe pracalita hatA, 'nagara ' sAmAnya zaheranA amAM cennatA ane ' pura ' koI paN nAnAmeTA gAma mATe prayAnnatA. A sAmAnya rUDhi hatI. ke paDa' eTale 'pAdara ', 'varka ' (trA. varDa) eTale vaDanuM jhADa. AthI kapa " ... ' vakava' jenA pAdaramAM vanu vRkSa AveluM hoya tevA koI paNa nAnA-mATA gAma mATe yojAya. e ja rIte 'vaTapattana' eTale vaDanA vRkSanI naghyamAM vasela zahe 4 * 35 4 ' * * ke peTa, zukra, polANa' mAMthI arthAta vaDanI najIka vageluM sthaLa; tevuM sthaLa. A zaheranA nAma viSe cogya. temanA upaniSTa pustaka ' vaDodarA : eka adhyayananA putra cha upara te jaNAve che ke " vaDodarA " e zabdane phArasImAM lakhatAM bARRtuM ' bAdA ? evA uccAra vaDodarA ' e nAmanu saskRtIkama karIe tA poyam 'nA be artha ane vaDa jenA udaramAM che. 2. nA, mAtAnu * vartAyama thAya. udara sAle thAya-AnA udamAM vaseluM sthaLa eTale jenI aMdara ke madhyamAM che vidhAna saMprada temaja navA 6 , nA thAya . A uccAramAMthI marAThI zabda ' voe~' utpanna thayA. e saune suvidita che ka aMgrejo ApaNA De 'nA uccAra 2" jevA karatA. udAharaNa tarIke ' kAThiyAvADa 'te e leko * Kathiawar * * kAAMThayAvAra ' kahe che ane temanA nukamAM niScAta bhAratIyA paNa evA ja uccAra karavAmAM magazmI samajanA oya che! jevI rIte pelA kArasI uccAra ' bAdA 'nuM aMgrejImAM ' Baroda '' baroDA' thaI gayuM! Aje to bhArata sarakAre badhAM rASTrIya lakhANo 12 varavaTapuravAsI rAjayakSmAbhibhUto vanasutapazuhIno vaidyavidyAnujIvI / ghigiti janasamUhaininditaH ko'pi vidvAn girivarabhRgutuGgAtpAtavRddhi pracakre // For Private and Personal Use Only 15.6
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jayata che. ThAkara mATe paNa vadhAre pracalina - vaDAda* ' e nAmane ja vIkAryuM che ane aMgrejI mAM paNa A vizeSanAmata "Vadodara' e rIte ja lakhavAnuM pracalita karyuM che, je sarva rIte samucita ja che. Aje nadInA bane kAMThe vaDodarA vaseluM che; paNa mULa vaDAdarA te pUrvatIre ja hatuM. AthI prAcIna ulekho te pUrva taraphanA vibhAga mATe ja thayelA che. vaDodarAnA prAcyavidyAmaMdiramAM sacavAyela eka tAmrapatranI noMdha karavA ahIM Avazyaka che. A tAMbAnA dAnapatramAM jaNAvyA pramANe rASTrakUTa rAjA kasuvarNavaSe zaka saMvat 734 (I. sa. 812 )nA vaizAkha mAsanI pUrNimAe valabhIvAsI samAdityanA putra bhAnune vaDapaka dAnamAM ApeluM. A tAmrapatramAM vaDapaThakanI cAre bAjunI sImA spaSTa rIte darzAvI che. A sImAnA AdhAre prakhara purAtattvavid che. ramaNalAla nA. mahetA evo nirNaya kare che ke mULa vaDodarA vizvAmitrInA taTa upara pahADI nALA ane dAMDiyAbajAra nALAnI vacce kaMika ucca evA koThIpradezamAM vaseluM hatuM. 13 A hakIkata vimalezvaranI pAse vaDodarA vasAvyAnI vizvAmitrImAhAsyanI kathAne puSTi Ape che. paraMtu samala rAjAnA vimala thayAnI te granthanI kathAne kaze. aitihAsika AdhAra prApta thaI zakato nathI. jemaNe hAlanA vaDodarAnA aTapradezamAM tema ja anya vistAramAM purAtatvIya khedakAma kareluM tevA che. mahetA spaSTa rIte jAve che ke jenuM prAcIna nAma aMkaka hatuM te akoTA AnararASTrIya vepAra dharAvatuM zahera hatuM ane vaDodarA to koThInA ucca pradeza upara vaseluM te nagaranuM eka nAnakaDuM paDyuM hatuM !14 navamA zatakamAM dAnamAM apAyuM hovAthI tyAM sudhI vaDapakaka bahu ja dhImI gatie vikAsa pAmatuM haze-vizeSa: najIka AvelA aMkoka zaheranA astitvane lIdhe ! parantu te pachI tene vistAra tathA vikAsa vadhyo haze. saMja tAmrapaTa uparathI jANI zakAya che ke lATanA rAja cAlukA vikramapAle (vaDapadraka pAse) I. sa. 1074mAM caulukaya karNadevane parAjaya Ape. A hakIkata eTaluM spaSTa kare che ke navamAM zataka sudhI nAnakaDuM lAgatuM vaDa5kaka agiyAramA zatakanA anta sudhImAM najIkanA akodakanA bhAge vistaryuM -vikasyuM haze eTaluM ja nahi, paNuM rAjakIya mahattva paNa dharAvatuM thaI gayuM haze. 'mirAta---sikaMdarI mAM jabuvA pramANe gujarAtanA sulatAna mahemUda begaDAnA vArasa mujhaphaphare amadAvAdathI cAMpAnera pAchA pharatI vakhate vacce AvatA A sthAna pAse I. sa. 1511 mAM eka kile bAMdhyo hato ane tene "kilA-e-daulatAbAda" ( arthAta " zrImatanuM nagara) evuM sUcaka nAma ApeluM. A nirdeza AjanA vaDodarAne je bhAga mAMDavInI AsapAsa laherIpurA daravAje, cAMpAnerI daravAjo, pANIgeTa daravAjo tathA geMDIgeTa daravAje-e cAra 13 mahetA 2. nA. : u5rinardiSTa pustaka, pR. 5-6 14 mahetA 2. nA. : 3parinirdiSTa pustaka, pR. 177-8 For Private and Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paDadAne eka sArA ullekha dizAmAMnA cAra daravAjA vacce AvelA che tene aMge che. AthI spaSTa thAya che ke A " kalebaMdha vaDedarA ne pradeza tanI pazcime AvelA asala vaDodarAnI pachIne pradeza gaNAya. AthI prAcIna sAhityamAMnA A zaheranA saghaLA ullekha A jana mULa vaDodarA aMgenA ja gaNAya, cAra daravAjA vaccenA " killebaMdha' pradezanA nahi. vizvAmitrImAhAmAM " vaTapadra nagara ne ' vIrAyatana" athavA "zaravAnuM raheThANu" kahyuM che (1926), tenA anusaMdhAnamAM seLamA-sattaramA zatakanA nAmAMkita gujarAtI kavio nAkara tathA premAnanda tene "vIravatI " ane "vIratra' kaheluM che te hakIkatanuM smaraNa thaI jAya che. A banne vizeSaNone artha "zarIranuM vatana ' e thAya che. ane prastuta vizvAmitrI mAhAmya paNuM e ja arasAmAM racAyeluM hevAne saMbhava che. A rIte A mahAzvagrantha pIrAyattana vaDodarAnI sthApanA viSe rocaka AkhyAyikA Ape che, jemAM jagapuranA vimalezvara mahAdevanA tIrthakSetra tathA tenI pAsenA divya camatkArika vaDanI vAta paNa saMkaLAyelI che, kemake A vaDanuM nAma A zahere tenI sthApanAthI ja dhAraNa kareluM che. For Private and Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 351 zrI sayAjI sAhityamALA 333 kailAsa-svAmI praNavatIrthajI 1 3=00 334 aMbikA, koTezvara ane kuMbhAriyA-(sva.) zrI. kanaiyAlAla bhA. dave pa=50 335 aitihAsika lekhasaMgraha-(sva.) zrI paMDita lAlacaMda bha. gAMdhI 18=00 336 haribhadrasUri-pro. hIrAlAla 2. kApaDiyA 11=00 338 bhavAInA vezanI vArtAo-(sva) zrI. bharatakAma bhA. mahetA 3=00 339 zrImad bhAgavata (gujarAtI anuvAda): bhAga 1, skaMdha 1-3 (sva.) zrI nAgaradAsa amarajI paMDyA (1965). 340 gujarAta sthaLanAma saMsada vyAkhyAnamAlA, bhAga 1 (1965) 9=0 0 34ra kudaratanI rIte vadhu ArogyazrI . zAMtilAla pra. purohita (1967) =50 343 bhArata-ratna zrI. upendrarAya ja. sAMDesarA (1967). 15=50 344 mahAgujarAtanA musalamAno, bhAga 1-2-zrI karIma mahaMmada mAstara 17=00 346 peTroliyama zrI padmakAnta 2. zAha (1970) 13=00 347 paMcadaza tAtpaya-svAmI praNavatIrthajI (1971). =00 348 akho ane madhyakAlIna saMtaparaMparA--(sva.3. ke. je. tripAThI 1=50 349 zrImad bhAgavata: bhAga 2-(sva.) nAgaradAsa a. paMDyA (1972) 11=50 350 carakanA svAdhyAya, bhAga 1-(sva. The. bApAlAla ga. vaidya (1973) 26=0 0 gujarAtane poTarI udyoga-zrI. zAMtilAla pI. purohita (1975) 8=75 35ra UMDANane tAga-zrI choTubhAI suthAra (1975) 15=00 353 bhAratIya vINA-(va.) che. rasikalAla ema. paMDyA (1978) 31=00 354 carakano svAdhyAya, bhAga 2-(sva.) DaeN. bApAlAla ga. vaidya (1979) 9=00 355 cAMpAnera: eka adhyayana-De. ramaNalAla na. mahetA (1980) 3=00 356 dvA2kAnA pradezanA sAMskRtika itihAsa-(sva.) zrI ka. na. joSI 44=00 3pa7 Adhunika gujarAtanA saMto, bhAga 2-Do. kezavalAla Thakkara (1979) 45=00 358 sUryazakti-zrI. padrakAnta 2. zAha (1981) para 50 359 kavi giradhara : jIvana ane kavana-De. devadatta jozI 51=00 36. vanauSadhi keza--pra. ke. kA. zAstrI 35=5 361 sahastraliMga ane rudramahAlaya-(sva. zrI kanaiyAlAla bhA. dave 9=00 362 vaiSNavatIrtha DAkora-sva) . maMjulAla 2. majamuMdAra 48=00 361 vRddhatracI ane laghutrI - sva.) De. bApAlAla ga. vaidya u3=00 363 vaDodarA eka adhyayana ke. Ara. ena. mahetA 364 mahArAjA sayAjIrAva trIjA--(sva.) che. hasita bUtha 365 nANAkata bhaktamAlanA aitihAsika bhaka-eka adhyayana--- zrI mULazaMkara hi. kevalIyA 44=0 0 366 lesarazrI. paghakAna ra. zAha 48=00 317 AhAravijJAna-(punaH mudraNa) Do. jayazaMkara dha. pAThaka ane (sva. ) anaMtarAya ma. rAvaLa (1991) prAptisthAnaH yunivarsiTI pustakavecANa vibhAga, janarala ejayukezana senTara, satA5maja, vaDodarA-390 002, For Private and Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org pravAsatya gujarAtanA vidvAna 6 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaMgAdharanA eka durjana pa mudde lAlajI vADekara prAstAvika-- saMskRta sAhityanA aneka zAonA ati gayA. prakAzita thayelA che. tema chatAM ApaNA abhaDAromAM aneka alpajJAna graMthakAronA judA judA zAonA prathA haju paNa aprakAzita ane ajJAta rahelA che. saskRta sAhityanAM judAM judAM zAstromAM gujarAtanuM amulya pradAna raheluM che. dharmazAstramAM paNu gujarAtanA vidvAnAe sArA evA kALA ApelA che, pArakaranasUtrano khyAAkAra banuM bana navamI sadInA gujarAtanA prAcIna prakAra che.2 kAlarAma zukalano svIka gadhA dhamazAstranA judA judA viSayo upara che, je hajI prakAzita che." utsavaniMdhyuM yamarIkAra gaMgAdhara amadAvAdanA vatanI hatA. kaDakalAnA kartA vAsudevaputra maheza vaDAdarAnA sadhakAra ho.pa gujarAtanA vidvAnonuM dharmazAstramAM pradAna e viSaye prastuta lekhakanu' samApana cAle che. gagAdhara nAmanA paNa aneka vidAya thayA che. upara svAdhyAya ', pu. 31, aMka 1-2, dIpeAtsavI-vasaMtapacamI aMka, navembara 1993phebruArI 1994, pR. 39-52 * prAdhdhavidyAmaMdira, ma. sa. vizvavidyAlaya, vAdarA-390 70, 1 See Articles by Solomon E.A., Shastri A, D., Sah U. P., Jani A, N., Sandesara B. J. etc. in-Proceedings of First International Sanskrit Conference, Vol. I, Part I, ed. by V. Raghvan, 1955, 2 Joshi, P, H: Unpublished Commentaries of Bhartyajna--An Ancient Vedic Scholar from Gujarat, Journal of the Oriental Institute, Vol. 17, P. 434. nI, pI. eca. : gujarAnanA vidvAna zivarAma zAstranI sAmanadIya kRtti-svAdhyAya pustaka 24, pR. 49. 4 Windekar, M. L: Utsavanirpayanmanjar--ARare and unpublished work of Gangadhara, A Scholar from Gujarat, Journal of the Oriental Institute, Vol. 37, nos. 1-2, Sept.-Dec., 1987 Issue. pp. 9-125 and Vol. 37, nos. 3-4, March-June, 1988 Issuc, pp. 253-284. 5 Nambiyar, Ringlivan: An Alphabetical List of Manuscripts in the Oriental Institute, Baroda, Vol I, Oriental Institute, Baroda, 1942 manuscript no, 4610, p. 304. V. Raghvan; New Catalogs Catalogors, Vol. V, University of Madras, 1969, pp. 169-208. For Private and Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mukuMda lAlajI vADekara naMdhyuM che tema, amadAvAdanA vatanI gaMgAdhare chandobaddha paddhatithI u aMge dharmazAstrIya vicAra utsavanirNayamaMjarImAM prastuta karyo. prastuta lekhamAM jemanA vize vicAra karyo che, te gaMgAdhara khaMbhAtanA mahAyAjJika hoI pravAsakRtya nAmaka graMthana kartA hatA. pravAsakRtya nAmaka prastuta alpajJAta ane aprakAzita graMtha ane enA graMthakAra gaMgAdharano paricaya ApavAne prastuta lekhamAM prayatna karyo che. - nya keTalogas keTegoramamAM gaMgAdhara nAmanA aneka vidvAnone ulekha che. temAM prastuta graMtha ane graMthakAra tema ja enI kRtio aMge TrakamAM paNa ghaNI sArI mAhitI maLe che. ma.ma. pI.vI. kANe e potAnA hisTrI oNpha dharmazAstranA prathama khaMDanA bIjA bhAgamAM dharmazAstranA graMtha ane graMthakAronI je sUcIo ApI che, emAM paNa ene ulekha maLe che. te mAhitI paNa khUba ja ochI che. emAMthI pravAsakRtyagraMthanA graMthakAra gaMgAdhara khaMbhAtanA vatanI hatA, e agatyanI kaDI maLe che. enA parathama gujarAtanA prastuta dharmazAstranA graMthakAranA uparyukta graMtha vize vadhu jANavAnI IcchA thaI. paNa pravAsakRtyagraMtha gujarAtanA graMthabhaMDAromAM nahIM, paNa eNlaeNTaka sesAyaTI oNpha kalakattAnI eka durlabha hastapratamAM sacavAyeluM hovAthI, graMthanI mAphaka enI hastaprata paNa agatyanI banI rahe che. prastuta lekhaka mArkaMDeya purANunI hastapratonA kAma mATe kalakattA gayA hatA, tyAre gujarAtanI asmitAthI prerAIne ukta durlabha hastapratanI jherekasa nakala saMzodhanArthe lAvyo, jenA AdhAra para A lekha dvArA e alpajJAta graMtha ane graMthakArane prakAzamAM lAvavA prayatna che. ezieNTaka sosAyaTI opha kalakattAnA sattAvALAoe e hastakananI jherokasa ApI, te mATe lekhaka emane RNI che. dulabhahastaprata upara jaNAvyA mujaba pravAsakRtvamaMthanI eka khUba ja durlabha hastaprata ezieTika sAyaTI opha kalakattAnI II-I063 kramAMkanI khUba ja junA, jIrNa thayelA kAgaLa upara kALI zAhIthI lakhAyelA che, jenAM 10 pAnAM heI, patronI banne bAjue e lakhAyelI che. dareka pAnAM upara lagabhaga eka bAjue 11 lITIo ane dareka lITImAM lagabhaga ra9 akSaro che. eka ja lahiyAe lakhela A hastaprata khUba ja jUnI heI, aneka jagyAe enAM pAnAM phATelA hovAthI pUrepUrAM vAMcI zakAya tema nathI. hastapratane eNsiTika sAyaTInA sattAvALAoe leminezana karyuM che. pupikAmAM lahavAe pitAne lekhanasamaya saMvat 1739 ( I. sa. 1683), mArga, zIrSa kRSNa pakSa saptamI evo Apyo che. akSare suvAcya hovA chatAM graMtha aneka jagyAe tUTelo ( damaged) hovAthI amuka jagyAe vAMcI zakAtuM nathI. hastapratanuM mApa 19.5 se.mi. * 10 se.ma che. banne bAjue hAMsiyA (margins) 2.5 se.ma nA ane upara ane nIce 7 Ibid, pp. 203-204. 8 Kane, P. V.: History of Dharmasastra, Vol. 1, Part II, Bhandarkar Oriental Research Institute, Poona, 1975, PP 1072-73 and pp. 1172-73. For Private and Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pravAsakRtya-gujarAtanA vidvAna maMgAdharane eka durlabha graMtha 41 gheDI jagyA lagabhaga 1.5 se.mi.nI cheDelI che. keTalAMka sthaLoe jovA maLatA grudhArAo ane umerAo lahiyAnI lakhANamAM sabhAnatA ane vivekabuddhi tema ja ekasAI batAve che. saMthakAra gaMgAdhara pravAsakRtyanA kartA gaMgAdhara vize ghaNI sArI mAhitI prastuta graMthanI puSpikAomAM ane puSpikAnI pahelAM AvatA keTalAka zlokomAM maLe che. nyU keleMgalsa keTalogoramamAM paNa A gaMgAdharanI kRtio ane enA saMbaMdhI vaktagata mAhitI TUMkamAM paNa sArI evI maLe che. graMthakAranuM saMpUrNa nAma gaMgAdhara rAmacaMdra pAThaka. emanA pitA mahAyAjJika hatA. teo harizaMkaranA anugAmI hoI, temA dIkSita tema ja mahAyAjJika hatA. pote khUba ja vinamratAthI aMte lakhe che---- yadatra sauSThavaM kicittadguroreva kevalam / / yadatrAsauSThavaM kiMcittanmamaiva gurorna hi // pitAnA samaya vize | maMthakAra gaMgAdhare spaSTa rIte eka pleTamAM mAhitI ApI che, je khUba ja upayogI che- varSe SoDazake triSaSTisamaye vAsantike mAdhave / qLe vavAre * * jate mArUM mAne zrImadgurjaramaNDale dvijayute zrIstambhatIrthe zubhe / zrImatpAThakarAmacandratanayo gaGgAdharo'lIlikhat // eTale ja saMvata 1663 nA varSe vasaMtaRtumAM madhUmAsa eTale rautramahinAmAM pUnamanA divase ravivAre udayayanamAM sUryamaMDaLanuM bhramaNa hatuM tyAre A pravAsakRtya graMtha pUro thayo che. ahIM 16 63 varSa e vikrama saMvata hovAthI graMthakArane samaya I. sa. 1606-07 thaze. uparyukta potAnA vatananI paNa suspaSTa zabdomAM ApaNane jANa karAvI che. gurjaramaMDaLanA staMbhatIrtha mAM tenuM vAstavya hatuM-eTale atyAranA khaMbhAtamAM. emanA bhAI yAjJika nArAyaNa. balabhadra pAThaka ane emanA putra devabhadra pAThaka paNa emanA ja kuTuMbanA vidvAna hatA. gaMgAdharanA pitA rAmacaMdra pAThakane rudrajapasiddhAntaziromaNi nAmaka graMtha maLe che. gaMgAdharanA pitAnA pravAsakRsivAya pavanirNaya, vAjamAnapaddhati, yAgakAlaviveka, sarvatamukhapaddhati, hovardhakAlanirNaya, ane kAtyAyanazudghasUtra uparanuM bhAthuM evA aneka graMthe | keTaloga keTalo goramamAM ApelI mAhitI uparathI jANavA maLe che. A uparAMta bIjA keTalAka gra ghA emaNe lakhyA havAne prastuta saMzAdhakane mata hAI e vize vizeSa saMzodhana cAlu che. devabhadra pAThake paNa dazamukhakoTima paddhati ane anya graMtha lakhyA hAI-A pAThakakuTuMbanuM saMskRta sAhityamAM padAna vize prastuta saMzAdhakanuM saMzodhana cAlu che. vA. 6 For Private and Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra *1 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sapheda lAlajI jADera pravAsakRtyanA paricaya-- pravAsakRtya e graMthanuM nAma hovAthI emAM kAMIka pravAsa sAthe saMkaLAyelAM kRtyanuM-kama - kAMDanuM vidhAna haze, kadAca emAM gujarAta ane anya pradezAnA pravAsanA ullekhA sAthe kaMIka jarUrI ka kAMDanI vicAraNA haze, evuM enA nAma parathI anumAna thAya che ane AvI apekSAe jyAre graMthanuM parizIlana karavA jaIe tyAre emAM kaMika pravAsa sAthe saMkaLAyelAM ja paNa judA ja viSayanuM vivaraNu jovA maLe che. sAgnika jyAre potAnA gharethI koika kAraNusara dUra pravAse jAya che, tyAre eNe pAte agninI paricaryAnuM kAma, je akhaMDita ane abAdhita rahevuM joIe, te vI rIte cAlu rAkhavuM e aMge kula 149 anuSTupa zlokomAM (chellA zArdUlavikrIDita chaMdamAM) judA judA prAcIna graMtha ane graMthakArAnA vicArAne dhyAnamAM lai, chadezabaddha paddhatithI viSayavivaraNa karyuM che. graMthanA AraMbhamAM ja graMthakAra gagAdhara brahmAnandamayI latAne praNAma kare che-- svaprakAzavimarzAkhyabIjAMkuralatA zubhAm / muMjATavImuniyA(yA) brahmanavamI(thI) numaH // paisA meLavavAnA hetuthI athavA koIka sa kaTanA kAraNe jyAre AhitAgnine pravAse javAnA prasaMga Ave, tyAre agnikA nA bhAra patnI upara sAMpIne dhamanA vyaktie yogya vidhi-anusAra pravAse javuM joI e, je aMgenuM kRtya ahI prastuta pra^thamAM samajAvavAmAM AvyuM che. gAmanI sImAne khIje pAra jyAre rAtre khaje, rahevAnuM thAya che, tene RSio pravasana kahe che. pravAsa daramyAna pete nayeti mantrathI athavA amantraka upasthAna karavuM jo e. anya zAkhAmAM anya mantrathI upasthAna karavAnuM kahelu che. keTalAka leAkA kauSotika smRtinAM anusAra puna : agnimayana karI upasthAna karavuM evuM jaNAve che. patnIne rajodoSa prApta thatAM, tema ja sUtaka ane mRtakanA AzauyaprasaMge paNa agniparicaryA thatI nathI. eka ja patnI hoya ane te agniparacaryA karatI heAvAthI e pravAse jaI zake nahIM, athavA khIjI patnI e kAryaM karI zake che. paNa jyAre pati pravAse na gayA hoya ane agniparicaryA karavA agnisamIpa hoya tyAre ane khUba ja Avazyaka kArya hoya tyAre patnI pravAse jaI zake che. paNa koi khUba ja meATA bhayaprada kAraNasara agniparicaryA karanAra patnIne paNa pravAse javAnA prasaMga Ave tyAre agniparicaryA karanAra dhare TAi na hovAthI agnine sAthe laine javuM paDe che, evuM na karavAmAM Ave teA punarAdhAna karavuM paDe che. For Private and Personal Use Only pravAse gayelA agnihotrIe manathI vidvArAdi apavargAnta sa kamermA, agnighyAna, upasthAna vagere karavA aMgenuM paNa vivadhu karyu che. keTalAkanA mate agniparicaryAnA abhAve upavAsa karavA joie, paNa khInna keTalAka sUtrakAronA mata pramANe patnI vratadhAraNa karatI haiAvAthI upavAsanI jarUra nathI, tethI vikalpa mAnI zakAya, paNa peAtAnA sUtra mujaba vyavasthA karavI ceAgya che, evuM graMthakAranuM mantavya che. Ama aneka sUtrakArA, bhASyakAro vagerenA prastuta saMdarbhamAM mantavyanA vicAra karI, graMthane pramANita karavAtA prayatna mathakAre karelA che,
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org pravAsakRtya'-gujarAtanA vijJAna mAdhano eka duba dha graMtha ane pra'thakAronA ullekha prastUta choLAM atha lakhavAmAM gaMgAdhare aneka pUrvasUrio ane emanA mAno AdhAra lIdhA che ane emanA athavA emanA graMthanA nAmanirdeza sAthe emanuM vacana athavA mananya prastuta karyuM che. nIcenA prathA ane madhakAronA gagAdhare karelA spaSTa ullekha noMdhapAtra che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir manustram, kauSItakismRtiH, baDvRcasUtram, zAMkhyAyanasUtrabhASyam, devayAjJikapaddhatiH, maNDanAcArya:, reNumizra, sAMkhyAyanakArikA, gargAcAryaH, dharmajijJAsApaddhatiH, kaatyaayngRhypriziSTam, mAyanavRdgham, #purALam, Airya:, gautama:, manu, sUtram, cajJArca:, sAMkhyAyanasUtram, chAndogyam, devabhAdhyam, padmanAbha, vAsudevamatam trikANDamaNDanam, mAdhyama, anyamALA: ! zA atima eka zlokamAM teo kahe che zrIdevabhASyAdiguruvAkyaM ca sarvazaH / yathAmati vicAryedaM sAgneH katyaM pravAsajam / racitaM tena me zambhuH prIyatA yajJamuguruH // uparyu kta ullekho parathI gaMgAdharanI vidvattAne khyAla AvI zake tema che. emaNe kevaLa eka ja zAkhAnA nahIM paNa judI judI vedazAkhAnAM sUtro, bhASya, kAkA, patio vagerenA sUma abhyAsa karI, emanI vizeSatAe jANI prastuta graMthamAM noMdha lIdhI che. Ama aneka sutrA, bhALyo vagerenA parAmarsa karI graMtha lakhyo hovAthI te AdhArabhUta bane che. upasa pAra-- A lekhamAM gujarAtanA khaMbhAtanA vatanI alpanAta graMthakAra ga'gAdharanA ane enA aprakAzita ane ajJAta rahelA anuSTupa chandamAM lakhelA upayukta prayAsamAMthanA paricaya ApavAnA prayatna karyo che. dharma zAstranA gujarAtanA graMthakArAnAM pradAnamAM gaMgAdharanA aneka graMtheAnI noMdha avazya levI joi e. vaLI prastuta graMthamAM zrIviSyanI carcA hovAthI ane aneka jagyAe hastapratanA pAnAM phATelAM kovAthI ghaNI jagyAe e spaSTa rahyo che. zrotayAganA abhyAsakone te khAsa pazu upayogI nIvaDaze. ane zrIta kitA ane UMDA abhyAsa karI zake, e hetuthI e pUrvI graMtha je rIte mane ukalyA che tevA atre prastuta karyo che. anya koi hastaprata maLe te e vadhu spaSTa ane zuddha thai zakarI. e N.C.C., Vol. XIII. pp. 87-88 upara khIjI keTalika hastapratAne! ullekha che je meLavavAnA prayatna cAlu che. For Private and Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir alas pravAsakRtyam / ( gaGgAdharaviracitam ) zrIgaNezAya namaH / svaprakAzavimakhyibIjAkuralatAM parAm / bhRGgATavIsunilA(yAM) brahmAnandamayIM numaH // 1 // dhanArjane tathApatto pravAse samupasthite / agne ra pratiSThApya palyAmRtvikSu dharmavit // 2 // pravased vidhinA samyak tasya kRtyamihocyate / pravAsAgamanayornAndIzrAddhaM na syAniSedhataH // 3 // svAgnisamanvitagrAmasImAmatItya yo nizi / vAsaH pravasanaM proktamRSibhistatvadarzibhiH // 4 // adhvaryaviharedagnInsvAmI kuryAdupasthitim / / yatra katrantaraM prApta parikramavidhAnataH // 5 // samAkhyA prAptikAdhvaryAstatraivAnya x x x tat / kartA tenoddharetsvAmI hatannyAyavido matam / / 6 / / nayeti pratimantraM tu naryAdInAM yathAkramam / amantraM vA hyupasthAna sabhyAvasathyayornatiH // 7 // saMbajed vAgyato matyA gatvA vAco visarjanam / upasthAne kRte naiva pravaseccedupasthitiH / / 8 // Agatasya tadA kAryA manusUtrAdathApi ca / / upasthAne kRte devAnmAnuSAtproSito yadA // 9 // pravAsopasthitiH kAryA vihArAbhimukhena tu / vAGmayo neha yahaveti mantrAdupasthitiH // 10 // etacchAkhAntare proktamupabaddhaM prasaGgataH / pravaseccetsamArUDhe Agacched vAnupasthitiH // 11 / / kauSItakIsmRteranye nirmathyopasthiti jagaH / rajodoSe samutpanne sUtake matake'pi vA // 12 // pravaseccettadAgnInAM vinAzaH syAditi sthitiH / agnihotrasya kAlena pravasetparvasandhiSu / / 13 / / na tathA tIrthayoragninAzo'nyathA tathAciram / bhUyAstu dazarAtrAccetpravAsastu bhavettadA / / 14 // AgatyopasthiterUvaM zaMsyamuddhRtya saMskRtim / kRtvAjyasya caturjuvAM gRhItvA juhuyAttataH // 15 // For Private and Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra prabhAtya gujarAtanA vijJAna www.kobatirth.org mAdhano eka kuzaLa vadha sotreNa ca manojyotiri[ ti] bahUvRcasUtrataH / anyAnyAdhAnatatumakRteSTi yadA prajena // 16 // akAmAjjuhuyAttatra tubhyantA iti mantrataH / tathA cAnvAhiterudhvaM prayANe tvagnibhiH saha // 17 // upasthite'tha tAnagnInpRthag nItvA vasedyataH / sthApayitvA tAnagnIniSTi kuryAdyayoditAm // 18 // yA tyAca tubhyantA iti matreNa tAMstataH / pRthak pRthak samArohya prApte deze tu ma (maM) thanam / / 19 / / kRtvA tAnsthApayitveSTi kuryAdityapi bhavyate / patnyA naiva pravAso'sti yadvA patyantare'thavA // 20 // pasyAvagnisamIpasthe kArye'tyAvazyake tadA / pravAso'pi bhavettasyA (nAnyAhavA)nAdikaM na hi // 21 / / sadharmaM bhakSaNaM parvakAla kArya kSitau zayaH / ekAkinI bhAvAne vInAdAya gacchati / / 22 / / anyathA punarAdhAnamiti dharme vyavasthitaH / tatrApi gamane prApte deze saMdhAnamantrataH / / 23 / / catUrAtre na hotavyaM gRhyAgnau tu navAhutIH / anvahaM gamane sAyaM prAtaruddhRtya hUyate // 24 // svAmini proSite patyA kAryakarma yathoditam / agnihotrajapa'gninevAle pitRsaMjJakaH / / 25 / / karmopapAtakarmApi vinA tu punarAhitim / punarAdhinimitte ne kAryA punarAhitiH / / 26 // agnyabhAvAcca karmANi na syureke vadantyatha / nirmadhya viharetsarvaprAyavittaM vidhAya ca // 27 // mitrAyetyAdibhirhutvA dvAdazAngamAhutIH / agnihotrAdikamapi yathAkAlaM samAcaret // 28 // svAmyAgama [na] paryantamAgate punarAhitiH / ityUcurapare gehadAhAdyAdisamAgate // 29 // yajamAne bhavedeSa nirNayaH sarvasammataH / cAtarmAsyAni pazvijyA somaca poSite bhavet // 30 // iti khyAyane sUtrabhASye nityatvahetutaH / etacca likhitaM zrImaddevayAzikapaddhatau // 31 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 5
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Yate a svAmini proSite na syuH kriyAH sottaravedikAH / iti zrImaNDanAcAryaiH svagranthe likhitaM tathA // 32 // pravasatyAhitAgnau yadyAgrAyaNamupAgatam / vIhistambamagnihotrImiti pakSaM samAzrayet / / 33 / bhUrizo'nye vizeSAzca tato jJeyAzca yAjJikaiH / / prathamo'pyagnihotrAdeH prayoga: proSite bhavet // 34 / / AghAnasya niSedhoktemaNDanAdau ca tadyathA / AdhAnapunarAdhAne na sta: patyo pravAsini / / 35 // smArte tvagniyutaM karma kArayecca yathoditam / proSitasyAtha yatkarma homAdau tadvivicyate / / 36 / / vihArAbhimukhaH sarva karma kuryAdatandritaH / yattUktaM reNumizreNa tyAgAra gosyatazcaret // 37 // na tadyuktaM vihA[rAbhimukhaH kuryAditi zruteH / tyajettaddikumukhaH zuciriti maNDanato'pi ca // 38 // vihArAdyapavargAntaM sakalaM manasA smaret / home'tra saMcaradhyAnamAcamyAgniprajApatI // 39 // iSTvA naryAhutIstyaktvAtharvAhutyoryajistataH / manasAgnerabhidhyAnamupasthAne'gnihotrake // 40 // upasthAnadvayaM cAgnyoH kecittu maha ityapi / upasthAnamiti procurathAcamya tu saMcaram // 41 / / visRjanmanasA tvagneratharvasya yupasthitiH / prAtaHzaMsthAhutiH pUrvA sauryamantrAt ghupasthitiH / / 42 / / maha ityapi kecittu tataH samyasya bhasmanaH / agni: prajApatiH sAyaM prAta: sUryaH prajApatiH / / 43 // ijya: smAteM upAsthAnaM kecidUcuH smRterna vA / madhyAhne ca tataH sAyaM vaizvadevayajiH smRtA // 44 / / pacanaM yadi kurvIta pra[va] sannagnimAn dvijaH / samArope kRte cAgnau vaizvadevastu laukike // 45 // itIha vAkyataH paJca yajJAH syuriti kecana / tathA zAMkhyAyanasyApi kArikAvacanaM yathA // 46 // pravAse tu paJcazrAddhe sAgniko laukikenale / vaizvadevastu tatra syAdagnIkaraNameva ca / / 47 // gargAcAryamatenaiva vaizvadevaH pravAsake / athAto dharmajijJAsApaddhatI darzitaM sphuTam / 48 / / For Private and Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pravAsakRtyaM-gujarAtanA vikAna maMgAdharane eka durlabha graMtha tathA kAtyAyanenApi pariziSTe pradarzitam / / sve'gnAveva bhaveddhomo laukike na kadAcana // 49 / / na hyAhitAgneH svaM karma laukike'gnI vidhIyate / agnisaMyaktakarmArthamasvijaH parikalpanam // 50 // darzitaM ca tathA tena pravAse samupasthite / nikSipyAgni svadAreSu parikalpa(lapya) ca (Rtvijam / / 51 // pravasetkAryavAnvipro mRSaiva na ciraM kvacit / tathA zAMkhyAyane gRhye gRhye'gnau syAdaco yathA / / 52 // nopavAsa: pravAse syAtpatnI dhArayate vratam / putro bhrAtAthavA patnI ziSyo vAsya bali haret // 53 // tathoktaM reNumizreNa vaizvadevaM prakRtya ca / proSite vApyazakte vA svAminyanadhikAriNI(Ni) // 54 / / putro bhrAtAthavA patnI ziSyo vA juhuyAditi / tathA pravAsakarmANi prakRtyoktaM ca tena ca // 55 // pravAse naityaka karma kRtvA [cai]va yathAvidhi / saMkalpya pUrvatatyA(styA)gAnstAn kuryAtpazcayajJavat // 56 / / pitRNAmapasavyaM tu] manuSyANA(NAM)nivItinA / dakSiNodaGamukhena syAtkramAtpitRmanuSyayoH // 57 / / nAtra jAnanipAtaH syAtparArthatvAditi zrutiH / svakAle pitRyajJaH syAdevaM pakSAdi karma ca / / 58 / / tathA cAzArkabhASyena vaizvadevaH pravAsake / tathA brahmapurANe'pi zrAddhaM naiva vaco yathA // 59 // amAvAsyAdiniyata proSite sahacAriNI (nni)| patyau tu kArayecchAddhamanyenApyatvigAdinA // 6 // amAzrAdaM smRtauM tuktaM mAsi saMvatsarAdRte / karkAcAryamate sAgneH pAkazrAddhaM ca tadgRhe // 61 // tasya gRhyAgnisAdhyatvAdanagnerata eva tu / zrAddhe navAdhikAro yatpAkasaMsthAsu paThyate // 62 // aSTakApArvaNazrAddhamiti zrIgautamena tu / tathA ca manunA proktaM gUDhArthaM vacanaM yathA / / 63 // na darzana vinA zrAddhamAhitAgnedvijanmanaH / na paitRyajJiko homo laukike gnI vidhIyate // 64 / / bharivAkyAni santvatra vistarAduparamyate / porNamAse tathA darza kRtyamiSTerathocyate // 65 // For Private and Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 48 mukuMda lAlajI vADekara mAMsamathunasaMkalpo vapanaM ca yathoditam / vidhAya devayajJasya tyAgAn darza'tha paitRke // 66 // atharvahomayostyAgau piNDAnAmapasavyataH / tyAgAcchAddhasya nirvatyartya) bhUtayajJAdikA yaji: / / 67 / / parAgnipakvamannaM tu nAznIyAtparvaNoH sdaa| yastvanyenAhito'gniH syAtsa parAgnirna laukikaH // 18 // ato laukikapakvasya na niSedho'pare jaguH / sarvadA laukike pAkaH sarvAdhAnavato gRhe // 69 // tataH kazcidvizeSastu pravAsenopalabhyate / apare naivamevAhulaukika: svAhitAtparaH / / 70 / / tatpakvasya niSedho'to vinA tu guddgaurse| evaM hi smRtivAkyAnAM svArasyamupalabhyate // 71 // kecitpanyikAle'pi nAdyAdannaM parAgnijam / ityAhahyasAdhyatvAtpacestanna samaJjasam // 72 / / vAkyAbhAvAttathA parvakAle tasya niSedhataH / dRzyate kalpasUtre ca pravasaMstu yadAhutam / / 73 // anye vAtha prabhujIta tathopoSyApi parvaNi / saMsthitaM tu tadA manyetAtha bhujIta sAgnikaH // 74 // gRhyagnau pacanaM proktamadRSTArthaM tato'pi c| prasaGgAd dRSTa kAryasya siddhatvAnna pRthakpaciH // 75 // na ca dRSTArthatA tasya yajJapArzvavaco yathA / pacanAgnau pacedannaM sUtake mRtakepi vA / / 76 // apaktvA tu vasedrAtri punarAdhAnamarhati / tasmAcchaddhAvizeSAttanniyamo na tu vAkyataH // 77 / / bhojanavyatirekeNa na pAtavyaM jalaM yathA / tathaivAtrApi vijJeyaM samyak saMkalpajaM phalam / / 78 // bhakSayatphalamUlAni gavyamaikSavyameva ca / bhrASTra bhraSTAn yavAn bhakSyadravyAbhAvAdazaktitaH // 79 // puSTo divi vidhAnena saMsthApyAnalakaM tdaa| svAnnaM paktvA bhuji: kAryA smativAkyavazAttathA // 8 // upavAsaniSedho'pi sUtrAcchA (tsA)sAyanAda yathA / nopavAsa: pravAse syAtpatnI dhArayate vratam // 81 // chAndogye pravasannopavasetpalyA vrataM bhavet / ityAhuriti sUtrasma vikalpo gaihi bhASyataH // 8 // For Private and Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org prayAsagRpa-gujarAtanA vidvAna ga'gAdharano eka durlabha tha svA yathAvAnityanantaraM sUtrAd vikalpasphuTa: / yathAsUtraM vyavasthA vA prAgAsyena vratagrahaH // 83 // sAyaMkAle'gnihotrasya yajamAna jito zayaH / prAtamikRtiH prAtarvAgyamaH pAtrasAdanam // 84 // prokSaNIpAtramAsAdya pavitre chedanAni ca / pUrNapAtra kuzI chittvA prokSaNInAM susaMskRtiH // 85 // pUrNapAtra tu sarvAbhiH proya vAcaM visRjya ca / vittAditiyaM spRSTyA kAmyatama kAlataH // 86 // vratasya grahaNaM kAryaM kevalaM tvavabandhanam / prAjApatyaM tathaindraM ca yAgaM kRtvA prayAjataH // 87 // tyAgAnumantraNe cAgneH somasyAgneyaMjistataH / agnISomI tu yaSTavyApAsUnaH punastu tIM // 88 // paurNamAsyAmamAyAM tu vaiSNava syAdupAMzu ca / aindramma svayaM sAmrAjye cAgnISomAbupAMzu ca / / 89 / / aindraM mAdakaM ( ? ) vApi yAgaM kuryAd vizeSataH / sviSTasya yAgataH spRSTvA'pomayIdamamuM japet // 90 // pavitrapratipattihi pradhAnakarmatA bhavet / kRtvAnuyAjayAgAMva prastaraM bhAga svajet // 91 // sAdhAyye tUpavevasya tyAgaH saMkhayahomake / patnI saMyAjayAgAMzca mayIdaM saMsravAhuteH // 92 // [saM]yAgavArthahomAnA zrIvAsyasya ca vahiH / kRtyA rAkSasavAgaM tu pUrNapAtrAdikaM tataH // 93 // zacI viSNukramAnkuryAdAvratasya samAgamAt / na bhAgAvekSaNaM tatra vedyagnI manasA smaret // 94 // tarpaNaM [brAhma] NasyApi sayaM dharmamAtrataH / preSaH padArthadharmatvAd vAgyame'pi pravartate / / 95 / / yathoktaM devabhASye'nyaH pUrNapAtrAvasecanam / kuryAt tadvacca saMmya: sthAditi vinirNayaH / / 96 / / evamabhyasya kartRtve sAdhite prokSaNIkRtiH / prokSaNaM pUrNapAtrasya kAryamanyena yatnataH / / 97 / / proSite yajamAne[na] yadadhvaM puratastatam / tvarthavo'pi yatkarmastham ?) kuryAttadvedakamasamaJjasama (1) // 98 // na hi kratvarthamAtreNa svayamarthaH prasidhyati / spati vedAdi tatpunaH / / 99 / / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Tre
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 50 www.kobatirth.org vivakSitamidaM noceparNapAtrAdikaM tadA / kriyeta na ca tadyuktaM hetupadezabAdhanam / / 100 // bhavedapi ca dezaikyamaGgapradhAnayorapi / taduktaM naiva ca tadyuktaM vacanaM tasya bAdhakam // 101 // kiM ca tyAgaH pradhAnaM taddevastasya prazasyate / karkAcAryamate sarvA praNItAbhyo hyAMkriyA / / 102 / / ataH pUrva praNItAnAmutpattiH sarvasaMyutA / brahmaNato vRttiH pUrvaM tasya kAryA vicArataH // 103 // evaM prakriyA bhASye darzitA payAdisUtrake / spayatRNaprokSaNArthaM tu prokSaNyutpAdane tathA // 104 // yuktA punaH praNItAnAmutpatiriti yobhyate / tatsaMskArAbhinirvRtya se ca svApatipatitaH / / 105 / / iti somasya bhASye'pi saMpradAye tathA pau / pravAse : para some'granthokaM neti ghoSaNA / / 106 / / bhASye yadyapyanujJAta iti sUtrasya varNita | prayojanaM tathApyanyat jJeyaM yasyApravAsake / / 107 / / praNItAnAmihotpattiH padmanAbhena darzitA / 1 iti sadbhirvicAryaiva yuktaM kAryaM prayatnataH // 108 // ye tu zrIsaMpradAyeMna padArthA darzitA iha / nAnyeSAM parisaMkhyArthaM tajjJeyAstupalakSaNAH // 109 // anyathA mAMsabhakSAdeH pravRttirnavadheSyate / vratasya grahaNaM cAgnisaMyogyapi pravartate / / 110 / / upasthAne tathA bAzIyoMgAdapyarthakarmataH / yattu maNDanamizreNa x x tyAge xx sthitiH / / 111 / / sannidhau yajamAnaH syAduddezatyAgakArakaH / asannidhau tu patnI syAduddezatyAgakArikA / / 112 / / api tu palyAyAda (ma) dhvaryustadanujJayA / unmAde pravAse cArtI kuvItAnujJayA vinA / / 113 / / sarvadA yajamAno vA tyajettaddiGmukhaH zuciH / iti naimittike jJeyA nitye svAmItyadA / / 114 / / pravasan dakSiNAdAnaM tu kuryAdityAdisUtrataH / tathaiva dakSiNA [dAnaM] tyAgo'SApi bhavediti / / 115 / / atha smArte tu pakSAdI prAjApatyaM tathaindavam / AgneyaM ca tathA saumyaM tyAgamagni yajettataH / / 116 / / For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paTera
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org prathAmakRtya-gujarAtanA vidvAna agAdharanA eka dula bha yatha agnISomo yajet dvistu paurNamAsyaM tu darzake / yajedviSNuM tathaindrAgnI sAnnAdhyaM cetpuroditam / / 117 / / iSTvA sAdhAraNaM cAto brahmANaM ca prajApatim / vizvAndevAstato dyAvApathivI ca balestataH / / 118 // vizvAndevAstathA bhUtagRhyAnAvakamAhuteH / agni prajApati vizvAndevAnsviSTakRtaM yajet / / 119 / / Ahuti balidAnAnAM yAgaM kRtvAhutestataH / agni vAyuM ca sUryaM ca dvignavaruNo yajet / / 120 / / ayAsaM varuNAdIMzca varuNaM ca prajApatim / dakSiNAdravyasaMtyAgo bahiryAgastato bhavet // 121 // brAhmaNaM tarpayetpazcAd vaizvadevAdikaM tataH / yathoktaM karkapakSANAM vizeSo'taH pratanyate // 122 // ava vaizvadevasya tyAgA sarvatra darzave / paJcayajJAnvitirmartyapiNDayajJayajistataH // 123 // tatrApasavyato homatyAgau na prastare yajiH / kaNe cAnte tyajedbhAgaM zraute smArtatha kathyate / / 124 / / indrAgnI eva sAnnAyye vAsudevamatAdiha / 'balipradAnAnAmarvAgbrAhmaNatarpaNAn // 125 // yajinaiva bhaved barhiyogo'nyadyatsamAnakam / yattUtaM re[Nu]mizreNa nIvibandhavisarjane // 126 / bhavato'tra gRhAnnazca japettanna samaJjasam / piNDakarturayaM dharma: pravAse tu kathaM bhavet // 127 // zrutisUjana (sa) dAcAraviruddhatvAdupekSaNam / // 130 // pravAse tu padArthAnAM yadi vismaraNaM bhavet // 128 // smaraNAdi tato viSNoH kRtvA kuryAdupastutAn / andhabhAskarakAreNa yuktametadudIritam / / 129 / / a* (rca) namanAdiSTamAdiSTaM vAgnyabhAvataH / kathaM syAnna kriyAkSepAdAdhAtuM yujyate'tra tu [ etA ]tAgnisUtreNa naiva pratinidhirbhavet / agneraGgAnurodhena pradhAnasyAnubAdhataH / / 131 / / / anaGgaM [tu] svarUpaM syAtsmRtyuktaviSayo hyayam / pramAdAtkurvatAM karma pracyavetAdhvareSu yata // 132 // smaraNAdeva tadviSNoH saMpUrNa syAditi zrutiH / pratyAgacchat samitpANiranupetya gurUnapi // 133 // vAgyamoma ( ? ) tidezAtsyAdA gacchedagnisannidhau / adhvayuviharedagnIsvAmI kuryAdupasthitim // 134 // For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 5
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pa mukuMda lAlajI vADekara svayamudasya vA nyAyAtsvAmI kuryAdupasthitim / / zaMsamAganmamantreNa samidhaM ca taNAni ca] // 135 // upavizya kSipedagnAvagniriti ** sthiti:|| kAryA naryasya tatrApi [vA gvatsamittRNAni ca // 136 // atharyamupatiSThatAgniriti * * mantrataH / tathA samittaNAnyatra yadvA tUSNImupasthitiH / / 137 / / paratantre yadA gacchettatraivopasthitirbhavet / sabhyagRhyo namaskRtya tathaiva kuladevatAH // 138 // gRhAneti gRhAn gatvA kSemAyeti vizedgRhAn / putraM dRSTvA * * * * (punastvaGgA)daGgAditi zirastataH // 13 // jighratprajApateSveti trirgavAM sveti mantrataH / ********* * * jyAya sUtrataH // 140 // dakSiNe'sya japetkaNe cA * praiyadhe mantraka ? / * * praSThAni savye tu pratiputraM pravartate // 141 // putryAstu kevalaM tUSNImAjicchirastataH / kRtvAparAdhagRhyAstu taddine naiva tADayet / / 142 / / kAmaM zva iti sUtreNa yathAkAmamataH param / vihAyAgni yadA gacchedadhvAnaM zatayojanam // 143 // AgatyopasthiterUrdhvamacirAtpunarAharet / trikANDamaNDanenAtra vizeSA bhUri darzitAH // 144 / / vijJeyAstu tataH [sarve] vidvadbhirneha likhyate / zrIkarkadevabhASyAdiguruvAkyaM ca sarvazaH / / 145 / / yathAmati vicAryedaM sAgneH kRtyaM pravAsajam / racitaM tena me zambhuH prIyatAM yajJabhuggaruH / / 146 / / yanmayoktamihAjJAnAttanmahatsvalpamanyathA / * * * * * tsuzodhyaM ** kA ayamaJjaliH // 1.7 / / yadatra sauSThavaM kiMcittadguroreva kevalam / yadatrAsauSThavaM kicittanmamaiva gurorna hi / / 148 / / varSe SoDazake triSaSTisamaye vAsantike mAdhave / pUrNendau ravivAsare * * gate mArtaNDake maNDale / zrImadagurjaramaNDale dvijayute zrIstambhatIrthe zubhe zrImatpAThakarAmacandratanayo gaGgAdharo'lIlikhat // 149 // // itizrImanmahAyAjJikadIkSitaharizaMkarAnugatazrImanmahAyAjJikapAThakarAmacandrasUnugaGgAdharaviracitaM pravAsakRtyaM samAptam / / / zubhamastu / saMvat 1739 varSa mArgazI(rSa) mAse kRSNapakSe saptamyAM likhitamidamAtmArtha parArthe ca / / zubhamastu / / . For Private and Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kumASita parivAta-eka paricaya uSA ema. brahmacArI* kavimA padhAkaraviracina "subhASitapa ra Ata ' vaDodarA sthita prAyavidyAmandiramAM, aneka hastapratAnA khAnAmAMnI eka aprakAzita ane apUrNa kati che. kavi padmAkara viSe vigate mAhitI prApta thatI nathI. paraMtu prApya hastapratanI pupikAmAM maMtrI kezavanA putra padhAkara hatA evI noMdha prApta thAya che. prastRta lekhamAM ajJAta ane aparicita evI A kRti upara prakAza pADavAno prayatna karavAmAM Avyo che. nyu kaeNTalaeNgasa kaMTeleMgorama nA agiyAramA vibhAganA pAna naMbara 15ra upara A hastaprata viSe noMdha prApta thAya che. hastapratavarNana : prAcyavidyAmandiranA hastaprata saMgrahamAM kramAMka 4397 dharAvatI A hastapratamAM kula cha pAnAM che. dareka pAnAM baMne bAju upara lakhAyelAM che. dareka patramAM eka bAjue lagabhaga 13 lITIo che ane dareka lITImAM Azare 33 akSara che. patranI laMbAI 21 seMTimiTara ane pahoLAI 12 se.mi. che. A subhASita saMgrahamAM kula 71 zloko che. prathama zAkhAmAMnuM pAMcamuM stabaka dharAvatI A hastaprata apUrNa che. jemAM mukhyatve ghaRtuvarNananI vigato ApavAmAM AvI che. prAraMbhanA pAMca staLakone ahIM samAveza karavAmAM AvyA che. chA stabakanI zarUAta adha | navarasavanaM thI karavAmAM AvI che paNa kRti tyAMthI apUrNa che tethI pUrNa kRti keTalI haze tenI kalpanA karavI muzkela che. lahiyA : - havA viSe koI mAhitI prApta thatI nathI. nAlIdara, draviDa strI, dakSiNavAyu, kAverI jevA ulekhe uparathI dAkSiNAyane arAra jaNAya che. lahiyAnI khAsiyata mujaba ahIM avagrahane upaga karavAmAM Avyo nathI. taduparAMta parasavarNa ane visargone prayoga paNa aha5 pramANamAM thAya che. kayAreka dIrthane badale ha3 ane 4 ne badale sane prayoga karyo che. hastaprata uparathI jaNAya che ke A sarve subhASitemAM lahiyAe kALajIpUrvaka sudhArA paNa karyA haze.. svAdhyAya', pR. 31, aMka -2, dIpotsavI- vasaMtapaMcamI aMka, navembara 1993phebruArI 1994, pR. 57-66. * prAthavidyA maMdira, ma. sa. yuni vaDedarA. For Private and Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir uSA ema. brahmacArI subhASita pArijAta : kramAnusAra kula 71 subhApita dharAvatA A saMyaDa mAM mukhyatve 'cha Rtu enuM varNana karavAmAM AvyuM che. bhinna bhinna dagomAM jagatI, anurUpa, zArdUlavikrIDita jevA chaMdane pravega jovA maLe che. kAvyane prAraMbha vasaMtaRtuthI karavAmAM Avyo che. kavi rasika che. RtuvanamAM paNu rasikatA dAkhavI che, zRMgArarasane prANa pracura pramANamAM jovA maLe che. A katimAnAM varNane alaMkArayukta kAvyamaya rasa paripayukta che. kAvyaracanAmAM rasa, alaMkAra ane chaMda vagerene paNa jotAM lAge che ke kavi padmAkara ja AvA sAhityika ane kAvyamaya kalakonI racanA karI zake, zRMgArarasapradhAna kalekonuM varNana karIne kavie uddIpanavibhAga dvArA AmajanatAne mane janayukta katine AsvAda karAvyuM che. RtunA vanamAM kRtinI zarUAta vasaMtaRtunA vanathI karavAmAM AvI che. prathama kamAM vasaMtanI sarakhAmaNI hanumAna sAthe karavAmAM AvI che. upekSA ane gleSa alaMkAra sahita jagatI chaMdane prayoga thayo che. ditIya zlokamAM kulIna vyakti ane kokIlanI sarakhAmaNI karI che. kulInane tenA ArArathI ane koyalane tenA avAjathI paricaya thAya che. ahIM chaMda anuTupa ane alaMkAra upamA prajAvA che. tRtIyakamAM zArdUlavikrIDitachaMda che. sAtamA lekamAM kAmadevane paMcabANane ulekha karyo che. pazu A bANa kayA te jaNAvyuM nathI. AThamAM zlekathI vasaMtavAyunuM varNana zarU thAya che. bradhara idamAM karAyelA dAkSiNAtyavAyunA varNanamAM kAverI nadI, nAlikara ane kAvaDIne ulekhamAM dakSiNa bhAratanI viziSTatA jovA maLe che. bAramA lekamAM paNa dakSiNane aNusAra jaNAya che. ahIM zabdAnuprAsane suMdara praveza karavAmAM Ave che. kaleka terathI saLamAM vasaMta pathikanuM varNana karavAmAM AvyuM che. sattarathI ogaNIsa lekamAM grISmaRtunuM varNana che. vIsamA zlokathI madhyAhanuM varNana zarU thAya che. A lekamAM uddIpana vibhAva dvArA zuMgArarasanuM rasika varNana karAyuM che. leka 34 thI 4ra mAM meghanuM, 3 thI 47mAM samudranuM ane 48 thI 50mAM nadInuM varNana prApta thAya che. taNI sukhadAyinI gaMgAne aDatAlIsamAM phlekamAM asarA kahI che. tyArapachI bhramarakoDAnuM varNana ekAvanathI trepanaekomAM prApta thAya che. ahIM paNa zuMgArarasane prayoga thayela jovA maLe che. cepanathI sADa lokomAM anukrame vAyu, zarapathika, hemaMtaRtunuM varNana, temaja kanka krIDA, puna: vAyu ane pAnthanuM varNana che, ekasaThathI pAMDamAM ziziranuM varNana, pachInA be lokomAM dakimalakrIDA, puna: vAyu ane zizira pathikane ulekha thayo che. aMtima be kalAkomAM malayAnila, manasija temaja nA viroDha : ane vAmafma: vAkaH jevA zabdanA prayogo kavinI rasikatAnA dyotaka che. samama kRtinA avalokana pachI jaNAya che ke subhASitarUpI pArijAta vRkSanuM A ekamAtra stabaka 9 palabdha che. apUrNa evI A kRtimAM "RtuvarNana' viSe noMdha maLe che. hastapratamAM upalabdha aMtima mAhitI anusAra A pachInI bIjI zAkhAmAM "navAsavarNana' prApta thaze. pulpikAmAM jaNAvyA mujaba For Private and Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra subhASitapArijAta - paricaya C prathamazAkhA --- www.kobatirth.org mantri kezavAtmaja mantri padmAkaraviracite kavi padmAkara rAjadarabAramAM mantrI hoi zake. evuM anumAna karI zakAya ke pitA-putra bannee rAdaracyAmAM rAnanI AjJAnusAra A graMthanI racanA karI haze. atha SaRtuvarNanam || tatra vasantaH // anya hastapratonI anupalabdhane lIdhe aprakAzita evI A kRtinA pATha-niya karavA muzkela che. tema chatAM subhASitabhAMDAgAra 'nI kAzInAtha pAMDuraMga paLanI pAMcamI AvRtti je tukArAma veja dU rA muMbaithI prakAzita thayela che. tenI sAthe prastuta hastapratanA pA sarakhAvI pADebheda darzAvavAmAM Avela che. padmAkaraviracitaH subhASitapArijAtaH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir asau maruccumbitacArukesaraprasannatArAdhipamaNDalAgraNIH / viyuktarAmAturadRSTivIkSito vasanta kAlo hanumAnivAgataH // 1 // kokilacata zikhare maJjarIreNupiJjaraH / gaditairvyaktatAmeti kulinaceSTitairiva // 2 // mando'yaM malayAnilaH kizalayaM cyUtadrumANAM vanaM mAdyatkokilakUjitaM cicakilA modaH purANaM madhu | bANAnityupAdi (dI) karoti surabhiH pazcaiva pazcaitra te yUnAmindriyapazJcakasya yugapatsaMmoha saMpAdinaH // 3 // udyavi (dvi) dumakAntibhiH kiza ( sa ) layaistAmratviSaM bibhrato bhRGgAlIva natAH sukokilarava vyAhAralIlAbhRtaH // ghUrNantA (to) malayAnilAhaticalaiH zAkhAsamu (mU ) hai "rmuhubhrAnti prApya madhuprasaGgajanitA mattA ivAmI drumAH // 4 // 55 For Private and Personal Use Only phUTaneTamAM ApelA pADhabheda 'subhASitaratnabhAMDAgAra' kAzInAtha pAMDuraMga parama, AvRtti pAMca, muMbaI,nA AdhAre lakhyA che. phUTanoTamAM hAMsiyAmAM ApelA pATha hastaprata mujabano che 1 nava ( vanaM, varNaviparyaya ). 2 paJceSave (paJcaiva te ). 3 - virutaiH kalairavizada:- ( [i]va natAH sukokilarava ) 4 bhrAmyanto ( ghUrNantA (sau) ) 5 - sahasra - ( samuha - ). 6 - madhunA ( -- janitAM ) .
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir uSA ema. brahmacArI sthAne sthAne malayamarutaH pUrayantyakA(ka)pAlI puppAlISu smaragajarajaHsnAnayogyAH parAgAH / / jAtaM cUte madhu madhukarapreyasIjAnudadhnaM (naM) nirvighnaM te sapadi bhajate rAgarAjyAbhiSekaH / / 5 / / kusumasukumAramUrtidadhatI niyamena tanutaraM madhyaM AbhAti makaraketoH pArzvasthA cApayaSTiriva // 6 // asaMkhyapuSpANi manobhavasya pazcaiva bANArthamayaM dadAti / evaM kadaryanvamivAvadhArya sarva mamAgrAhi" vaco10 vadhUbhiH / / 7 / / vasantavAyuH / / pAnIyaM nAlikerIphalakuharakuhUtkAli kallolayantaH kAverItIratAladrumabharitasurAbhANDabhANDAraku(ca)NDAH / / ete tanvani velAvanalalitalatAtANDavadrAviDastrI-karparApANDa(NDa)gaNDasthalaluli(Thi)tarayA vAyavo dAkSiNAtyAH // 8 // sulalitamalakAnAM vallarI nartayanto madhusurabhimukhAbjocchvAsagandhAnubandhAH / upara taratabhAjAM yoSitAM sveda bindUn satRSa iva pibanto vAnti mandaM samIrAH / / 9 / / upasi malayavAsI jAlamArge praviSTaH sphurita' kamalareNUn nihiranmohacUrNam / jhaTiti14 zamitadIpo vAyucauro vadhUnAM harati suratajAtasvedamuktAphalAni // 10 // cUtazreNIparimalasukhacipacirIkAnuyAtAbhUyo bhUyaH kuvalayakuTIkoTare lIyamAnAH / / mandaM mandaM surataviratau vAnti sImantinInAM gaNDAbhogazramajalalavagrAhiNo gandhavAhAH // 11 // 7 bhavate (bhajate) 8 puSpo'pi (-puSpANi) 9 sarvasyamagrAhi ( sarva mamAgrAhi) 10 madhI (vaco). 11 navatara- (uparata-) 12 vikaca- (sphurita-) 13 vyAkiran (nihviran ) 14 sapadi (jhaTiti) 15 -muSazvaJcarI-(-sukhazcicirI-) For Private and Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir subhASitapArijAta-se pazyiya lIlAdolAtikhelArasarabhamalasaccIna celAzcalAnAM colA(lI)nAmApibanto mRgamadasurabhisveda bindUnamandAn / / Alola: keralInAM kucakalazalasatkuGkumAlepaneSu zliSyanto mAlatI(vI)nAM malayajama dulAH" knyjulii(kiirvaantivaataaH||12|| vasantapathikaH / / bho pAnthA(:) svagRhANi gacha(ccha)ta sukhaM sevAkSaNo mucyatAM mAnaM mAnini muJca ballabhajane kopAnubandhena kim / AyAtaH kusumAkaraH kSapayati prANAn viyogAture-- vityevaM parapuSTanAdapaTaho vakti ca kAmAjJayA / / 13 / / etasmin dakSiNAzAnilacalitalatAlInamattAlimAlApakSakSobhAvadhUtazcyutabahu(ha)larajohAdi hRdye vasante / / premasvedAbAhazlathavalayalasatprauDhasImantI(nti)nInAM mandaH kaNThagraho'pi glapayati hRdayaM kiM punarviprayogaH / / 14 // vasante vAsantidrumakusumasaurabhyalaharIbhramabhRGgazreNirucitavihagAlApamadhure / / priyAM smRtvA'nAthAM vihRtahRdayo manmathavazAdaaho hA hA hA hA hariharibhRtaH ko'pi pathikaH / / 15 / / adhvanyairmakarandazIkarasurAmattakvaNakokile mArge mArganirodhinI parihRtA zaGke zubhAzaGkayA / pAnthastrIvadhapAtakAdupanataM caNDAlacihnamadhorekhA(SA) khikhiNikeva SaTpadamayI mAM(bhA)kAriNIsA(saM)hatiH // 16 // grISmaH // kAni sthAnAni dagdhAnyatizayagahanAH santi ke vA pradezA: kiM vA zeSa vanasya sthitamiti pavanAsaGgavispra(spaSTatejAH // caNDajvAlAvalIDha sphuTitatarutalA2 pranthimuktAhAso dAvAgniH zuSkavRkSe ziSa(kha)riNigahane'dhiSThitaH pazyatIva // 17 // bAle mAleyamuJcana bhavati gaganavyApinI nIradAnAM kiM tvaM pakSmAntavAtai(ntai)malinayasi mudhA vakramastu(zru)pravAhaiH // kare- (kera-) 16 bAla- (cIna-) 1. lolantaH-- (Alola:-) 18 12 --madhurA: (.. madulA: 20 -tanulatA- (tarutalA-) svA08 For Private and Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 5 www.kobatirth.org eSA prodvRttamattadvipakaTakaSaNakSuNa (Na) vandhyopalAnAM dAvAgneH saMpravRddhA malinayati dizAM maNDalaM dhUmalekhA || 18 || sphItaM zItaM gataM kva kva zizirakiraNAH kAsti hemantamAsaH Aste pAnIyapUrNA malinajaladharAH kkAdya vidyutpratodaH || ityuccairjalpamAnairiva mukhamukharaiH jhallidUnairupeto vAtyozcAgato'sau prakaTitavijayastambhAcihnarnidAghaH madhyAhnaH / uSA ema. brahmacArI unmRSTapatrAkalitAlakAntAH kaNTheSu lagnA jaghanaM spRzantaH / stanaratane (le)SvAhatimAdadhAnA gatA vadhUnAM priyatAM jalaughAH // 20 // hRtA (tos) GgarAgastilakaM vimRSTaM labdhAntarairebhiri (ra) tIva matvA / susaMhiteneti tadA jalAnAmAdAya ( yi ) madhyaM na kucadvayena // 21 // jalanivijita vastravyaktanimnonnatAbhiH samakala taTabhUmiH snAnamAtrocchi (sthi) tAbhiH rucirakanakakumbha zrImahAbhogatuGga 22 21 mukhara mukhabhi: ( bhukhamukha re 23 - vilulita- ( - nivijita - ) 25 kanakarucirakumbha - ( bITI 2 mATe ) 27 karkayA nitarAM ( kadrUpAnaparaM) 28 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1198 11 stanavinihitahastasvastikAbhirbahubhiH 29 // 22 // vAtAkIrNavizIrNavIraNatRNazreNIjhaNatkAriNI (Ni) grISme somaNi candra (NDa) sUrya kiraNaprakAzya (thya) mAnAmbhasi || cittAropita kAminImukhazazI (zi) jyotsnAhRtaklAntayo madhyAhnespi sukhaM prayAnti pathikA ( : ) svaM dezamutkaNThitAH // 23 // prapApAlikA || aGgulyagranirodhatastanutarAM dhArAmiyaM kurvatI kadrUpAnaparaM 27 payonipuNikA dAtuM prapApAlikA / vizliSyAGgulinA kareNa dazanApIDaM zanaiH niSyaM dau.. pAntha he * ttamasya 18 // 24 // kathaM cintAmaNi ekasmin divase svayaM vitarata ( : ) prAptaH mUlyaM yasya na vidyate bhavati cet pRthvI samastA tataH / For Private and Personal Use Only Darataprata munya staMbhAjacihnanighadAghaiH / 24 parigata ( samakala - ) 26 - dhUbhi: ( - bahubhi: ) naM. 24 nI yothI bITI sA prabhAga cha : spando nispandovilocanastvamapi hA jAnAsi pAtuM payaH / / 24 / /
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir subhASitapArijAta saya so'yaM devavazAdabhUdatitarAM kAcopamA sAM(pra)ta kiM kU(ku)maH kimupAsmahe ka sa suhRd yasyedamAvedyate // 25 // anastamitasArasya tejasasta dvijRmbhitam / jema"pASANakhaNDasya mUlyamalpaM vasundharA // 26 // saMninye rudhaketanasya maNayaH kiM no(no)llasatkAntayaH kiM vA te(s)pi janena bhUSaNapadaM yasyAnyazobhAbhRtaH / / anyaH ko(5)pi tathApi kaustubhamaNiH sphItAntaradA(ddI)dhitiyaH pUSeva samujvalayati ** skAraM murAreruraH // 27 / / zItaM vRtaM tathA sphItaM razmitAraM jalAnvitaM / / snigdhamAhlAdakaM svacchaM mauktikasya guNA daza // 28 // uttaMseSu na narttana3degkSitibhujAM na pra(prekSakaila(la)kSa(kSi)te(taH) kAsAM saMlaThanA na ca stanataTe lIlAvatInAM kvacI(cita / kaSTaM bhozciramantareca(Na) jaladheH devAdvizIrNo(5)bhavata khelavyAlakulAGgagharSaNaparI(ri)kSINapramANo maNiH / / 29 / / yanmuktAmaNayo'mbudherudarataH kSiptA mahAvi(vI)cI(ci)bhi(:) paryanteSu luThanti nirmalarucaH spRSTAdRhAsA iva / / tattasyaiva parikSaye(yo) jalanidhe(:) dvi(rdI )pAntarAlambitA(no) ratnAnAM (B) parigrahavyasaninaH santyeva sAMyAtrikAH // 30 // marakatamaNe mAgA khedaM kimatra ruSApi te pariNatiriyaM prAcInAnAM tavaiva hi karmaNAm | narapatizirazrUDAratnaprasAdhanapaNDito hRdi vinihitaH kaNThe hRdaM paribhramate punaH // 31 // ciramaratna mudhA taraladhise tava na kazcidihArita parIkSakaH / / vidhivazena paricyutamAkarAt tvamapi kAcamaNiH ku(ka)tamIzvaraH // 32 // yasya bra(va)jramaNebhaidi(de) bhidyante lohasUcayaH / karoti tatra kiM nAma nArInakhavilekhamam // 33 // medhaH // tRSArte pAthoda pralapati purazcAtakazizoyaMdatannaiSTuryaM tadiha gadituM na svryti(si)| 21 yena (jema) 30 natinaH (nartana-) For Private and Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir uSA ema. brahmacArI vipadA svAdhi(dhInA kimuta jaDatAcA pariNi(Na)tA marudvA naivAsyatyatha dhanazaradvA na bhavitA // 34 // he vizvAsAsanaikavyasana tava dhanapronnata tatprasAdAt kAsArasphArasvIci na khalu na bhavitA zeSazoSaM gato'pi / kiMtu klAntAjakuMje caladalanijavAta yaM payaH zeSamekaM muJcatasmin yathAsau zapharIparikara(:) prANiti prANazeSaH // 35 // zuSkaM sarastadapi zaivalamaJjarINAmantastibhilaThati tApavisaMsthulAGgAH / atrAntare yadi na vArida vAripUraiH saMplAvyase tadanu kiM mRtamaNDalena // 36 // uddAmA(nA)budanAnda(da)nRtta zikhinIkekAtirekAkule suprApaM32 salilaM sthaleSvapi ta(sa)dA nistarSavarSAgame / bhISme(ma)grISmabhare(Te) parasparabhayAdAloka(cya)mAnA(naM) dizo 4 dAnaM 4 mInakulaM na pAlayati(si) re(ceta) kAsAra kAsAratAm // 37 // dizA hArAkArAH zamitazamabhArAzca zaminA 35 asUcIsaMcArAH kRtamadavikArAzca zikhinAm / hRtAdhvavyApArastuhinakara(Na)sArA virahiNImanaH kINAGgArA. kirati jaladhArA jaladharaH // 38 // kuto'pyAgatya ghaTate vidyuda yat kvApi gaDa(ccha)ti || na zakyate38 gatiM jJAtuM dhanasya ca dhanasya 1 ca // 39 // nIlyA tAvadamI narAdhipatayo yAnti prajAM putrakAstAvannItividaH svakarmaniratAstAvad RSINAM tapaH / tAvanmitrakalatramAtRpitaraH snehe sthitAH santataM tAya(thA)ttvaM prativatsaraM jalanidhe kSoNItale varSasi // 40 // AzvAsya parvatakulaM pavanoSmataptaM durdAvavAhividhurANi ca kAnanAni / nAnAnadInadazatAnI(ni) ca pUrayitvA rikto'si yajjalada saiva tavottamazrIH / / 41 / / 11 vardhamAna- ( nAndanRtta-) 32 saMprApya ( suprAI) 33 muhuH ( dizo). 34 dInaM (dAna) 35 zamavatAM (ca zaminAM) 36 kuta Agatya (kRto'pyAgatya). 37 vighaTaya kva na yAti ca-(bIjI ma. mATe) 38 lakSyate ( zakyate) 39 citrA (jJAtuM) 4. dhanasya (dhanasya) 41 dhanasya (ghanasya) For Private and Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra subhASinapArijAta - paricaya www.kobatirth.org bhUyo garjitamambudapraga (ka ) TilA vidyutkhamApUra dUrAvagrahapRSTaniSTi tadalaM vRSTyA tatrAta (traiH) param / nirdagdhA khilazAlihAlikavadhU sannaddha netre ( : ) paraM nairAsyA (yA) diha varSitavyamadhunA kedArapUraM payaH // 42 // samudraH // uccairunmathitasya tena balinA devena dhikkarmaNA lakSmImasya nirasyatA kimadhikaM saMjAtametAvatA / gAmbhIryaM kimayaM jahAti kimayaM puSNAti nAmbhodharAna maryAdA kimayaM bhinatti kimayaM na trAyate vADavaM // 43 // aye vArAMrAze katipayapayobindunivahai rIbhirmA ga kuru niravalepAH sukRtinaH / na kiM lopAmudrApatisaha carakroDa kuhare bhavAn spRSTo dRSTaH pragaTajalajantuvyatikaraH // 44 // mANikyAkara pArijAtajanaka zrIkAnta lIlAgRha pIyUSaikanivAsa vAsava nadIvedAghadIkSAguro || dhik kSArAmbunidhestatraivamakhilaM rUpaM tadabhyAgato digvAsAkSudhitazcarAcaragururdevoviSAM (paM) pAyitaH // 45 // nIraM vADavapAvakazca garalaM pIyUSakuNDAni ca grAvANo maNayazca daityapariSad daityAntakaH so'pi ca / ityetatsakalaM kila tvayi sukhavyAsaktamevAsti yata tad gAmbhIryamidaM tvadIyamudaghe kastotumUrjasvalaH || 46 || satyaM ratnAkaro'si tvamapi saritAmAlayo yajjalAnAM rAgiprApte prazasye sakalakuvalayAmodicazcatkarAye / savRtte vyomasadyo'bhyudayamupagate yanmahIyastvayogye karmaNyuttiSThamAnaH saguNabahumatiprItimAviSkaroSi // 47 // nadyaH // yadyapi dizi dizi saritaH paritaH pari (ra) pUritAmbhasaH santi / tadapi purandarataruNIsaGgatisukhadAyinI gaGgA // 48 // Ajanmasthitayo mahIruha ime kAmaM kallolA ( : ) kSaNabhaGgurAH punaramI samunmUlitAH nItA ( : ) parAmunnatim | kule ( kAmaM ) 42 tiSTha tiSTha ( - pRSTaniSTi- ) 43 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 12
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir uSA ema. brahmacArI anta:pAhabahirgahAra pari' bharapi bhrAmyanti gandhadvipA bhrAtaH zoNa na so(s)sti yo na hasati tvatsaMpado(dAM) viplavAn / / 49 // .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... bhyaH / bhRGgI saGgItabhaGgI zrutisubhagadizo vAsarAH zAradInAH / kiM ca vyAkozapaGketahamadhuramukhIM(khI) saMcaraccazcarIkaH / zreNI veNI sanAthAM ramayati taruNaH padminImazumAlI // 50 / / athovagUDhe zaradA zazAGke zaradyayau zAntataDitkaTAkSA47 // ravi // atha bhramarI(ra krIDA // celAJcalena calahAralatAprakANDerveNIguNena ca balAtva layIkRtena / helAhitabhramarakabhramamaNDalIbhizcchatratrayaM racayatIva ciraM natantraH / / 51 / / bhramAtprakIrNe bhramarISu kiMcit calIJcale caJcalalocanAnAma(yAH) / kucau kadAcijjaghanaM yuvAno vilokya sAphalyamavApurakSNoH // 52 // paribhramantyA bhramarIvinode nitambabimbAd vigalA ku(ka)lam / vilokya kasyAzcana komalAGgayA(:) puMbhAvamanyA(:) sudRzo vavAJchuH // 53 / / vAyuH / vAnti rAtrI klAntakAminI" sudRzo5deg'nilAH / lalanAloladhammila(lla)mallikAmodavAsitAH / / 54 // zaratpathikaH / hemantaH // he hemanta mmariSyAmi tvayyatIte guNadvayam | ayatnazItalaM vAri nizAzca suratakSamAH // 55 // prauDhAravindadyutibhRtividalat kundamAdyadvirephe kAle prAleyavAtapraca(ba)latavikasaddAmamandAradAmni / yeSAM no kaNThalagnA kSaNamapi tuhinakSodara(da)kSA mRgAkSI teSAmAyAta(mi)yAmA yamasadanasamA yAminI yAti yUnAm // 56 // prAleyazailazikharAnilasaMprayogAt(gaH) protphullakundamakarandaha(hatAlivRndaH / 44 -parigraho (-bahirgahAra) 45 -bahi (-pari) 46 prAvRDathayau (zaradyayau) 47 hastapratamAM mAtra eka ja lITI che bIjI lITI A pramANe che--- __ kAsAM na saubhAgyaguNo'GgAnAnAM naSTaH paribhrapTa payodharANAm / / 48 calat (balAt) 49 -ratiklAnta (-klAntakAminI) 50 -suhRdo-- (-sudRzo-) 51 nUnam (yUnAm ) For Private and Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra subhASitapArijAta -- pariya kAlo'yamApatati kuGkumapaGkapiGgA-protuGgaramyaramaNIkucasaGgayogyaH // 57 // kandukakrIDA | www.kobatirth.org caJcaccalAJcalAni pratisaraNicalavyastaveNInivAho vikSepa dakSiNasya pracalitaca (ba) layanspho (sphA) ra kolAhalAni / zvAsAtruTyadvacAMsi drutatarakarotkSepa lokani srastatra pramodaM dadhati mRgadazAM kandukakrIDitAni // 58 // amandamaNinU purakkaNi (Na) (na) cAturIcaGkramaM gha. ruNitaM x x 3 mekhalAskhalitatArahAracha (cala) Tam // idaM taralakaGkaNAvali vizeSavAcAlita (taM) mano harati subhruvaH kimapi kandukakrIDitama 54 // 59 // vAyuH || huNIsImanteti // pAnthaH // he pAntha (:) priyatriyogahutabhugjvAlAnabhijJo'si kim kiMvA nAsti tava priyA gataghRNaH kiM vA vihIno dhiyA / yenAsminnavakuGkumAruNarucivyAsaGgadha(gha)rmocite kundAnanditamattaSaTpadakule kAle gRhAnnirgataH // 60 // ziziraH / aGazukamiva zItabhayAtsaMstyAnatvacha (ccha) lena himavalayam 55 | ambhorapi gRhItaM pazyata zizirasya mAhAtmyam // 61 // prAvaraNairaGgAraigarbhagRhastanatadvaizca dayitAnAm / santatimADhyAnAM nipatati zItaM daridrasya // 62 // pInonsa (tu) GgapayodharAH parilasat sampUrNacandrAnanAH / kAntA naiva gRhe gRhe na ca dRzaM (DhaM) jAtyaM na kAzmIrajam tAmbUlaM na na tUlikA na ca paTI tailaM na gandhAvilaM sadyaH pAcitasAndrakA 1 navakAH zItaM kathaM gamyate // 63 // dvAraM gRhasya vi (pi) hitaM zayanasya pArzve (E) latyupari tUlapaTo garIyAn / 52 - cArucArikramaM ( - cAturIcamaM ) 54 krIDanam (krIDitam ) 55 65 goghRtapAcitA ( pAcitasAndrakA) 53 saNaJjhaNita (ruNita x x) - dhavalam (-valayam ) For Private and Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 13
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 64 www.kobatirth.org vAyuH // aGgAnuku (kU) lamanurAgavazaM kalatramivcha (tthaM) karoti kimasau svaya ( pa ) te (ta) stuSAraH // 64 // ArAt kAri(rI)Savahne viraci tRNazataiH *7 [ pra ] starAntarniSaNNau saMzIrNaM(rNa)graMthikaM syAt vica (ba) ravi (va) zavizA (za) zI (cchI) tavAtAbhibhUtaiH // nItA (:) kRcchreNa pAnyaiH sva (va) ti ( bhi) rivaniva ( ba ) haM jAnusaMkocakubjairaMta durvAraduHkhaM viguNatarakRtA yAmayAmAstrayAmA ( : ) || 65 // mIlanakrIDA | uSA ema, brahmacArI naitasyAH prasRtadvayena sarale zakyau (kye) pidhAtu dRzau / sarvatraiva vilokyate mukhazazijyotsnAvitAnairiyam // itthaM bAlatayA sakhIbhirasakRd dRgmIlanAkeliSu vyASiddhArajanImukhaM (khe) ca nayane sve garhi ( hai ) te kanyakA || 66 || na pANiprachA (cchA ) nayanayugamatyAyatamidaM nitambasyaudAryaM (ya)tva (tva) ritagatiyogo'pyasulabhaH // atisvalpau pANi (NI) stanabharanirodhAnnA (na) mI (mi) litau nimIlakrIDAyAM kaluSayasi mugdhe kimiti na ( : ) // 67 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kezAnAkulayaniti0 paTa | cumbito gaGgAbhittIti058 / zizirapathikaH // pRSToropiteti 0 puNyagnAviti0 // 57 vividhacitatRNa (viraci tRNazataiH ) phUTanoTa naM. 8, 9 ane 60 nA apUrNa subhASite " subhASitaratnabhAMDAgAra nI kAzInAtha pAMDuraMga parabanI pAMcamI AvRttimAMthI uddhRta karyA che je nIce pramANe che 58 ziziravAyavaH kezAnAkulayandazau mukulayanvAsau balAdAkSipannAsanvapnulakodramaM prakaTayannAvegakampa gateH / vAraMvAramudArasItkRtibharairdantacchanda pIDayanprAyaH zaizira eSa saMprati marutkAntAsu kAntAyate // 18 // pAna naM. 363 59 cumbanto gaNDabhittIralakavati mukhe sItkRtAnyAdabhAnA vakSaH sUtkaJcukeSu stanabharapulako dbhedamApAdayantaH / Uruna kampayantaH pRthujaghanataTAtsraMsayanto'zukAni vyaktaM kAntAjanAnAM viTacaritabhRtaH zaizirA vAnti vAtAH // 19 // 60 zizirapathikaH puNyAgnau pUrNavAJchaH prathamamagaNitaploSa doSaH pradoSa pAnthaH suptvA yathecchaM tadanu ca satRNe dhAmani grAmadevyAH / utkampI karpuTArthe jarati parijaDe chidriNi cchinnanidre vAte vApi prakAmaM himakaNanikaNakoNataH koNameti // 20 // For Private and Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir subhASitapArijAta me paricaya saMviSTA(STo) grAmadevyA kuTaghaTitakuTIkuTya(Dya)koNaikadeze zIte saMvAti vAyau himakaNini raNadantapaktidvayAmaH // pAnthaH kanyA nizIthe parikuthitajarata(tta)tantusantAnagurvI grIvApAdAgrajAnugrahanaTanacaTat karpaTI prAvRNoti // 68 / / dRSTvA rahasyaM rahasi pravizya prakampamAnA parirabhya kAntAn / kAntA ramante valitaM ca bhItA kAmaH sakAmaH zizireNa jAtaH / / 69 / / parijanapadabhRGgazreNI pikAH paTubandino himakara xxchatre mattadvipo malayAnilaH / kRzatanudhanurvallIlIlAkaTAkSazarAvalI manasijamahAvIrazcoccairjayanti vibhUtayaH / / 70 // ratiparimalasindhuH kAminIkelibandhuH prathitabhuvanavAryo nAgarANAM vinodaH / jayati makaraketurmohanazcaikahetu viracitabahusevaH kAmabhiH kAmadevaH / / 71 // itizrIsubhASitapArijAte mantrikezavAtmajamantripamAkaraviracite prathamazAkhAyo SaDRtuvarNana pazcamamtabakaH / atha navarasavarNanam / savI = 9 For Private and Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir al. JOURNAL OF THE ORIENTAL INSTITUTE M. S. UNIVERSITY OF BARODA, BARODA ** Editor : M. L. Wadekar The JOURNAL OF THE ORIENTAL INSTITUTE, BARODA is a Quarterly, published in the months of September, December, March and June every year. SPECIAL FEATURES : * Articles on Indology, Vedic studies, textual and cultural problems of the Ramayana, Epics & Puranas, notices of Manuscripts, reviews of books, survey of contemporary Oriental Journals and the rare works forming the Maharaja Sayajirao University Oriental Series, are some of the special features of this Journal. CONTRIBUTORS TO NOTE : 1. Only typewritten contributions will be accepted. A copy should be retained by the author for any future reference, as no manuscript will be returned. 2 2. In the body of the article non-English stray words/Sanskrit/Prakrit line/verse must be written either in Devanagari or in transliteration with proper diacritical marks. 3. The source of citations/statements of any authority quoted should be invariably mentioned in the footnotes which must be written in the following order : (1) surname, initials of the author or editor, (2) title of the work, (underlined), (3) publisher, (4) place and year of publication and (5) page No. 4. Whenever an abbreviation is used in an article, its full form should be stated at the first occurrence and should not be repeated. 5. Give running foot-note numbers from the beginning to the end of the article. 6. The copyright of all the articles published in the Journal of the Oriental Institute will rest with the M. S. University of Baroda, Baroda. SUBSCRIPTION RATES: ANNUAL : (From Vol. 40 onwards ) Inland Rs. 60/- (Post-free), Europe PS 10.00 ( Post-free ) U.S.A. 20.00 (Post-free ) Subscription is always payable in advance. The yearly subscription is accepted from September to August every year. No subscription will be accepted for less than a year. Subscription/Articles may be sent to :Tuo Director, Oriental Institute, Near Palace Gate, Palace Road, Vadodara-390 001, Gujarat, India. For Private and Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sagata kavi "patIla'nAM apragaTa hiMdI-aMgrejI gItakAvyo dharmendra ma. mAstara (madhurama) janma-uchera-abhyAsa-vyavasAya - gujarAtanA 6 bAvarana' Adhunika narmada ane "nirAlA'nA nAmathI oLakhAtA ne patIla IkalasarI 'nA upanAmathI jANItA gujarAtanA saddagata kavi zrI "patIla"nuM mULa nAma te zrI. maganabhAI bAdarabhAI paTela. temane janma bharUca jillAnA aMkalezvara gAme tA. 8 ogaSTa 1905nA roja thayo hato. e aMkalezvaranA hovAthI "Ika lesarI' kahevaDAvAmAM garva anubhavatA ne avanavuM karavAnI vRttithI temaNe " patIla' upanAma dhAraNa kareluM. Ama, samagratayA emaNe patIla IkalesarI' upanAma apanAvyuM hatuM. A uparAMta paNa emaNe " snehanayA, snehanokA, sIyazelAlA, chanachUTa DaTTo ane IkalesarI" vagere jevAM upanAma paNa sAhityakSetre dhAraNa karelAM hatAM. Adhunika gujarAtI sAhityanA teo ane khA kavi hatA. - ' emanA pitAnuM pUruM nAma bhadarabhAI jayarAmabhAI paTela, e taMbAkunA vepArI hatA. emanI mAtAnuM nAma bhUrIbahena, kavie prAthamika ane mAdhyamika zikSaN aMkalezvaramAM laI muMbaI yuni.nI meTrika ane citrakalAnI iMTaramiDiyeTa DroIMganI parIkSA uttIrNa karI kApaDanI dukAna kADhI jIvana-kArakirdInI zarUAta karI hatI. paNa tatkAlIna satyAgraha ne videzI kApaDanA bahiSkAranA AMdolananA kAraNe amaNe vepAra sameTI dukAnanuM kApaDa jJAtijanene bakSisa rUpe ApI dIdheluM. e pachI emaNe pitAjInI IrachAnusAra revanyu khAtAnI sarakArI nokarI lIdhI hatI, paNuM rUzvatakherI ne malina vAtAvaraNane lIdhe pitAnA avasAna bAda emaNe e nokarImAMthI rAjInAmuM ApI dIdhuM hatuM. tyArabAda aMkalezvaranI myuni. hAiskUlamAM e zikSaka tarIke joDAyA hatA. e pachI teo mahesANA jillAnA kaDInI sArvajanika hAIskUlamAM paziyananA zikSaka tarIke joDAyA hatA, paNa e skUla sarakAre laI lIdhAthI e nokarI choDI teo zukalatIrthanI narmadA hAIskUlamAM saMskRta ne paziyananA zikSaka tarIke joDAyA hatA. citrakalAmAM teo ghaNA pAraMgata hatA svAdayAya', pR. 31, aMka 1-2, dIpotsavI-vasaMtapaMcamI aMka, navembara 1993phebruArI 1994, pR. 67-82. ' ja ahIM upagamAM lIdhela apragaTa hiMdI-aMgrejI kAvyaracanAo mATe traNa svIkA 2-kavipatra zrI naTava2 ma. paTela " aMkalesarI"-vaDodarA. * D-1/1, Bajaj Colony, Post-MIDC, Waluj (431 136 ), Via Aurangabad (Maharashtra ). For Private and Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org keTa dhIrendra ma. mAstara (madhurama ) ane temaNe gujarAtI sAhityanA prakhyAta sarjakonAM dArela rekhAcitrA dhaNuAM dhyAnapAtra che. sacAlako sAmenA AMdelananA kAraNe kavie zukalatI nI hAiskUla hoDI khetIkAma para jIvananirvAha karavA mAMDayo. paNa sarakArI kAyadAethI trAsI, emAM anukULatA na AvavAthI pharIthI emaNe aMkalezvaranI nivAlA hAiskUlamAM urdUnA khAsa zikSaka tarIkenI jagyA lIdhI. paraMtu tyAM e saMcAlako sAthe na phAvavAthI nivRtti agAu temane nAkarI chADavI paDI. e daramyAna nAkarI karatA hovAthI te khetI na karatA hAi kavie sarakArI kAyadAne lIdhe potAnI jamIna gumAvI. nokarIdhaMdhA vagara mAtra kalama para nadanI jema e pachI jIvana nabhAvavAnuM duSkara banyAthI pharIthI kavie sUrata jillAnA valAchA gAmanA valAchA vidyAmaM dira 'mAM zikSakanI karI svIkArI. tyAM traNeka varSI kAmagIrI bajAvyA bAda svamAna na jaLavAtAM kavi rAjInAmuM ApI chUTA thayA. e pachI atyaMta vatanapremanA kAraNe kavi potAnA vatana akalezvaramAM nivAsa karavA lAgyA. arasAmAM tA. 18 mArca 1970nA roja vaDAdarAnI ispitAlamAM, mAMdagInI sAravAra daramyAna, emanuM duHkhada avasAna 65 varSanI vaye thavA pAmyuM.- kavine emanuM svamAna atyaMta vahAluM hatuM te emaNe jIvanabhara kayAMya " Apane AjJAM{kata sevaka " lakhIne nokarI mATe arajI karI naheAtI, e sAhityasarjana-lakSaNA : wr Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir " kavie mAtRbhASA gujarAtI uparAMta aMgrejI, U, parziyana te hiMdI bhASAmAM ghaNuM sAhityasarjana karyuM che, jemAM kAvyasarjana : mukhyatve che. emanAM kula lakhAyela 60 jeTalAM pustakomAMthI emanA jIvanakALa daramyAna * prabhAtanama dA ' ane ' vAsavakaleza parihAra' nAmaka e gujarAtI tathA ' naI tane ' nAmaka hiMdI urdU kAvyasaMgrahe ja kavi prakAzita karI zakayA hatA, e pachI emanA suputra vi naTavara akalesarIe kavikRta yAmeAhajavanikA', ' aTrelI anAra ane ' mArI urvazI ' nAmaka traNa gujarAtI kAvyasaMgraheA pragaTa karyA che. Ama chatAM kavinuM ghaNuM sAhityasarjana haju apragaTa rahevA pAmyuM che. kavie seAneTa, khaMDakAvya, gajhala, urmikAvya, gItA, vArtA, ekAMkI nATaka, vivecana, haLavA nidha, zabda-rekhAcitro, saMgItanATaka, padyanATaka Adi vividha sAhityaprakAza supere kheDayA che. kavie lakhela 'duHkhiyArA dikSukhatA karuNa kissA ' nAmaka cAra hAra pa`ktionu` patra sudIrghakAvya adyApi apragaTa ja che. kavinuM prathama gujarAtI kAvye I. sa. 1931mAM suprasiddha pratiSThita prasthAna' mAsikamAM pragaTa thayuM hatuM ane 140 kAvyAnA " prabhAta narmadA ' nAmaka kAryasagraha I. sa. 1940mAM pragaTa thayeA hateA. I.sa. 1943mAM sa`skRmizra vRttothI yukta cAra vibhAgamAM vibhAjita - vAsavakalezaparihAra ' nAmaka kAvya pragaTa thayeluM ane I.sa. 1953mAM 'nathI taje ' nAmaka kavitA hiMdI--UrdU kAvyonA saMgraha prasiddha thayelA AmachatAM, haju 20 thI vadhu kavisarjita pustako apragaTa raDhuvA pAmyAM che, je ta bahu AhvAnuM dhyAna javA pAmyuM che, kavie prakRti, grAmajIvana, yauvana, praNaya, mRtyu, garIbI, mitradroha, viraha, dezabhakti ane ci'tana jevA bhinna vibhinna vize para vividha prakAra ne zailInAM kAvyo lakhyAM che. kavine For Private and Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org saddagata kavi patIla'nAM apramaDha hiMdI-agrejI gItakAvyA ... saMgItanI sArI sUjha hatI. kavinI zailI menTika che. ane AtmalakSItA emanAM kAvyAnuM vyAka lakSaNu che. prayAgaparAyaNutA, saMskRta phArasI vRttonuM mizra, naisargika pravAhI kAvyapravAha, saraLa kheAlacAlanI bhASA, UrdU-phArasI zabdonA zekha pazu tenA atizaya viniyogathI AvatI durgaMdhata ANaMda kavinI kavitAnAM dhyAnapAtra lakSaNA che. ba. ka. ThAkAre kavine * svAvalakhI ekAkI ane tejasvI svamAnapriya Atmanirbhara kavi' kahIne navAjyA che. kavi 'uzanase ' emane ' paMDitayuganA bAlAzaMkara kathAriyA ane maNilAla dvivedInI kAvyapara'parAnA pragatizIla anuyAyI narmadAkAMThAnA sukavi' kahyA che. DaoN. dhIrUbhAI ThAkara kavine 'DhAkAranI pratyeAgazIlatAne saphaLapaNe apanAvanAra, mastI ne vaidanAgAna gAnAra, te samakAlInAthI aneka rIte aneAkhA rUDhibha'jaka tathA phanAgIrI te darde dilonA manasvI, lAparavAha te viSAdazIla ' kahyA che. rA. vi. pAThaka kavinA pigaLa paranA prabhutvane vakhANe che. ' nama dAne 'kavinuM sarvAMttama kAvya che--karuSNa viSAda e kavitA mukhya bhAva che ane gajhala tathA vividha vRttonA prayoga emanuM viziSTa pradAna che. jyA hu nA eka kAvya ephekazana' sAthe sAmya dharAvatuM kAvya ' sadbhAvanA ' kavinI bhAvanI dRSTie sarvottama racanA che. niraMjana bhagatanA mata mujaba kavinuM uttara jIvana kavi edaleranA uttara vana sAthe sAmya dharAve che. laya ane prAsanI jALavaNImAM A kavi purAgAmIothI ananya tarI Ave che. viSAda, lAdhava, utkaTa svamAnavRtti ane Aveza-AvegapradhAnatA Adi kavinI lAkSaNikatA che. viSNuprasAda trivedI kahe che tema tAjhagI, ilijhAbetha yuganA kavie jevI sAhasikatA, cArlsa pahelAnA yugakavie jevI uddaMDatA, bAyarana jevA viSAda, bhAvamaya abhiniveza yukta sudara layAtmaka prAsabaddhatA, Adi kAvyalakSaNA kavi dharAve che. " saudarya jayagAna " kavinuM sarvottama viSAdayukta madhura kAvya che. kavikRta * nadAne' kAvya zailIkRta 'skAyalA ' kAvya sAthe suMdara prAsasAmya dharAve che, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kavinA 'prabhAtanama dA ' nAmaka kAvyasaMgrahanAM kAvyo para kavi vaDjhavartha, kITsa ane kAuparanA prabhAva varatAya che, vaLI emanI kAvyazailI para ceAsara, spensara, zailI, Tenisana ane cAilDahelDanI asara dekhAya che. kavie iTAliyana prakAranAM seAneTa lakhyAM che, kemake kavinA mata mujaba e ja kharAM seneTa che, AvA kavie Asare 75 jeTalAM aMgrejI kAvyo bhinnabhinna viSaya ane svarUpaprakAranAM lakhyAM che, je adyApi apragaTa che. kavikRta a'grejI urmina kAnyAne saMcaya * sanarAIjha ', " indra enDa zacI " nAmaka aMgrejI praNayakAnya ane kavi kAlidAsakRta meghadUta jevuM blenkavasamAM 'dha meseja peema ' nAmaka aMgrejI kAvyagraMthe adyApi apragaTa che. vikRta aMgrejI UrmikAvyenA " mAya miselaMgjha " nAmaka sa'grahamAM gajhalA paNa samAviSTa che. viSAda-nirAzA, utkaTa svamAna priyatA, pravAhI jozIlI abhivyakti, khAyarana zI glAni--udAsInatA tathA prabaLa AtmalakSItA vagere emanAM aMgrejI kAvyAnAM lakSaNA che. apragaDha aMgrejI-hiMdI kAvyagItA d . i. sa. 1954mAM prakAzita kavinA hiMdI-urdU kAvyasa`graha nathI ta`` ' pachInA gALAmAM lakhAyela dhyAnapAtra evAM 40 jeTalAM apragaTa kAvyagItA prApta thAya che. prakRti, praNaya, dezabhakti Adi viSaya para A kAvye lakhAyela che ane adhikAMza tajha, gajhala, seAneTa jevA prakAro For Private and Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra : : : dhana ma mAstara (madhu2 ): emAM kheDAyA che. kayAreka sAdhAraNa viSaya para paNuM kavie asAdhAraNa zakti dAkhavI che. AtmalakSI bhAva. chaMda-vRttonI prayogazIlatA sAdhAraNa saraLa vAtacItiyA bhASA, gujarAtI bhASAnI chAMTavALA hiMdI zabdaprayoga, pRthvIne mukta bhramarAvalI jevA vRttone vinavega, sAkhIpadanI yojanA, gajhala-saoNneTanI racanA, svajIvananuM kAvyamAM dekhAtuM pratibiMba Adi viziSTa lakSaNe emanAM apragaTa hiMdI kAvyagItAmAM dekhAya che. gujarAtI rAsa jevI racanA paNa kavie hiMdImAM saphaLatAthI lakhI che. gujarAtI sAhityamAM evA bahu ochA kavio jovA maLaze ke jemaNe gujarAtI bhASA uparAMta hiMdI ane aMgrejI bhASAomAM paNa supere sarjana karI bhinna bhinna viSayo para vividha kAvyaprakAro kheDyA hoya. kavi khabaradAra Adi jevA keTalAka kavioe gujarAtI uparAMta aMgrejImAM kAvyaracanA karI che te dayArAma Adi keTalAka kavioe gujarAtInI sAthe sAthe hiMdImAM ya kAvyasarjana karyuM che- paNa prastuta traNe bhASAomAM kAvyasarjana supere-vipulatA ne guvattAmAM-sabaLatAthI karanAra to kadAca kavi " patIla' ekalA ne ananya ja haze vaLI emaNe Une phArasImAM ya kAvyasarjana karyuM che. Ama chatAM, kavinI upekSA emanA jIvanakALamAM ane adyApi paNa thAya che, je atyaMta duHkhada che. apragaTa aMgrejI kAvyono AsvAda-viziSTa racanAo vAnagIrUpe kavinA beDAMka viziSTa noMdhapAtra aMgrejI kAvyono AsvAda laI e. kavamAM mAtRbhASA pratyenI prIti ne bhakti eTalAM prabaLa pramANamAM che ke te gujarAtIne "dharAnuM gaurava" Pride of Earth kahI nIcenA urmikAvyamAM navAje che- So wonderful is Gurjar Tongue, Whose every sentence is a song, Always profusely yielding us, Buds, blossoms, flowers marvellous. As best befit our ladies' braid As never freeze, as never fade! Ours is a land of quiet toil, That yields us cotton, grain and oil, Just what we want, Just what we wish, Where flourished the great Saint of Peace. I do not over-esteem thy worth, If thee I deem pride of the Earth. , ahIM kavie gujarAtanI phaLadrupatA ne samRddhinI sAthesAthe, zAMtinA phiraratA zA saMta mahAtmA gAMdhIjInI janmabhUmi tarIke yu biradAvI che. "Ode to Shakespeare ' kAvyamAM kavie e mahAkavine bhavya aMjali ApI che. Functions of Months nAmaka kAvyanI patiel be not slave to conservative style" paMktimAM kavinI baMDakhAra prakRti nyA For Private and Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org saMta kavi patIvra nAM amAda hiMdI-dhajI zItakAcA thaI che. ArabanA eka gItamAM kaSi duniyAnA svAnubhavathI unjust kahe che. eka urmikAvyamAM nijanA 42 varSanA prathama tanuja pratyenI kArbanI kaTa lAgI ubharAI che. * Trust and nAmaka kAvyamAM kavi pUche che--Where is unjust mistrust and where is Just trust ' < Pay and Rebukes ' gItamAM kavi vyathita dile gAya che. We earn every day, Patiel, in lieu of better pay, Bitter lookes in advance Upon Customs nAmaka kAvyamAM kavi jhaDapathI badalAtI rItarasamane Systems flying, soon the worst, Borrowed and nurs't, in manner fast " paMktimAM nirUpe che. 3) Every school hath its own fashions, Every dome its dozing- dotard; Every uniform has troubles, Every merit some abuse x x * Baroda 'nAmaka kAvyamAM kavi vaDedarAne Eternal star and fair city cherished by Sir Gaikwar * kahe che. Peril'mAM kavi Perils prevailing everywhere giving discomforts karyuM che, ' Enterprise ' gItamAM kavi sinless effort is always support true nA bhAva darzAve che. * On conversation ' kRtimAM kavi bhASAne evI rIte darzAvavA kahe che, jethI te mukta rIte guja yA koI paNa bhAvamAM kAmayAba bane, 'Scarity Treasure ' kAvyamAM [va every Joy, every pleasure ne anya khAna kahe che. To the late Bhikhabhai K. Patel nAmaka kAvyamAM kavi Adhunika vallabhavidyAnagaranA vizvakarmAsamAM bhAIlAlabhAInI joDIne apUrva nUtana madiranA nirmAtA gaNAvI bhavya aMjalI ApI bhIkhAbhAIne kAnama pradezanI anokhI bheTa kahI * na preacher of unlawful clay, but right royal lord of everyday, gadhyuAvI navAje che. To the Narmada kAvyamAM Most knowledge is a handful watery walth acquired by accident and stelthe kI ciMtana lAve che. Music of my heart nAmanA kAvyamAM ugsa'gItane 'most surprising magic, symbol of sweet art and master piece of work divine ' kahe che. AtmalakSIpaNuM kavinAM kAmyAnuM vyAvartaka mukhya lakSakhyuM che. * My stay at Vileparle ' kAvyamAM kAMva nirUpe che... Come away creatures beauty, Noble eyes and beaming fore heads, Sweet faces full of lustre In life sweet dream's infuse, * Though we spoke not a word ' kAvyamAM kavi bALakanA janma pachInA kauMTubika anubhava Alekhe Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir When we met again, they saw, A cradle in my house, In new motherhood my spouse, Sang a lullaby half spoken, For Private and Personal Use Only 31
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * *. * ( *) All silly quarrels ceased, In the cause of a new soul, We both grew one and whole, like meaning of words chosen. anya aMgrejI racanAo anya kAvyamAM paNa kavi sarasa Alekhana karatAM gAya che Full many a golden opportunity Did pass before me like a pantomine Displaying rainbow tricks with proofs divine; Greatness of time and tide attracted me. My domes of hopes have mingled in a mass, And none my plaintive story seems to all, How I have lived, for whom I stake my head. X Ere I grow old, fulfilled be my one hope, That I may get some work befitting me, In which my future prospects can I see, which till my death would bind me like rope, If in thy heart to live I get some scope I should endeavour every prosody To be at my command in praising thee And bless me demned Just with thee to slope. How long will thou torment me from a far ? Come, let me feel thee, for without thy aid I am a blade of grass of little worth Dry, dragging fruitless life in forest earth; Come, with my innate fire to make way Thy hand, dear member, on my neck be laid. For days and days no work I had, For nights and nights no sleep; Good work, good sleep, your absence sad How makes me wail and weep. No neighbour knows me in the town No broker owes me aught; Like living shame I reap renown Shaping me my shapeless lot, From every side attack, attack For Private and Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sadagata kavi "patIla'nAM apramata hiMdI-aMgrejI gItakAvyo Without fair cause of fray, No harvest of a season slack Can find me where I stay, They sell and sell my name so cheap And print it everywhere, No word is uttered from a lip To gain me living fair, Out of my life dead dreams I catch Consoling me with sighs; Alas perhaps beyond a match Of winning local prize. My reckless days and sleepless nights Have made me what I be I have my claim, I have my rights Through posterity. I want no pity-let me win their love. Love is my right, my priviledge applause -Alike at cottage door or regal tent, Out of my self a kingdom have I made Causing no blood shed gaining victories Fighting against discomfort and distress. And killing doubts that make us most afraid Afraid of our own shadows none the less, Come one and all to know me if you please. Love is my language, sentiment my song, Life is my fire, my search the ideal Than faith I have no flitter apparel The path of duty as I move along. How though the misty future do I crawl? Having no greatness, fearing no fall, Though growing years, yet looking always young What I lay by is experiences new In the old earth spinning its changeless course Attacked by all supported by few. In lieu of Joy off times reaping removes Adieu, dull counsels apathy undue Disdaining me for nought feeble force ! 2911 For Private and Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 74 www.kobatirth.org I am Just like a word badly misspelt Giving me meaning for existing foe. Least heard in time how long I vainly about. Revolting 'gainst my fare, I cherished hope To conquer havoc, ugly signs of war. And frays that do not cease dobling their dreads, When in vain efforts misused marvels grape Inviting comers through unquiet heads, Be there I torch, if not a guiding star, dharma ka ma mAstara (madhuram) kAvyagata avataraNakSama thitana vataNukSama noMdhapAtra ciMtana-vicAraNA e kavinAM agrejI kAvyonI trIjI viziSTa lAsiMgu che. vibeMka Urmi kAvpamAM vizvamAM samAnanAnI bALAmAM Ama gAya che Putting all groups of men on equal lines Proving with life his unique love for peace, bIjA eka kAlpamAM kiva darzAve che eka bIna kAvyamAM koya Each word is sin, each section offence, In-case of self-willed writers every-where; It is unlucky most, of it's not fair, We have so undervalued confidence. Creating bosses out of common sense, To wrong ourselves alas beyond repair, On oath I prove this of my twisted hair, That art has neither shelter nor defence. We only pamper chairs and cabinets Preaching adjustment when some old is sought; We, love their faces and we like their threats. But do not know some times, alas for whatEvery vile figure seem owe begets, Heads of straid knowledge in street corners rot. bhAro AvI sarasa lakhe Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Newspapers are the trumpets of true thoughts Nice activities, bovle sentiments Heralds of hope avenging discontents And doing other services in lots: If they would not be simply polished spots Or hired trays of foolish agreements To please vain statesmen, wicked governments, O they can solve strange enigmas and knots, For Private and Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sadagata kavi * patIla'nAM apragaTa hiMdI agrejI gItakA G In time of emergency, in true voice Giving frank Judgment either for a cause Or against any mandate, order code. That would make people deeply its rejoice; Newspapers sometimes, prove their true award Condemning nuisance of unhealthy laws. kavinuM du: khada nidhana to I.sa. 1930mAM thavA pAmyuM hatuM ane temane mAjI vaDA pradhAna IdirA gAMdhIe jAhera karelI kaTokaTInA anubhava thaye ne hatA, chatAM temaNe A kAvyamAM kaTokaTIne nirdeza karyo che, je bhAratamAM I. sa. 1975mAM jAhera karAI hatI. ahIM kavie akhabAronI suMdara jAhera sevAne sarasa rIte biradAvI che. noMdhapAtra pradAna Ama gujarAtanA A alagArI anokho kavi, jene ba. ka. ThAkore "bhUpa tuM subhAnavADI" "dA khatare magana tuM kahI biradAvyo che te, "patIla IkalerATI' e aMgrejI kavitAsRSTimAM ye noMdhapAtra sabaLa pradAna karyuM che, je ghaNuM ochI gujarAtI kavioe karyuM che. eka rIte kahIe te kavinI gujarAtI kavitAmAM pragaTa thatI viziSTatAe emanI aMgrejI kavitAmAM paNa najare paDe che. emanI gujarAtI kavitAnI jema aMgrejI kavitAo paNa emanA jamAnAnAM AMdolane ke viziSTa pravRttionuM pratibiMba jhIlatI nathI. kavine bAyaranI viSAdI bhAva, svamAnanI utakaTa vRtti, akhatarApriyatA ane AtmalakSItA emanI aMgrejI kavitAnI atyaMta noMdhapAtra lAkSaNikatAo che. seriyana, penseriyana, zelInI sakAyelArka, kITsanA oDajha, TenisananI I-megeriyama Adi aMgrejI kavitAnAM keTalAMka sTAnjhoIka kaleka svarUpa (forms)mAM patIle kAvyasarjana karyAnuM niraMjana bhagata darzAve che. ba. ka. ThAkoranA zabdomAM kahIe to pitAnA jamAnAnA vAtAvaraNanI asaro karatAM jAtanI khAsiyata ja vadhAre upasAvatA AvA sarjako ochA pAke che. apragaTa hiMdI kAvyagIta-prakRta-prabhubhakti, dezabhakti kavinAM apragaTa hiMdI kA para dRSTi karatAM jaNAya che ke temAM prakAranI daSTie seneTa, ta, pada, gIta, gajhala, rAsa, tarAnAne sAkhInuM viSayanI dRSTie samAja, dezabhakta, prakRti, praNaya ane prabhubhakti Adi viSayanuM tathA IdanI daSTie pRthavI, mukata bhramarApati AdinuM kheDANa temaNe karyuM che. temAM AmalakSI ne ciMtAnaMta vaNAyela che. kAvyabAnI Poetic diction mAM gujarAtI zabdanI cejanA e temanI eka maryAdA banI rahe che. "kasarabAga'mAM saMkSipta paNa sarasa prakRtivarNana che. "jharUkhe pe cAMdImAM daSTine pyAre, ne duniyAne tyAre hasate Tahelata jharUkhA para Utarato dhImo phIka dilapasaMda caMdramA kevo suMdara lAge che tenuM surekha mitAkSarI Alekhana che, " uSAsuMdarI'mAM zobhItI kesariyA cuMdaDI paridhAna karI AzramaMjarI zI tAjI svayaM gItagAgara jevI uSAnA Agamanane kavi vadhAve che ne tene pitAnI preyasI kahIne saMbodhe che. For Private and Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dharmendra bha. bhAratara (madhura) G+ ' sarjayA z2I khUbiyAM 'mAM kavi praramAM jevI mananI sadhyAnI saundaryanI khUbIo para phIdA thaI jAya che. sAMvarA na jAne naMdulAla' nAmaka pa6mAM anupama murArI noMdalAla pratyene kavine bhaktibhAva to thayo che'gahake chaha dono rAsabhA panaghaTa para aa gayApAra ne maTI phADanAra kanaiyAne ' jAdugara sIvAlA kahe che. ' tuma saMga kaise Au' mAM dRSya anaiyAne potAnI nakalI kahIne kavie nirdaya vinatI karI che. C 'anajAna laDakA nAma samabhAvanA samayamAM ajANyA DaMkA gAMdhInuM mAruM zocatra-- nahIM kamIza aMga pe na pahane hue mojarI, tvacA cikani cAsanI, a~guliyA~ kurI kA~carI, sukeza khamadAra, golamukha, gAla khaDDA par3A / ApIne kavie Alekhyu che- ajAna laDakA, na Aja anajAna hai vizvakA, unake duHkhake ucita dekhe hue, kabhI nija nivAsI to kabhI samUha kA hai mA nahIM basa prasaMga ke, pragati gIta gAye hue unake zivarAtriyA~ prathamabhI manAe hue prabhu ma adhikAra kA kaba kohake snehakA / dezabhaktinuM jIna' nadhipAtra gIta he AsvAda laIe---- vATA kaisA caDhA hai agaSTa kA Dera 4 aMdheroM ke mahala pe khaMDeroM ke umarI ujarI pUrNimA ke cadrasA, vAvaTA kaisA caDhA hai agaSTakA / jorase muhIdoM ke khUna se zahIdoM ke rAtI rAtI canoThI ke raMgakAlA vATA kaisA caDhA hai agaSTakA / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aramAM kSaNAye ' agaSTa kA vAvaTA masta karmavIroM kI bolatI tasvIro sI nIlI nIlI hariyAlI nikuMja sA vAvaTA kaisA caDhA hai agaSTa kA / For Private and Personal Use Only "
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samana kavi " patIla'nAM amajada hiMdI-a grejI gItakA bIjA eka gItamAM kavi dezanA phIkkA raMga umaMgahIna navajavAne kahyuM parAkrama karI zakaze e vize citA sevI Alekhe che. maiyA ke saputa naujavAna phIke cahere le ke phire jahAM jahAM kadama bhare vAM kaise ho sake pahecAna / jAmeM kucha teja nahI ho, a~khiyA~ kise bhAye ? dekhA jisane na kAphilA nayA calAye kauna sI ? khyAti vaha pAye kaunasI ! jo kucha banA nahIM, patIla kyA dUsaroM ko banAye ? ' kisakI smRtiyA 'bhAva zanI mAAhI mATegAMdhI0egIta bhalisa sautane sane gAMdhIjIne ya biradAve che--- o kisakI smRtiyAM Aja hai nija cetanA meM A rahI ! govA ki goyAkSetra ko senA ahiMsaka jA rhii| kisa kapa ke jariye bane hai hiMdameM do do prayAsa ? nahIM mAtra apanA-bhAvi sArI sRSTikA palaTA rahI / kyA kyA gajaba jhele hai tUne, pyAri, suMdara AkRti ? asuna sAnyA sArakhI 'saccA kalAkAra' cyA vivizvana vibhanI pozA gaNAve che ane samagra vyaSTi-samaSTine enI mAyArUpe Alekhe che. vizvanI pratyeka adAne tathA tenI rekha rekhAne e manojJa ne lobhAmaNI kahe che ane nisargane mANunAra kalAkArane sAce kalAkAra kahe che. kavi "tA sakaMdakI zoharata ' kAvyamAM tAsakaMda karAranI daSTrie tAkaMdane mahimA tene kAbile inAma...terI bhI ho gaI vAhavA sI02 kAyama rahe terI zoharata bararuDA kAyanAta, bar3hA kare terI barakata balihAse lAyakAta, ijjata hamA vakta balaMda bAvaphA, bedagadagA 'patIla' subahazAma bakhtiyAra tAskaMda / For Private and Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 78 me.bhAbhArata2 (madhurama) 'zUravIra aura hIMcakAre' nAmamA videza jAnatI 52 yaDha2 sapUtAna mahimAgAna 2tAM mAranecha zUlI 4 caDhanevAle deza dulAre marate hai eka martabA ImAnake pyAre hajArabAra marate hai nAmarda bevaphA jalIla ThagAre samAjakA rutbA bigADanevAle khisiyAne hote hai zararmidagI mAre khAte Aye hai gAliyAM zabUna pezavA beriparda behayA itihAsa pukAre ! 'gIto' aura tarAnA'mA vimAnAnA prabhAva vaise hI raMga rAga hai, jaisA hotA hai jhamAnA' patiyomA viche puNyakI tehasIla pyamA vajhUda kara lenA kabUla, hareka mAmUla, isameM hai kacha sI bhalA' & 'sabaka hai kaunasA agharA ? vepAra puNyakA burA nA mAdha-saheza vimAcha: "dhurA aura dhurAsarjaka' avyamA mAAhI pachI dezI sanyAnA vilInI 26 TANe AvI gayelA navA jamAnAne citAra ApI kavi gAMdhIjIne ane ahiMsAne mahimA samajAvI jAya che-- jhamAnA dhurAvAhakoMkA gayA he jhamAnA nayA dUsarA A rahA hai ? phagAke dhurA jo gaya belajhAda dhurA sarjakoM ke liye kyA rahA hai ? khaDe jo huai dusaroM ke pasIne mukAma Aja unakA kahAM kauna sA hai ? kharA kImiyA jo yahAM koI khoje ahiMsA ahiMsA kharA kImiyA hai| akelA laDA hai hajhAroke sAmane jise satyako kAmanA, cAhatA hai : suvarNAkSaroMse likhA sA, patIlA zilAlekha terA yahI ho gayA hai / For Private and Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sadagata kavi patIla'nAM apragaTa hiMdI-aMgrejI gItakA yA vi gaddhIyA~ miTa gaiyAM AzAvaza lUTa 'jalatI holI bhIra khulI vahI' gaiyAM ' mAnu mAlemana re cha. samAjalakSI racanAo - sabhAsakSA 22ynaa| 4 / 'matalabI dRSTi 'bhA hunyakI svAthA tinI zayatAniyatanA bhAva 2 pAyo, 'bAjhAramai cAla bAjhI'timA nI vepArI sataranA yAnI vAta karI evI vyaktione gojhArA dhUtArAne lUMTArA kahI avale i---- hoziyAra hote haiM kho ke inAma, pAyamAja hote haiM mAla ke dhanI. 'kriyA kAMDoM kA moha' mane 'Thaga bhagata' nAma vyomA dhAbhi yADonI vyarthatAnA niza thayo che. "mujharima kI hAlata ho gaI 'bho hunyakI 24tA ne anyAyarnu ni35 'kI muphtameM barabAda sArI jiMdagI insAphakI 'mAM thayu cha. 'takaledI dAgIne 'ma trimahInA ne ADaMbara 1 kavinI napharata pragaTa thaI che. emAM kathana che acchA khAsA caherA kAmakA kaunasA dekhate hI jo kalejA jalAye ? aisI cIjako koI kyA kare ? jo harekakI teinAta karAye 1 'akiMcanoM kI rAjadhAnI' mA vinA atiprema aTa thayo cha bhane pratine mAyanAnI rAjadhAnI tarIke kavie je gaNAvI che te noMdhapAtra che ka~vala khIle, bhramara guMje - kyA manoharI dikhatI hai AmrakuMje ? sunahalI zAkhe lubhAtI A~khe lalita beliyA~ lace, prakRti sAja kyA saje ? upavana hai bahArameM mana pravRtta pyArameM khAlI khAlI madhuzAlA DhU~Dhe kauna use-kAhe ? mile koi jo zaukavAlA yahA~ anokhI ika sabhA he bana mevA, madhura pAnI akicanoM kI rAjadhAnI For Private and Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dharmaha ma mArUM huM madhurama * mavatInA lAMgAna mAM kavi malakSI kadhana karI ke nahI, vila kAmaIT, jAlima sulatAna kahe che. e ja rIte vigalI jA mAnA " kAvyamAM padma potAnI avadazAmAM ya nijI AjhAdIpriyatAnI vAta kavi kahe che. AtaMre mahI vAta gajhalamAM kavi su dara mukha paranA smitane ekhamakAraka gaNuAvatAM lakhe che. " lar3ake ke sAtha malape mukharA hotA hai vahA~ kitanA khatarA ? Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir praNayatalasATanAM kAvyo- * ravAnA mukhya najhamAM kavinA prayatnasAra * tIna praca cimana mi'mAM vyakta thayA che. yaTM samparka ' rAsamAM saundaryuM ne jevuM eka sAthe polAyela dhavala motImALa zuM ne kasUravALamAMnA kapUra 'maMgala vyAranI yota' nAmaka tarksamAM jema taruAnI be zAkhA ekamekamAM salagna thAya, khe jalasrota jema eka dariyAmAM vilIna thai ekarUpa banI jAya, e pAMkhathI jema kapAta suMdara zaiAbhI rahe, ane e dIpa jema ekasAtha jalyA kare tema maoNMgala pyAranI jyAta zAbhe che. kaliyoM meM vadhe te tamAM lakhelA rolA prAhakonI prIti kavie nirUpI che. * mane muya ane Apa 'nA pracakAvyamAM mAyAno prabhAva sAthImAM AlekhAyo che- ' gRhaiM, Tira, mAtrama gaLe, ne letameM gaLa, kuMja kuMja seM gulma hai, jaise kiMzuka phAga lage kaisA madhura paritApa / jaba tane madanakI cApa Dho! sulI, mitte saca bana mAva For Private and Personal Use Only satarka, na vase, mumana, kumakama gokhamAMnI nyAta mULu jevuM Alekhe che. * smita kyA mugho ve' racanAmAM mukha paranI malakATa khavarNanIya vavAyA che. jema taruM paranAM lacakatAM mIThAM phaLa joi mAMmAM pANI Ave che, jema yAsaNI aNucAkhI mana lAbhAve che, jema vahetAM jharaNanA kalarava ninAda mugdhaka hoya che, jema nAjuka kaLIo joI mana prasanna thAya che tema mukha paranA prasannakara malakATa caherA para camaka bhALuM che. temazrI zrI nizAha 'taMtra'mAM sakhInI dRSTinI mIThI kahIne devAmaiyA sava vAva niyAre ', '- zItra vAna vakA puSpa, muThThI yogane nAra; kalakI bAta deva hAtha, Aja apanA syohAra' tathA bahatA pAnI calatA dharma, dhaMdhA karanemeM kyA zarma ?' nI sUkti kavi kahI jAya che. * vALA rezoda mAM UMcA girira'ga, tro mAtAnuM nAnuM bALaka ne mAtra nI suMdaratAne paDake konI hoLI kabjo navI nI prIta, kaLaya sI rIta, gautranama natu pAna kare ' nuM kathana kare che, " prema meM mALI tathA kAvyamAM enuM ' . * premamAM dhIrajanI jarUriyAta samajAvatAM kahe Tala jAyeMgI balAe~ zanaiH zanaiH, hala hotI hai smajhAe~ zanai zanai,
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra sadbhuta kavi patIla'nAM apragaDha hiMdI-aMgrejI zItakAvyo jahA~ zAhada hai bikhare harda harda, eka bahatI hai saritA praNe praNe // jisane sAMkhI hai zaukase muzkileM, au kAhI hai subra se maMjile, khuda calAke usakA dhyeya AtA hai, ki jApa japatA thA vaha ude ude / X X X maiM kadama kadama yamunA dekhU~ vaha hara patte meM kanai kanai / www.kobatirth.org 10 11 AtmalakSI racanAoo-samApana- " jI jAna hai' nAma vakSI tarja mAM kavitA potAnA bhuvananI prathA-vyathA Ahe--- mauje kahatI hai dariyA se ki dariyA ho jAu meM / yaM jiMdagI kahatI hai merI mujhe ki sapanA ho jAu~ mai // AkAzavAsI zrI tAralo, jarA hamako bhI nihAra lo ki hamase jiyA nahI jAtA, jI jAta hai / mauMje * yA to kisIkA pyAra ho yA kisIkA dhikkAra ho, ki aisA jiyA nahIM jAtA khyAla kyU~ isakA bagara nAma jI jAta hai | mauje 0 satAtA hai, dRSTiseM jI nahIM AtA hai liyA nahIM jAtA jI jAta hai // mauje 0 kauna jAne kisakA maiM baMdA hai va kisakI talAza meM aMdhA hU~ jabAM se kahA nahIM jAtA jI jAta hai / / mauje 0 jisake eka bola se zayadA hU~ va jisakI eka maujazA payadA hU~ vaha dariyA dekhA nahIM jAtA, kho jAta hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 1
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 82 * kAI eka AyA thA patalA sA jisane gItane cheDA thA apanA sA, www.kobatirth.org 6 64 pyAra kiyA nahIM jAtAho jAta hai | kisI kI akalane seneTa AkSe - jaDa jJAna kirAyekA jAne na suMdaratA jisameM chipI hai dilakI daulateM achatI / karatI kUca hai duniyA apane ikase vakta to hai bIcArA jo mastaka nAyA kare / kaoNIe potAnA jIvanaghATa bagADavAnuM kahI peAtAne 'raMka gulAma ' tarIke kavi ALakhAve che ane rAjya to bhagata para ghaDiyAja DaratI hovAnuM devi rzAne he vaNA te 'acchI hai kisIkI eka maulika pAmaratA." mere gItoMkI saMkalanA eka zaMjIra hai. usake pada kahalAtA 'virATa giri, ' jisake urameM mere pyArakI jAgIra hai hotI vizvake vRndame jAhira dhIrI pIrI / " eka jhaMjIra hai" nAma AtmasAkSI seTibha SitAnAM gIta vize cha dharmeMdra bhAstara (madhurama) mukta amarAvasi chamAM samAyesa " duniyA kA bar3A ehasAna potAnI upara thayelA duniyAnA adresAnanI vAta kare che- muja pai duniyAkA baDA ehasAna huA, ki Aja hU~, jiMdA rakkhA mujako nijama pAtA suMdara vakta ki zobhana mukta huA, tanahA ghUmatA phiratA kisIkI zodha / kucha bhI na kiyA thA maine kisIke kameM phira bhI khapatA hU~ suvRndake lekhaka meM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 33 nAmaka nitamAM kAva ka kavinuM Atmakathana sAsu` che ke kavinI gujarAtanA sUcimAM gaNanA thaI zake evuM guvattA ane iyattAvALu emanuM sAhitya sarjana che. kavinA agrejI-hiMdI kAvyagItAmAM gujarAtItAnI chAMTa jovA maLe che, tA paNa manuM prastuta sarjana avagaNunAne pAtra teA nathI ja, eTaluM khasUsa kahI zakAya atizayokti vagara kiyanI samagra uttama racanAnA samaha pragaTa thAya to emanI mAtabara sAhityasevA te guNuvattAno khyAla AvI zake,
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir granthAvalokana jIvanasmRti lekhaka - prA. DaoN. hariprasAda gaMgAzaMkara zAstrI prakAzaka :- hariprasAda gaMgAzaMkara zAstrI 192, AjhAda sosAyaTI, amadAvAda-380015 prakAzana I.sa. 1991, 5. saMkhyA 84, kiMmata : rU. 30/-. "jIvanasmRti nI prastAvanAmAM lekhaka jaNAve che tema temaNe potAnA jIvananI samIkSA, pramANita noMdha tathA smRtinA AdhAre lakhI che. khyAtanAma saMskRti ane saMskatA evA zAstrI mahodayane janma 17 oNkaTobara 1919nA roja te vakhatanA vaDodarA rAjyanA malAtaja gAmamAM thayo hato. bALapaNathI teone vidyArjana, guNasaMpAdana tathA nItimattA pratye atUTa lagAva hato. emanuM zikSaNa malAtaja, jUnAgaDha ane amadAvAda khAte thayuM. je samaye saMskRtanA abhyAsakramamAM koI niyata pAThyapustaka nahotuM (35 mArkasanuM vyAkaraNuM, 65 mArkasane apAti kaMDikAone ane kAne anuvAda) tyAre emane maeNTrAkayulezananI parIkSAmAM saMskRtamAM 87 guNAMka prApta thayA ane skUla taraphathI rANA prAIjha ( rUpiyA) enAyata thayuM. jUnAgaDhanI bahAuddIna kolejane emanI kArakirdI tejasvinI rahI. adhyayana sAtheja koleja megejhina mATe emaNe saMskRtamAM "thohA" nAmanI navalikA. "Atmaniyam '' nAmanuM nATaka "rASabrIka" nAmanI aitihAsika nATikA temaja "vivAha" nAmanA sarasa stotranI racanA karI. 1940mAM bI.e. (eNnarsa)nI parIkSAmAM teo prathama varga sAthe utIrNa thayA. unALAnI rajAomAM emaNe gujarAtI mAM meghudUta' nAmaka maulika kAvyanuM sarjana karyuM jemAM medha dvArA temanA saddagata mAtAne saMdeza mokalavA mATe prabhAsa, jUnAgaDha-giranArathI AraMbha karIne mAnasa sarovara sudhIne mArga maMdAkrAntA chaMdanI 75 kaDIomAM emaNe Alekhe che. saMskRta epigrAphI tathA pAlI viSaya sAthe te vakhatanI muMbaI yunivarsiTInI ema. e.nI parIkSAmAM emaNe 61 % sAthe saphaLatA prApta karI. amadAvAdanI je. je. vidyAbhavanamAMnI prAdhyApaka tathA prabaMdha saMzodhana mArgadarzaka tarIkenI mu. zrI zAstromahadayanI kArakirdI noMdhapAtra rahI che. adhyApana ane saMzodhana sAthe emaNe aneka maulika graMthonuM lekhana tema ja saMpAdana karyuM, dA. ta. "haDappA ane "svAdhyAya', pR. 31, aMka 1-2, dIpotsavI-vasaMtapaMcamI aMka, navembara 1993phebruArI 1994, 2, 8-102. For Private and Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mA dezapAMDe mahejo-daDe " (1952 ), " azAka ane enA abhilekha (1972), " cInamAM prasarelI bhAratIya saMskRta " (1975), "Tama kata ekAdazI mAhAgya"(1955, 1973) zabdaratnapradIpa" (1956) I. aneka vyAkhyAnamALAomAM tathA saradAra paTela yunivarsiTI, saurASTra yunivarsiTI, phArbasa gujarAtI sabhA, gujarAta vidyApITha va. khyAtanAma saMsthAomAM emanAM vidvattApUrNa vyAkhyAne Avejita thayAM. vividha adhivezanamAM tathA jJAnasatromAM paNa emaNe pitAnuM aneruM yogadAna karyuM. pitAnA vizALa kuLa kuTuMbanI rasaprada mAhitI sAthe ja che. zAstra mahAdaye svakIya vaMzAvaLI, noMdhapAtra sAlavArI, graMthanI sUci tathA Aptajane, saMzodhakavarga ane sahakAryakartAo sAthenA phoTAone paNa pustakamAM samAveza karela hovAthI temanI " jIvanamRti " vadhu saMsmaraNIya tema ja uddabodhaka lAge che. ekaMdare prA. Do. hariprasAda zAstrI mahodayanI vyavasAyatmikA prajJA, lekasaMgrahAmaka vRtti tathA snehasabhara svabhAvane lIdhe temanuM vyaktitva prabhAvaka jaNAya che. paramocce paramAtmA temane nirAmaya dIrdhAyuSya Ape evI abhyarthanA che ? umA dezapAMDe saMna, pANI ane prAkRta vibhAga, ma. sa. vizvavidyAlaya, vaDodarA. adhyayana ane saMzodhana---lekhaka-prA. hariprasAda saM. zAstrI prakAzaka:-hAMraprasAda gaMgAzaMkara zAstrI 192, AjhAda sosAyaTI, amadAvAda-380015 prakAzana, I. sa. 1991, pRSTha saMkhyAH 92 kimata : rU. 20/ ( R* - - ma. prA. zAstrI mahodaya prastAvanAmAM kahe che te pramANe, " A lekhasaMgrahamAM saMskRta sAhitya, bauddha sAhitya, misaranI sabhyatA, bhAratane sAMskRtika ItihAsa ane gujarAtanA rAjakIya tathA sAMskRtika itihAsane lagatA vividha viSayo vize adhyayana ane saMzodhananA paripAkarUpe vivecanAtmaka rajUAta karavAmAM AvI che." hAMravaMzamAM dvArakA ane zrI kR " nAmane pahele lekha gun rAta itihAsa pariSadanA mA adhivezana prasaMge zrI haridAsa viThThaladAsa mokANI suvarNacaMdraka pAtra Tharela nibaMdha che. jemAM zrI kRSNanuM devI svarUpa adhika pramANamAM AlekhAyuM che evA harivaMzamAM maLatuM samakAlIna " dvArakA nagarInuM varNana lekhakanA mata pramANe parokSa mAhitI ane kavikalpanAnA AdhAre thayeluM che ne AthI ene samudra taTe AvelI bhavya rAjadhAnInA Adarza varNana tarIke ja ghaTAvavuM ghaTe." (pR. 8). A vidhAnanI vigatavAra sAdhaka bAdhaka carcA ardhI rajU karavAmAM AvI hatI te For Private and Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir thApAka. , lekha vadhAre mAhitIprada thAta vaivI zakti dharAvatA vAsudeva zrIkRSNanA uttaracaritanI keTalIka pramukha ghaTanAone nirdeza paNa A ja lekhamAM jovA maLe che. samAvanI sahadharmacAriNI 6 mAnI mUka saMvedanAne abhivyakta karatA bIjA lekhamAM vAlI, tArA, sugrIva tathA rumAnA cAritryane aNasAra maLI Ave che......vAlInA vadha pachI sugrIvane pitAnuM rAjya, patnI rUma tathA diyaravaTuM karelI tArA paNa prApta thaI. sugrIvanI jamaNI bAjue rumAM besatI ne DAbI bAjue tArA besatI chatAM lekhakanA mata pramANe sugrIvanI pAse calana to tArAnuM ja rahyuM je yuvarAjanI mAtA hatI. paraMtu "zAMta sannArInI sahanazIlatA kANuM samajaze?" (pR. 16). tulanAtmaka tathA cikitsaka draSTikoNathI muddAo umerIne sadara Alekhana vadhu sAMgopAMga karI zakAyuM hata. masya, vAyu, brahmA, viSNu. bhAgavata I. purANene AdhAra laIne pustakanA trIjA prakaraNamAM lekhakazrIe evuM tAraNa kADhayuM che ke purANA pramANe mauryavaMzanI mukhya zAkhAmAM kula 9 rAjA thayA ane emaNe 137 varSa rAjya karyuM. (pR. 23). nItimattA ane satkarmane prabodhatI tathA buddhakAlIna saMskRti ane samAjaracanA vize upayogI mAhitI pUrI pADatI jAtaka kathAonI sedAharaNa samajutI cothA prakaraNamAM apAI che. misaranI mahAna rANI kalIopeTrAnA jIvanamAMthI vividha prasaMge vevIne AgaLanA prakaraNumAM tenuM pratibhAzALI, preraNAtmaka tathA praNayasabhara vyakitatva AkarSaka rIte AlekhAyuM che. aneka saMskatoe jenI savistara carcA vicAraNA karI che te saMskRta raMgabhUminA naTa naTI vizenuM talasparzI adhyayana nATakonAM uddharaNo sAthe prakaraNa 6mAM rajU kareluM che. jenA mULa pravartaka bRhaspati hatA tevA cArvAka lekAyata matapraNAlInuM sAMgopAMga vivecana 7mA prakaraNamAM jovA maLe che. ' - je viSaya aMge vadhu zraddheya sAmagrI, vadhu anveSaNa ane saMzodhananI AvazyaktA che te dakSiNa gujarAtamAM pArasIone pahele vasavATa". tenA viSe " kisse-I-saMjAna " nAmanA anudata graMthamAMthI mu. zAstrI mahodaye rasaprada uddhara TAMkyAM che. gujarAtamAM utpanna tathA pracalita thayelA siMhe temaja selaMkI rAja jayasiha bIjAnA rAyakALa vizenuM vivecana mahattvanA abhilekhe, zilAlekhe temaja saMzodhakonAM maMtavya ApIne navamA tathA dasamA prakaraNamAM rajU karAyuM che. chellAM be prakaraNe-"nAgara-itihAsanI dRSTi e " tathA " nAgara kavi nAnAka" ApaNune saMskArI tathA meghAvI nAgara jJAti temaja vedavyAkaraNazAstra saMpanna prabhAsakSetra nivAsI kavi nAnAka vizenI mAhitI pUrI pADe che. For Private and Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mA dezapAMDe adhyayana ane saMzodhana paraka A lekhasaMgraha parathI mu che. zAstrImahadayanI vyApaka saMzodhanavRtti tathA vividhavidyAvyAsaMga pramANita thAya che. teone abhivAdana ! -umA dezapAMDe saMskRta, pAlI ane prAkRta vibhAga ma. sa. vizvavidyAlaya, vaDodarA. pustaka-samIkSA : " anubhUti '-hindI kAvyasaMgraha kavayitrI-De. nalinI purohita; prakAzaka: nikhila prakAzana, A-81, rAdhAkRSNa pArka, akoTA sTeDiyama pAse, vaDodarA. AvRttiH prathama, 1993 ki. rUA. 4500 lagabhaga 139 jeTalI nAnI-moTI hindI kavitAonAM kavAyatrI DaoN. nalinI parahita gujarAtIbhASI hovA uparAMta vyavasAye vijJAnanAM adhyApikA che. sAhityathI bhinna ja nahIM paraMtu viparIta evA vijJAnanA kSetramAM kAryarata rahevA chatAM hindImAM kAvya-racanA karavA badala teo kharekhara abhinaMdananA hakadAra che. vaDodarAmAM hindInA kavio che jemAM ku. madhumAlatI cekasI, De. pAchukAMta desAI, ajhIjha kAdarI, khalIla dhanatejavI, krAMti yuvatIkara, De. viSNu virATa, mANika mRgeza, De. prasAda, zrImatI bhAratI pAMDe vagere. have temAM De. nalinIjInuM nAma umerAtAM gaurava ane AnaMdane anubhava thAya che. prastuta kAvyasaMgraha saudarya, rAga-varAga, IchAo, vicAre, saMvedano, AzAnirAzA, pIDa, nAnA nAnA anubhava ane smRtionI anubhUtio nirUpa, vAMco game evo kAvyasaMgraha che. vastu karatAM vyaktilakSatAne svara pramukha che. bhAvanAo, vicAro ane vyaMgyanI keTalIka uktao, kAvyapaMktio vAraMvAra vAMcavI game tevI che. prakRti iM. nalinIne priya kAvya-viSaya che. vijJAna ane kAvya e bane virodhI pravRttioe emanA jAgarUka ane saMvedanazIla hadayamAM bhAlane jagavyuM hoya e svabhAvika che. "eka phAgunI zAma', "merA gAMva', " bhInI subaha ', " eka phUla ', "eka saMdhyA" jevI kavitAo enAM sarasa udAharaNe che. vyaktigata bhAvAbhivyakita mATe kAvyane saphaLa nirvAha nalinIja karI zakyAM che. ' natAnta aMkelI', "mana merA ', " sparza ', "bacapana ke A ', " duniyA ke raMga ', " kAgaja kI nAva" khAlIpana', " darda'mAM kavayitrInI nAjuka namaNuM bhAvanAonuM saMvedanamaya nirUpaNa thayuM che. jo ke AvuM anya keTalIka racanAomAM-khAsa karIne kSaNikAomAM thavA nathI pAmyuM. vyaMgya, hindI kavitAnI-Adhunika kavitAnI sarvasAmAnya pravRtti che. gajhala jevuM nAjakakhayAla romenTika kAvyasvarUpa paNa A pravRttinuM zikAra banI gayuM che. Ama te nalinIjInuM For Private and Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yathAvalokana vyaktitva-prakRti, pravRtti vyaMgyakAranA baranuM nathI, chatAM "giragaTa ke raMga' kavitAmAM AjanI rAjakIya sthiti para teo saphaLa vyaMgya karI zakyAM che. jo ke A rasto sIdhe-sapATa che. udAharaNa joIe ? " kyoM giragiTa ko mAra rahe ho| becArA nihatthA jIva / bhagavAna kA banA eka rUpa hai| mAranA hai to use maaro| jo giragiTa bana / dharma kA artha badala rahe haiN| duniyA kI bhIDa meM / colA badala / hameM tumheM lar3A / apanI hakUmata bajA rahe haiN|" ne ke satyakathananI A paMktiomAM rahelo bhaMgya keTalo sArthaka ane satya lAge che sapATatA vyaMgyanI dhArane buTTI karI nAkhe che ! A kAvyasaMgrahanI nAnI-moTI kavitAmAM ekala-dokala evI sarasa, sacoTa kAvyaktio vAMcavA maLI jAya che je sahRdaya pAThaka sahAnubhUti ane daryapUrvaka khALI zake. che. nalinI purohitamAM rahelI bhAvi saphaLa kvayitrInI saMbhAvanAnA saMketa emAM chupAyelA che. A AzAspada sthita A kAvyasaMgrahanuM AgavuM mUlya che. aMtamAM keTalIka agatyanI vAta. kAvyasaMgrahamAM aneka sthaLoe mudraNa doSo najare paDe che. kayAMka kayAMka te te mudraNadoSa nathI paNa bhASA tathA vyAkaraNanA AMkhe UDI vaLage tevA doSo che. kadAca prakAzana pUrvenI niSkALajI, asAvadhAnI ke UtAvaLanA kAraNe Ama thayuM haze. keI anya A doSadarzana tarapha AMgaLI cI che tenA karatAM svadoSadarzana ja uttama ane sArthaka gaNAze. astu. * anati' kavaLa anubhatinA prathama pagathiyethI abhivyaktinAM sabaLa sopAna sara kare. evI zubhecchA ! hindI vibhAga, ke. ema. zAha phekaTI opha ArTasa, ema. esa. yunivarsiTI, vaDodarA. sAMprata sahaciMtana-bhAga 5, lekhaka : ramaNalAla cI. zAha, prakAzaka : zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha, 385, saradAra vI. pI. roDa, muMbaI-400 004. mUlya rUA. 25=00, pR. 196, prathama AvRtti jUna, 1994. pitAnA komI rAITanA visarjanathI AraMbhAto A graMtha cauda jeTalA vividha viSayane AvarI le che. sarva zrI je. kRSNamUrti, sarahadanA gAMdhI bAdazAhakhAna ane IdirA gAMdhI-e traNa emAM navA pAMjalio che. asaMvabhAge ne hutassa mekaLA, amArikavartana, mAya asaNapAsa, rAtA mahAvIra ane zravaNa belagADA e pAMca eka yA bIje rUpe jaina dharmanA siddhAMta upara For Private and Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hariprasAda zi joSI lekhakanuM potAnuM citana rajU kare che. ' kudaratI Apattio" ane "nirdaya hatyAnI paraMparA e be tatkAlIna paristhiti upara lakhAela nibaMdha che. "cidarAnI AMkhanI hospITala eka rIte . dezInI kAmagIrIne biradAvato paricayAtmaka lekha che te "khAlI'ne sabhara itihAsa himAlayanI eka evI jagyAne ulekha kare che jeNe aMgrejanA kALathI Aja sudhI aneka vArApherA joyA che chatAM itihAsanI rasaprada mAhitIthI sabhara che. "caraNa-calaNane mahimA" e nibaMdha che ke jemAM cAlavAnI kaLAnI AsapAsa lekhakanI kalama khUba cAlyA ja karatI dekhAya che jyAre ke silA pAMdakArama' eka tamila mahAkAvyane paricaya ApaNane karAve che. maLa mahAkAvya " silA padakArama' e mahAkavi ilaMga aDiyale lakhyuM che. lagabhaga 1800 varSa junuM che ane A paNa eTalA ja rasathI vaMcAya che. e kAvyanI nAyikA kannagInuM pUtaLuM madrAsanA samudra kinAre jovA maLe che. e Aje devI tarIke dakSiNamAM pUjAya che. mahAkAvyanA lekhaka ane e AlekhelI kathAnI nAyikA kannagI jaina che ane jaina dharmanA siddhAMto e kAvyamAM sahaja rIte AvI gayA che. AnA AdhAre bIjAM kAvya paNa tamiLamAM racAyAM che. eTalI kSamatA e mahAkAmAM che. kAvyanI bhUmikA tathA kathAsAra zrI zAhe eka taMtrInI kalame lakhAto hoya ema Alekhe che, e karatAM taMtrI lekha jevA lekha "nirdayahatyAnI paraMparA " ane "kudaratI Apattio" che. kaMIka aMze " caraNa-calanane mahimA koI vizeSAMka mATe lakhatA hoya te rIte lakhAele lAge che. alabatta emAM " prabuddha jIvana" jevA sAmayikanA taMtrInI sAhityika ane ciMtanAtmaka kalama chatI te thAya che ja. dA. ta. vakhato vakhata AvA saLagatA dAvAnaLane zAMta karavAne upAya zo che jyAM sudhI garIbI ane lAcArI che ane anya dvArA tene lAbha uThAvavAnI svArthI manovRtti che tyAM sudhI kAyamane koI upAya te kayAMthI maLI zake ? (pR. 71 ) mANasa kudaratI rIte DahApaNuvALA . te zAMtithI, svasthatAthI, sukhathI potAnuM jIvana jIvavA irache che ene chaMcheDanArAM paribaLo jema ochAM tema te evuM jIvana vadhu sArI rIte jIvI zake (pR. 72) mAnavatAne sarvajJa utkarSa thAya tevuM vAtAvaraNa sarjAya "e mATe ApaNe prArthanA karavI ja rahI ! " (pR. 83 ) kudaratI Apattio mAM lAtura ane usmAnAbAdamAM acAnaka thaelA bhUMkapa viSe vAta karatAM lekhaka aneka kudaratI ApattiomAM bhUMkapanI Apatti moTI gaNAve che kAraNa ke enI cAsa AgAhI karavAnuM hajI zodhAyuM nathI. pachI e vistAramAM rAhatanA kArya mATe sarakArI ane anya saMsthAo bahAra paDe che tenuM vizleSaNa paNa dhyAne pAtra che. (pR. 28-29) paNa lekhaka lekhanA aMte AzAvAda pragaTa karatAM kahe che : "vinAzanI kaLa vaLatAM thoDA vakhatamAM ja mAnava jAta pharI pAcho beThI thaI jAya che ? (pR. 34) ane aMte umere che ke vijJAniko A dizAmAM e zeAdhana kare (pR. 34). kudarate sajelI Apattio ane yuddha vagere dvArA khuda mAna solI Apattio ema ubhayamAMthI mAnavajAtane mukta karavAnI dizAmAM manuSyanuM For Private and Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org cathAyalekana kara cittataMtra kAme lAgI jAya evA zubha avasara kayAre Avaze? (pR. 34) A ubhaya lekhAmAM lekhakanuM saMvedanazIla hRdaya dhabakatuM dekhAya che, * caraNu-calananA mahimA' ane ' mAyanne asaNupANussa' e be lekhAne sAthe vAMcavA joIe. ekamAM mApasara AhAranuM mahattva che. te! khIjAmAM enuM samatAlana jatu rahetAM cAlatA rahevAnuM mAhAtmya che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir alabatta prathamamAM Ajano vAhanavyavahAra, sagavaDa vagerenuM emanuM mAhitI sabhara jJAna dekhAya che. sAthe sAthe sAhityika sparza paNa vartAya che ja. dA.ta. ' cAlavAnuM gamatuM nathI eTale zarIramAM carakhInA vadhArA thAya che. zarIramAM carakhIne vadhAre thAya eTale cAlavAnuM kudaratI rIte gamatuM nathI. ( pR 164) pachI cAlavAnI kaLA judIjudI cAla vaNvI che ane chelle mAsa ekalA cAlyA jate hoya tA te ' nisarga sAthe judI jAtanuM aikaya anubhave che (pR. 175 ) ema kahI 'careva ni' karyuM che. AnA saMdarbhomAM ' mAyane asachupAsa 'mAM AvatAM vAkayA noMdhavA jevA iMH mAsanA zarIranA pappu mATe bahu AhAranI jarUra nathI. eluM khAvuM e vyaktinA hitanI vAta che, ' (pR. 84-85) * asa'vibhAge! na hu taphsa mokaLA 'e bhale jainazAstra dazavaikAlikanuM sUtra DAya pa emAM AjanA jamAnAmAM jyAre svArtha vRtti phUlatI phAlatI jaNAya che tyAre samAjanA dhArakabaLa mATe mahattvanuM sUtra che. lekhaka kahe cheH ' sasAramAM koIpaNuM jIva janmajanmAMtaranI dRSTie ekale jIvI zakatA nathI. ' ( pR. 7) e sadabhe paNa eNe sarakhI vaheMcaNI karIne ja jIvavuM joie, khAvuM joie. khavaDAvIne khAo ' (pR. 8 ) e prAcIna atithidevA bhava-sUtranA sAdo artha che. AvA sadguNAne vikAsa ja mAnava samAjane TakAvI rAkhe che. e adhyAtmika vikAsanI pUrva bhUmikA che, ' ( pR. 12 ) guNu vikAra * evuM ja ' amAripravartana' ahiMsAnA phelAvA viSemAM kahyuM che. ahiMsAdhanuM jAte AcaraNa karavu. eTalu` ja basa nathI, khIjAne paNa evuM AcaraNa karavA mATe preraNuA karavI joie (pR. 13 ) mana, vacana ane kAyAthI hiMsA na karavI, karAvavI ( pR. 14 ) AnuM tArkika kAraNa ApatAM lekhaka lakhe cheH--" dareka jagute jIvavu game che kAIne maravuM gamatuM nathI " (pR. 15 ) tethI paNa ahiMsA AcaravI jarUrI che. aitihAsika AdhAra laI kumArapALe ane akabare mAMsAhAranI manAi karelI te noMdhI lekhaka ApaNune pUchtA haiAya tema sekazAhImAM akabara ke kumArapALa jevo hukama bahAra pADavAmAM vI muzkelI hoya che te kahI de che. ( pR. 22 ) F For Private and Personal Use Only 'rAtA mahAvIra' ane ' zrama khelagADA' lekhakane saMzAdhakanI mAphaka UMDI kheAja karavAnuM game che tenA dyotaka che. baMne tIrtha che paNa enI vizeSatA batAvavAnI sAthe rAtA mahAvIranI pratimAnI nIce siMha kema mUkayeA haze te (pR. 143) ane bAhubalijInI pa sva. ra
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ka hariprasAda zi. joSI phUTanI UMcI pratimA parvatamAMthI kAtarelI che ema kahI tenA zilpa viSe vAta karatAM lakhe che. ' addabhuta ane apUrva evA upazamane, zAMti ane karuGgA, tyAgane ane virakti bhAva ' e pratimAmAM kaoNMgarelA che. ( pR. 179 )e pachI AkhA itihAsa zodhI zodhIne mUkayA che. cikhAdarAnI AMkhanI hAspITala 'mAM DaoN. dAzInu caritracitraNa khare ja praza`sanIya che. emanI sAdAI batAvavA relvenI musApharI karavAnI emanI rItanA prasaMga hadayasparzI che. sasthAne emaNe tathA emanAM dharmapatnI bhAnukhane jIvana samapI` devAnA niSNuya karyAM tene pazu lekhake sarasa rIte biradAvyA che. e lekhanA samApanamAM * AvI sAmAjIka sevAbhAvI sa'sthAonI mUlyavAna yogadAnanI eTalI ja jarUra rahevAnI ' ema kahI e saMsthAne uttama rIte biradAvI che. (pR. 131) khAlI'nA sabhara itihAsa e zIrSaka ja sUcave che ke himAlayamAM AvelI ramaNIya jagA 'khAlI'nI vizeSatAe emAM bharI paDI che. lekhaka tadhe che: himAlaya eTale ramya sthaLAnuM jANe saMgrahasthAna.' (pR. 97) alamADAthI 15 kI.mI. dUranuM khAlI sara henrI, vilsana, gAMdhIjI vijayAlakSmI paMDita, javAharalAla, bhAskara svAmI ane chelle navanItabhAi e devI rIte vikasAvyuM ane mA AnaMdamayI paNa tyAM padhArelAM vagere rasaprada che. ' " indirA gAMdhI 'lekhamAM tee lakhe che, ' zrImatI gAMdhI pracaMDa nArIzaktinAM pratIka hatAM ' (pR. 133) zakti kayAMthI AvI te temanA thaelA uchera dvArA batAvI lekhaka umere cheH mahApuruSAnI vacce ucharavuM e lAbha tA kharA. paraMtu potAnI svakIya kahI zakAya evI tejasvI pratibhA vinA ATalI siddhi sAMpaDe nahi ' (pR. 134) emanI pratibhAne temaNe aneka vizeSaNAthI navAjI che (pR. 136) chatAM teo temanA narasAM pAsAMthI paNa paricita teA che ja. paNa mANase te sArAM lakSaNe!mAMthI ja kheodhapATha leve joIene! e ja emanI sAcI zraddhAMjali hAya ! emanI ciratracitraNanI zakti bAdazAhakhAna 'ne apAyelI a`jalimAM pUra bahAramAM jAya che. svayaM sevaka tarIke nAMdheluM caherA para satata nirdoSa smita ' lekhakanu` mahAmUluM saMbhAraNuM che. (pR. 112) 98 varSanI vaye maraNane zaraNa thanAra e khudAi khidamatagArane thaelA anyAyane temaNe ahIM sarasa vAcA ApI che. ' saMta prakRtinA e mahAmAnava ' ( pR. 115) rAjanaitika bhUlAnAM je lAMbe gALe pariNAme dekhAya tenA udAharaNurUpa hatA. dharapakaDa vakhate bhArata mUka sAkSI banyu' (pR. 117) ema kahIne e mahApuruSane keTaluM du:kha thatuM haro tenA citAra ApI dIdhuM che. te ke javAharalAla naheru evA tathA bhArataratnanA IlkAba ApI bhArate emanuM e duHkha haLavuM karavAnA yatna karyAM e sArUM thayuM ane emanI tabIbI sAravAra chelle karI zakavA badala bhArata bhAgyazALI thayuM gaNuAya ema kahI aMjaline pUrNa karI che. mAdazAhakhAnanI A sa'grahanA sarvottama lekha kahI zakAya tevA je. kRSNamUrtinI vicAradhAgane spaSTa karatA lekha saue vAMTyA jevA che. che emanA mRtyu pachInI zraddhAMjali ja. 'eka pavitra prAna puruSanI For Private and Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghayAvalokana moTI khATa' (pR. 90)ne khAlI pUravAnA prayatnarUpe A aMjali hoya evo anubhava vAcakane thAya che. nevuM varSanI uMmare vicArazakti ane smaraNazakti eTalI ja sateja joIne sAnaMdAzcarya' anubhavatA (pR. 91) lekhaka nedhe che ke, " teo jyAM jAya tyAM vAtAvaraNamAM emanI pavitratAnI surabhi prasarI rahetI (pR. 92) emanI vicAradhArAne spaSTa karatAM lekhaka noMdhe che:-saca nibaMdha che, pArAvAra che, asIma ne sanAtana che, svAyatta che. enI kheja karavI hoya teNe dharma, saMpradAya, phirakA, paMtha, dharmagraMthe, dharmaguruo ItyAdinA sthaLa ke sUkSma baMdhanamAM rahevAnuM poSAya nahi. (pR. 95) chatAM lekhaka dharatInI vAstavikatA visaratA nathI ane tethI ja nedhe cheH "alabatta nIcenI keTalIka kakSAe vaTAvIne AgaLa nIkaLI cUlA uccatara AtmAo mATenI A vAta che. (pR. 96) Ama lekhane aMte je. kRSNamUrti viSe vAcakanA magajamAM temanA vizene spaSTa khyAla upasAvavAmAM lekhaka saphaLa rahyA che. Ama sadhaLA maLIne 14 lekhomAM vividhatA sAthe ekatAne taMtu vaNAelo jaNAya che. lakhAyuM che samaya, samaya para paNa emAMthI zrI ramaNabhAInI paNa eka AgavI chApa e UbhI thAya che ke teo vicAre che ghaNuM, ciMte che UMDa ane lakhe che sarvagrAhI. vaDodarA. DaoN. hariprasAda zi. joSI gatattvaciMtana : lekhikA : DaoN. surakSA esa. mahArAjA, prakAzaka : RtabharA prajJA TrasTa, elisabrija, amadAvAda, 1994, pR. 60, kiM. rUA. 15/ prastuta pustakamAM prAraMbhamAM gaMgetrIsthita svAmI zaMkarAnaMdanI zubhecchA ane zubhAziSa sahita zrI hariprasAda gaMgAzaMkara zAstrInuM Amukha prApta thAya che. zrI zAstrI yogya rIte noMdhe che ke " yama-niyama tathA Asana-prANAyAma vagere te yogasAdhanAnAM prAthamika sopAna che, yugamAM vizeSa mahatva che dhAraNA, javAna ane samAdhinuM...............saMta kavi choTama (1812-1885) gujarAtI padyamAM A baMne darzane--sAMkhya ane vegane saMkSipta paricaya srabodha zailImAM Ape che." (pR. 6). teo vadhumAM noMdhe che ke " zrI surakSAbahena mahArAjAnuM 'gatattvaciMtana" e viSayane bhAvavAhI pravAhI padyamAM sudha paricaya karAve che." (pR. 7), gaMgotrAsthita yogI AnaMdadhana svastivAkaSamamAM surakSAbahenane viduSI paMkitA kahetA garva anubhave che. te nivedanamAM lekhikAe ekarAra karyo che ke kavi boTamanA "gasAra' pustaka dvArA ja pitAne padya-gadyane vicAra spharyo che. ja veganuM mAhAsya darzAvatAM veganAM ATha aMgone paricaya karAvatAM lekhikA For Private and Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 'satra darzonAmAM yoganA kriyAkalApa ane; sezvara sAMkhyamAM izvaratattvanA tANAvANA anerA. ' 13 yogadazana prakriyA sAdhavAthI kevalyameAkSa prApta thAya che. (5 14) yoga ApaNuM keLavaNIzAstra che. aSTAMgayogamAM yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhine samAveza thAya che. prAraMbhanA cAra yoga dvArA manuSyanA naitika jIvananu ane zarIranuM dhaDatara thAya che, tyAra pachInAM be aMga cittanI kasarata che. svastha zarIramAM ja svastha citta sa bhavI zake che. ahIM kramazaH aSTAMgayoganu pagha-gadyamAM nirUpaNa thayuM che. uSA ema. pracArI .. ' mekSapada AtmAnusa'dhAna; kaivalyapada che parabrahmasthAna. . Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 33 gItAkAra samattvane yAga kahe che ane rUDha sajja evI che ke prabhu sAthe sayAga eTale yAga. sukhadu:khanA anubhava pramANe ApaNune khuzI-nAkhuzI thAya che. rAga-dveSa jevAM AMtara kAraNAne lIdhe manamAM uThega sthA kare che. ( pR. 16 ) * rAga, dveSa te asmitAthI, ane uparAma manasa cittathI ''. ( pR. 18 ) cittane rAga, dveSa ane ahaMkArathI rahita banAvavA puruSArtha karI ekAgra banAvavuM joIe, te ja AtmatattvanI oLakha thAya. vRttinuM niyamana karavAnI, tene rokavAnI zista eTale cega. Adhi, vyAdhi upAdhinI asa`sAramAM; satra prArabdhajALa kApe yoga ja nAna kSaNamAM ". ( pR. 20 ) For Private and Personal Use Only rAyeMganI sAdhanA siddha karavAthI sanAtana zAMtinI prApti thAya . ane yAgasAdhanAthI prApya vivekaja jJAnathI prArabdhakarmAMnA parihAra thAya che, sarva kameryA niSkAmabhAve izvarane samarpaNu karyAthI hradayamAM anero AnaMda upaje che. A kSaNe mananA samanaskayAga pUrNa bhAve pragaTa thAya che. " niSkAma karma aMtara zuddhi izvarAnusadhAna gati '' (pR. 30 ). gItAnA karma yoga nima LabhaktirUpa izvarapraNidhAna che. ahI pAta jala yAgadazana ane gItAnI vicArasaraNI ekarUpa ane gItA muja~~ abhyAsena tu kaunteya vairAgyeNa ca guhyate ( 6.35 ) jIvanakaLA jIvaMta vastuo sAthe saMbaMdhita che. yegasUtrakAra jIvanakaLAvidhAyakanAM e ja sAdhana batAve che: vairAgya ane abhyAsa. bairAgya eTale potAnA aMtaHkaraNa upara kAbU, A mATe keTalAMka tranA kaDaka zistarUpe pALavAnAM hoya che,
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra manthAlokana ' www.kobatirth.org tana, mana, vacanathI pAna niyama pALavAmAM proti, 1 pR. 32 " yogI taMdurasta ane lAMbu AyuSya bhogavI zake che je tene potAnA prANa upara saMpU kAbU rAkhatAM AvaDe teA. ahIM lakhyuM che ke vAyunI sthiratA ape AyuSya mAnavIne lAMkSu, yogI bhogave nirAgI jIvana jo vAyune bAMdhe. " ( pR. 38 ) yogano artha maharSi pataMjaline mana * yuk samAdhI ' che. arthAta yogasAdhanAnI caramasImA samAdhimAM che. samAdhi siddha thaye sAdhaka jIvanmukta yAgI khUnI kaivalyapada prApta kare che. " yAganuM hArda sArthaka samAdhimAM ' (pR. 54 ) aMtamAM gurumahimA varNa vI aSTAMgayeAgane amRtaphaLarUpe darzAvyA che. 66 'guru viSNuA yoga na siddha thAye...... (pR 60) prAcyavidyA mandira, ma. sa. vizvavidyAlaya, vaDedarA. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "" prastuta pustaka dvArA lekhikAe pataMjalinA agAdha jJAnasAgararUpa yAgasUtrane padya-gadyamAM sUtrAtmakarUpe rajU karyuM che. dhanyavAda. uSA brahmacArI mAtRbhUmi ( kaccha )nAM samagNA......1936......1-94 : lekhaka : lavajI arjuna rAThora, prakAzaka : DaoN. nalinI purahita, A-81, rAdhAkRSNapArka, akoTA sTeDiyama pAse, akATA, vaDodarA-390 002, 1994, pR. 7+ 117, ki. rUA. 35/-, prastuta pustaka gAMdhIvAdI, dezabhakta, samAjasudhAraka ane dha rakSaka evA lekhakazrI lavajI arjuna rAThoranAM suputro zrImati DaoN. nalinI purAhita dvArA prakAzita karavAmAM AvyuM che. A pustakamAM mAsika patrikA " nUtana prakAza " ane " kaccha kSatriya prakAza "mAM 1936 thI 1994 sudhImAM chapAyelA keTalAka lekhAtu" sakalana che. For Private and Personal Use Only prAkathanamAM temanAM putrI nalinIbena lakhe che ke " sAcA samAjasudhAraka, gAMdhIanuyAyI, yauvana-utsAhathI prerita ADa'barahIna, ati sAdhAraNa dekhAtA asAdhAraNuM puruSa che, '' tema ja, " ahiMsA--zAMtine pUjatA, gAMdhImaya banI mAtRbhUmi pUjatA, rAjArAma khanI strIone pUjatA, AlAyaka banI samAjane pUjatA, itihAsamaya banI saMskRtine pUjatA evA pitAne ' ame sau ' pUjatAM. " prAkathanamAM lakhAyelAM pratyeka zabdamAM putrInA pitA pratyenA prema, lAgaNI ane gauravanA bhAva vyakta thayA che,
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org uSA ema. prAcArI, kula egaNutrIsa lekhAM ekaseAsattara pAnAmAM samAviSTa karyA .. AjhAdInA samaya hAvAthI lekhakazrInI rageragamAM dezabhakti vAyela hatI. kaTTara gAMdhA anuyAyInI chApa temanA lekhAmAMthI upase che. te samaye comera gAMdhI juvALa phelAI gayA hatA. mAtRbhUmi pratye atUTa lAgaNI dharAvatA svadezapremI ane khAdIdhArI evA lekhakazrI kacchanA kheDAI gAmanA vatanI ane kaccha gurjara jJAtinA hatA. potAnI janmabhUmi kacchanA ane svajJAtinA utthAna mATe teo khUba sajAga hatA. zrI jAgRti, vidyArthI nA vikAsa ane temanA zikSaNu mATe temaNe khUba prayatna karelA. te adhazraddhAnA virodhI ane navadhaDataranA himAyatI hatA evuM temanA lekhAmAM pratibiMbita thAya che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ** '' samAjamAM strIonuM sthAna, taimatI jAgRti, vikAsa temaja zikSaNa viSe lekhaka ciMtita hatA. temanA lekhA jevA ke, " ApaNI jJAtimAM strIAnu sthAna, " kanyA zikSaNanI AvazyA ", ghUMghaTapaTa * vageremAM lekhake samAjamAM strInI durdazA joI duHkha vyakta karyuM" che, ajJAnatA ane nirakSaratAnAM paDaLAe strIonAM jJAnacakSune DhAM?! dIdhAM che. bhAvi prajAne susa'skRta anAvavA bahetAne saskArI ane jJAnI banAve, temane adhikAra mATe laDavA prerA. strIne gRhiNI mAtra na banAvatAM samagra vizvanI sAcI strIzakti banAvA. strI e puruSanI ardhAMganA che e dhruvasatya che. dIkarA ane dIkarI vacce bheda na rAkhavA jaNAvIne lekhaka tene anusaryo che. " ghU'TapaTa "mAM jaNAvyuM che ke lAja kADhavA jevI prathAe navoDhAnA jIvanane nAza karI rahI che e mATe tene bahiSkAra karo. lAjanI ' maryAdA 'mAM narI * mUrkhatA ' che tevuM tee jAve che. " kabIravaDa ane ' tAjamahAla '' lekhAmAM prakRti pratyenA prema vyakta thayA che. ' jJAtibaMdhunA vikAsArthe abhyudaya mADI ! ane vidyottejaka De ' ekatra karavAna 68 lekhakanA prayAsa nAtipratyenI temanI bhAvanA vyakta kare che. sujJa jJAtibaMdhuone ApaNo junI pravRttine punaruddAra " lekha dvArA sajAga karyA che. lekhake temanuM jIvana samAjanI unnatti mATe arpaNa karI dIdhuM che. " yugadharma pichAne '' lekhamAM pU. gAMdhIjInI 'hinda De' hAkalathI lokomAM AvelI svarAjya ane svadezInI bhAvanAnuM citra maLe che sAthe aMgrejI bhaNutara pratyenA aheAbhAva Ata thayAnI vAta jAvA maLe che. " ApaNI jJAti ane sa`skAritA ''mAM samAja pratyenI lAgaNI vyakata thai che. " mArA gAmamAM ' lekhake aMdhazraddhAne dUra karavA sAmUhika sAgatAnI himAyata karI che. " rAmagaDha mahAsabhAnA sa`skaraNA " ane " bhAI vizrAmabhAI bhavAna rAThoDa "mAM lekhakazrInI mukta gAMdhIvAdI, khAdIdhArI ane dharmarakSaka tarIkenI chApa UpasI Ave che. " "6 vidyArthIonA ghaDatara mATe sajAga lekhake koI kahezo ke, " hAlatA cAlatA " ApaNuAM chAtrAlayA, tenA Adarzo ane upayogitA 'mAM, temaja vidyArthImitrone 'mAM jaNAvyuM che ke bhAratanI AjhAdInA aitihAsikaja`gamAM vidyArthImitrone karaja viSe sabhAna karyA che. vidyArthIomAM nUtana cetanA jAgRta karatA samAjanI kalpanA karI che teA phariyAda paNu karI che ke AjanA yuvAnomAM khamIra ane bhAvanA esaratAM jAya che. temaja pagapALA pravAsa ane grAmyajIvananuM mahattva jaNAvyuM che. For Private and Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yathAvalokana zrI ka. kSa keLavaNI maMDaLanI kArya paddhati "mAM zrI rAmabhAI ane gaMgArAmabhAI varu jevA AjIvana sevAnA bhekhadhArI ane keLavaNInA kSetrane jIvananuM dhyeya banAvanArA maMDaLanA amadIpaka jevA be bhAIonI sevAone biradAvI che. "janmASTamI "mAM kRSNAvatArane mahimA batAvI jugAra ramavAthI parvanuM svarUpa badalAi jAya che tema sakheda noMdhyuM che. jagatamAM satya ane dharmane pAye nAkhanAra zrI kRSNanI jugAra ramIne samAje nirlajaja ThekaDI uDADI che ema nIDaratA pUrvaka chuM . . zrI lavajIbhAI rAThoranA bALapaNanAM saMsmaraNe ane jIvanaghaDataranAM prerakabaLAnI jhAMkhI " ApaNu chAtrAlaye, tenA Adarzo ane upayogitA"mAM thAya che. bhAvanagaranI suprasiddha dakSiNAmUrti nAmanI sva. pU. gijubhAInI svataMtra rASTriya saMsthAmAM bhaNelA lekhakazrI ahIM thayelI keLavaNInA sarvAgI vikAsanI gujarAtane navaghaDataramAM enA amUlya pradAnanI bhAvasabhara naMdha le che. je saMsthA nUtana keLavaNI ane navA vicAronI virodhI haze te kadI AgaLa vadhI nahIM zake tema lekhakazrI daDhatA pUrvaka jaNAve che. gAMdhIyuge dezamAM eka moTI krAMti ANI che. gAMdhIyugamAM dezanuM vaicArika bhAvanAtmaka ane saMskAritAnuM stara ghaNuM UcuM hatuM ema A pustaka darzAve che. achUta gaNAtA harijane paNa davAkhAnA ane maMdirone lAbha laI zakatA. zuddhabhAve karAyeluM koIpaNuM sevAnuM kAma ugI nIkaLe che ema anubhavanA AdhAre lekhakane pratIta thAya che. kacchabhUmimAM janmelA ane dhaMdhAthe bihAramAM sthAyI thayelA teo "bihAramAM chaThavratane mahimA " vaNave che. bihAranI saMskRti ane tyAMnA rItarivAja viSe vigate chaNAvaTa karI che. aMtima lekha " kacchaDo bAre mAsa ', ane "he bhagavAna ! A tAro kevo nyAya ! !"mAM pitAnI janmabhUmi kaccha pratyenI lAgaNI vyakata thaI che. kacchamAM dukALanI paristhiti Ine kudaratanI krUratAthI lekhakanuM hRdaya dravI UThe che. "kacchanA vividha darzana"mAM mAtRbhUmi kaccha taraphanI mamatA ane AkarSaNa vyakta thayAM che. prastuta pustaka svarAjya pahelAMnA bhAratanuM ane gAMdhIyuganuM AbehUba citraNa Ape che ane kacchanA spaSTa citAra rajU kare che. vividha viSayone AvarI letA lekho vidyArthIo, strIo ane dezanI jAgRti arthe TUMkAmAM ghaNuM jaNAve che. bhASAne lagatI bhalo vipula mAtrAmAM jovA maLe che. mudraNadoSanI khAmI hoI zake. suMdara ane AkarSaka Amukhacitra viSayane anurUpa gAMdhIyuganI jhAMkhI karAve che. lekhaka ane prakAzikAne dhanyavAda. uSA brahmacArI prAcyavidyAmandira, ma. sa. vizvavidyAlaya, vaDodarA. For Private and Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir devadatta jezI svAmI kRSNAnaMda saMpuTa-bhAga 2 : saMkalana-navInacaMdra ena. trivedI, pra. ka gunaMda pablikezana kamiTi, zAMti Azrama, bhAdaraNu (ji. kheDA), A. 1, 7 julAI 1990, pR. 6 + 445. (" svAdhyAya', pR. 30, aMka 3-4 nA anusaMdhAnamAM) prastuta saMpuTamAM svAmI zrI kacuniMdajInAM mULa aMgrejI pustako Light and Darkness, Pearls and Pebbles ane Incense SticksnA zrI hasamukha maDhIvAlAe karela bhAvAnuvAda ke anuvAda anukrame "taraMga ane taraNI', "kaI kaMkara, kaI metI" ane "dhUpazalAkA' nAme maLe che. lekhake " ApaNI vAta' e prastAvanAmAM vAcakane saddaguNemAM pravRtta ane durgaNomAMthI nivRtta thavAnI preraNA maLe te pitAnA aMgata anubhavomAM badhAne sahabhAgI banAvavAnI A namra ceSTAne phaLadAyI mAnavAnI bhAvanA pragaTa karI che. taraMga ane taraNI 1 "zilAkhaMDanA sAnnidhyamAM'- mIsa ketherIne svAmIjI zrI vizvapremane prazna karyo ke ApanI A atIndriya zakti viSe Apa zuM khulAso kare che ?" enA uttaramAM vizvapremanI ukita "atIndriyakathana, atIndriya zravaNa, sparzendriya jJAna, atIndriya dezavahana ityAdi ityAdi zakitao pratyeka jIvamAM vadhate-oche aMze janmathI ja paDelI hoya che, mAnavAmAM vizeSa"-mAnavajIvanamAM paDelI zakayatAo nidezI jAya che. 2 'abhUta pathadarzanamAM mRtAtmA joI, bolI zake che, patha pradarzana karI zake che ema pratipAdana thayuM che. nirbhayatAnI mUrti zAMtipurIjInuM vyaktitva adabhata che. De. damayaMtInA praznanA javAbamAM e pitAnuM purnajIvana kahe che. emanI sAthenI praznottarImAM dhArmika AdhyAtmika praznonI carcA che. jemAM "kharuM jotAM te nAstika " evI sApekSa saMjJA IzvaranA astitvanA nakAra karatAM vyakitanI mAtra vibhinna mAnyatAnuM ja sUcana vadhAre kare che." (pR. 39) jevo vidheyAtmaka vicAra rajU thayela che. zAMtipurIjI " apicata sudurAcArI 'nuM samarthana karatuM daSTAMta che. - 3 " samajadArInI samatulA 'mAM saMtuSita samajadArIvALI pArvatInuM vyaktitvanirUpaNa che. 4 lUMTaphATa karavA Avela yuvAnane, tenI kathanI sAMbhaLI, tene jIvanamAM TharIThAma karanAra hine ddhAraka hemAvatInuM vyakticitraNa 'abhaya ane anukaMpA mAM che, 5 rakSAnuM rakSAbaMdhana' jevAmAM rakSAbaMdhananA kAryakramamAM rahelI aupacArikatAnA citraNamAM lekhakanI avalokanazakita dhyAna kheMce che. gunegArone racanAtmaka srotamAM vALavA mATe pagalAM sUcavavA sAthe rIDhA gunegAra pratye kaDaka thavAnuM sUcana karyuM che. For Private and Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir thapAvalokana 6 duSTone sajA karavAnI kudaratanI akaLa lIlAnI vAta "lAMchananI lIlA'mAM che. 7 prabaLa vicAra vaDe azakathana zakaya banAvI zakAya che e vAta "praNavakumAra'mAM che, lekhakanA garbha rahasyajJAnane paricaya thavuM . 8 AdhAta ane Azcarya'mAM svArthasaMdhavananI vAstavikatAnuM citra che, pustakamAM atratatra mudraNadoSe che, koI kaMkara, kaI mitI A meja zekha bharelA ane rUpALA jIvanamAM, pratipaLa AvatA nAnAvidha paDakArone pahoMcI vaLavA mATe A pustakanI sAmAnya sAmagrImAM saMskArasudhAraka, bhUla sudhAraka, zikSaNAtmaka, AnaMdadAyaka, cetanadAyaka, muktidAyaka, unnatikAraka, protsAhaka, prakAzaka, uttejaka, udAharaNIya, AMkha ughADanAra, vikAsAtmaka, ane uddhAraka sUcanAtmaka to ahI tahIM paDayA che, te anyanA lAbha mATe A pustakanI eka hAthamAMthI bIjA hAthamAM pheravaNa karI, mane e rIte badale vALavA huM Apa saune vinaMtI karuM chuM." (pR. 110) prastAvanAmAM lekhakanA A zabdo pustakanA paricAyaka banI rahe che, 1 " avAja ene bhAgIdArane "mAM duSTa kArya karanAra kAyadA kAnUnanI pakaDamAMthI chaTakI jAya paNa kALAM karmone hisAba levAnI kudarata pAse AgavI kAryavAho che ja, e mukhya vicArane nirUpatI ghaTanA che. anyAyane badale levA anyAyakartAnA kuTuMbamAM janma lenA AtmAne kise vavAya che. 2 "AyakhuM eLe gayuM'nI zarUAta saMvAdathI che. koIkavAra bhUmikArUpe ciMtanathI te koIvAra pAtraparicayathI zarUAta hoya che; jIvana jevuM che tevuM ane sAthe sAthe kevuM hovuM joIe tenI vAta bAbukAkAnA vilakSaNa vyaktitvanA citraNe sAthe kahI jAya che, bAbukAkAne eka ja vAkaSamAM paricaya ApatAM lakhe che - "mAnasacikitsAnA vizArade mATe emane kisse kaThina koyaDA jevA hatA." (pR. 132 ) " ApaNe kharekhara nasIbadAra chIe ke bAbukAkA ApaNe karame bhAratanA annapradhAna tarIke nathI cAMTayA !" (pR. 1ra 7)mAM lekhakanI ramujavRtti jovA maLe che. vAcakanA pratibhAvo pratyenI lekhakanI sabhAnatA " he priya vAcaka ! javalle ja labhya evA A vicitra mAnava namUnAnI zakayatA vize tamArA manamAM zaMkA jAgatI hoya tema mane bhAse che, " ( pR. 129 ). 3 'pitRhatyA'-- phAMsInI sajA pAmanAra kadI gaNapata pitAnI hatyAnA gune kare che te zAthI te gaNapata pite ja kahe che. A kisse vAMcatAM zrI. jhaveracaMda meghANInA "mANasAInA dIvA'nuM maraNa thAye, svA 13 For Private and Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tti zI 4 " amarasihajI ane AtmadevajI'-adasya avAja taraphathI salAhasUcaka Adeza svapnamAM maLavAnI vAta che. AtmadevajI saMtane mukhe temanI jIvanakathanI rajU thaI che. amarasihajI ane AtmadevajI varacenI praznottarImAM dharma-adhyAtmane lagatA praznonI, mRtyu pachInI sthiti aMgenI carcA che lekhakanI upamA zaktinuM dRSTAMta-" mAre paga uparanI pakaDanuM baLa paNa eTaluM badhuM hatuM ke huM paNa lapasya ane chakAmakAnI jema ame banne jaNa gabaDayA." (pR. 153) praznottarImAM A vAkaya virodhAbhAsI jaNAya che -" navadIkSita sAdhusaMte ke jemAM eka bAju saMsArIo sAthe haLImaLI zaktA nathI ane sAthosAtha ekalA paNa raDI zakatA nathI, teo ararayamAM ke girikaMdaramAM ja che mAnava samAjathI alipta rahI zake che, ane tyAM vipula pramANamAM maLatAM khAdya kaMdamULa upara jIvana TakAvI zake che.'' (pR. 167) 5 'madharAtanI mayagaMdhA-nidrAsaMcAra daramyAna thatAM kAryo bhagavAna karI jAya che evI mAnyatA dharAvatI vyaktine kise ane te aMge khulAso Apyo che. ajJAnatAmAMthI kaprIta vadhe te IcchanIya che, je vicAra rajU thayo che. 'niHsaMtAna' mATe " aDadhI TikiTanA AzIrvAda vinAne pati patnIne parivAra ' jevo zabdaprayoga noMdhapAtra che. 6 * A uddhArakoDa!!'mAM devI puraSa tarIke jAhera thatA sAdhuonI yuktiprayuktio, sAdhusamAjamAM pravartatI badIo, dharmakSetra cAlatI gerarItio, hiMduAzramanI maryAdAo vagerenA vistRta citra sAthe hiMduupadezakonI pharaja tarapha nirdeza karyo che. A vAMcatAM svAmIzrI saccidAnaMdajI (bhaktinikatana Azrama, mu. daMtAlI, tA. peTalAda ) nI vicArasaraNInuM smaraNa thAya, 7 "camatkAronI cakkImAM' emAM keTalAka prasaMgo lekhake varNavyA che jemAM lekhakane camatkArI vyakti tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. lekhake e ghaTanAmAM camatkAranuM ApaNuM zI rIte thayuM tene vAstavika khulAse Ape che. vAstavaka paristhitinI spaSTatA karavAmAM lekhakanI saccAI, vinamratA, bauddhika abhigama ( Rationality) jovA maLe che. camatkAra aMga bahujana samAjanuM mAnasa pRthakakaraNa karyuM che. 8 "patita bane che punita'-satsaMga dvArA adhogAmImAMthI UrdhvagAmImAM rUpAMtara pAmelA "kaniSThabaMdhu' vRttAMta lekhana pUratuM A nAma) pote svAmIjIne potAnuM jIvanavRttAMta kahI saMbhaLAve che. pustakamAM AvAM anya daSTAMta paNa maLe che. "mane khyAla hato ke, (mArA jamApakSe rahelI A sajajanatA) durguNa, ahama ane krodhathI sabhara mArA jevA mAnavanI aniSTa pratiSThAne kAraNe samAjanA dhyAna upara bhAre ja AvatI, " (pR. 245) A vAkyamAM koMsamAM zabda mUkavAmAM bhUla che. dhUpazalAka 1 aha oya!'mAM tIrthasthaLonuM vAstavika citra ApavA sAthe prArthanAnI zakti vize paNa jaNAvyuM che. For Private and Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAlakana 2 " amara-ya-saMvAdamAM samagra dhArmika AdhyAtmika paristhitinuM vAstavika citra ane vyavahArajIvananA ghaNA praznonI carcA che. 3 "vArasanuM anumodana palakamAMthI'-bhaktibAnA pAtra dvArA ekAgrabhAve pAThavelA vicAro keTalA zaktizALI hoya che te kahI jAya che? pretAvAhananA prayoganI mAhitI lekhake ApI che. A paNa jANavA maLe che ke svapnamAM je dazya dekhAya che te vAstavikatAmAM paNa hoya che. e AkhI mane vaijJAnika prakriyAnuM ahIM daSTAMta maLe che chatAM svapna aMge anirNAyaka manaH sthiti rahe che tevo lekhake potAne anubhava kahyo che. vyakticitraNa sAthe maraNottara avasthA ane mRtAtmAnA baLAbaLa saMbaMdhI vigati ane e aMgenA saMzodhananI mAhitIthI sabhara A kisse che. 4 "zaMkha, rudrAkSa, vIza TikiTa" repravAsamAM thatI chetarapIMDIne kisso varNavAyo che. ApaNI dhArmika mAnyatAonA pharebI mANase ke lAbha letA hoya che tenI vigate vAta karatI vakhate vIza TikiTa lenAra mANUsa vize pRthakakaraNa kare che tyAre lekhakanuM sAmuhikazAstranuM jJAna pragaTa thAya che. 5 " tamAre tamane pharIthI maLe che tejabahAdura nAme badrIkedAranA majaranI pramANikatA varNavAI che sAthe lekhake enuM mAnasa pRthakakaraNa paNa karyuM che. * drAvaDI prANAyAma devatvanAM '-AzramamAM rAtre eTalA upara eka bhagavAMdhArIne nidrAvasthAmAM baDabaDATa karate lekhaka ja che. kamaLA ane jayarAma saMbaMdhe e baDabaDATa che. nidrAvasthAmAM, nazAmAM mAMtaramanamAM dabAIne paDelA vicAre, lAgaNIo anaicchika rIte vAcA pAmIne bahAra Ave che. gunegAro, manoraNa mANaso para e prakriyAnA viniyoganI vAta karI che. lekhaka bhagavAMdhArI caturAnaMda pAse jaI mAnasika saMdeza pAThave che, mAnasika saMdezAnI prakriyAnuM mahatva varNavI DokTara, nyAyAdhIza, zikSaka vagere vyavasAyanA mANasone mAnasika sucanaprakriyA aMge mArgadarzana ApyuM che. savAramAM caturAnaMda pitAnI hakIkata kahe che. dharma eka vyavasAya tarIke svIkAryo hoya evI vyaktinuM vyakticitra svAmI caturAnaMdanA mitra, Izvara sAyakala sToravALAmAMthI banI beThelA svAmI izvarAnaMdamAM jovA maLe che. je daMbhane eka mUlya tarIke sthApe che. te caturAnaMdane A dhaMdhAmAM jhaMpalAvavA kahIM e aMge mArgadarzana Ape che. enuM aThaMga ustAda tarIkenuM vyaktitva lekhaka AbAda upasAvI zakAya che. caturAnaMda e dhaMdhAmAM jhaMpalAvyA pachI zuM kare che tenI vigate vAta karI che. - gura-celA banene karmanuM phaLa maLatu' batAvyuM che. bannenI barabAdI darzAvI che. caturAnaMda pazcAtApa pachI pharIthI dUdhavALA tarIke jIvana zarU kare che. IzvarAnaMda pApanI zikSA bhogavyAnI kabUlAta kare che. lekhake paMcataMtra ane Arthara guTamenanI paMktio TAMkI che. zekasapiaranI bhAva aMgenI mAnyatA caturAnaMdanI mAnyatArUpe darzAvI che. For Private and Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1. *. www.kobatirth.org devadatta jozI . A sAthe keTalAkanA nAmanirdeza sAthe pokaLa khullA pADavAmAM lekhakanI nirbhayatA joi zakAya che. sAdhutvanI dIkSA levA AvanAra vyaktinI kaseATI karavAnI taMdurasta prathAnuM vajrAdArIpUrvaka pAlana thatu e divasAne yAda karI Aje sAdhuonI jamAtamAM lAliyA-"mAliyA pazu dAkhala thatA jAya e kamanasIkhI gaNAvI azaktimAna bhavet sAdhu' jevI paristhiti darzAvatAM vivekaSuddhi ane vairAgyabhAvathI rahita mANasA vepArI banI zake, netA nahIM; e lAko dvaMtarI zake, zIkhavI zake nahIM. (pR. 411) jevAM sUtrAtmaka vAkayo lakhyAM hiMdudharmanA adhaHpatananAM kAraNeA jaNAvI dhArmika sasthAAnI sthiti dhaMdhAnA dhAma jevI jAvI keTalIka bhekhadhArI AdhyAtmika vyakti, saMsthAe hajI che e hakIkatane protsAhaka gaNAvI che. pavitratA, dharma, sakhAvata ane bhagavAnane nAme hAlamAM cAlatA AvA tiraskaraNIya drAviDI prANAyAmA para hajI ya pUrNavirAma mUkI zakIe ema chIe evuM sUcana karyuM che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir e pachI pariziSTa-1 patro, jemAM svAmIjInA patromAMthI tAravelA azA che. pariziSTa-ra mAM praznottarI ane pariziSTa-kamAM pU. meTAnA janmadine svAmIjIe sapTembara 1987mAM navasArI khAte ApeluM pravacana che, sAthe svAmIjInA ' pATIdAra darzIna 'mAM prasiddha thayele lekha'stra uvAca : huM maruM chuM zA mATe ? ' Ameja karavAmAM AvyA che. pariziSTa-4 mAM chelle svAmIjInu" mULa aMgrejI kAvya * ciMtA ' ( anuvAdaka-hasamukha svAmI zrI kRSNAna dajIne zraddhAMjalirUpe zrI maDhIvALAe lakheluM dAtAAnI nAmAvalI che. maDhIvALA ) ane pa. pU. kAvya che. prAcyavidyA mandira, ma. sa. vizvavidyAlaya, pelesa geTa sAme, rAjamahela roDa, vaDodarA-390001. kRSNAnaMda pablioNzana kiMmaTa ane sakalana karanAra cho. navInacaMdra ena. trivedIne pharIthI hArdika abhinaMdana ApatAM AnaMda thAya For Private and Personal Use Only devadatta jozI
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAbhAra svIkAra: 2 phavikad friAnatotra : le. ane pra. Ara. ke. paTela, 2/3 gAyatrI epArTamenTa, navasArI, pR. 15, kiMmataH chApela nathI. 2 mAtRbhUminA saMsmaraNe : le. lavajI ajuna rAThora, pra. nalinI prakAzana, e-81, rAdhAkRSNa pArka, kATA sTeDIyama pAse, vaDodarA, pR. xi + 117, kiMmata: rUA. 35 = 00. 3 kile pAraDI etihAsika pariprekSyamAM : le. 2. nA. mahetA pra. DAhyAbhAi jIvaNajI paTela, "udyAna paMDita ', mu. po. killA pAraDI, ji. valasADa, 1993, pR. 28, kiMmataH chApela nathI. ja sAdhanadIpaka : saM. bhagavataprasAda 5. paMDayA, pra. akhila vizvAzrI vallabha prota sevA samAja TrasTa, "zAkuntala', para/ra vIranagara, vI. AI. pI. roDa, kArelIbAga, vaDodarA-18, 1995, pR. 56 + 16, kiMmata : rU. 20 = 00. pa "kAvyAnuzAsana "nuM alaMkAracUDAmaNi vRtti ane viveka vyAkhyA sAthe saMpUrNa adhyayana : le. ane che. amRta ena. upAdhyAya, bI/22, kRpA epArTamenTa, lAvaNya sosAyaTI pAse, vAsaNuM, amadAvAda-380 007, 1994, pU. 28 + 688, ki mata : rU. 105 = 00, lokamAnya TiLaka : le. mugaTalAla bAvIsI, pra. paricaya TrasTa, mahAtmA gAMdhI memoriyala bilDiMga, netAjI subhASa reDa, canIM reDa, muMbaI-400 002, 199pa, pR. 32, kiMmata : rU. 5 = 0 0." 7 suvAsa : kAvyasaMgraha : le, kAntilAla tripAThI (paDoLIvALA), pra. kAzmirA . tripAThI, savitA sadana, vADI hanumAna poLa, vaDodarA-390 217, 1995, pR. 140, kiMmata : rU. 25 = 00. - HuhIna guNAtI zojha : sa. jayaMta koThArI, pra. kalikAla sarvajJa zrI hemacandrA cA navajanma zatAbdI mRta saMskAra zikSaNa nidhi, lAlabhAI dalapatabhAIno vaMDo, amadAvAda-1, 1995, pR. 80 + 627, kiMmata : rU. 300 = 00. - saMta chandazA: le. ane pra. goviMdalAla zAha, 7, mukunda epArTamenTa, manoramA kelekSa, himmatalAla pArka pAse, AMbAvADI, amadAvAda-15, 1994, pR. 115, kiMmata rUA. 33 = 00. For Private and Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org sAbhAra svIkAra ** 10 edhamAlikA ( savitreyana ) : vivecaka-devadatta jozI, pra. zrI adhUta sAhitya prakAzana TrasTa, nAraMbha, pA. sAbara, vAyA kalezvara, 1996, pR. 19, kiMmata rUA. 1 = 07. 11 zrIsiddhahemacandrazabdAnuzAsanam : sa, ane pra, muni na_vijaya, C. na sauMdhavI, e-3, caMdanabALA epArTamenTa, vikAsagRhanI pAse, azeAkanagara, pAlaDI, amadAvAda, 1995, pR. 214+170, kiMmata rUA. 250= 00, : meM sukSma prakAzana, rara sarvAya kAmathI cala senTara, jI. pI. A. pAse, amadAvAda-380 001nA prakAzanA H Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 12 vedAMtiyacAra : le. hIrAbhAI Thakkara, bIjI AvRtti, 1994, pR. 128, ki`mata H rUA. 20=0. 15 13 karmanA siddhAMta : le. hIrAbhAI Thakkara, sAtamAM hai. hIrAbhAI Thakkara, sAtamI Rtti, pR. 1297, kiMmata : 31.28=00. 14. mRtyunuM mAhAtmya H 1. hIrAbhAI Dakkara, 10mI AvRtti, pU, hara, 'imanaH 31. 94=00. jIvana eka khela : rUA. 8 = 3, lai. kundanikA kApaDiyA, caudamI AvRtti, pR. 29, kiMmata 16 saphaLa jIvana jIvavAnI kaLA : le. mukunda pI. zAha, trIjI AvRtti, pR. 184, ki'mata : rUA. 60 = 00. 1 catanikA che. prIti zAha, trIjI AvRtti, pU. 128, kiMmataH |. 60=00, : For Private and Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Regd. No. 9219/63 Ar No 20556 ORIENTAL INSTITUTE mikoad, Opp. Saya Tower DARA 92 T. [ prAyavidyAmandiranI hastaprata kramAMka 20568 ne mukhapRSTha uparanuM nakazIdAra citra ] mudraka : zrI prahalAda nArAyaNa zrI vAstava, menejara, dhI ma. sa. yunivarsiTI opha baroDA presa (sAdhanA presa), rAjamahela roDa, vaDodarA; saMpAdaka ane prakAzaka : mahArAjA sayAjIrAva yunivarsiTI opha baroDA vatI DaoN. mukuMda lAlajI vADekara, upaniyAmaka, prAcyavidyAmandira, ma. sa. vizvavidyAlaya, vaDodarA-390 001, Disembara, 1995. For Private and Personal Use Only