Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE FREE INDOLOGICAL COLLECTION WWW.SANSKRITDOCUMENTS.ORG/TFIC FAIR USE DECLARATION This book is sourced from another online repository and provided to you at this site under the TFIC collection. It is provided under commonly held Fair Use guidelines for individual educational or research use. We believe that the book is in the public domain and public dissemination was the intent of the original repository. We applaud and support their work wholeheartedly and only provide this version of this book at this site to make it available to even more readers. We believe that cataloging plays a big part in finding valuable books and try to facilitate that, through our TFIC group efforts. In some cases, the original sources are no longer online or are very hard to access, or marked up in or provided in Indian languages, rather than the more widely used English language. TFIC tries to address these needs too. Our intent is to aid all these repositories and digitization projects and is in no way to undercut them. For more information about our mission and our fair use guidelines, please visit our website. Note that we provide this book and others because, to the best of our knowledge, they are in the public domain, in our jurisdiction. However, before downloading and using it, you must verify that it is legal for you, in your jurisdiction, to access and use this copy of the book. Please do not download this book in error. We may not be held responsible for any copyright or other legal violations. Placing this notice in the front of every book, serves to both alert you, and to relieve us of any responsibility. If you are the intellectual property owner of this or any other book in our collection, please email us, if you have any objections to how we present or provide this book here, or to our providing this book at all. We shall work with you immediately. -The TFIC Team.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaka-cAritra-cintAmaNi lekhaka DaoN. paM0 pannAlAlajI sAhityAcArya vIra sevA-mandira-TrasTa prakAzana
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthamAlA-sampAdaka va niyAmaka DaoN0 darabArI lAla koThiyA, nyAyAcArya sevA-nivRtta roDara, prAcyavidyA- dharmavijJAna saMkAya kAzI hindU vizvavidyAlaya, vArANasI-5 Ni samyakcAritra-cintAmaNi lekhaka DaoN0 paM0 pannAlAla sAhityAcArya TrasTa-sasthApaka AcArya jugalakizora mukhtAra 'yugavIra' * prakAzaka maMtrI, vIra-sevA-mandira TrasTa prApti sthAna vyavasthApaka, vIra sevA mandira TrasTa bI0 32 / 13 bI, nariyA kAzI hindU vizvavidyAlaya, vArANasI - 5 ( u0 pra0 } * prathama saMskaraNa 1660 * 1100 prati mUlya : paiMtIsa rupaye 5 mudraka : santoSa kumAra upAdhyAya nayA saMsAra presa bhadainI, vArANasI- 1.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya san 1983-84 meM vIra sevA-mandira-TrasTase hamane ATha granthoMkA prakAzana kiyA thA, jo sabhI mahattvapUrNa rhe| inameM samAdhimaraNo sAhadopakakA dvitIya saMskaraNa thaa| zeSa sAtoM grantha itaHpUrva aprakAzita racanAe~ thii| isa dRSTise yaha varSa TrasTake itihAsameM abhUtapUrva aura sukhada rhaa| saMyogase sAr3he pAMca hajAra rupayoMkA Arthika sahayoga bho prApta huaa| 1985-86 me hama koI grantha pAThakoMko nahIM de pAye, isake mukhya kAraNa the-banArasa choDakara zromahAvorajI jAnA aura vahA~ ke jainavidyA-saMsthAname cala rahe purANa koSake kAryameM mAnada sahayoga karanA tathA 18 disambara 1685 ko mero sahadharmiNo zrImatI camelobAI koThiyAkA TIkamagaDha (ma.pra.) me zvAsakA upacAra karAte hue dehAvasAna ho jaanaa| phira bhI hamane 1986-87 me karaNAnuyoga pravezikA, caraNAnuyoga pravezikA aura dravyAnuyoga pravezikA ina tona granthokA punarmudraNa karAyA, jinakI pAThako dvArA adhika mAMga ho rahI thii| DaoN. bhAgacandrajI 'bhAskara' ke sampAdakatva meM 'caMbappahacarita' kA jayapurase mudraNa karAneme avazya do-DhAI varSakA samaya lagA aura use pAThakoke samakSa hama vilambase rakha pAye, jisake lie kSamA-prArthI haiN| ___ Aja hameM samAjake khyAtiprApta vidvAna DaoN. paM0 pannAlAlajI sAhityAcAryako saMskRtame racita aura unhIke dvArA rASTrabhASA hindIme anUdita saiddhAntika kRti 'samyaka-cAritra-cintAmaNi' kA prakAzana karate hue harSa ho rahA hai| yaha caraNAnuyogase sambandhita sAdhu aura zrAvakake AcArako pratipAdikA eka mahatvapUrNa evaM maulika racanA hai| AzA haiM unakI yaha kRti munivRndo aura zrAvakoke lie bar3I upayogI siddha hogo aura ve ise cAbase par3heMge tathA apane AcArako samRddha bnaayeNge| smaraNIya hai ki sAhityAcAryajI dvArA racita samyaktvacintAmaNi aura samyagjJAna-cintAmaNi ye do racanAeM TrasTase pahale prakAzita ho cukI haiM, jo pAThakoMke lie bahuta pasanda AyI haiM aura paryApta samAdata huI haiN|
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 8 ) prasannatAko bAta hai ki isakI vistRta bhUmikA samAjake mAnya manISI zrImAna paM0 bra0 jaganmohanalAla jI siddhAntazAstrI ne likhakara TrasTako anugRhIta kiyA hai| isame paNDitajI ne eka aisI bAta likho hai, jo samAjake lie dhyAtavya hai / unhoMne likhA hai ki "aneka munisAghu kUlara, hITara, pAlakI, vAhana AdikA bhI upayoga karane lage haiM jo sarvadA viparota hai| isakA anta kahA~ hogA, yaha cintanIya hU~ / " Age likhA hai ki " sAdhuo va AryikAoko binA pAdatrANake paidala ho vihAra karanekI AjJA hai, IryAsamitikA pAlana karate hue, parantu pAlakokA upayoga karane vAlekI IryAsamiti kaise sadhegI ?" yaha vAstava meM muni saMghomeM bar3ha rahe zithilAcArapara unake dvArA prakaTako gayo gambhIra cintA hai / samAjako tatkAla isa dizAme ucita kadama uThAnA cAhie / anyathA yaha viSa-belA bar3hatI ho jAvegI / paNDitajIko yaha bhUmikA paThanIya evaM mananIya hai / DaoN0 pannAlAlajI eka sAdhaka kI bhAMti nirantara sarasvatI ko sAdhanA meM salagna haiM / isa sundara kRtiko prastuta karaneke lie hama unhe dhanyavAda dete hue unake dIrghAyu kI maMgala kAmanA karate haiM / AdaraNIya paM0 jaganmohana lAlajI zAstrIke bhI kRtajJa haiM, jinhoMne isa granthakI vicAra -pUrNa bhUmikA likhI / TrasTake sabhI sadasyo, pAThako aura sahayogiyoko bhI dhanyavAda hai / botA ( ma0pra0) 15-10-1688 binamra ( DaoN0 ) darabArIlAla koThiyA mAnada mantrI
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA prAcIna grantha-lekhanako bho prArambhika prakriyA yaho pAI jAtI hai ki graMthakAra usa graMyame varNita viSayokI saMkSipta rUparekhA anyake prAraMbhameM likhA karate the| use granthake pratipAdya viSayako sUcI kaha sakate haiN| isIkA Ajakala kucha vistRta rUpa ho gayA hai aura use bhUmikA, prastA. vanA, prAstAvika, prastavana upodghAta, prAraMbhika, do zabda, prAkkathana, Amukha Adi vibhinna nAmose ullikhita kiyA jAtA hai| zrI DaoN. darabArI lAlajo koThiyA-nyAyAcAryane jo vora-sevAmaMdira TrasTake mAnada maMtro tathA 'yugavIra-samantabhadra-graMthamAlA ke sampAdaka aura niyAmaka haiM mujhase prastuta grantha 'samyakancAritra-cintAmaNi' kI bhUmikA likhane kA Agraha kiyaa| maiMne unake Agrahako saharSa svIkAra kara samAjake prakhyAta vidvAn DaoN. paM0 pannAlAla jI sAhityAcArya dvArA likhita prastuta granthapara yaha bhUmikA likha rahA huuN| bhUmikA kA artha AdhArazilA hai| isa grathako AdhArazilA kyA hai, isakA pratipAdya viSaya kyA hai, lekhaka vidvAna ise likhaname kitane saphala hue haiM ityAdi aneka bAto kA spaSTokaraNa ho bhUmikA-lekhakakA dhyeya hotA hai| yaha eka prakArase granthakA paricaya tathA usako samAlocanAkA rUpa bhI bana jAtA hai| sAmAnya pAThaka ise paDhakara granthakA hadya jAna letA hai aura phira usako vistRta vyAkhyAko granthame par3hatA hai to use Ananda bho AtA hai tathA jJAna-vRddhi bho hoto hai| ___ samyaga-darzana, samyag-jJAna aura samyak cAritra jinAgamake pratipAca mukhya viSaya haiN| anekAneka grantha ina para jainAcAryoM dvArA praNIta hai| usI zRGkhalA meM DaoN. pannAlAla jI ke do grantha 'samyakatva-cintAmaNi' aura 'sajjJAna candrikA' iso granthamAlAse prakAzita ho cuke haiN| yaha tRtIya grantha 'samyaka-cAritra-cintAmaNi' bhI usose prakAzita ho rahA hai, yaha stutya hai| ye tIno kRtiyAM saMskRta-bhASAme tathA vividha chandomeM likho gaI haiN| isa granthameM 15 chandokA upayoga kiyA gayA hai, jisako sUco bho anyatra prakAzita hai| isa kRtime bhI pahaleko do rusiyoMke samAna mUla jinAgamake vividha grantho meM varNita ( upadiSTa )
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayako bahuta sAvadhAnIse nibaddha kiyA gayA hai| mUla granyakartA to isa yugame zrI 1008 bhagavAn mahAvIra ho haiM, unako divyavANoke anusAra gautama gaNadhara svAmone dvAdazAga rUpa racanAkI aura kAlakramase AcAryoMkI guru-ziSya paramparAme maukhika rUpame pradatta isa upadezame kSINatA Ato raho, taba aMga pUrva ke aMzamAtra jJAnako AcArya dharasenase unake do ziSyone prAptakara, jinake prakhyAtanAma bhUtibanI aura puSpadanta haiM, use pustakArUDha kiyaa| isI paramparAme aneka jainAcAryoMko aneka kRtiyAM granthake rUpame upalabdha haiN| uso jinAgamakI samAgata paramparAko surakSita rakhanekA yaha DaoN0 pannAlAlajokA suprayAsa hai| saskRta-bhASAme gadya aura vizeSakara padya-lekhana kAryame vartamAnake vidvatvargame DaoN. pannAlAla jo agraNI samyaga-darzana-jJAna-cAritra mokSamArga hai aura isake viparIta mithyAdarzana jJAna cAritra ho saMsArako paddhati ( mArga) hai| yaha bAta ratnakaraNDazrAvakAcArame apane prArambhika kathaname ho pUjya AcArya samantamadra svAmo likha gaye haiN| ___ jovake kalyANake lie ho samyag-darzanAdi tonakA varNana hai| inhe jinAgamame ratnatraya kahA gayA hai / yadyapi ye tIno Atma-guNa hai / jaba ki ratna, jinhe hIrA, pannA, maNi, mANikya Adi nAmose kahA jAtA hai, jaDa, acetana padArtha hai aura isa daSTise sacetanake zreSTha guNoko acetana ratloke sAtha jo yathArthame eka bhinna prakArake pattharake Tukar3e hai-samatA milAnA saMgata pratIta nahI hotA, phira AcAryoMne una tonoko ratnakI upamA dI hai, aisA kyo? yaha eka prazna to hai / vicAra karanepara yaha samajhame AtA hai ki yaha ajJAnI sasArI prANo nijako mahattAko bhUlakara ina acetana ratnoko sarvazreSTha mAnatA hai tathA isa mohI (mUDha ) ko isakI bhASAme hI ina tIno Atma-guNo kI mahattA samajhAnI hogo isake binA yaha unako kImata na karegA, isalie ratnoke sAtha samatA na hote hue bho samatA milAI hai| yaha bAta suprasiddha hai aura pratyeka prANoke anubhavagocara hai ki yaha saMsAra duHkhamaya hai aura sukhako prakriyAke viruddha hai| ata sabhI mata-matAntaro me mokSa nirvANa-zreya paramAtma-prApti Adike nAmapara saMsArake kAraNa-viSaya-kaSAyoko chor3akara sAdhanA karane vAle sAdhupada
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( N) dhAge hote haiM jo gRhasthAzramakA tyAga karate haiM / AcArya samantabhadrane likhA hai ki- saMsAra azaraNa hai, azubha hai, anitya hai, duHkharUpa hai tathA anAtmarUpa hai / isake viparIta saMsArase mukti zaraNarUpa hai, zubharUpa hai, nitya-sthAyI hai, sukharUpa hai tathA Atmake svasvabhAvarUpa hai / isI Atma-svabhAvakI prAptike lie samyam-darzana-jJAna-cAritra hai / ina tInoke aikyako hI mokSakA mArga kahA hai| eka-ekase yA do dose mukti sambhava nahIM hai, ata tInoMkI ekatAko hI umA svAmIne tattvArtha sUtra meM prathama sUtra dvArA mokSamArga pratipAdita kiyA hai| samyaktva cAroM gatiyoMmeM kina ho jovome pAyA jAtA hai. samyakjJAna bhI uso kAraNa ho jAtA hai, parantu samyak cAritra mAtra manuSya paryAyameM ho ho sakatA hai, anyatra nahIM / yadyapi deza-vAritra kisI kiso tiryaJcameM bhI pAyA jAtA hai, para usakI baDI viralatA hai aura vaha svarga jAnekA kAraNa banatA hai, mokSakA kAraNa nahI / sakala cAritra manuSyome uname bhI karmabhUmike manuSyoM meM pAyA jAtA hai / karmabhUmike bhI utsarpiNIke tRtIya kAlameM aura avasarpiNIke caturtha kAlameM ho sambhava hai - paMcama, SaSTha kAla meM nahI / jo apavAda-paddhatimeM paMcamakAlake prArambhame muktipadhAre ve bhI caturthakAla meM utpanna hue the| hA~ isa huNDAvasarpiNI kAlameM tRtIya kAlame bhI muktigamanakA apavAda pAyA jAtA hai, para sAmAnya niyama to yahI hai jisakA Upara vivaraNa kiyA hai / samyaka cAritra do rUpome dekhA jAtA hai, eka to Abhyantara pariNAma vizuddhike rUpameM aura dUsarA Antarika zuddhi vAleko bAhya kriyAke rUpa meN| Abhyantara cAritra ke sAtha-sAtha jo sAdhakakA bAhyAcaraNa hai vahI vyavahArase cAritra kahA jAtA hai kyoki vaha zarIrAzrita kriyA hai / prakArAntarase yaha kahA jA sakatA hai ki Antarika kriyA Atma-vizuddhi hai aura zArIrika kriyA usIkA bAhyarUpa hai / cUMki deha para hai ataH usako kriyA parAzrita hone se vyavahAranaya se cAritra hai aura Abhyantarazuddhi AtmapariNamana rUpa kriyA hai, ataH vaha nizcayase cAritra hai / nizcayacAritra mokSakA sAkSAtkAraNa aura vyavahAra cAritra usa abhyantarako zuddhikA kAraNa hai| yadi sAdhaka Antarika zuddhikA prayatna na kare aura mAtra bAhya AcAra AgamAnusAra bhI kare to usase mokSa nahI hotaa| iname sAdhya-sAdhaka bhAva ho to donoko bhI kAraNa mAna lete haiM / nizcayacAritrako muktikA sAkSAt kAraNa aura tarasAdhaka vyavahAra
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko paramparA kAraNa mAnA jAtA hai| tathApi Antarika zuddhike abhAvameM bAlakriyA mokSakA kAraNa nhiiN| prastuta granthameM vyavahArataH cAritrakA varNana hai jo sAdhakake lie anivArya hai| samyaka-bAritrakA lakSaNa "karmAdAna kiyo parama cAritram" kahA gayA hai bandhake kAraNa pAMca pratyaya mAne gaye haiN| unake nAma haiM-mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya aura yog| bhagavAna kevalIke bho pUrvake cAra pratyayo kA abhAva honepara bhI yogake sadbhAvame paramotkRSTa cAritra nahI mAnA gyaa| usake abhAvame ho ratnatrayako pUrNatA hai tabho tInoko ekatA hotI hai aura vaho mokSakA sAkSAt kAraNa banatA hai| ___ samyaktvake AdhArapara caturtha-guNasthAna hotA hai| pacamame mAtra dezacAritra hotA hai| muni avasthA SaSTha guNasthAnase lekara antima caudahaveM takako hai| iname 13vAM, 14vAM kevalo avasthAke haiN| iname chase bAharave taka guNasthAna chadmastha muniyoke hai| saptama ( sAtizaya ) apramattase 11ve taka upazama zreNo aura 7ve se 12veM taka kSapaka zreNI aiso do zreNI vibhAjita hai| kSapaka zreNo caDhane vAlA hI muktiko prApta hotA hai para upazama zreNo vAlA gira kara noce AtA hai| prastuta granthame ina sabakA vizada vivecana hai| sAmAnyataH dokSArthI AcAryake pAsa jAkara Atma-kalyANako bhAvanA prakaTa karatA hai tathA usakA mArga unase prApta karaneko icchA karatA hai| niyama yaha hai ki AcArya kalyANa ko pUrNa mahAvrata svarUpa sAdhucaryAkA svarUpa batAte hai aura use grahaNa karaneko anujJA dete haiN| yadi dIkSArthI munivratake pAlanakA sAhasa nahIM karatA-apano kamajorI prakaTa karatA hai taba AcArya use dezacAritra ( zrAvaka vrata) kA upadeza dete haiN| isoprAcIna Agama paddhatiko dhyAna meM rakhakara isa granthake lekhakane sarvaprathama sAdhu-dharmakA ho varNana kiyA hai| prathamAdhyAyameM sAdhuke mUlaguNoMkA varNana kiyA hai| dvitIya adhyAyose navama adhyAya taka manike pAMca prakArake sayamo 14 guNasthAno, 14 mArgaNAsthAno tathA 5 mahAvato, 5 samitiyoM kA vizeSa varNana karate hue prasamAnusAra vratoko 5-5 bhAvanAo indriya-vijaya sAdhuko eSaNA-dRtti SaTa-Avazyaka dhyAna, tapa anityAdi bhAvanAoMkA vistRta varNana kiyA hai| dazaveM adhyAyameM
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyikA kSulkaka-ailakakA bho varNana hai tathA myArahaveM meM sallekhanA tathA bArahaveM adhyAyameM zrAvaka-dharmakA varNana hai jisameM paMcANuvrata, tIna guNavata, cAra zikSAvata, pratoke atocAra tathA gyAraha pratimAmoke vratokA vivecana hai| terahaveM adhyAya meM vrato ke dhAraNa karane vAleke koMke kSayopazamAdi antaraMga kAraNokA varNana hai|| anta meM eka pariziSTa hai-zeSa kathana jo raha gayA hai use isame nibaddha kiyA gayA hai| isa prakAra yaha grantha teraha adhyAyome pariziSTake sAtha samApta hotA hai| grantha ke varNanoya viSayokA saMkSipta paricaya yahA~ karAyA gayA hai, vizada varNana to grantha me hai hI, usakA vistAra karanA anAvazyaka hai kucha varNita viSaya adhika spaSTIkaraNa cAhate haiN| unakI kucha carcA karanA yahA~ aprAsagika na hogaa| 1 vRkSa se toDe gae patra, puSpa, phala sacitta hai yA acitta isa para lekhaka ne vartamAna galata vyAkhyAo kA nirAkaraNa adhyAya 3, zloka 26 se 35 me vanaspatikAyika jIvokA varNana karate hue bhAvArthame kiyA hai ki eka vRkSame vRkSakA joba alaga hai aura usake AdhArapara utpanna hone vAle patto va phalome usakA jIva alaga rahatA hai " "... isa apekSA ve sacitta hai / "aadi| isapara yahAM kucha vizeSa vicAra kiyA jAtA hai| AcArya samantabhadra ne ratnakaraNDazrAvakAcArame spaSTa likhA hai"mUla-phala-zAka-zAkhA-karora-kanda-prasUna-bIjAni / nAmAniyo'ti so'yaM svittvirlodyaamuurtiH||" isame vRkSa ko jar3a, usakI zAkhA, patra-phala-phUla-kanda-boja sabako pRthaka-pRthaka sacitta mAnA hai aura inako kaccA arthAt binA agnipakya dvArA acitta kie khAne kA sacitta tyAga pratibhA vAleko spaSTa niSedha kiyA hai| isase vRkSame ye saba svayaM alaga-alaga jIva vanaspatikAyika macitta yoni me ho haiN| yaha Agama siddha hai| jina logoko mAnyatA isa prakArako banAI gaI hai ki manuSyake aMga-pratyaMgoko taraha ye vRkSa ke aga-pratyaMga hai ataH jaise nAnA ago vAlI manuSya dehame manuSyakA eka ho jIva hai aMga-pratyagokA alaga nahIM hai| yaho niyama vRkSa ke aMga-pratyagopara lagAnA cAhiye-yaha kathana sarvathA viparIta hai usake hetu nimna bhAMti hai
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ (1.) (a) ekendriyake aMgopAMga nAmakarmakA udaya nahI hotA ise gokarmakANDake ekendriya jovoke udaya yogya karmoM kI sUcIme par3hiye / na kevala vanaspatime kintu pRthivI, jala, vAyu, agni ina sabhI ekendriyome aMgopAMga nAmakarmakA udaya nahI hotA / isa sthitime patra-phala Adiko vRkSa, zarIrake aga pratyaMga mAnanA sarvathA Agama viruddha hai| (ba ) aMgopAga manuSyAdike TUTa jAnepara phira utpanna nahI hote, para vRkSoke patra, phala, puSpa prativarSa apanI Rtu para nae-nae hote haiN| atA isakI samatA bhI nahIM milatI, balki manuSyake putra, putrI Adiko taraha ye bho pRthak AtmA va pRthak zarIra vAle ho siddha hote haiN| sabhI Agama granthome uname pRthaka-pRthak jova hI mAnA gayA hai| (sa) yadi isakA vartamAna vijJAnako dRSTise bhI parokSaNa kiyA jAya to patra-puSpAdi pRthak jIva ho siddha hote haiN| kalakatAme sara jagadIzacandra basukI prasiddha vAnaspatika vijJAnazAlAme aneka jaina vidvAnokI upasthitime parokSaNa karAyA gyaa| yaha prayatna mere Agraha para sva0 bAbU choTelAla jI sarAvagI (belagachiyA ) ne karAyA thA, jisase eka ghAsake TakaDe ko toDakara mazIname phiTakara usakI zarorasacaraNa-kriyA dvArA spaSTa ho gayA thA ki TUTa jAne para bho isame jIva hai| yadyapi isapara aura bhI pramANa va parIkSaNa haiM tathApi yahAM itanA ho spaSTIkaraNa paryApta hai| jinAgama kI mAnyatAnusAra atithi savibhAga vratake aticArako vyAkhyA bho AcArya pUjyapAdane sarvArtha siddhime 'sacitta kamala patrAdau' zabda dvArA kamalapatra tathA Adi padase anya vRkSoke Te pattoko sacitta ho mAnA hai| DaoN0 pannAlAla jone ina pramANokA saMkSepame ullekha grantha me kiyA hI hai| ____ isa grantha ke tRtIya prakAzame lekhakane vartamAna zithilAcArapara bhI prakAza DAlA hai| likhA hai ki (a) AryikA vRddha bhI ho to bhI akelo sAdhuke samopa na jAya, do tIna milakara jAye aura sAta hAtha dUra rahakara ho dharma-carcA kare / isa AcAra sahitA kA pAlana karanA cAhiye-zloka 82, 83 // isa samaya kaI saMgha sAdhuoke aise haiM, jiname isakA pAlana nahIM hotaa| bali una saMghokA pUrA saMcAlana mahilAe~ hI karatI haiN|
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 49 ) saMgha savAla ke lie ve dhana-saMgraha karato haiM aura na kevala saMgha-sAdhuo para, saMgha ke AcArya para bhI apanA varcasva rakhatI dekho jAtI haiM / yaha sarvadA Agama viruddha kArya hai| jaina sAdhuo kI purAno paramparAmeM aisA eka bhI udAharaNa nahI hai ki mahilAeM saMgha-sacAlana karato ho dhana saMgraha karato ho aura saghasya sAdhuoke AhArake lie caukekI vyavasthA karato ho / ( ba ) isI tRtIya prakAzame aparigraha mahAvratakA svarUpa nirdeza karate hue vidvAna lekhakane zloka saMkhyA 63 se 100 takake artha meM likhA hai ki jo manuSya pahile parigrahakA tyAgakara nirgranthatAko svIkArakara pIche kisI kArya ke vyAja ( bahAne ) se parigrahako svokAra karatA hai vaha kUpase nikalakara puna: usI kUpame giraneke lie udyata hai ... | digambara mudrAko dhAraNakara jo parigrahako svIkAra karate haiM unakA naraka - nigodame jAnA sunizcita hai / 'yadi nirgrantha dokSA dhAraNa karane ko tumhAro sAmathya nahI hai to he bhavyottama / tuma zraddhAmAtra dhAraNa kara saMtuSTa raho / isa prakaraName lekhakane vartamAna jaina sAdhuoMmeM zibilAcAra kI baDhatI huI pravRtti para duHkha pragaTa karate hue usake niSedha karane ke lie sambodhana kiyA hai jo ati Avazyaka hai / sva0 bra0 gokula prasAda jo mere pitA the / sva0 paM0 gopAladAsajo baraiyA ke pAsa ve adhyayanArthaM morenA gaye the / unako eka noTabuka me gurujI dvArA kathita kucha gAthAe~ likho haiM / unameM eka gAyA isa prakAra hai bharahe paMcama kAle jiNamuddAdhAra hoI sagaMtho / tava yaraNasola NAso'NAyAro jAI so giraye // arthAt - isa bharata kSetrame paJcamakAlame jinamudrA ( nirgranthamudrA ) dhAraNakara puna. vaha muni sagrantha ( saparigraha ) hogA vaha apane tapazcaraNa aura zolakA nAza karegA tathA aisA anagAra (nirgrantha ) narakako prApta karegA / yaha prAcIna gAthA kiso prAcIna granthakI hai / granthakA nAma usameM nahIM hai / vidvAn lekhakakA kathana isa Agama-gAthA ke anusAra sarvathA saMgata hai| sAre zithilAcAra kI jar3a parigrahakI svIkAratA hai aura usake mUlame mahilAo dvArA saMgha-saMcAlana bhI eka jabaradasta kAraNa hai| isa
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 12 ) paddhatise paramparAkA nAza ho rahA hai aura anartha bar3ha rahe haiM / isa para aMkuza lage binA zithilAcAra dUra na hogaa| zvetAmbara paramparAke AcAra-granthome bhI aisA ullekha hai ki AryA ( sAdhvI) sau varSako umrako ho, usake samasta aMga kuSTharoga dvArA galita ho cuke ho to bhI sAdhuko usase ekAntame bAta bhI na karanA caahiye| isa zithilAcArakI baDhatI huI pravRttise aneka sAdhu kUlarahoTara, pAlakI, vAhana AdikA bhI upayoga karane lage haiM jo sarvadA viparIta hai| isakA anta kahA~ hogA, yaha cintanIya ho gayA hai| sAdhuo va AyikAoko binA pAdatrANake paidala hI vihAra karane kI AjJA hai IryAsimitikA pAlana karate hue, parantu pAlakokA upayoga karane vAlekI IryAsamiti kaise sadhegI? isapara bhI caturtha adhyAyake zloka 14, 15 me prakAza DAlA gayA hai| - brahmacArI pratimAdhAro zrAvaka bho nirjIva savArIkA upayoga karate hae bhI sajIva savArIkA tyAga karate hai| ve ghoDA bailagADI, tAgA, manuSyo dvArA khIce jAne vAle rikzA kA tyAga karate haiM kyoki inase pazuo aura manuSyoko kaSTa uThAnA paDatA hai taba pAlakIko kaise sAdhuke lie grAhya mAnA jA sakatA hai, jo cAra hAtha bhUmi nirakhakara pAva baDhAte evaM IryA samiti pAlate hai ? paJcama prakAzame indriya-vijaya para acchA prakAza DAlA gayA hai| janana-indriya aura rasanA-indriya ye do indriyoM ho manuSyako balavAna haiN| jananendriyapara vijaya prAptakara brahmacaryako svIkAra karane vAle mahApuruSoko rasanA-indriyapara bhI akuza lagAnA cAhie, yaha nitAnta Avazyaka hai| SaSTha prakAzame SaDAvazyakokA varNana hai| isameM eka jina stutime bhagavAna mahAborakI stutime nau padya tathA catuvizati stutike caubIsa padya bahuta sundara race gaye haiN| sAdhuoke sAtha hI zrAvakoko pratidina paDhane ke lie bahuta upayogI hai| isI prakAra pratikramaNa AvazyakakA varNana karate hue pratikramaNa pAThakI bho navIna racanA 25 padyome ko hai, jo bahuta upayogI hai| ___ saptama prakAzameM paJcAcArakA vizada varNana hai| voryAcArakA varNana karate hue vivikta zayyAsaname abhAvakAza, AtApana yoga tathA varSA yoga ina tIna tapasyAoMke svarUpakA yathocita nidarzana kiyA gayA hai|
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 13 ) aSTama adhyAyameM bAraha bhAvanAmokA sundara citraNa hai, jo vizada hai aura zrAvaka evaM sAdhuoMke liye upayogI pATha hai| navama adhyAyame dhyAnakA varNana hai| dasarvemeM AyikAoMke lie vidhi-vidhAna haiN| gyArahaveMmeM sallekhanAkA vidhivat varNana hai| __ gahasthAcAra (dezavrata) kA varNana 12veM prakAzameM kiyA gayA hai, jo ati saMkSepa rUpa hai| gRhasthAcArakA vizeSa varNana honA cAhiye thA, kyoMki gRhasthoMke lie pratipAdita sabhI granthomeM prAya 12 vrata, unake aticAra aura 11 pratimAokA saMkSipta vivaraNa ho pAyA jAtA hai| isakA kucha vizada varNana sAgAra-dharmAmRta aura dharmasaMgraha zrAvakAcArame avazya hai| Ajako AvazyakatA hai ki gRhaspake lie gRhasthAcArakA vizada varNana kiyA jAya / isase gRhasthokA jo ajJAna zithilAcAra yA anAcAra hai, vaha dUra hogaa| dUsare vartamAnake badale hue jamAneme gahastha apanA dharma kaise pAleM, use mArgadarzana milegaa| DaoN. pannAlAlajose merA anurodha hai ki ve gRhasthAcArakA vizada varNana karane vAlo eka pustaka alagase likha deve| terahaveM prakAzame saMyamAsaMyama-labdhikA sakSipta varNana hai / isa prakAra yaha grantha 13 prakAzo ( adhyAyo) meM samApta huA hai| antame pariziSTa jor3A gayA hai| isame ve viSaya nibaddha hai, jo yathAsthAna varNanameM chUTa gae haiM yA jinakA vizada varNana yA spaSTIkaraNa Avazyaka samajhA gyaa| DaoN0 zrI paM0 pannAlAlajo sAhityAcAryakA yaha prayatna aura parizrama saphala hogA aura pAThaka ise par3hakara lAbha uThAveMge isa AzAke sAtha virAma letA huuN| naganmohanalAla zAstrI zrI mahAvIra udAsIna Azrama kuNDalagiri siddhakSetra po0 kuNDalapUra (damoha ), ma.pra. 7-10-1988
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ lekhakIya vaktavya samyagdarzana dharmakA mUla avazya hai, para mAtra samyagdarzanase mokSarUpa phalako prApti nahI ho sakatI / mokSa prAptike lie to samyagdarzana aura samyagjJAna se samanvita samyak cAritrako AvazyakatA hai| jisa prakAra mUlako upayogitA vRkSako harA-bharA rakhaneme hai, usI prakAra samyagdarzanako upayogitA samyakcAritrarUpo vRkSako harA-bharA rakhane meM hai, isIliye umAsvAmI mahArAja ne 'samyagdarzana-jJAna-cAritrANi mokSamArga : ' sUtra dvArA samyagdarzanAdi ratnatrayako pUrNatAko ho mokSa mArga kahA hai / samyaktva-cintAmaNime samyagdarzanakA aura sajjJAna- candrikA ( apara nAma samyagjJAna- cintAmaNi ) meM samyag - jJAnakA vistArase varNana kiyA gayA hai / aba kramaprApta 'samyak cAritra-cintAmaNi' pAThakoke hAthame hai / isameM sakala cAritra aura vikala cAritrakA sAGgopAGga varNana kiyA gayA hai / samantabhadra svAmIne hiMsA, asatya, caurya, abrahma aura parigraha ina pA~ca pApoke tyAgako cAritra kahA hai / una pApokA sakaladeza parityAga karanA sakala cAritra hai aura ekadeza tyAga karanA vikala cAritra hai / sakala cAritra muniyoke hotA hai aura vikala cAritra gRhasthoke / sakala cAritrame pA~ca mahAvrata, pA~ca samiti aura tIna guptiyokI pradhAnatA hai, vikala cAritra me pAMca aNuvrata, tIna guNavrata aura cAra zikSAvratokA vaibhava hai / sakala cAritrake sAmAyika, chedopasthApanA, parihAravizuddhi, sUkSmasAmparAya aura yathAkhyAta ye pAMca bheda haiN| inameM sAmAyika aura chedopasthApanA cAritra chaThaveMse lekara navama guNasthAna taka hote haiM, parihAra- vizuddhi sayama chaThaveM aura sAtave guNasthAname hotA hai, sUkSmasAmyarAya, ekadazama guNasthAnameM ho hotA hai aura yathAkhyAta saMyama gyArahave se lekara caudahave guNasthAna taka hotA hai / caudahaveM guNasthAna meM jaba parama yathAkhyAta cAritra hotA hai taba tatkAla mokSako prApti ho jAtI hai| usake vinA dezona koTi varSa taka yaha mAnava sasArame avasthita rahatA hai / vikala cAritra ( deza - cAritra ) eka paJcama guNasthAna meM hI hotA hai| prArambhake cAra guNasthAna asaMyama rUpa haiN|
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 15 ) AgamameM cAritrako bar3I mahimA batalAyo gaI hai| usase mokSako prApti hotI hai| yadi usameM nyUnatA rahe to usase vaimAnikadevako Ayu baMdhatI hai| sakalacAritrakI bAta dUra rahI, dezacAritrakI bho itanI prabhUtA hai ki usase bhI devAyukA ho bandha hotA hai| jisa jIvake devAyuko choDakara anya kiso AyukA bandha ho gayA hai usake usa paryAyameM na aNuvrata dhAraNa karaneke bhAva hote haiM aura na mahAvata dhAraNa karane ke| narakAyukA bandha prathama guNasthAna taka hotA hai, tiryaJca AyukA bandha dvitoya guNasthAna taka hotA hai| tRtIya guNasthAnameM kisI bhI AyukA bandha nahIM hotaa| caturtha guNasthAnameM deva aura nArakoke niyamase manuSyAyukA aura manuSya ke caturthase lekara saptama guNasthAna taka devAyukA ho bandha hotA hai| tiyaMJcaka caturtha aura paJcama guNasthAnomeM devAyukA bandha hotA hai| aSTamAdi guNasthAnoMmeM kisI bhI AyukA bandha nahI hotaa| AyukA bandha kiye binA jo manuSya upazama zreNo mAMDhakara ekAdaza guNasthAna taka pahuMca jAtA hai vaha kramazaH patana kara jaba saptama yA usase adhovarjI guNasthAnomeM AtA hai tabhI AyukA bandhakara tada. nusAra utpanna hotA hai| avirata samyagdRSTi jIvake guNazreNo nirjarA sadA nahI hotI jaba svarUpakI ora usakA lakSya jAtA hai taba hotI hai| parantu samyak darzana sahita ekadeza cAritrake dhAraka zrAvaka aura sakala-cAritrake dhAraka muniyoke nirantara hoto rahatI hai| samantabhadrasvAmIne samyagdarzana, samyagjJAna aura samyak cAritrako prAptikA krama tathA uddezya varNana karate hue likhA hai mohatimirApaharaNe darzana lAbhAdavAptasaMjJAnaH / rAgadveSanivRtyai caraNaM pratipadyate saadhuH| arthAt moha ( mithyAtva ) rUpI andhakArakA nAza honepara samyagadarzanake lAbhapUrvaka jise samyagjJAna prApta huA hai aisA bhadra pariNAmI jIva rAmadveSako dUra karane ke lie samyak-cAritrako prApta karatA hai| karaNAnuyogake anusAra jisa jovake mithyAtvake sAtha anantAnubandhI catuSka apratyAkhyAnAvaraNa catuSkakA anudaya hai aura pratyAkhyAnAvaraNa catuSka tathA sajvalana catuSkakA udaya hai usake dezacAritra hotA hai aura jisake mithyAtvake sAtha anantAnubandhI catuSka apratyA.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 16 ) syAnAvaraNa catuSka aura pratyAkhyAnAvaraNa catuSkakA anudaya tathA sajjvalana catuSka eva hAsyAdika nau nokaSAyokA yathAsambhava udaya rahatA hai usake sakalacAritra hotA hai / sajjvalanacatuSkakI bhI tIvra, manda aura mandatara avasthAe~ hotI haiM / SaSTha guNasthAna se lekara dazama guNasthAnataka inakA yathAsambhava udaya rahatA hai aura udayAnusAra guNasthAnokI vyavasthA banatI hai / koI bhavabhramaNazIla bhavya mAnava jaba nirgranthacArya ke pAsa jAkara digambara dIkSA kI prArthanA karatA hai to usako bhAvanAkA parIkSaNakara AcArya digambara sAdhuke mUlaguNokA varNana karate haiM - pA~ca mahAvrata, pA~ca samiti, paJcendriya, vijaya, chaha Avazyaka aura Acelakya Adi zeSa sAta guNa, saba milakara unake 28 mUlaguNa hote haiM / isa grantha meM mUlAcAra Adi granthoke AdhArapara ina mUlaguNokA vistRta varNana kiyA gayA hai| munivratameM dRr3hatA prApta karane ke lie anityAdi dvAdaza anuprekSAokA bhI kathana kiyA gayA hai| svAdhyAyakI paripakvatAke liye mArgaNA aura guNasthAnokI bhI kiMcit carcAko gaI hai| mohanIya karmakI upazamanA aura kSapaNAvidhikA bhI alpa pratipAdana kiyA gayA hai / SaDAvazyakokA varNana karate samaya samAja, vandanA, stuti, pratikramaNa pratyAkhyAna aura kAyotsargako vistRta carcA kI gayI hai| isake pAThabhI vividha chandome race gaye hai, jinhe layake sAtha paDhanepara baDA Ananda AtA hai| isI prakAra AryikA dIkSAkI prArthanA karanepara AryikAoke kartavyakI vidhi pradarzitakI gayI hai / antame zrAvakadharmakI utpatti aura pravRttikA varNana kiyA gayA hai| pariziSTa meM aneka upayogI viSayokA saMkalana hai / pANDulipi taiyAra honepara ahArajIme cAturmAsake samaya pUjyavara AcArya vidyAsAgara jIke pAsa vaha parIkSaNArtha bhejI gaI thI / prasannatA kI bAta hai ki unhone bra0 rAkeza jIke sAtha isakA AdyopAnta vAcana kara jo sazodhana yA parivartana sujhAye the, yathAsthAna kara diye gaye / isa samyak cAritra-cintAmaNikI racanA khuraIko vAcanAke bAda huyI / ata. vAcaname rakhe gaye kaSAyapAhuDa, pustaka 13 kI carcAose yaha grantha prabhAvita hai / kaSAya pAhuDake kucha sthala zaMkA-samAdhAna ke rUpameM uddhRta bhI kiye gae haiN|
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 17 ) vora-sevA-mandira-TrasTase usake mAnada maMtrI zrI meM0 darabArIlAla jo koThiyA dvArA samyagdarzana aura samyagjJAnakA nirUpaNa karane vAle samyaktva-cintAmaNi aura samyajJAna-cintAmaNi ye do anya pahale prakAzita ho cuke haiM, jo vidvajjanoMke dvArA samokSita aura samAdata hue haiN| aba usI TrasTase unhI DaoN0 koThiyAjIke dvArA isa samyakcAritra-cintAmaNikA bhI prakAzana ho rahA hai| isakI prasannatA hai| granthakA pratipAdya viSaya jina mUlAcAra, mUlArAdhanA tathA kaSAyapAhuDa Adi siddhAnta-granthoMse liyA gayA hai, maiM unake racayitAoMkA vinIta AbhArI huuN| padya-racanA aura tattva-nirUpaName huI truTiyoMke liye vidvadvargase kSamAprArthI huuN| inheM ve sauhAdabhAvase par3heM aura sUcita kareM ki isame Agamake viruddha to kahI kucha nahIM likhA gayA hai| tInome lagabhaga sADhe tIna hajAra zlokoMkI racanA vividha chandome huI hai| yaha mere jovana-nirmAtA pUjyavara gaNezaprasAdajI vIke zubhAzIrvAdakA ___ granthakI bhUmikA jainAgamake marmajJa paM0 jaganmohanalAlajI zAstrIne likhaneko kRpA kI hai| etadartha unakA aabhaarohuuN| anyakA prakAzana vIra-sevA-mandira-TrasTake mAnada maMtrI DaoN. darabArolAlajI koThiyAke saujanyase sampanna huA hai, ataH unake prati AbhAra prakaTa karatA huuN| vinIta pannAlAla jaina zrI varSI di0 jaina gurukula pisanahArIkI mar3hiyA, jabalapura varNI jayanti-Azvina kRSNa 4 vIrani0 2515
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNimeM prayukta chanda 1. upajAti 2. vasantatilakA 3 sragdharA 4. anuSTup 5 bhujaGgaprayAta 6. AryA 7. zAlinI 8. indravajJA 6 vaMzastha 10 drutavilambita 11. mAlinI 12. svAgatA 13 hariNI 14 zAda lavikrIDita 15 pramANikA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya viSayAnukramaNikA prathama prakAza maGgalAcaraNa aura grantha- pratijJA cAritrakA lakSaNa cAritrako prApta karanevAlA manuSya muni dIkSA lenevAle manuSyakI guruse prArthanA prArthanAke uparAnta guruko svIkRti pA~ca mahAvratokA saMkSipta varNana pA~ca samitiyokA saMkSipta svarUpa pA~ca indriyavijayakA nirUpaNa chaha AvazyakoMkA kathana zeSa sAta mUlaguNokA varNana dIkSArthIkA digambara-dIkSA grahaNa karanA dvitIya prakAza maGgalAcaraNa cAritra prApta karanekA adhikArI saMyama labdhiko prApta karane vAle puruSake karaNa tathA karaNokA kArya, saMyama ke bheda sAmAyika aura chedopasthApanA cAritrakA svarUpa parihAravizuddhi saMyamakA varNana sUkSmasAmparAya sayamakA varNana yAkhyAtacAritrakA varNana saMyamase patita hokara punaH saMyama prApta karanevAle suniyoke karaNokA varNana pratipAta, pratipadyamAna aura tadvyati rikta sthAnokI paribhASA mohanIya karmakI upazamanAkA varNana zloka 1 6 - 12 13 - 17 18-22 22 - 25 26 - 31 32 - 37 38 - 45 46 - 53 54 - 64 65 - 71 Be 8 1 2-5 J 6 12 13 - 15 16 - 20 21 - 26 26 - 28 26 - 30 31 - 35 36 - 40 Shu 1-2 2-3 3 4 4-5 5 5-6 7 7-8 6 6- 10 10- 11 8 www 12 12 12 - 13 13 - 14 14 15 15 - 16 16 16 - 17 17- 16
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ zloka 9. 41-44 45-62 16-22 63 -70 71 22 - 23 23 - 25 25 - 26 2 26 - 27 27 27 - 28 28 - 26 apUrvakaraNa guNasthAname hone vAle kAryakA varNana anivRttikaraNa guNasthAnakA kArya mohanIyakarmako kSapaNAvidhike antargata kSAyikasamyagdarzana prApta karanekA kathana cAritramohanoyako kSapaNAvidhikA varNana prakaraNakA samAropa tRtIya prakAza maGgalAcararaNa mahAvatAdhikArake antargata mahAvratakA lakSaNa aura unake nAma ahiMsAmahAvatakA svarUpa jovako jAtiyokA varNana, tadantargata narakagatikA varNana tiryaJcagatisambandho jovokA varNana pRthivI, jala, agni aura vAyukAyika jIvoke vizeSa prakAra vanaspatikAyika jovoke prakAra trasajovokA varNana satyamahAvatakA varNana, tadantargata asatyake cAra bheda ajJAnajanya aura kaSAyajanyakI apekSA asatyake do bhedokA varNana acauryamahAvratakA varNana brahmacaryamahAvratakA nirUpaNa aparigrahamahAvratakA varNana aparigrahamahAvratameM doSa lagAne vAle ____ muniyoMkA varNana ahiMsAmahAvatako pA~ca bhAvanAe satyamahAvratako pA~ca bhAvanAeM macauryamahAvatako pAMca bhAvanAeM 22 - 25 26 - 35 26 - 30 30 - 32 32 - 33 36-14 45 - 51 33 - 34 52 - 62 63 - 71 34 - 36 36 - 37 - 36 36-40 72-83 84-62 40-41 3 - 100 101 - 103 104 105 - 107
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya brahmacaryamahAvratakI pAMca bhAvanAeM aparigrahamahAvratako pAMca bhAvanAeM mahAvratAdhikArakA samAropa caturtha prakAza maGgalAcaraNa samiti varNana samitikA varNana bhASAsamitikA varNana eSaNAsamitikA svarUpa mAdhukarI vRttikA nirUpaNa gocarIvRttikA svarUpa agniprazamanI vRtti gataMpUraNa vRtti akSamrakSaNa vRtti AdAnanikSepaNasamiti vyutsargaM samiti samiti adhikArakA samAropa paJcama prakAza (21) maGgalAcaraNa indriyavijayanAmaka mUlaguNAdhikAra ke antargata sparzanendriyavijayakA varNana jihvA - indriyavijayakA varNana ghrANendriyavijayakA varNana cakSurindriyavijayakA varNana karNendriyavijayakA varNana indriyavijayAdhikArakA samAropa SaSTha prakAza maGgalAcaraNa AvazyakazabdakA nirukta artha samatA AvazyakakA varNana vandanA AvazyakakA varNana f 108 - 113 114 - 115 116 - 117 2 C 4-15 16 - 27 28 - 35 36 - 38 36 - 42 43 - 45 46 47 ed 1 3 48 - 51 52 - 65 66 - 66 70 - 1 As E 9 - 17 18 25 26 - 30 31 - 37 38 1 6 - 14 15 - 31 pRSTha 42 - 43 44 45 m 44 44 45 - 46 46-47 48 - 46 46 46 - 50 50 z 50 - 51 51 - 53 53 53 34 54 - 55 55 - 56 56 - 58 57 - 56 58 - 56 56 OMOM 58 60 62 - 63 63 - 67
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67-74 86-87 37 stuti bAvazyakakA varNana 32-63 pratikramaNa AvazyakakA svarUpa 64-72 pratikramaNakA pATha 73-88 pratyAkhyAna AvazyakakA varNana 86-100 kAyotsarga AvazyakakA varNana 101 - 117 kAyotsargake cAra bheda 118 - 116 kAyotsarga sambandho 32 doSa aura adhikArakA samAropa 120 - 121 saptama prakAza maGgalAcaraNa paJcAcArake nAma tathA svarUpakA varNana darzanAcArakA varNana 12-22 samyagjJAnAcArakA varNana vinayAcArakA varNana upadhAnAcArakA varNana 41-43 bahumAnAcArakA varNana 44.1 anivAcArakA varNana 50-52 vyaJjanAcArakA varNana arthAcArakA varNana ubhayAcArakA varNana 55-56 cAritrAcArakA varNana 57-60 tapa AcArakA varNana AbhyantaratapokA varNana-tadantargata prAyazcitta tapakA nirUpaNa 73 - 84 vinaya tapakA varNana vaiyAvRtya tapakA varNana svAdhyAya tapakA varNana 61-66 vyutsarga tapakA varNana 100 - 101 dhyAna tapake antargata ArtadhyAnakA 102-106 raudradhyAnakA varNana 107-100 Vinay 61-72 100 85-86 100 100 101-102 102 | sbgl| 102 - 103 103
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 23 ) - 105 12-21 108 dhamyaMdhyAnakA varNana 10-110 103 zukladhyAnakA varNana 111- 113 103 - 104 tapAcArakA samAropa 114 - 116 104 vIryAcArakA varNana 117 - 124 105 - paJcAcAraprakaraNakA samAropa 125 aSTama prakAza maGgalAcaraNa anuprekSAdhikArake antargata anityAnuprekSAkA varNana 2-11 106 - 1.7 azaraNAnuprekSA sasArAnuprekSA 22 - 32 106 ekatvAnuprekSA 33 - 42 110 - 111 anyatvAnuprekSA 43 -52 112 - 113 azucitvAnuprekSA - 62 - 114 AsravAnuprekSA 63 - 72 114 - 115 saMvarAnuprekSA 73 - 3 115 nirjarAnuprekSA 85-63 117 - 115 lokAnuprekSA 65 - 103 118 -116 bodhidalabhAnuprekSA 104-113 116 - 120 dharmAnuprekSA 114 - 123 120 - 121 anuprekSAdhikArakA samApana 124 122 navama prakAza maGgalAcaraNa 122 cittako sthiratAke liye dhyAnako sAmagroke antargata gatimArgaNAmeM guNasthAna 2-6 122 - 123 indriya aura kAyamArgaNAko apekSA guNasthAna kA varNana 10-12 125 yogamArgaNAmeM guNasthAna 13 - 16 124 - 125 veda, kaSAma aura yoga mArgaNAmeM guNasthAna 20-23 125 - 126 saMyamamArgaNAmeM mugasyAna 24-27 1 26 varzana, lezyA aura bhavyatva mArgamA guNasthAna 28-3 // 125 - 127 122
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya samyaktva, saMjJo aura mAhAraka mArgaNAmeM guNasthAna 32-38 mArgaNAoMmeM samyagdarzanakA varNana karate hue gatimArgaNAkI carcA 36-45 indriya, kAya, yoga, veda aura jJAnamArgaNAko apekSA varNana 46-56 126 - 130 saMyama, darzana, lezyA, bhavyatva, samyaktva saMzo aura AhAra mArgaNAkI apekSA varNana 57 - 64 130 - 131 dazama prakAza maGgalAcaraNa 1-2 132 AyikAokI vidhi 3 -5 133 bhavyastriyoMke dvArA AryikAdIkSAkI prArthanA 6-14 133 - 134 garune kyA kahA? 15 - 17 133 - 134 gurudvArA AyikAoMko vidhikA varNana 18-26 135 - 136 kSullikAoke vratakA varNana 30 - 32 136 garukA upadeza pAkara bhavyastriyoke dvArA AyikAdIkSAgrahaNakA varNana 33 - 37 136 - 137 ekAdaza prakAza maGgalAcaraNa 1 138 sahalekhanAkI upayogitA 2-11 138- 136 sallekhanA dhAraNa karanekA kAla aura usake bheda 12 - 20 136 - 140 sallekhanAke liye niryApakAcAryakI upayogitA 21 - 24 kSapaka dvArA niryApakAcAryase prArthanA 25 - 31 / - 142 niryApakAcAryake dvArA kSapakako sambodhana 32 - 41 sallekhanA varNanakA samAropa 143 hAvarA prakAza maGgalAcaraNa 144 dezacAritra varNanakI pratijJA 3-5 145 - 155 pAMca aNuvratokA varNana 6 - 14 155 tona guNavatokA varNana 15-25 156-155 141 153
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zloka pRSTha 25 - 38 15 - 148 146 V Me Kc CWMC 152 (25) viSaya cAra zikSAktokA varNana aticAra varNanako pratijJA tathA ___ samyagdarzanake aticAra ahiMsANuvratake aticAra satyANuvratake aticAra acauryANavatake aticAra brahmacaryANuvratake aticAra parigrahaparimANavatake aticAradigvatake aticAra dezavatake aticAra anarthadaNDavatake aticAra sAmAyikavratake aticAra proSadhopavAsake aticAra bhogopabhogaparimANake aticAra atithisavibhAgavatake aticAra sallekhanAke aticAra vrata aura zIlakA vibhAga jinapUjA AdikA nirdeza jinavANoke prasArakA nirdeza pratimAokA nAmanirdeza darzanikazrAvakakA lakSaNa vatika Adi pratimAoke lakSaNa uddiSTa-tyAga pratimAkA vizeSa nirdeza zrAvakadharma prakaraNakA samAropa prayodaza prakAza maGgalAcaraNa dezacAritra dhAraNa karaneke liye antaraGga kAraNabhUta koko dazAkA varNana upazAmanAkA lakSaNa aura bheda sthiti upazAmanA, anubhAga upazAmanA aura pradeza upazAmanAkA lakSaNa 146 42 - 431 45 - 16 146- 150 150 50-51 150 52-53 151 54-55 151 152 56-61 62-63 153 153 153 70-71 154 154 - 155 76 154 - 155 77-76 155 80 - 87 155 - 156 85-63 156 - 157 64 - 100 157 - 158 101-106 156 - 160 110 - 120 160 - 161 121 - 122 161 Wam w 1 162 162 6-12 163 - 164 13-23 164 - 165
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26 ) viSaya dezacAritra dhAraNa karanemeM karaNokA vizeSa nirdeza adhaHpravRtta Adi karaNokA kArya dezacAritra ke guNasthAnakA nirdeza dezacAritra dhAraNa karanekA phala dezavrato tiryavo tathA manuSyokA nivAsa prakaraNakA samAropa prazasti pariziSTa AhAra sambandhI 46 doSokA varNana battIsa antarAya vandanA sambandho kRtikarma ke battIsa doSa kAyotsarga ke 18 doSa zolake aThAraha hajAra bheda muniyoke caurAsI lAkha uttaraguNa nirjarA sallekhanA zloka 24- 27 165 - 166 28 33 166 167 167 - 168 168 168 - 166 170 171 34 37 166 38 - 36 40 - 44 Cente 43 pRSTha 47 -8 172 178 161 184 178 181 184 185 185 186 186 - 187 187 188 - - -
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 samyak cAritra-cintAmaNiH prathama prakAza sAmAnyamUlaguNAdhikAra aba 'samyaktva- cintAmaNi' ke dvArA samyagdarzana aura 'sajjJAnacandrikA' ke dvArA samyagjJAnakA varNana karaneke pazcAt samyakcAritrakA varNana karaneke liye 'samyakcAritra-cintAmaNi' granthakA prArambha karate haiM / nirvighna grantha- samAptike liye prArambhame maGgalAcaraNa karate haiM / dhyAnAnale yena hatAH samastA rAgAdidoSA bhavaduHkhadAste / ArhantyavizrAjitamatra vande jina jitAnantabhavopradAham // 1 // artha- jinhone sAsArika du.kha dene vAle una prasiddha rAgAdika samasta doSoko dhyAnarUpI agnime homa diyA hai, jo aSTa prAtihAryarUpa Arhantya padase suzobhita haiM tathA jinhone ananta bhavasambandhI tIvra dAhako jIta liyA hai- naSTa kara diyA hai, una jinendra bhagavAn ko maiM namaskAra karatA hU~ // 1 // nihatya karmASTakazatrusainyaM lokAgramadhye nivasanti ye tAn / siddhAn vizuddhAn jagati prasiddhAn bande savAhaM nijabhAvazuvadhye // 2 // artha - jo aSTakarma samUharUpa zatrukI senAko naSTakara lokake agrabhAgame nivAsa karate hai, jo vizuddha hai tathA jagatme prasiddha haiM una siddha parameSThiyoko maiM apane bhAvokI zuddhike liye sadA namaskAra karatA hU~ // 2 // AcAryavaryAn guNaratnadhuryAn bahuzrutAn vizvahitaprasaktAn / sAdhUn savA zrAyasasAdhanotkAn namAmi nityaM vara bhaktibhAvAt // 3 // artha- guNarUpI ratnoMse zreSTha uttama AcAryoMko, saba jIvoke hitame saMlagna upAdhyAyako aura sadA AtmakalyANake siddha karaneme utkaNThita sAdhuoMko maiM utkRSTa bhaktibhAvase nitya hI namaskAra karatA hU~ // 3 // samyagvyavasthA pravidhAya yaH prAk sampAlayAmAsa prajAsamUham / virajya pazcAt bhavato manAloM pradarzayAmAsa zivasya vartma // 4 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNi tamAvivevaM surajAtasevaM bhavyoSavandhaM janatAbhinandham / guNarlasantaM mahasA hasantaM vizvAnya devAn kRtarAgisevAn // 5 // praNamya bhaktyA bhavabhaJjanAya cAritracintAmaNimatra vkssye| ye santi kecinmatimAndhabhAjateSAM kRte'yaM mama satprayAsaH // 6 // ato na vidvajjanamAnanIya vidheyaM mayi daurmanasyam / zrutasya sevA mahanIya kAryamityeva hetorahamatra lagna // 7 // yo vartate yasya nisargajAto na tasya lopaH sahasA prsaadhyH| cAritracintAmaNireva loke cintyAbhivAne satataM prasiddhaH // 8 // artha-jinhone pahale samIcIna vyavasthAkara prajA-samUhakA pAlana kiyA thA aura pazcAt saMsArase virakta ho saba logoko mokSakA mArga dikhalAyA thA, devone jinako sevAko tho, jo bhavyasamUhake dvArA vandanIya the, janasamUhake abhinandanIya the, guNose zobhAyamAna the tathA rAgI manuSyoke dvArA sevita sasArake anya devokI jo apane tejase ha~sI kara rahe the una Adideva-vRSabhanAtha bhagavAnko maiM saMsAra paribhramaNakA nAza karaneke liye bhaktise praNAma kara yahA 'cAritra-cintAmaNi' granthako khNgaa| isa sasArame jo koI buddhikI mandatAse yukta haiM unake liye merA yaha satprayAsa hai| ata vidvajjanoke dvArA mAnanIya jJAnojana mere Upara daurmanasya na kare-isane yaha grantha kyo racA, aisA bhAva na kre| zratako sevA karanA eka acchA kArya hai, isI hetuse mai isa kAryame saMlagna huA huuN| jisakA jo nisarga jAta-svabhAva hotA hai usakA lopa bho to sahasA nahI kiyA jA sktaa| isa jagatme cAritrarUpo cintAmaNi ho abhilaSita padArthoM ke deneme nirantara prasiddha hai, ata. usakA varNana karatA hUM // 4-8 // Age cAritrakA lakSaNa kahate haiMsaMsArakAraNanivRttiparAyaNAnAM yA karmabandhananivRttiriyaM munInAm / sA kathyate vizavaboSadharamunIndra cAritramatra zivasAdhanamukhyahetuH // 9 // artha-saMsArake kAraNa mithyAtva tathA hiMsAdi pApoko nivRtti karaneme tatpara muniyokI jo karma-bandhanase nivRtti hai-karmabandhanake kAraNoko dUra karanekA prayAsa hai vahI nirmala jJAnake dhAraka munirAjo
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza ke dvArA cAritra kahA jAtA hai| isa jagatme cAritra hI mokSa prAptikA pramukha hetu mAnA gayA hai // 6 // athavA mohadhvAntApahAre prakaTitavizavajJAnapuJjo jano yo rAgAvInAM nivRtya pariharati sadA pApatApaM durantam / cAritraM sanmunIndraH zivasukhasadana kIrtyate kotipAtra__rAcAryarAtmaniSThanikhilaguNaparaiH svAtmasaMvedanADhyaH // 10 // artha-moha-mithyAtvarUpo andhakArake naSTa ho jAnepara prakaTa hone vAle nirmala jJAna samUhase yukta manuSya, rAgAdika vibhAva bhAvo ko naSTa karaneke lie jo sadA dukhadAyI pAparUpo santApakA tyAga karatA hai vahI AtmaniSTha-AtmadhyAname lona, samasta guNokA dhAraka tathA svAtmAnubhUtise yukta yazasvI, munirAja AcAryoMke dvArA cAritra kahA jAtA hai| yaha cAritra mokSa sukhakA sadana hai-arthAt cAritrase ho mokSa sukhakI prApti hotI hai // 10 // athavA AtmasvabhAve sthiratA munInAM yA vartate svaatmsukhprvaatrii| sA koya'te nirmalabodhavadbhizcAritra nAmA paramArthatazca // 11 // artha-nizcayanayase muniyokI, svAtmasukhako denevAlo jo AtmasvabhAvame sthiratA hai vahI nirmala jJAnadhArI muniyoke dvArA cAritra kahA jAtA hai // 11 // athavA hiMsAvipApAd vyavahArato yA bhavenmunInAM vinivRttiressaa| cAritranAmnA bhavi sA prasiddhA kaughakakSAnala puJabhUtA // 12 // artha-vyavahAranayase-caraNAnuyogakI paddhatise muniyoko jo hisAdi pApose nivRtti hai vahI pRthivopara cAritra nAmase prasiddha hai| yaha cAritra karmasamUharUpa vanako bhasma karaneke liye agni samUhake samAna hai // 12 // Age cAritrako kauna manuSya prApta hotA hai, yaha kahate haiM mohasya prakRtIH sapta hatyA prAptasudarzanaH / karmabhUmisamutpanno naro bhvytvbhuussitaa||13|| tasvanAmayuto bhIto bhvnmnnsnto|| mAjavaMjavasindhoraca toraM prApya prasannadhIH // 14 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra cintAmaNi pratyAkhyAnAvRtejate'nuvaye zAnti bhUSitaH / cAritra labhate kazcin sati sajvalanodaye // 15 // saMyamalabdhirityeSA'baddhAyuSkasya sambhavet / baladevAyuSo vA syAnnAnyasya jAtucid bhavet // baddhadevatarAyuSko'NuvrataM vA mahAvratam / sandha naiva zaknoti niyogAdiha janmani // 16 // 17 // artha - mohanI kI sAta prakRtiyoko naSTakara upazama, kSaya yA kSayopazamakara jisane samyagdarzana prAptakara liyA hai, jo karmabhUmime utpanna hai, bhavyatvabhAvase sahita hai, tattvajJAna se yukta hai, saMsAra - bhramaNa kI santatise bhayabhIta hai tathA saMsArarUpI samudrakA taTa prApta honese jisako buddhi prasanna hai - saMkleza se rahita hai, pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyakA anudaya hone se jo zAntise vibhUSita hai aisA koI manuSya sajvalana tathA nokaSAyokA yathAsambhava udaya rahate hue cAritrako prApta hotA hai / yaha sayamalabdhi - cAritrakI prApti usa manuSyako hotI hai jo abaddhAyuSka hai arthAt jisane abhI taka parabhava sambandhI AyukA bandha nahI kiyA hai aura yadi kiyA hai to devAyukA hI bandha kiyA hai anya kisIko yaha saMyamalabdhi prApta nahI hotI / kyoki aisA niyama hai ki jisane devAyuke sivAya anya AyukA bandha kara liyA hai aisA jIva isa janmame na to aNuvrata dhAraNa karaneme samartha hotA hai aura na mahAvrata dhAraNa karaneme / tAtparya yaha hai ki saMyamalabdhi aura sayamAsaMyama labdhi uparyukta jovako hI hotI hai / / 13-17 // Age munidIkSA lenevAlA manuSya kyA karatA hai, yaha kahate haiMbandhuvarga samApRcchaya bhaktvA snehasya bandhanam / paJcAzIvijayaM kRtvA virakto deha poSaNAt // 18 // vipine munibhiryukta avAgvisarga vapuSA karuNAkarasannibham / mokSamArganirUpakam // 19 // guruM samprApya tatpAda-yugala binamanmudA / prArthayate - dayAsindho ! mAM tAraya bhavArNavAt // 20 // na me kazcid bhave nAhaM varte ko'pi kasyacit / bhavatpAvadvayaM muktvA zaraNaM naMva vidyate // 21 // dattvA nirgranyasandIkSAM tArayeha bhavAbdhitaH / itthaM samprArthya tatpAdadvandvadattavilocana. / / 22 / /
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza azrutiktamucastiSThat tasya vaagmRtotsukH| artha-muni dIkSA dhAraNa karaneke liye utsuka bhavyamAnava, bandhuvargase pUchakara, sneharUpo bandhanako toDakara tathA paJca indriyopara vijaya prAptakara zarIra poSaNase virakta hotA huA vaname una guruke pAsa jAtA hai jo aneka muniyose sahita haiM, dayAke mAno sAgara haiM aura vacana bole vinA hI zarIra dvArA-zarIrakI zAntamudrAke dvArA ho mokSamArgakA nirUpaNa kara rahe haiM / guruke pAsa jAkara vaha unake caraNa yugala ko namaskara karatA huA harSapUrvaka prArthanA karatA hai-he dayAke sAgara / mujhe sasArarUpo sAgarase tAro-pAra kro| sasArame merA koI nahI hai aura maiM bho kisokA kucha nahI hU~, Apake caraNa yugalako chor3akara anya kucha zaraNa nahI hai, ata. Apa nirgrantha dIkSA dekara isa sasAra-sAgarase pAra kro| isa prakAra prArthanA kara vaha guruke caraNayugalapara dRSTi lagAkara cupa baiTha jAtA hai| usa samaya usakA mukha A~suose bhIga rahA hotA hai aura vaha guruke vacanAmRtake liye utsuka rahatA hai / / 18-22 // Age guru kyA kahate haiM, yaha batAte haiM guruH prAha mahAbhavya ! sAdhu saMcintita tvayA // 23 // sasAro'ya mahAdu.khavRkSakando'sti santatam / zraya etatparityAge nAvAne tasya nizcitam // 24 // gahANu mumidIkSAM tvameva bhvtaarinnii| sAdhumalaguNAn bacmi zRNu dhyAnena tAniha // 25 // artha-guru ne kahA-he mahAbhavya / tumane Thoka vicAra kiyA hai| yaha saMsAra sadA mahAduHkharUpo vRkSakA kanda hai| isakA tyAga karaneme kalyANa nizcita hai, grahaNa karaneme nhii| tuma muni dIkSA grahaNa karo, yaho saMsArase tAranevAlI hai| maiM muniyoke mUlaguNa kahatA hU~ unhe tuma dhyAnase suno // 23-25 // Age mUlaguNoke antargata pAMca mahAvatokA sakSipta svarUpa kahate haiM ahiMsA satyamasteyaM brhmcryaaprigrho| etAni paJca kaSyante mahAvatAni sUribhiH // 26 // prasasthAvarajIvAnAM hiMsAyAH varjanaM nRbhiH / bhahiMsA nAma vizeyaM mahAnatamanuttamam // 27 //
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNiH sUkmasthUlavibhedena dvividhaM vrtte'nRtm| tasya tyAgo nRNAM kSeyaM satyaM nAma mahAvratam // 28 // sarvathA paravastUnAM tyAgo hasteyamucyate / vArA: svaparabhedena dvividhA parikIrtitAH / / 29 / / manujastatparityAgo brahma nAma mahAvatam / bAhyAbhyantarabhedena dvividho'sti parigrahaH // 30 // tasya syAgo nabhiryastu so'parigraha ucyate / mahAvatasvarUpaM vai gadita te smaastH|| 31 // artha-ahisA, satya, acaurya, brahmacarya aura aparigraha ye AcAryoM dvArA pAMca mahAvrata kahe gaye haiN| manuSya jo trasa aura sthAvara jIvoko hiMsAkA tyAga karate haiM vaha ahisA mahAvata hai| sUkSma aura sthUlake bhedase asatya do prakArakA hai / manuSyoke jo dono prakArake asatyakA tyAga hai vaha satya mahAvata hai| binA do huI paravastuokA sarvathA tyAga karanA acaurya mahAvata hai| sva aura parake bhedase striyAM do prakArakI kaho gaI haiM, unakA manuSyo dvArA jo tyAga hotA hai vaha brahmacarya nAmakA mahAvata hai| bAhya aura Abhyantarake bhedase parigraha do prakArakA hai| manuSyo dvArA usakA jo tyAga kiyA jAtA hai, vaha aparigraha mahAvrata kahalAtA hai| isa prakAra maiMne tumhAre liye sakSepase pA~ca mahAvratokA svarUpa kahA hai // 26-31 // Age pAMca samitiyokA svarUpa kahate haiM IryAbhASeSaNAdAnanyAsavyutsargasaMzitAH / mahAvatasya rakSArthaM jJeya samitipaJcakam // 32 // divAvaNamita bhUbhImAgaM vRSTvA muniishvrH| gamyate yat suvineyA hIryAsamitiratra sA // 33 // hitA mitA priyA vANI munibhiryA samucyate / bhASAsamitiraktA sA satyavAgavijinaH // 34 // ekavAra divA mukte munirylpaannipaatryoH| eSaNA samitijJeyA sAdhukalyANakAriNI // 35 // zAnopakaraNAdInAM smiikssyaavaansNsthitii| AvAnanyAsasaMjJA sA samitirbuSasammatA // 36 // malamUtrAdivASAyA nivRttirgatajantuke / dhAmani kriyate yA sA vyutsargasamitimatA // 37 //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza 7 artha -- IrSyA, bhASA, eSaNA, AdAna-nyAsa ( AdAna-nikSepa ) aura vyutsargaM ye pA~ca samitiyA mahAvratokI rakSAke liye kahI gaI haiM / munirAja diname jo cAra hAtha jamIna dekhakara calate haiM vaha IryA samiti hai| muni jo hita-mita priya vANIko bolate haiM use satya vacanake svAmI jinendra bhagavAnne bhASA samiti kahA hai| muni diname eka bAra jo yathAvidhi pANipAtrame bhojana karate haiM vaha sAdhuokA kalyANa karane vAlI aiSaNA samiti jAnane yogya hai / jJAnake upakaraNa zAstra, zaucake upakaraNa kamaNDalu aura saMyamake upakaraNa pIcho Adiko dekhakara uThAnA rakhanA AdAna-nyAsa ( AdAna-nikSepaNa ) samiti jJAno jano dvArA mAnI gaI hai| jovarahita sthAname muniyo dvArA jo malamUtra AdikI bAdhA se nivRtti kI jAtI hai vaha vyutsarga yA pratiSThApanA samiti mAnI gayI hai / / 32-37 // Age paJca - indriya-jayakA varNana karate haiM sparzanaM rasanaM ghrANaM cakSu zravaNameva ca / hRSIkANi samucyante samucyante samyagjJAnadharairnaraiH // 38 // hRSIkANAM jaya. kAryaH sAdhuvIkSAsamudyataH / ye hi bAsA hRSIkANA teSAM dIkSA kya rAjate // 39 // kAminIkomalAGge ca rUkSaM pASANakhaNDake / rAgadveSau na yasya staH sa bhavet sparzanojjayI // 40 // iSTAniSTarase bhojye mAdhyasthyaM yasya vidyate / rasanAkSayastasya zasyate bhuvi sAdhubhi // 41 // saugandhye cApi daurgandhye mAdhyasthya na jahAti yaH / ghrANAkSa vijayo sa syAt karmakSapaNatatparaH // 42 // manoze hyamanojJe ca rUpe yasya na vidyate / vaiSamya viprapattizca sa cakSuvijayI bhavet // 43 // nindAyAM stavane yasya mAdhyasthya naiva hIyate / zravaNAjayo sa syAt sAdhuvIkSAdharo naraH // 44 // yathA khalonato honA hayAH kApathagAmina. / tathA saMyamato honA narAH kApathagAminaH // 45 // artha- samyagjJAnako dhAraNa karanevAle manuSyoke dvArA sparzana, rasanA, ghrANa, cakSu aura karNa ye pA~ca indriyA~ kahI jAtI haiM / munidIkSA ke liye udyata manuSyoko indriyoko jaya karanA cAhiye / kyoki
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyacAritra-cintAmaNi jo indriyoke dAsa hai unakI dIkSA kahAM virAjatI hai, arthAt kahI nhiiN| stroke komala zarorame aura rUkSa pASANa khaNDame jisake rAga, dveSa nahIM hai vaha sparzanendriya jayo kahalAtA hai| iSTa aura aniSTa rasa vAle bhojaname jisako madhyasthatA vidyamAna rahatI hai usakA rasanendriya vijaya pRthivIpara sAdhuoke dvArA prazasita hotA hai| sugandha aura durgandhame jo madhyasthatAko nahI chor3atA hai vaha karma-kSayame udyata ghrANendriyajayI hotA hai| manojJa aura amanojJa rUpame jisake viSamatA aura virodha nahIM hai vaha cakSurindriya vijayo hotA hai / nindA aura stutime jisako madhyasthatA nahI chUTatI vaha muni-dokSAme tatpara rahane vAlA manuSya karNendriyajayI hotA hai| jisa prakAra lagAmase rahita ghoDe kumArgagAmI hote hai usI prakAra sayamase rahita manuSya kumArgagAmI hote haiM / / 38-45 / / Age chaha AvazyakokA kathana karate hai sAdhunAnudinaM kArya SaDAvazyakapAlanam / samatA vandanA cApi stutistIrthakRtAM sadA // 46 // pratikramaNaM ca pratyAkhyAnaM vyutsarga eva ca / ityete SaD suvijJeyAH proktA AvazyakA jinH|| 47 // iSTAniSTapadArtheSa rAgadveSavivarjanam / samatA zasyate sadbhirAtmazuddhividhAyinI // 48 // catuvizatitIrthazAmakasya stavanaM mudA / kriyate sAdhunA yasad vandanA nAma kathyate // 49 / / sarvatIrthakRtAM bhaktyA stavanaM yada vidhIyate / stutirAvazyakaM jJeyaM munInAM modavAyanam // 50 // bhUtakAlikadoSANAM prAyazcitta vidhaayinii| kriyA yA sAdhusaGghasya sA pratikramaNa matam // 51 // bhAvikAle vidhAsyAmi jAtucinnava pAtakam / ityevaM yatpratijJAna pratyAkhyAnaM taducyate // 52 // antarvAhyopadhityAge kAyamohavivarjanam / pAyaM dhyAyaM mahAmantra vyutsargaH so'bhidhIyate // 53 // artha-sAdhuko pratidina chaha AvazyakokA pAlana karanA cAhiye samatA, vandanA, tothaMkarokI stuti, pratikramaNa, pratyAkhyAna aura vyutsarga ye chaha Avazyaka jinendra bhagavAnke dvArA kahe gaye haiM, ataH
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza jAnane yogya hai / iSTa-aniSTa padArthoMme rAga-dveSakA tyAga karanA, satpuruSoke dvArA samatA kaho gaI hai / yaha samatA Atma zuddhiko dene vAlI hai| caubIsa tIrthaMkaromese kisI eka tIrthakarakA harSapUrvaka jo stavana kiyA jAtA hai vaha vandanA kahalAtI hai aura sabhI tIrthaMkarokA bhaktise jo stavana kiyA jAtA hai vaha stuti nAmaka Avazyaka kahalAtA hai / yaha Avazyaka muniyoko Ananda denevAlA hai / bhUtakAlIna doSokA prAyazcita dilAne vAlI sAdhu samUhako jo kriyA hai vaha pratikramaNa mAnI gaI hai| bhAvo kAlame kabhI bhI aisA pApa nahI karUgA isa prakArakA jo niyama hai vaha pratyAkhyAna kahalAtA hai / antaraGga aura bahiraGga parigrahakA tyAgakara mahAmantrakA dhyAna karate hue jo zarIrase moha chor3A jAtA hai vaha vyutsarga nAmakA Avazyaka kahalAtA hai / / 46-53 / / Age zeSa sAta guNokA varNana karate haiM locAcelakyamasnAna bhUzayyA'dantadhAvanam / sthitibhuktyekamuktI ca saptaite zeSa sadguNAH // 54 // mAsadvayena mAsaistu tribhirmAsacatuSTayAt / ziraH sthAnzmakUrca sthAnkaccAn luJcet pramodataH // 55 // luJcasya divase kArya upavAso niyogata. / ekAnte luJcanaM zreSThamahaMbhAvanivAraNAt / / 56 / / brahmacaryasya zuddhyarthamAcelakya mudA vahet / nargranthye vidyamAne'pi nAgnyaM mUlaguNo mataH // 57 // celakhaNDa parityAgAd brahmacaryaM parIkSyate / vastrAnta vikRtirvraSTuM naiva zakyA zarIribhiH // 58 // jobahiMsA nivRtyarthaM vairAgyasya ca vRddhaye / snAnatyAgo vidhAtavyaH sAdhubhiH zivasAdhakaiH / / 59 / / viSTarAdiparityAge bhUzayyA zaraNaM matam / kaTa: palAlapujjo vA kadAcid grAhya ucyate // 60 // rajanyAH pazcime bhAge zramasya parihANaye / zerate munayaH kiJcid bhUpRSThe jAtu karkaze // 61 // kundapuSpAmadamtAlI vRSTvA rAgaH prajAyate / tadrAgasya vinAzAyAdantadhAvanamucyate // 62 //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNi vAsare TekavAha yo sthitvA paannipaatryoH| mukta sAdhuranAsaktyA taristhatibhojanaM matam // 63 // ekasmin vivase muktibele ke vinirUpite / gRhiNAM sAdhusaGghastu sammukta hyekavArakam // 64 // artha-kezaloca karanA, nagna rahanA, snAna nahI karanA, pRthivopara sonA, dAtauna nahI karanA, khaDe-khaDe AhAra karanA aura eka bAra AhAra lenA, ye muniyoke zeSa sAta guNa mAne gaye haiN| do mAha, tona mAha athavA cAra mAhame zira tathA DADhI mUchake kezokA harSapUrvaka loca karanA caahiye| locake dina niyamase upavAsa karanA caahiye| ekAntame kezaloca karanA zreSTha hai kyoki usame ahaMbhAva-ahaMkAra nahIM hotaa| brahmacaryako zuddhike liye harSapUrvaka nAgnyavrata dhAraNa karanA cAhiye / nirgrantha-niSparigraha dazAke rahate hue bhI nAgnya vratako mUlaguNa mAnA gayA hai| kyoki vastrakhaNDakA parityAga honese hI brahmacaryako parIkSA hotI hai| vastrake bhItara honevAlA vikAra prANiyoke dvArA dekhA nahIM jA sktaa| jIva hisAkI nivRtti tathA vairAgyako vRddhike liye mokSakI sAdhanA karanevAle sAdhuoko snAnakA tyAga karanA cAhiye / bistara AdikA tyAga ho jAnepara sAdhuoko bhUzayyA hI zaraNa mAnI gaI hai| kabhI caTAI aura puAla Adi bho grAhya-grahaNa karane yogya mAne gaye haiN| thakAvaTako dUra karaneke liye muni rAtrike pazcimArdha bhAgame karkaza pRthvo-pRSThapara kabhI kucha zayana karate hai| kundake phUla samAna AbhAvAlo dantapaktiko dekha kara rAga utpanna hotA hai| usakA nAza karaneke liye adantadhAvana guNa kahA jAtA hai| muni diname eka bAra khar3e hokara pANipAtra hAtha rUpI pAtrame anAsakta bhAvase jo AhAra karate haiM vaha sthiti-bhojana nAmakA guNa hai| gRhasthoke liye diname bhojana karaneke liye do belA kahI gaI hai parantu sAdhu-samUha eka bAra ho bhojana karate haiM unakA yaha eka bhukta-mUlaguNa kahalAtA hai // 54-64 // isa prakAra guruke mukhase mUlaguNokA varNana suna dokSAke lie udyata manuSya kyA karatA hai, yaha kahate haiM itthaM mUlaguNAn zrutvA guruvadanabArijAt / omityuktvA mudA nAto romAJcita klevrH||65||
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakAza " suJcitvA pANiyugmena kacAna zirasi saMsthitAn / muktvA vastrAvati sabaH sajAto'sau digmbrH||66|| guruNA kRta saMskAro dhRtapicchakamaNDaluH / zuzubhe kSINasaMsArA sAdhusaGghAbhinanditaH / / 67 // karaNAnAM vizudviryA dazitA paramAgame / tAM samprApya pariprApto'pramattaviratasthitim // 68 // antarmahartamadhye'sau pramattavirato'bhavata / kRtvArohAvarohI sa SaSThasaptamayozciram // 69 // dhRta saamaayikcchevopsthaapnsNymH| vijahAra mahIpRSThe gurusaGgha-samanvitaH // 7 // aSTAGgasamyaktvavibhUSito yo, yo jJAnazAkhollasita smntaat| cAritrasaugandhyasamanvito yaH sa mokSamArgo mama mokSadA syAt // 71 // artha-isa prakAra gurudevake mukha kamalase mUlaguNoko sunakara jisakA zarIra romAJcita ho rahA thA aise usa bhavyane 'om' svokAra hai, aisA kaha dono hAthose sirake kezokA loca kiyA tathA vastrakA AvaraNa dUrakara vaha zoghra ho digambara ho gyaa| gurune jisakA saMskAra kiyA thA jo pocho aura kamaNDalako dhAraNa kara rahA thA, jisakA saMsAra alpa raha gayA thA tathA upasthita sAdhu samUhane jisakA abhinandana kiyA thA aisA vaha navIna dokSita, atizaya suzobhita ho rahA thaa| paramAgamame karaNo-adha pravRtta tathA apUrvakaraNa Adi pariNAmokI jo vizuddhi dikhalAI gaI hai use prAptakara vaha apramattavirata nAmaka saptama guNasthAnako prApta ho gyaa| pazcAt antamuhartake bhotara pramattavirata ho gyaa| isa taraha vaha chaThaveM aura sAtave guNasthAname Aroha-avaroha-caDhanA utaranA karatA huA sAmAyika aura chedopasthApanA cAritrase yukta ho gyaa| pazcAt guru-AcArya tathA saGgha-saGghastha muniyoMke sAtha usane pRthivIpara vihAra kiyaa| granthakartA kahate haiM ki jo aSTAGga samyagdarzanase suzobhita hai, jJAnako zAkhAose ullasita-atizaya zobhAyamAna hai aura cAritrarUpo sugandhise sahita hai aisA mokSamArga mujhe mokSakA denevAlA ho|| 65-71 // isa prakAra samyakcAritracintAmaNi granthame sAmAnya rUpase mUlaguNoMkA varNana karanevAlA prathama prakAza pUrNa huaa|
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 samyakcAritra-cintAmaNi dvitIya prakAza cAritralabdhiadhikAra maGgalAcaraNa svavazIkRtAni rindriyANi cittasya cAJcalya manIritaJca / tAn saMyatAn svAtma vizuddhiyuktAn, vande sadAhaM zivasaukhyasiddhye // 1 // artha- jinhone indriyoko apane adhIna kiyA hai tathA cittako calatAko rokA hai, svAtmavizuddhise yukta una sayato - RSi, muni, yati aura anagAra bhedase yukta catuvidha sAdhuoko mai mokSasukhakI prApti ke liye sadA namaskAra karatA hU~ // 1 // Age cAritrako kauna vyakti prApta karatA hai, yaha likhate haiM cAritra labhate ko'tra kvatyaH kIdRk ca mAnavaH / kIvRk tasyAtmabhAvaH syAditi cintA vidhIyate // 2 // manujaH karmabhUmyuttho'karmabhUmija eva ca / jJAnopayogasayuktaH sallezyAbhiH samanvitaH // 3 // paryApto jAgRto yogyadravyakSetrAdizumbhita. / labhate cAritralabdhi karmakSayavidhAyinIm // 4 // prathamAdvA caturthAdvA paJcamAdvA guNAdayam / prApnoti sayamaM zuddhi vardhamAnAM samAzritaH // 5 // artha - isa pRthivIpara kahA~ utpanna huA kaisA manuSya cAritra - ko prApta hotA hai aura usakA AtmabhAva kaisA hotA hai ? isakA vicAra kiyA jAtA hai| jo karmabhUmi athavA akarmabhUmime utpanna huA hai, jJAnopayogase sayukta hai, zubhalezyAose sahita hai, paryApta hai, jAgRta hai tathA yogya dravya kSetra Adise suzobhita hai aisA manuSya karmakSaya karane vAlI cAritralabdhiko prApta hotA hai| bar3hatI huI vizuddhiko prApta huA yaha manuSya prathama, caturtha athavA paJcama guNasthAna se sayama - mahAvrata ko prApta hotA hai / arthAt ina guNasthAnorsa sayamako prApta hone vAlA manuSya pahale saptama guNasthAnako prApta hotA hai, pazcAt SaSTha guNasthAname AtA hai / / 2-5 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza 13 Age saMyamaofount prApta karanevAlA kauna jova kitane karaNa karatA hai aura una karaNome kyA kArya karatA hai yaha kahate haiM -- AdyopazamasamyaktvAllabhate yadi sayamam / adhaHpravRtaprabhUti kurute karaNatrayam // 6 // yadi vedakasamyaktvI vedakaprAyogyavAnvA / labhate saMyamasthAnamanivRti vihAya tat // 7 // vizuddhyA vardhamAno'yaM kurute karaNadvayam / yadi kSAyikasamyaktvo labhate saMyamaM zubham // 8 // vardhamAna vizuddhyADhyaH kurute karaNadvayam / sthitikANDakaghAto'nubhAgakANDakasaMkSatiH bandhA pasaraNAdIni guNazreNI ca saMkramaH / jAyante'pUrvakaraNe niyamAtsAdhu // 9 // santateH // 10 // ucyate / AryakhaNDasamutpannaH karmabhUmija mlecchakhaNDodbhavo martyo'karmabhUmija iSyate // 11 // ArmakhaNDe samAyAnti ye sArdhaM cakravartinA / teSu kecid dharantIha munidIkSAM sanAtanIm // 12 // artha - yadi prathamopazama samyagdRSTi manuSya saMyamako prApta hotA hai to vaha adhaHpravRtta Adi tono karaNa karatA hai / yadi vedaka samyadRSTi yA vedaka prAyogyavAn - vedakakAlame sthita mithyAdRSTi sayama - sthAnako prApta hotA hai to vaha vizuddhise baDhatA huA anivRttikaraNa ko choDakara zeSa do karaNa karatA hai / sthitikANDaka ghAta, anubhAga kANDakaghAta, bandhApasaraNAdika, guNazreNI nirjarA tathA azubha karmoMkA zubha karmarUpa sakramaNa, ye saba kArya munisamUhake niyamame apUrvakaraNa nAmaka karaName hote haiM / AryaMkhaNDame utpanna huA manuSya karmabhUmija kahA jAtA hai aura mleccha khaNDome utpanna huA akarmabhUmija mAnA jAtA hai / digvijaya kAlame mleccha khaNDake jo manuSya cakravartIke sAtha Arya khaNDame Ate haiM uname se koI manuSya yahA zreSTha munidIkSA dhAraNa karate haiM // 6-12 // Age sAmAyika aura chedopasthApanA cAritrakA svarUpa kahate haiM sarva sAvadyasaMyogaM tyaktvA kecinmunIzvarAH / bhavanti samatAdhArA ghRtasAbAyikA bhuvi // 13 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyacAritracintAmaNi sAmAyikAcyuto satyAM pumastatraiva sNsthitaaH| chevopasthApanAyuktA bhavantIha munIzvarAH // 14 // etau susaMyamau nanamASaSThAnnavamAbadhim / / bhavato munirAjAnAM jinadevanirUpitau / / 15 / / artha-isa bhUtalapara kitane hI munirAja sarvasAvadha saMyoga-samasta pApa kAryoMkA tyAgakara samatA-sAmyabhAvake AdhAra hote hue sAmAyika cAritrake dhAraka hote hai aura jo sAmAyika cAritrase cyuta hone para punaH usIme sthita hote hai ve chedopasthApanA cAritrake dhAraka kahalAte hai| jinendradevake dvArA nirUpita ye dono uttama saMyama munirAjo ke chaThave guNasthAnase lekara nauve guNasthAna taka hote haiM // 13-15 / / Age parihAravizuddhi sayamakA varNana karate hai triMzadvarSANi yo dhAmni sukhena sthitavAn sadA / pazcAd virajya bhogebhyastIrthakRtpAdamUlayoH // 16 / / dIkSitvA hyaSTavarSANi pratyAkhyAnAbhidhAnakam / adhItya pUrva yaH prAptaH parihAraddhi durlabhAm // 17 // gavyatipramitaM nitya biharan niyamena ca / jIvarAzo gami kurvan na ca limpati pApataH // 18 // parihAravizuddhacAkhyaH saMyamo sa hi kathyate / SaSThasaptamayordhAmnoreva syAtparizaMsitaH // 19 // AdyopazamasadRSTimanaHparyayabodhavAn / AhArakaddhisayukto naMta saMlabhate kvacit // 20 // artha-jo tIsa varSa taka sadA sukhase gharame rahA hai, pazcAt bhogose virakta ho tIrthaGkarake pAdamUlame dIkSita ho ATha varSa taka pratyAkhyAna pUrvakA adhyayana kara durlabha parihAra vizuddhi Rddhiko prApta huA hai, jo niyamame pratidina do koza vihAra karatA hai tathA jIvarAzipara gamana karatA huA bhI pApase lipta nahI hotA arthAt Rddhike prabhAvase jisake dvArA jovokA ghAta nahI hotA vaha parihAra vizuddhi saMyamakA dhAraka kahalAtA hai| yaha parihAra vizuddhi sayama chaThave aura sAtave guNasthAname hotA hai| prathamopazama samyagdaSTi, mana paryaya jJAnI aura AhArakaRddhise yukta muni kahI bhI isa sayamako prApta nahI hote haiM / / 16.20 //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza ... 15 Age sUkSmasAmparAya saMyamakA varNana karate haiM apakaNimArutuH kSapaNAvidhimAdhitaH / kramazaH apayan vRtta-mohaM dazamamAzrayet // 21 // AruhyopazamazreNI kazcitkarmamahIpatim / zamayan vRttamohAlyaM dazamaM guNamAzrayet // 22 // dazamaM dhAmasamprAptaH sUkSmasaMjvalano bhavet / zreNIyugmaM samAroda zaktaH kSAyikadRgbhavet // 23 // anyastUpazamazreNImevAroDhuM samarthakaH / Adyopazamayukto vA vedakena yuto'pi vaa||24|| kAmapi zreNimAroDhuM naiva zaknoti jAtucit / etadvatta niyogena kevale dazame bhavet // 25 // artha-kSapakazreNopara ArUDha tathA kSapaNAvidhiko prApta hue muni kramase cAritra mohakA kSaya karate hue dazama guNasthAnako prApta hote hai aura koI muni upazama zreNopara ArUDha hokara cAritramoha nAmaka karmoM ke rAjAkA kramase upazama karate hue dazama guNasthAnako prApta hote haiN| dazama guNasthAnako prApta hue muni sUkSmasaMjvalana-sUkSmasAmparAya saMyamake dhAraka hote haiN| isa saMyama vAleke mAtra sajvalana lobhakA sUkSma udaya zeSa rahatA hai| kSAyika samyadRSTi manuSya dono zreNiyopara ArUDha hone meM samartha rahatA hai parantu dUsarA-dvitIyopazama samyagdRSTi manuSya kevala upazama zreNopara hI caDhaneme samartha hotA hai| prathamopazama samyagdRSTi aura kSAyopazamika samyagdRSTi manuSya kiso bho zreNopara caDhanemeM kabhI samartha nahIM hotaa| yaha sUkSmasAmparAya saMyama niyamase mAtra dazama guNasthAname hotA hai // 21-25 // Age yathAkhyAtacAritrakA varNana karate haiM ito'gne syAd yathAkhyAtaM cAritraM zivasAdhanam / mokSe kimapi cAritraM nAstIti samaye sthitam // 26 // Atmano bItarAgatvaM svarUpaM yAdRzaM matam / tAdRzaM yatra jAyeta tab payAkhyAtamucyate // 27 // bhINe vA yupazAnta vA mohanIyAyakarmaNi / cAritraM ca yathAkhyAtaM prakaTImavati dhruvam // 28 // artha-sUkSmasAmparAya saMyamake Age-dazama guNasthAnake Age mokSakA sAdhana svarUpa prathAkhyAta cAritra hotA hai| mokSame koI bho
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 samyakcAritra-cintAmaNiH cAritra nahIM hotA hai-aisA AgamameM ullekha hai| AtmAkA vItarAgatA rUpa jaisA svarUpa mAnA gayA hai vaisA jisame prakaTa ho jAtA hai vaha yathAkhyAta cAritra kahalAtA hai| mohanIya karmakA kSaya athavA upazama ho jAnepara niyamase yathAkhyAta cAritra prakaTa hotA hai| bhAvArtha-aupazamika aura kSAyikake bhedase yathAkhyAta cAritra do prakArakA hai| unamese aupazamika yayAkhyAta sayama upazAnta moha nAmaka gyArahaveM guNasthAname hotA hai aura kSAyika yathAkhyAta kSINamoha bArahave guNasthAnase lekara caudahave guNasthAna taka hotA hai / / 26-28 // Age sayamase patita hokara puna sayamako prApta honevAle muniyoke karaNo kA varNana karate hai saMyamAtpatito mayaMstIvasaklezato vinaa| punazcetsayama gacchet nA'pUrvakaraNa zrayet / / 29 / / yazca sakleza bAhulyAtpatitvA'sayama gtH| bhUyazcetsayama prAptaH sa kuryAt karaNadvayam // 30 // artha-jo manuSya tova saklezake binA saMyamase patita ho puna sayamako prApta hotA hai vaha apUrvakaraNa nAmaka karaNako nahI karatA hai aura jo saklezakI bahulatAse patita ho asaMyamako prApta huA hai vaha yadi pUna. sayamako prApta hotA hai to karaNadvaya-adha pravRtta aura apUrvakaraNa nAmaka do karaNoko prApta hotA hai| bhAvArtha-sayamako prApta huA manuSya bahuta saklezako prApta hue binA pariNAmavaza karmoMko sthitime vRddhi kiye binA yadi asaMyamapane ko prApta hokara puna sayamako prApta hotA hai to na usake apUrvakaraNa pariNAma ho hote haiM aura na sthitikANDaka ghAta tathA anubhAga kANDaka ghAta / kintu jo saMklezakI adhikatAke kAraNa mithyAtvako prApta honeke sAtha asaMyamako prApta hokara antarmuhUrta bAda yA dIrghakAla bAda sayamako prApta hotA hai to usake adhaHpravRtta aura apUrvakaraNa nAmaka dono karaNa hote hai tathA yathAkhyAta sthitikANDaka ghAta aura anubhAgakANDaka ghAta bho hote haiM / / 26-30 // Age sayamako prApta hue manuSyokI pratipAta, pratipadyamAna aura apratipAta apratipadyamAnake bhedase tIna sthAnokA varNana karate haiM prAptasayamamAnAM pratipAtAdibhedataH / triprakArANi dhAmAni vaNitAni jinAgame // 31 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza saMklezasya hi bAhulyAt patanto mAnavA yadi / adhaHsthAne samAyAnti hoyamAna vizuddhitaH // 32 // pacamaM vA turIyaM vA prathamaM vA samAgatAH / pratipAtAbhidhAnena kathyate tammaharSibhiH // 33 // saMyamaM pratipadyante yatra dhAmani sasthitAH / pratipadyamAnaM proktaM tad dhAmaparamAgame // 34 // etaddvayAtiriktAni vRzasthAnAni yAnyapi / lagdhisthAnAbhidhAnAni kathyante tAni sUribhiH / / 35 / / artha- saMyama prApta karane vAle manuSyoM ke pratipAta Adi-pratipAta pratipadyamAna aura apratipAta - apratipadyamAnakI apekSA jinAgamame tIna prakAra ke sthAna kahe gaye hai / saMklezakI bahulatAse ghaTatI huI vizuddhise noce paDate hue manuSya yadi nIce Ate hai to paJcama caturthaM athavA prathama guNasthAna me Ate haiM / unake ye sthAna maharSiyoke dvArA pratipAtasthAna kahe jAte haiM aura jisa guNasthAnase manuSya saMyamako prApta hote hai ve pratipadyamAna kahalAte hai tathA ina donose atirikta jo saMyama sthAna hai ve AcAryoM dvArA labdhisthAna kahe jAte haiM / 10 bhAvArtha- saMyamako prApta hue jovoke saMyamasthAna tona prakAra ke haiM - 1 pratipAta sthAna, 2. pratipadyamAna sthAna aura 3 apratipAtaapratipadyamAna sthAna / sayamame sthita jIva saklezako bahulatAse girakara jina saMyamAsaMyama, aviratasamyagdRSTi athavA midhyAdRSTi avasthAko prApta hote haiM ve pratipAtasthAna kahalAte haiM aura jiname sthitajova vizuddhatA kI vRddhi se saMyamako prApta hotA hai unhe pratipadyamAnasthAna kahate hai| tAtparya yaha hai ki vizuddhatAkI hAnise jahA girakara AtA hai ve pratipAta sthAna haiM aura vizuddhatAkI vRddhise jova jisa sthAna se saMyamako prApta hotA hai ve pratipadyamAna sthAna hai / pratipAta sthAna saMyamase girate samaya hotA hai aura pratipadyamAna sthAna saMyama prApta honeke prathama samayame hotA hai| ina donoke atirikta anya jitane cAritrake sthAna haiM ve saba labdhisthAna kahalAte haiM // 31-35 / / Age mohanIya karmakI upazamanAkA varNana karate haiM mohanIyasya retreat kArya yamANamaM pravakyAmi saMkSepeNa karmaNaH / yathAvati / / 36 / /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 samyacAritra-cintAmaNiH vevAvRSTisaMyuktaH kazcid bhavyatamo nrH| anantAnubandhikoSamAnAdInAM catuSTayam // 37 // mithyAtvAditrikaM ceti prakRtInAM hi saptakam / turyAdisaptamAnteSu guNasthAneSu kutracit // 38 // zamayitvA bhavejjAtUpazamaNisammukhaH / prAgaSaHkaraNaM kurvan bhavet sAtizayo muniH // 39 // etasmin hi guNasthAne vizuddhi paramAM vadhat / apUrvakaraNaM dhAma labhate shuddhisyutH||40|| artha-aba mohanIya karmakI upazamanAkA kArya Agama aura apano buddhike anusAra saMkSepame kahatA huuN| kSAyopazamika samyagdarzanase sahita koI bhavya puruSa anantAnubandhI krodha, mAna, mAyA, lobha ina cAra, tathA mithyAtva samyamithyAtva aura samyaktva prakRti ina tIna, isa prakAra sAta prakRtiyokA caturthase lekara saptama guNasthAna taka kisI bhI guNasthAname upazama (visayojanA-anya prakRtirUpa pariNamana ) kara dvitIyopazama samyagdRSTi hokara kabhI upazamazreNIke sanmukha ho adhakaraNarUpa pariNAmako karate hue sAtizaya apramattavirata hote haiN| isa guNasthAname parama vizuddhiko dhAraNa karate hue apUrvakaraNa guNasthAnako prApta hote haiM tathA vahA pUrvako apekSA sAtizaya zuddhise yukta hote haiN| bhAvArtha-pahale batAyA gayA hai ki prathamopazama samyagdRSTi aura kSAyopazamika samyagdRSTi jIva zreNI mADanekI yogyatA nahI rakhate / jaba koI kSAyopazamika samyagdRSTi muni upazamazreNI mADaneke sammukha hote haiM taba ve anantAnubandhI catuSka aura mithyAtvAdi trikakA upazama karate haiN| yahAM anantAnubandhoke upazamakA artha hai apane svarUpako choDakara anya prakRtirUpa rhnaa| ise anyatra visaMyojana kahA hai aura udayame nahI AnA yaha darzana-mohanoya trika-mithyAtvA. dika trikake upazamakA artha hai| dvitIyopazama samyaktvako utpatti labdhisArAdi anya granthome apramattavirata nAmaka saptama guNasthAname batalAI hai parantu dhavalA pu01 ( pRSTha 210 ) meM asayata samyagdRSTise lekara apramattavirata nAmaka saptama guNasthAna taka cAra guNasthAnomeM rahanevAlA koI bhI jova kara sakatA hai, yaha batAyA hai| labdhisArAdi granthome anantAnubandhI catuSkake upazamako visaMyojana nAmase kahA hai
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza aura yahA~ upazama nAmase kahA hai / yaha zabda bheda ho samajhanA caahiye| upazamazreNoke sammukha hue muni saptama guNasthAnakA dUsarA bheda jo sAtizaya apramattavirata hai use prApta hote haiM tathA adha karaNarUpa pariNAma karate haiN| isa guNasthAname jo vizuddhi hotI hai usase sthitikANDaka ghAta Adi kArya nahIM hote| pazcAt vizuddhiko baDhAte hue apUrvakaraNa-aSTama guNasthAnako prApta hote haiN| isa guNasthAnako vizuddhise sthitikANDaka ghAta, anubhAgakANDaka ghAta, guNazreNo nirjarA aura aprazasta prakRtiyokA zubha prakRtirUpa saMkramaNa hotA hai // 36-40 // Age apUrvakaraNa guNasthAname honevAle kAryakA varNana karate haiM etasmistu guNasthAne vizukhayA vardhatetarAm / ekAntamuhUrta ca sakhyAtasya sahastrakam // 41 / / kurute sthitikANDAnAM saMghAtaM tAvadeva c| bandhApasaraNaM kurute bhAvAnAM hi vishuddhitH|| 42 // ekakasmin sthitete saMkhyAtasya sahasrakam / dhate'nubhAgasaghAtaM guNasaMkramaNaM tathA // 43 // samaye samaye'saMkhyaguNitAM nirjarAmapi / kurvannantarmuhUrtAnte'nivRttikaraNaM vrajet // 44 // artha-isa apUrvakaraNa guNasthAname muni vizuddhike dvArA atyanta vRddhiko prApta hote haiM arthAt inakI vizuddhi uttarottara baDhatI rahatI hai| isa vizuddhise muni saMkhyAtahajAra sthitikANDakokA ghAta karatA hai aura bhAvokI vizuddhise utane hI sakhyAtahajAra bandhApasaraNa karatA hai| eka-eka sthitikANDakake ghAtame saMkhyAtahajAra anubhAgakANDaka ghAta karatA hai, guNasaMkramaNa karatA hai aura samaya-sayayame asakhyAta guNita nirjarAko karatA humA antarmuhUrtake antame anivRttikaraNa nAmaka navama guNasthAnako prApta hotA hai| bhAvArtha-yadyapi apUrvakaraNa guNasthAnakA kAla antarmuhUrta hai tathApi usake andara asaMkhyAta laghu antarmuhUrta hote haiN| tAtparya yaha hai ki antarmuhUrtase asakhyAta bheda hote haiM // 41-44 // tiSThevantarmuhUrtena kurvANA pUrvavat kriyAm / pAcAvantamuhUtana kuryAvantarakriyA // 45 //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNi tatazca klIvavevasya kuryAdupazama tthaa| atIte'ntarmuhUrte ca strIvedaM zamayatyaso // 46 // satazca maryavevasya muktvA navakabandhanam / sattAsthaM nikhiladravyaM sAdhaM SaTnokaSAyakaH // 47 // vevasya nabadravyaM vadhyamAnaM svavoSataH / pazcAt samaye samaye gunnshrenniividhaantH||48|| saMjvalanasya roSasya navabandhaM vimucya sH| sattAsthaM saMcitadravyaM zamayatyeva bhaavtH|| 49 // pazcAdantarmuhurtena krodhaM mdhykssaayyoH| zamayati tataH pazcAt sAMjvalanaM navabandhanam // 50 // tato'saMkhyaguNazreNyA vardhamAnavizuddhitaH / sAMjvalanasya mAnasya muktvA navakabandhanam / / 51 / sattAstha sakaladravyaM sAdhaM madhyakaSAyayoH / mAnasya nikhila dravyaM sattAsthaM zamayatyaram // 52 // tato'saMkhyaguNaNyA vardhamAno vizuddhibhiH / antarmuhUrtamAtreNa mAyAM madhyakaSAyayoH // 53 // zamayitvAlpakAlena mAnasya navabandhanam / pazcAt samaye samaye'saMkhyAtaguNaNita // 54 // mAyAyA navakaM muktvA sattAsthaM shmyetpunH| agresarastatobhUtvA mAyAM madhyakaSAyayoH // 55 // zamayennavakaM dravyaM mAyAyAzca samAvajan / pazcAt samaye samaye guNadheNovimAgataH / / 56 // kurvannupazama nitya vrdhmaanvishuddhitH| vivadhata sUkSmakRSTi ca bhArahIna ivAbhavat / / 57 // sajvalanasya lobhasya muksvA navakabandhanam / sattAstha sakala dravyaM zamayatyeva pauravAt // 58 // pazcAvantarmuhUrtena lobhaM madhyakaSAyayoH / zamayed vizuddhyA svasyA nivRttikaraNe sthitaH // 59 // itthaM muktvA navadravyamucchiSTAvalikaM tthaa| zeSasya mohanIyasya sarvayopazamo bhavet // 6 // sUkSmakRSTigataM lobhaM vedayan dazamasthitaH / tasyApyupazama kRtvA zAntamohasthito bhavet / / 61 //
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza sarvathA shaasmoho'ymekaadshgunnsthitH| aSAsthapasaMyuktazaratkAsAravad bhavet / / 62 // artha-yaha muni antarmuhUrta taka pUrvavat sthitikANDakaghAta Adi kriyAoko karate hue navama guNasthAname sthita rahate haiN| pazcAta eka antarmuhUrta ke dvArA antarakaraNa karate haiM arthAt apratyAkhyAnAdi bAraha kaSAya aura no nokaSAyoke nIca aura Uparake niSekoko choDakara bIcake kitane hI nikoke dravyako nikSepaNa kara bocake niSekome se mohanIya karmakA abhAva karate haiN| pazcAt napusakavedakA upazama karate haiM, phira antarmuharta vyatIta honepara strovedakA upazama karate haiN| tadanantara puruSavedake navakabandhako chor3akara sattAme sthita usake samasta dravyakA chaha nokaSAyoke sAtha upazama karate hai / pazcAt baDhatI huI vizuddhike dvArA alpakAlame svadoSa-rAgAzake kAraNa baMdhate hae puruSavedake navakabandhakA upazama karate haiN| pazcAt samaya-samaya arthAt pratyeka samayame guNazreNI vidhAnase saMjvalana krodhake navaka dravyako choDakara sattAme sthita saMcita dravyakA bhAvoko vizuddhatAse upazama karate haiN| pazcAt antarmuhUrta kAlake dvArA madhyama kaSAyaapratyAkhyAnAvaraNa aura pratyAkhyAnAvaraNa sambandhI krodhakA upazama karate haiM / punaH saMjvalana krodhake navakabandhakA upazama karate haiN| tadanantara prati samaya asakhyAta guNazreNIrUpase baDhatI huI vizaddhike dvArA saMjvalana sambandhI mAnake navakabandhako choDakara sattAme sthita sakala dravyakA upazama karate hai sAtha ho madhyama kaSAya sambandhI mAnake sattAme sthita sakala dravyakA zoghra hI upazama karate haiM / pazvAt asakhyAta guNazreNI dvArA vizuddhise baDhate hue munirAja antarmuhUrta me mAtra kAlake dvArA madhyama kaSAya sambandho mAyAkA upazama kara gaMjvalana mAnake navakabandhakA upazama karate haiN| pazcAt pratyeka samaya asaMkhyAta guNazreNIse sajvalana mAyAke navakabandhako choDakara sattAme sthita samasta dravyakA upazama karate haiN| puna Age calakara madhyama kaSAya sambandho mAyA aura sajvalana mAyAkA upazama karate hai| punA pratyeka samaya asakhyAta guNazreNIrUpase baDhato huI vizuddhise upazama karate hae sUkSmakRSTi karate haiM aura bhArahona jaise ho jA haiN| pazcAt sajvalana lobhake navakabandhako chor3akara sattAme sthita pamasta dravyA apane pauruSase upazama karate haiN| tadanantara antarmuhUrtame madhyama kaSAya
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNi sambandhI lobhakA vizuddhi dvArA upazama karate hue navama guNasthAnameM hI rahate haiM arthAt yaha saba kArya navama guNasthAname hI hote haiN| isa prakAra navaka dravya aura ucchiSTAvalIko choDakara zeSa mohanIyakA sarvathA upazama ho jAtA hai| pazcAt sUkSmakRSTigata lobhakA vedana karate hue dazama-sUkSma sAmparAya guNasthAname Ate hai aura vahA~ usakA sajvalana sambandho sUkSma lobhakA bhI upazama kara saba prakArase upazAnta hokara gyArahaveM guNasthAname pahuMcate haiM / isa guNasthAnavartI muni, nIce baiTho huI kocaDase yukta zarad Rtuke sarovarake samAna hote haiN| bhAvArtha-isa guNasthAname mohanIyakarmakA udaya nahI rahatA, kintu sattA rahatI hai| udaya na rahanese pariNAmome nirmalatA rahatI hai parantu laghu antarmuhUrtame sattA sthita saMjvalana lobhakA udaya Anese muni girakara noce guNasthAname A jAte haiN| yadi mRtyukAla nahI hai to ve kramase nIce Ate haiM aura mRtyu ho jAnepara vigrahagatime eka sAtha caturtha guNasthAname A jAte haiN| kramaza chaThave guNasthAna taka Aneke bAda koI puna. upazamazreNopara ArUDha ho jAte haiN| eka paryAyame do bAra upazamazreNo mADI jA sakatI hai aura koI muni chaThaveM sAtave guNasthAname kSAyikasamyaktva prApta kara kSapakazreNI mADa kara mokSa prApta kara lete haiM para aise jIva abaddhAyuSka hote haiM arthAt unhone abhI taka parabhavakI AyukA bandha nahI kiyA thaa| dIrgha sasAra vAle kitane ho muni gyArahaveM guNasthAnase patana kara kramazaH mithyAdRSTi guNasthAname bho A jAte hai aura vahA~ ekendriya AdikI Ayu bAdhakara kiJcidUnaardhapudgalaparAvartanake liye bhaTaka jAte haiN| upazamazreNI, eka bhavame adhikase adhika do bAra aura aneka bhavoko apekSA cAra bArase adhika nahI mADI jaatii| kSapaka zreNI eka bAra hI prApta hoto hai aura vaha bhI avaddhAyuSka munike lie / / 45-62 // aba Age mohanIya karmako kSapaNAvidhi kahate hue pahale kSAyika samyagdarzanakI prAptikA kathana karate haiM ito'gre sampravakSyAmi mohasya kSapaNAviSim / yathAviSiyathAzAstraM sakSepeNa yathAmati // 63 // vevakadazA samAyuktaH kazcidAsannabhavyakaH / turyAdisaptamAnteSu guNasthAneSu keSucit // 64 //
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza kevalitakapAdAnAM sannidhAne smaagte| trikaM varzanamohasya vRttamohacatuSTayam // 6 // etatsaptaprakRtInAM sapaNAyAM smukhtH| prathamaM kurute yAvatkaraNAnA trikaM punaH // 66 // tatrAnivRttikAlAnte samaM hAnacatuSTayam / kSapayitvA punazcAyaM kurate karaNatrayam // 67 // AyadvikaM samullaDagyAnivRttikaraNasya ca / gate saMkhyAtabhAge vai mithyAtvaM apapatyaso / / 68 // pazcAvantarmuhUrtana mikaM kSapayati dhruvam / tato'gre'ntarmuhUrtena samyaktvaprakRtikSayam // 69 // kRtvA kSAyikasadRSTihantuM cAritramohakam / apakaNimAror3ha mukhama vivadhAti // 7 // artha-aba isake Age vidhipUrvaka zAstra aura apanI buddhike anusAra mohanIya karmakI kSapaNA vidhi khuuNgaa| kSAtyopazamika samyagdarzanase yukta koI nikaTa' bhavyajIva caturthase lekara saptama taka kisI guNasthAname kevalIdvika, kevalI aura zrutakevalokI nikaTatA prApta honepara darzanamohakI tIna-mithyAtvAdika aura caritramohakI cAraanantAnubandhIcatuSka, ina sAta prakRtiyokA kSaya karaneke liye udyata hotA hai / prathama hI vaha tIna karaNa karatA hai| uname anivRttikaraNake anta kAlame anantAnubandhI catuSkakA eka sAtha kSaya arthAt visaMyojana karatA hai-use apratyAkhyAnAvaraNAdirUpa pariNamA detA hai| pazcAt puna tIna karaNa karatA hai| Adike do karaNa vyatIta kara tRtIya karaNakA saMkhyAtavA bhAga vyatIta honepara vaha mithyAtva prakRtikA kSaya karatA hai arthAt use samyagmithyAtvarUpa pariNata karatA hai| pazcAta antarmuhUrtameM samyagmithyAtvako samyaktva prakRtirUpa kara usakA kSaya karatA hai| isa taraha kSAyika samyagdRSTi hokara cAritramohakA kSaya karaneke liye vaha kSapakazreNipara ArUr3ha honekA prayala karatA hai // 63-70 // bhAge cAritramohako kSapaNAkI vidhi kahate haiM so'yamantamahartena vyatItyAdhaH prvRttm| bhapUrvakaraNa gatvA vizukhayA vardhatetarA // 71 // 1. jisake adhikase adhika pAra bhava bAkI haiM vahI jIva kSAyika samyagdarzana prApta kara sakatA hai, adhika bhava vAlA nahIM /
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNi etasmin hi guNasthAne samaye samaye punaH / asakhyaguNitazreNi-nirjarI kurate sadA // 72 // ekAntamahatena hokakasthitikANDakam / hatyA svakIyakAlAnAH saMkhyAtasva sahasrakam / / 73 // pradhAtaM sthitikANDAnA kurute'yaM mahAmuniH / bandhApasaraNa cApi kurute tAvadeva hi // 74 // tato'nubhAgakANDAnAmasakhyaguNitAtmanAm / ghAtaM karoti pazcAcca pravizatyanivRttikam / / 75 // tasyApi saMkhyabhAgeSu vidhAya pUrvavat kriyAm / ziSTeSu sakhyabhAgeSu styAnagaDyAdisajinAm / / 76 // SoDazakarmabhevAnA kSapaNAM vivadhAtyaso / 'pazcAvantarmuhUrtena madhyamASTakaSAyakam / / 77 / / yugapat apayet sAdhuH shukldhyaanprbhaavtH| madhyamASTakaSAyANAM sapaNAnantaraM bhavet // 78 // SoDazaprakRtInAM tu kSapaNAyA ayaM vidhi / ekAntamahartena klIvastronaravedakAn // 79 // sajvalanasya krodhAdona kramazaH apyenmuniH| tataH sajvalanaM lobha gRhItvA dazamaM vrajet // 8 // tatra tasyAntimebhAge tamapi apayed yatiH / kSaNena kSINamohAkhya guNasthAna bajatyasau // 81 // kaNo'pi vidyate yAvanmohanIyasya karmaNaH / tAvad bhramati jIvo'yamAjavaMjava kAnane // 82 // tato mumukSabhirmohaH kSapaNIyaH prayatnataH / mohamaye bhavenmayoM kSaNAt kaMvalyasaMyutaH // 83 // artha-kSapakazreNipara ArUDha honevAle ve munirAja antarmuhUrta dvArA adhaHpravRttakaraNa guNasthAnako vyatIta kara apUrvakaraNa guNasthAnako prApta 1 styAnagRddhi, nidrA-nidrA, pracalA-pracalA, narakagati, narakagatyAnupUrvI, tiryaggati, tiryaggatyAnupUrvI, ekendriyajAti, dvIndriyajAti, vIndriyajAti, caturindriyajAti, Atapa, udyota, sthAvara, sUkSma, sAdhAraNa iti nAmnAyu / 2. stkrmpraabhuutaapekssyaa| 3. kaSAyaprAbhRtakI apekssaa|
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya prakAza .. 25 hote haiM aura vahAM vizuddhise atyanta bar3hate rahate haiN| ve muni isa guNasthAname prati samaya asaMkhyAta guNazreNi nirjarA karate haiN| eka eka antarmuhUrtame eka-eka sthitikANDakakA ghAta kara apane kAlake bhItara sakhyAta hajAra sthitikANDaka ghAta karate haiM tathA utane hI bandhApasaraNa karate hai| pazcAt asaMkhyAta gaNita anubhAgakANDakokA ghAta karate hai| isa sabake pazcAt ve mahAmuni anivRttikaraNa nAmaka navama guNasthAname praveza karate haiN| usake bho saMkhyAtabhAgome pUrvavat-apUrvakaraNake samAna kriyA karate haiN| pazcAt zeSa sakhyAta bhAgome styAnagRddhi Adi solaha karmaprakRtiyokA kSaya karate haiM pazcAt antarmuhUrtame zukladhyAna-pRthaktvavitarkavicAra nAmaka prathama zukladhyAnake ATha madhyama kaSAyokA yugapat kSaya karate haiN| yaha krama satkarmaprAbhRtake anusAra hai| kaSAyaprAbhRtake anusAra krama yaha hai ki ATha madhyama kaSAyoko kSapaNAke pazcAta styAnagRddhi Adi solaha prakRtiyokA kSaya hotA hai| eka-eka antamuhUrtame napuMsakaveda, stroveda, puveda tathA sajvalana, krodha, mAna aura mAyAkA kramase kSaya karate haiN| tadanantara saMjvalana lobhako lekara dazamaguNasthAnako prApta hote haiM aura vahA usake antame usa saMjvalana lobhakA bhI kSaya karate hai| isa prakAra ve muni kSaNabharame kSoNamoha nAmaka bArahave gaNasthAnako prApta hote haiN| granthakAra kahate haiM ki jabataka mohanoyakarmako eka kaNikA bho vidyamAna rahatI hai tabataka yaha jIva sasArarUpI vaname bhramaNa karatA rahatA hai| isaliye mumukSujanoko prayatnapUrvaka mohanIyakarmakA kSaya karanA cAhiye / mohakA kSaya honese yaha manuSya kSaNabharame antarmuhUrtake bhItara kevalajJAnase sahita ho jAtA hai // 71.83 // Age prakaraNakA samAropa karate haidhyAya dhyAyaM jinapatipada zuddhasamyaktvayuktaH zrAva bhAva jinavaravacaH praaptsjjaanpujH| bhAya dhAya sugurucaraNaM lbdhcaaritrshuddhiH| sadyo mukta ja bhaja sukhaM bhavya ! ki klAmyasi svam // 4 // artha-he bhavya / tUM jinendradevake caraNokA bAra-bAra dhyAna kara zuddha samyaktvase yukta ho-samyagdRSTi bana, pazcAt jinendradevake vacanoko bAra-bAra zravaNa kara samyagjJAnakA samUha prApta kara pazcAt suguruo
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNi ke caraNoMkA bAra-bAra Azraya le-unakI sevA kara tUM zIghra hI muktikA sukha prApta kara, duHkhI kyo ho rahA hai ? bhAvArtha-saMsArake duHkhose chUTanekA upAya samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra hai| samyagdarzanakI prApti jinendradevakI upAsanAse hotI hai, samyagjJAnakI prApti jinavANIke zravaNase hotI hai aura samyakcAritrako prApti nirgrantha guruokI sevAse hotI hai| ata isa vidhise tInoko prAptakara tUM mokSako prAptakara, kAyara ho vyayaM hI kyo duHkhI ho rahA hai // 84 // isa prakAra samyakcAritra-cintAmaNime cAritralabdhikA sakSipta varNana karanevAlA cAritralabdhi nAmakA dvitIya prakAza pUrNa huaa| tRtIya prakAza mahAvratAdhikAra maGgalAcaraNa vairAgyasImAnamameyamAnA mAruhya muktA bhvbhogbhuumiH| AjJA ca bhUmiH zivasaukhyalakSamyA yena svayaM taM vinamAmi nemim // 1 // artha-jinhone vairAgyakI aparimita-utkRSTa sImApara ArUDha hokara saMsAra sambandhI bhogoko bhUmikA parityAga kiyA aura mokSa sukharUpa lakSmIko svayaM prApta kiyA una neminAtha bhagavAnako maiM namaskAra karatA huuN||1|| Age mahAvratoke nirUpaNakI pratijJA, mahAvratakA lakSaNa tayA nAma kahate haiMatha pravakSyAmi mahAvatAni dhRtAni sadbhiH shivsaukhykaamH| vinAna yaratra janAH kadAcida rodhaM samarthA bhavabandhanAni // 2 // yAni svayaM santi mahAnti loke mahaDrIizavighRtAni yAni / mahatphalaM yAni vizanti nAma mahAvatAnIha matAni tAni // 3 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza hiMsAvipApAda viratemavanti manasvinAM paJcavidhAni tAni / teSAM svarUpaM kramazo badAmya hiMsA mukhAnA hi mahAvatAnAm // 4 // artha- aba mokSa sukhake icchuka satpuruSoke dvArA dhAraNa kiye jAnevAle una mahAvratoko kahUMgA jinake binA manuSya sasArake bandhana rokaneme kabhI bhI samartha nahIM ho skte| jo lokame svayaM mahAn haiM jo mahAn puruSoke dvArA dhAraNa kiye gae haiM tathA jo mahAn phala pradAna karate haiM ve mahAvrata mAne gaye haiN| hiMsAdi pA~ca pApose nivRtti honeke kAraNa ve pAMca prakArake hote haiM tathA manasvI-sAhasI-upasarga vijayI manuSyoke hote haiN| yahAM kramase una ahiMsA Adi mahAvratokA svarUpa kahatA huuN| bhAvArtha-hiMsA, asatya, caurya, kuzIla aura parigraha ina pAMca pApoMkA sarvathA tyAga karanese ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya aura aparigraha ye pAMca mahAvrata hote hai| inhe upasarga tathA pariSahoMpara vijaya prApta karanevAle puruSa ho dhAraNa kara sakate haiN| Age inhI pAMca mahAvratokA vistArase varNana kiyA jAyagA // 2-4 // aba sarvaprathama ahiMsA mahAvatakA kathana karate haiM prAgahisAvrataM vakSye samastabratabhUSaNam / binatena na zobhante sAdhUnAM vrtsnycyaaH|| 5 // pramattayogAjIvAnAM prANAnAM vyaparopaNam / hisAnAma mahApApaM narakadvArasannibham // 6 // etasyA viratiryA hi mnovaakkaaykrmbhiH| AdyaM mahAvataM zeyahiMsAnAma saMjitam // 7 // artha-samasta vratoke AbhUSaNa ahiMsA mahAvratako khuuNgaa| kyoki isake binA sAdhuoke samasta vratoke samUha suzobhita nahIM hote| pramattayogase jovoke prANokA vidhAna karanA hiMsA nAmakA mahApApa hai| yaha pApa naraka dvArake samAna hai| isa hiMsAse jo mana, vacana, kAyapUrvaka virati hoto hai arthAt tIno yogose usakA tyAga hotA hai vahI ahiMsA nAmakA pahalA mahAvrata hai // 5-7 // Age jova-jAtiyoke jJAna binA hiMsAkA tyAga nahIM ho sakatA, isaliye saMkSepase jIva-jAtiyokA varNana karate haiM jIvajAtiparikSAnamantareNa na sAdhyate / hiMsApApaparityAgastanaH kiJcit pravayitAm // 8 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyacAritra-cintAmaNiH gatimevena jIvAnAM catataH santi jaatyH| zvAnatiryaGna vevAnA bhevato bhavavAsinAm // 9 // ratnaprabhAvibhevena zvAdhAH saptavidhA mtaaH| rahante te mahAdu.kha suciraM pApayogataH // 10 // ete paJcendriyAH santi niyamena ca saMjhinaH / akAlamaraNaM nAsti nArakANAM kadAcana // 11 // artha-jIva-jAtiyoke jJAna binA hisA pApakA tyAga nahIM ho sakatA, isaliye jIva-jAtiyokA kucha kathana karatA huuN| nArakI, tiryaJca, manuSya aura devoke bhedase gati apekSA sasArI jovoko cAra jAtiyA~ haiN| uname ratnaprabhA Adike bhedase nArako sAta prakArake mAne gaye haiN| ve nArakI pApake yogase cira-kAlataka mahAn dukha bhogate haiM / ye nArako niyamase paJcendriya aura sajJo hote haiN| inakA kabhI akAlamaraNa nahI hotA / / 8-11 // Age tiryaJcagati sambandhI jIvokA varNana karate haiM ekendriyAdibhedena tiryaJcaH paJcadhA matAH / ekAkSAH sthAvarA. santi dvaghamAdhAstu asA mtaaH||12|| pRthivyaptejasA bhedA taravArabozca bhevtH| sthAvarAH paJcaSA. santi nAnAduHkhasamanvitAH // 13 // pRthivI pRthivIkAya pRthivokAyika eva c| pRthivIjoya ityetat pRthvIkAyacatuSTayam // 14 // jala hi jalakAyazca jalakAyika eva c| jalajIva iti zeyaM jalakAyacatuSTayam // 15 // analo'nalakAyazcAnalakAyika eva c| analajIva isyete'nalakAryAzcatuvidhA. // 16 // vAyurhi vAyukAyazca vAyukAyika eva c| vAyukAyo hi vijJayA vaayukaayaashcturvidhaaH|| 17 // taraha tarukAyazca tahakAyika eva c| tarukAya iti zeyAzcaturdhAstarukAyikA. // 18 // pRthivIkAyikajIvena tyakto yaH kalevara. / pRthvIkAyaH sa vijJeyaH pRthvI sAmAnyato matA // 19 // pRthvIvehasthito jIva pRthvokAyika ucyate / pRthivyAM janma saMgha jovo yazca smudytH||20||
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza pRthvIjIvaH sa vijJeyaH sAmprataM viprhsthitH| evaM salArimevAnAM vijeyA lakSaNAvalI // 21 // artha-ekendriya Adike bhedase tiryaJca pAMca prakArake mAne gaye haiN| uname ekendriya sthAvara haiM dvIndriya Adi sa mAne gaye haiN| pRthivo, jala, agni, vAyu aura vanaspatike bhedase sthAvara pA~ca prakArake hai / ye sthAvara nAnA prakArake dukhose sahita haiM / pRthivI, pRthivIkAya, pRthivo. kAyika aura pRthivo jIvake bhedase pRthivIkAyake cAra bheda haiN| jala, jalakAya, jalakAyika aura jala jIvake bhedase jalakAyake cAra bheda haiN| agni, agnikAya, agnikAyika aura agnijIva, ye agnikAyake cAra prakAra haiN| vAyu, vAyukAya, vAyukAyika aura vAyujIva ye vAyukAyake cAra bheda haiM / vanaspati, vanaspatikAya, vanaspatikAyika aura vanaspati jova ye vanaspatikAyake cAra prakAra haiN| pRthivI sAmAnya hai, pRthivo kAyika jovake dvArA choDA huA kalevara pRthivIkAya hai, pRthivI zarIrame sthita jIva pRthivIkAyika hai aura pRthivome janma leneke liye udyata tathA samprati vigraha gatime sthita jova pRthivIjova jAnanA cAhiye / isI prakAra jala, jalakAya Adi bhedoke lakSaNa jAnanA caahiye| bhAvArtha-pRthivIkAyika jovake dvArA choDA huA kalevara jaba taka apane uso AkArame rahatA hai taba taka prathivokAya kahalAtA hai aura java usakA AkAra parivartita ho jAtA hai taba pRthivo sAmAnya ho jAtA hai| aisA jala Adi sabhI bhedoMme samajhanA caahiye| pRthivo, jala, agni aura vAyu ina cArakI Agamame dhAtu saMjJA hai, Ayu pUrNa hone para inakA jova nikala jAtA hai aura uso zarIrame uso kAyake dUsare jIva utpanna ho jAte haiM / / 12-21 // Age pRthivI, jala, agni aura vAyuka jIvoke kucha vizeSa prakAra kahate haiM mRdukarkazabhedena sA pRthvI hiviSA mtaa| gairikAvisvarUpA yA mRdvI sA pRthivI smRtA // 22 // rajatasvarNalohArakUTatAmrAdibhedataH / / karkazapRthivImevA bahavaH santi bhUtale // 23 // jalasyamedA vidyante himvrssoplaadyH| mdhilaavliividyaarivjyotiraavyH||24||
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNi' afioerformtarni vidyamle bahulA bhivAH / saJjhAprabhaJjanazcakravAtA vAyubhedAH smRtAH // 25 // artha- komala aura kaThorake bhedase pRthivo do prakArakI mAmI gaI hai / geru Adi miTTI rUpa pRthivI komala pRthivI hai aura cAMdI, svarNa, lohA, pItala tathA tAbA Adi kaThora pRthivIke bahuta bheda pRthivIpara vidyamAna hai| barpha, olA Adi jalake bheda hai| lauM, jvAlAoM kA samUha, bijalI aura gAja Adi agnikAyika jIvoke bheda hai tathA jhaJjhA ( varSAke sAtha calane vAlI vAyu ), prabhaJjana ( toDa-phoDa karane vAlI AMdhI ) aura cakravAta ( gola rUpa me nIce se UparakI ora jAne vAlI vAyu ), ye saba vAyukAyake bheda mAne gaye hai / / 22-25 / / Age vanaspatikAyika jIvoke prakAra batAte haiM med dvividhastarukAyikaH / sAdhAraNazca pratyeko zvAsAhArAdayo yeSAmeke santi mahItale // 26 // yeSAM cekazarIre sAdhAraNAmAstehi syuranantAdehadhAriNaH / nigodAparasaMjJitA // 27 // nityetara vibhedena nigodA dvividhA matAH / nigodAdanyaparyAyo yenaM lagdhaH kavAcana // 28 // karmavacitryayogena lapsyate nApi jAtucit / nigodAste matA nitya- nigodA duHkhabhAginaH / / 29 / / asmin kecana jIvAH syurIdRzo'pi jinoditAH / yerna labdho'nyaparyAyo lapsyate kintu jAtucit // 30 // nigodAda ye vinirgatya bhramantyanyAnya dehiSu / punastatraiva yAntaste santItara nigodakAH // 31 // yeSu tveka zarIrasya svAmI syAdeka eva hi / pratyeka dehinaste syujina bevaM ruvIritAH // 32 // vasantyanye trasetarAH / yeSAmAzrayamAsAdya jinAgame samuktAste pratyekAH sapratiSThitAH // 33 // yeSAM dehe na samyanye jIvA sthAvarasaMjJitAH / apratiSThita pratyekA mAkandAdyA jinoditAH // 34 // sAdhAraNAzca ye santi ye ca vA sapratiSThitAH / soSitazarIrAzca na te makyA dayAlubhiH // 35 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza 31 artha - sAdhAraNa aura pratyekake bhedase vanaspatikAyika jIva do prakArake haiM / pRthivI talapara jinake zvAsa tathA AhAra Adi eka haiM arthAt ekake zvAsa lenepara sabakI zvAsa lI jAtI hai aura ekake AhAra karanepara sabakA AhArahI jAtA hai evaM jinake eka zarorame ananta jova rahate hai ve sAdhAraNa mAne gae haiN| inhIkA dUsarA nAma nigoda hai| nitya nigoda aura itara nigodake bhedase nigoda do prakArake mAne gaye haiM / jina jovone kabhI nigoda se anya paryAya nahI prApta kI hai aura karmoMko vici tAse kabhI prAptabhI nahI kareMge ve dukha uThAne vAle nityanigoda haiM / isa nityanigoda me kitaneho jIva jinendra bhagavAnne aise batalAye haiM ki jinhone Aja taka dUsarI paryAya prApta to nahIkI hai parantu prApta kareMge / nigoda se nikalakarajo anya jovome bhramaNa karate haiM aura puna usIme jA pahu~cate hai ve itaranigoda haiM inhIko cAturgatika nigoda bhI kahate hai / jiname eka zarIrakA eka jIvahI svAmI hotA hai unhe jinendradevane pratyeka kahA hai| jinakA Azraya pAkara anya sthAvara jIva rahate hai jinA - gamame unhe sapratiSThita pratyeka kahA hai| jinake zarIrame anya sthAvara jIva nahI rahate ve Ama Adi apratiSThita pratyeka kahe gaye haiN| jo sAdhAraNa haiM, sapratiSThita hai aura jinake zarIra me trasajIva raha rahe hai ve vanaspatiyA~ dayAlu puruSo dvArA khAne yogya nahI hai / bhAvArtha- jo mUla bIja hai jaise AlU, ghuIMyA, sakarakanda, adaraka, mUlo Adi tathA toDanepara jinakA samabhaGga hotA ho jaise dhanaMtara Adi ke patte Adi sAdhAraNa hai / sAdhAraNa jIvome eka zarIrake aneka jIva svAmI hote haiM parantu sapratiSThita pratyekame ekake Azraya rahanevAle jIva apanA-apanA svatantra zarIra lekara rahate haiM / pratyekame eka zarIrakA eka hI svAmI hotA hai-jaise Ama, amarUda Adi / parantu jaba taka inakA pUrNa vikAsa nahI huA hai taba taka ve sapratiSThita pratyeka haiM arthAt aneka jovoke AdhAra hai / gobhI tathA amara kaTUmara Adime trasa jovabhI rahate hai ataH dayAvanta jIvoMke dvArA bhakSya nahIM haiM--- khAne yogya nahI haiM / yahA~ eka bAta yaha bhI dhyAtavya hai ki Ajakala kucha logome jo yaha dhAraNA cala par3I hai ki vRkSase tor3a lenepara phala nirjIva ho jAtA hai use acitta karanekI AvazkatA nahI hai, yaha dhAraNA Agama sammata nahI hai kyoMki eka vRkSame vRkSakA jIva alaga rahatA hai aura usake AdhArapara utpanna honevAle phalo tathA pattoMmeM unakA jIva alaga rahatA hai ataH
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 samyakcArita - cintAmaNi vRkSase toDanaipara vRkSakA jIva to phaloM aura pattomeM nahI rahatA parantu phala aura pattokA jIva rahatA hai usakI apekSA ve sacitta mAne jAte haiM / sacittakA tyAgI inhe acitta kara ho khA sakatA hai| yadi vRkSase toDa lene para patra Adi acitta ho jAte hai to bhogopabhoga parimANa vratake aticArome jo sacitta, sacittasabandha aura sacitta sanmizra aticAra vatalAye gae hai unako sagati nahIM baitthtii| isI prakAra atithisa vi. bhAgake aticArome jo sacitta nikSepa aura sacitta vidhAna aticAra batalAye gae hai ve bhI saMgata nahI hote / / 26-35 / / Age sa jIvokA varNana karate hai dvAprabhRtayo jIvA gaditAstra sasaMjJitAH / zaGkhazuktikapardAdyA dvIndriyAH santi jantavaH // 36 // zrIndriyA gaditA loke matkuNavRzcikAdayaH / caturakSA matA jIvA mazakAmakSikAdayaH // 37 // paJcAkSA santi loke'smin nRgavAzvasurAdayaH / sUkSmavAdarabhavena sthAvarA dvividhA matA // 38 // pratyekAstrasajIvAstu vAdarA eva sammatA / paJcendriyAstiryaJcazca saMvaya saMjJiprabhedataH // 39 // dvividhA gavitA loke saMjJino nUsurAdayaH / tiryakpaJcendriyA loke trividhAH kathitA jineH // 40 // jalasthalAcAritvAnakagopatagAdayaH / AryamlecchAkhyabhedena dvividhAH santi mAnavAH / / 41 / / catuNikAyamevatvAccaturdhAH santi nirjarA / etAsAM jIvajAtInAM rakSaNaM prathama vratam // 42 // SaTakAyajIvajAtInAM rakSaNAd bahiraGgataH / rAgAdInAM vibhAvAnAM vAraNAvantaraGgata / / 43 / / mahAvrataM bhavetsAdho hiMsA saMjJita dhruvam / athA kathayiSyAmi satyaM nAma mahAvratam // 44 // artha- dvIndriya Adi jIva trasa kahalAte hai| zaMkha sopa tathA kauDI Adi hondriya jIva hai / khaTamala tathA vicchU Adi jova lokameM trIndriya kahe gaye hai| mazaka tathA makkhI Adi caturindriya jIva mAne gaye hai aura manuSya, gAya, ghoDA tathA deva Adi isa saMsAra meM paJcendriya haiM / sUkSma aura bAdarake bhedase sthAvara jIva do prakArake mAne gaye haiM parantu pratyeka
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza vanaspati aura usa vAdara hI kahe gaye haiN| paJcendriya tiyaMJca saMjJI aura asaMjIke bhedase do prakArake kahe gaye hai parantu manuSya, deva aura nArako sajJI ho mAne gaye hai| tiryaJca paJcendriyoke jinendra bhagavAnne jalacara, sthalacara aura nabhacarake bhedase tIna bheda kahe haiN| nakra-magara Adi jalacara hai, gAya Adi sthalacara hai aura pakSo nabhacara hai| Arya aura mlecchake bhedase manuSya do prakArake hai tathA cAra nikAya (bhavanavAsI, vyantara, jyotiSka aura vaimAnikake ) bhedase deva cAra prakArake hai| ina saba jIva jAtiyokI rakSA karanA prathama ahiMsA mahAvata hai| bahiraGgase chaha kAya (pAMca sthAvara aura trasa) ke jovakI rakSA karanese aura antaraGgase rAgAdi vibhAva bhAvokA nivAraNa karanese nizcitahI ahiMsA mahAvrata hotA hai / aba Age satya mahAvratakA kathana kareMge // 36-44 // pramattayogAdyajjIvaranata kathyate vcH| tavasatyaM parimeyaM taccaturvidhyamaznute // 45 // niSedho yatra jAyeta sadbhUtasyApi vastunaH / asatyaM prathamaM jJeyaM tat sadbhUtApalApakam // 46 // yathA sato'pi devasya nAstIti kathanaM gRhe| yatrAsataH padArthasya sadbhAvo hi vidhIyate // 47 // asatyametat vijJeyamasaduddhAvanaM param / asatyapi devadatte so'stIti kathana yathA // 48 // mUlato'vidyamAne'rthe tatsadazo niruupnnm|| azvAbhAve kharasyAzva kathanaM kriyate yathA // 49 // etavanyAbhidhAnaM ca tRtIyA stymucyte| gahitApriyarUkSAdivacanaM gahivAdivAk // 50 // etaccatuvidhAsasyaviparItaM yducyte| tatsatyaM vacanaM proktaM sarvaduHkhanivArakam // 51 / / artha-pramattayogase jIvodvArA jo anRta-mithyAkathana kiyA jAtA hai use asatya jAnanA caahiye| yaha asatya cAra prakArakA hai| jisame vidyamAna vastukA bhI niSedha kiyA jAtA hai use sadbhUtApalApaka pahalA asatya jAnanA caahiye| jaise devadattake rahate hue bhI kahanA ki gharame nahI haiM / jisame avidyamAna padArthakA sadbhAva kiyA jAtA hai vaha asadudbhAvana nAmakA dUsarA asatya hai / jaise devadattake na rahate hue bhI kahanA ki devadatta hai / mUla vastuke na rahanepara usake sadRza vastukA kathana krnaa| jaise azvake na rahanepara gRhasthako bhAra DhonekI apekSA azva khnaa| yaha
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ je samyakcArita-cintAmaNi anyarUpAbhidhAna nAmakA tIsarA asatya hai| garhita, apriya tathA karkaza Adi vacana garhitAdi vacana kahalAte haiM / jaise kAnAko kanavA aura paMgu ko lagaDA Adi zabdase saMbodhita karanA / yaha satya honepara bhI garhita tathA karkaza honese asatyakI koTime liyA jAtA hai / ina cAra prakArake asatya se viparIta jo vacana kahA jAtA hai vaha satya kahalAtA hai / yaha satya vacana saba dukhokA nivAraNa karane vAlA hai / bhAvArtha - tattvArtha sUtrame asatyakA lakSaNa likhate hue umAsvAmI mahArAjane 'asadamidAnamanRtam' yaha sUtra kahA hai / isako nimna prakAra vyAkhyA karanese asatyake cAra bheda pratiphalita hote haiM- 'sato vidyamAnasya abhidhAnaM kathanaM sadabhidhAnaM na sadabhidhAnam asadabhidhAnam' arthAt vidyamAna vastukA kahanA to sadabhidhAna hai aura usakA nahI honA yaha asadabhidhAna hai| jaise devadattake rahate hue bhI kahanA, nahI hai, yaha sadapalApa - vidyamAnakA nahI kahanA, pahalA asatya hai / 'na sat asat avidyamAna tasya abhidhAnam asadabhidhAnam' arthAt avidyamAna vastukA kathana karanA yaha asadudbhAvana nAmakA eka dUsarA asatya hai / 'ISat sat asat tatsadRzamityarthaH ' tasya abhidhAnam, asadabhidhAnam 'arthAt mUlarUpa se vastukA abhAva hai parantu kucha azame kAryaM nikalane kI dRSTi se anyako anyarUpa kahanA yaha anyarUpAbhidhAna nAmakA tIsarA asatya hai / jaise azvake abhAva me bhAra DhonekI apekSA gadheko azva kahanA | 'sat prazastaM na bhavatIti asat apriyAdi vacana tasya abhidhAnaM asadabhidhAnam arthAt apriya, kaThora, nindya vacana bolanA / ina cAro prakAra ke asatyakA jisame mana, vacana, kAyase tyAga kiyA jAtA hai vaha satya mahAvrata kaha' lAtA hai / / 45-51 / Age ajJAnajanya aura kaSAyajanyakI apekSA asatyake do bheda kahate haiMajJAnAdvA kaSAyAdvA brUte'satyaM vaco janaH / tayoH kaSAyajA satyaM ajJAnajanitAsatyaM kaSAyajaM tu dIkSAyA vasurAjasya yadvAkyaM durgaterbandhakAraNam / / 52 // kSINamohAvadhismRtam / grahaNe parimucyate // 53 // kaSAyajanitaM tu tat / durgateH kAraNaM nAtaM nindAyAzca nimittakam // 54 // asatyavacanazyAgAt satyaM nAma mahAvratam / prazasyate sadA sadbhiH svAtmasantoSakAraNam // 55 //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35. tRtIya prakAza tirazcAM vikalAM vANIM sakalAM ca svakIyakAm / dRSTvA vANIphalaM svasya saphalAM kuru satvaram // 56 // tathA prayAsaH kartavyo yena syAd vizadaM vacaH / arthate prApyate sadbhiH RtaM nAma taducyate // 57 // mRgatRSNAM jalaM jJAtvA jalaM prAptuM samutsukaH / na labhyate jalaM kvApi dhAvamAnerapi drutam // 58 // yad vastu yathA cAsti tasya ca vacanaM tathA / tathyaM nAma bhavetsatyaM visaMvAdavinAzakam / / 59 / / sate hitaM bhavetsatyaM bhavabAdhAvinAzakam / hitaM mitaM priyaM brUyAdityAdhAya svacetasi // 60 // sad vacaH satataM brUpAvasatyaM mA vado vacaH / maunaM hi paramo dharmastadabhAve ca satyavAk // 61 // vaktavyA satataM pumbhiH sarva santoSakAriNI / ito'gre sampravakSyAmyasteyaM nAma mahAvratam // 62 // artha - manuSya ajJAna athavA kaSAyase asatya vacana bolatA hai / isaliye asatya ke do bheda haiM- ajJAnajanya aura kaSAyajanya / ina dono asatya vacanome kaSAyajanya asatya durgatike bandhakA kAraNa hai| ajJAnajanya asatya vacana kSINamoha nAmaka bArahave guNasthAna taka hotA hai aura kaSAyajanya asatya dIkSA grahaNa ke samaya chUTa jAtA hai / rAjA vasukA asatya vacana kaSAyajanya thA isaliye vaha durgatikA kAraNa tathA nindAkA nimitta ho gayA / asatya vacanakA tyAga karanese satya mahAvrata hotA hai / yaha satya mahAvrata apane ApameM saMtoSakA kAraNa hai tathA satpuruSoke dvArA prazasanoya hai / tiryakhokI vikala - aspaSTa aura apanI sakala - spaSTa vANoko dekhakara vANIke phalakA vicAra kara apane vANIko zIghra ho saphala karo / bhAva yaha hai ki jina jIvone pUrvabhavame asatya bolakara vANokA - vacana balakA durupayoga kiyA unako vANI tiryazva paryAyame vikala - aspaSTa huI aura jinhone pUrva paryAyame satya bolakara vANIkA sadupayoga kiyA unako vANI manuSya bhavame sakala - spaSTa huii| aisA vicArakara apanI vANIko zIghra ho saphala karanA cAhiye | manuSyako aisA prayAsa karanA cAhiye jisase usake vacana vizada- - spaSTa ho / jo satpuruSoke dvArA prApta kiyA jAya use Rta kahate haiM / Rta nAma satyakA hai, satya - yathArtha vastu hI kisoke dvArA prAptako jA sakatA hai / mRgatRSNAko jala jAnakara use prApta karaneke
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNi liye utsuka manuSya zIghra dauDa bho lagAveM to bho use kahI prApta nahI kara sakate / jo vastu jaisI hai usako vaisA kahanA tathya hai / satyakA eka nAma tathya hai yaha tathya visavAdako naSTa karane vAlA hai| satpuruSoke liye jo vacana hitakArI ho vaha satya kahalAtA hai, yaha satya bhavabAdhA -saMsArake janma, maraNa sambandho dukhoko naSTa karane vAlA hai| 'hita, mita aura priya bolanA cAhiye' isa notiko hRdayame rakha sadA satya vacana bolo, asatya vacana kabhI mata bolo| mauna hI parama dharma hai / yadi usakI prApti sambhava na ho to puruSoko sadA satya vacana ho bolanA cAhiye / yaha satya vacana sabako santuSTa karane vAlA hai| bhAvArtha-Upara ajJAnajanya asatyako kSINamoha nAmaka bArahave guNasthAna taka batalAyA hai / usakA kAraNa hai kevalajJAna honeke pUrva taka manuSyake ajJAnabhAva rahatA hai / ajJAna, asatya vacanakA eka kAraNa hai| ata. kAraNake sadbhAvame kAryakA astitva batAyA gayA hai| vaise sAtizaya saptama guNasthAnase lekara bArahaveM guNasthAna taka saba guNasthAna dhyAnake guNasthAna haiM / iname bAhya jalpakA abhAva rahatA hai / 'ajairyaSTavyam' vAkyame ajakA artha purAnI dhAnya honepara bho parvatakI mAke Agrahase parvatake pakSame rAjA vasune nirNaya diyA thaa| isaliye kaSAyajanya honese vaha usake patanakA kAraNa huA // 52.62 / / Age acaurya mahAvratakA varNana karate hai pramAdAd yavadattasyAdAnaM tatsteyamucyate / tasya tyAgo bhavet stayatyAgo nAma mhaavrtm|| 63 // artho hi vidyate pusA prANatulyo mhiitle| tannAze ca tato duHkhaM jAyate mRtyusannibham // 64 / / svakIyapuNyapApAbhyAM mahadvAlpatara dhanam / labhyate puruSairyacca cetanAcetanAtmakam // 65 // santoSastatra kartavyo nyAyato vA tadarjayet / dravyaM tathA parityAjya parakIya vivekinA // 66 // tathA kSetramapi tyAjya parakIyaM mahItale / sAdhAraNajanAnAM tu carcA dUre'tra vartatAm // 67 // vipuladiyutAbhUSA api nirbalabhUbhUjAm / rASTrasapahA lagnA nityameva gharAtale // 68 //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza kalivijayate kAlo yasmin nItigharA api / tyaktvA nyAyapatha jAtAH kaSTaM kApathagAminaH / / 69 // rAmarAjyaM prazaMsanto vAcA madhurayA nraaH| kurvanti rAvaNaM kArya mAyAcAraparAyaNAH // 70 // janAnAM kSubamAcAraM dRSTvA kecid vivekinaH / bhavAraNyapathabhrAntA gahantyetanmahAvratam // 71 // artha-pramAdase jo adattavastukA grahaNa hai vaha steya-corI kahalAto hai, usakA tyAga karanA acaurya mahAvata hai / pRthivI talapara dhana, puruSoke prANatulya hai isaliye usakA nAza honepara unhe maraNatulya duHkha hotA hai / apane puNya pApase puruSoko jo bahuta yA kama cetanA cetanAtmaka dhana prApta hotA hai usame santoSa karanA cAhiye athavA nyAyase use ajita karanA cAhiye / pRthivotalapara vivekI manuSyako jisa prakAra dUsarokA dravya tyAjya hai usI prakAra dUsarokA kSetra bho tyAjya hai| sAdhAraNa janoko carcA to dUra rahe vizAla sampattise yukta rAjA bhI pRthivItala para nirbala rAjAokA rAjya apaharaNa karaneme saMlagna hai| yaha kalikAla apanA prabhAva bar3hA rahA hai jisame ki notidhAraka manuSya bhI nyAyamArga choDakara kumArgagAmI ho gaye haiN| Ajake mAyAcArI manuSya madhura vANose rAmarAjyako prazasA karate haiM parantu rAvaNakA kArya karate haiN| sasArarUpo aTavIme mArga bhUle hue koI viveko jana, logokA kSudra AcaraNa dekha isa acorya mahAvratako grahaNa karate haiM // 63-71 // Age brahmacarya mahAvratakA varNana karate haiM athAne sampravakSyAmi brahmacarya mahAvatam / AtmazaH para heta sarvopadravanAzanam / / 72 / / svaparastrIparityAgo brahmacarya samucyate / vyavahArAgnizcayAttu svarUpe caraNa matam // 73 / / brahmacaryaparibhraSTA loke sarvatra mAnavA. / prApnuvanti tiraskAraM suciraM rAvaNA iva // 74 / / vidhinA pariNItA yA sA svasya strI nigadyate / zeSAH parastriyaH proktA dAsIvezyArayo bhuvi // 7 // narIsurItirazcI ca cetanA lalanA mtaaH| kASThapASANanirmANAzcitrasthAzcetanetarAH // 76 // etAzcatuviSAnAryastyAjyA. svahitavAJchimiH / malayonI malotpanne behe borgandhyadhAriNI / / 77 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ pheda samyakcAritra-cintAmaNi kA nAma spRhA puMsAM rAmANAM ca brahmacaryayutA martyA gaccheyuryatra parasparam / kutracit // 78 // jagatItale / mahAntamAdara tatra labhante brahmacaryasya siddhayarthaM kartavyA hyAryasaMgatiH // 79 // bhojane paridhAne ca zreyA sAtvikatA parA / kuzIlajanasaMsarge nivasevanaMva dhAmani // 80 // yathAnalasya saMsargAtsapihi dravati drutam / tathaiva vanitAsaGgAnnacitta dravati drutam // 81 // vRddhApyekAkinI cAryA na gacchet sAdhusanidhim / dvitrA AryA militveva vidadhyurdha maMcarcaNam // 82 // saptahastAntaraM sthitvA zRNuyu zrutavAcanAm / AcAra sahitA hyeSA pAlanIyA munIzvaraiH // 83 // artha - -- aba Age Atmazuddhike utkRSTa hetu tathA samasta upadravokA nAza karane vAle brahmacaryaM mahAvratako kahUMgA / vyavahAra se svakIya aura parakIya strIkA tyAga karanA brahmacaryaM kahalAtA hai aura nizcayase AtmasvarUpame caraNa-ramaNa karaneko brahmacarya mAnA gayA hai / brahmacarya se cyuta hue manuSya rAvaNa ke samAna lokame sarvatra cirakAla taka tiraskAra prApta karate rahate hai / vidhipUrvaka vivAhI gaI strI svastrI kahalAtI hai aura zeSa dAso tathA vezyA Adika parastrI mAnI gaI hai| mAnuSI, devI aura aura tirazca ye tIna cetana striyA mAnI gaI hai aura kASTha tathA pASANase nirmita eva citrame sthita acetana striyA kaho gaI hai| apanA hita cAhane vAle manuSyoke dvArA ye cAro prakArakI striyA tyAjya kaho gaI haiM / strI aura puruSa donokA zarIra malako utpanna karane vAlA hai, mala se utpanna huA hai aura durgandhako dhAraNa karane vAlA hai phira donokI paraspara proti karanA kyA hai ? brahmacaryase yukta manuSya pRthivItalapara jahA kahI bhI jAte hai vahA mahAn Adarako prApta hote haiM / brahmacaryako siddhike liye Arya manuSyokI sagati karanA cAhiye tathA bhojana aura vastra viSayame atyadhika sAtvikatAkA Azraya lenA cAhiye / jahA~ kuzala manuSyokA sasarga ho aime sthAname nahI rahanA caahiye| jisa prakAra agnike sasargase ghI pighala jAtA hai usI prakAra strIke saMgase puruSakA citta pighala jAtA hai- kAmAtura ho jAtA hai / vRddhA AryikA bho akelI sAdhuke pAsa na jAve / do tIna milakara hI sAdhuke pAsa dharma -
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAze carcA kareM tathA sAta hAtha dUra baiThakara zAstrakI vAcanAko suneN| yaha AcAra-saMhitA muniyoko niyamase pAlana karane yogya hai / / 72-83 / / aba Age aparigraha mahAvatakA varNana karate haiM apAye sampravakSyAmyaparigrahamahAvatam / mUpirigrahaH prokto dhanadhAnyAvivastuSu // 84 // tAM tyaktvA munayo yAnti namranthI paramA bazAm / parigrahapizAco'yaM yasya mUrdhani vartate // 85 // bhrAntacittaH sa sambhUya kurute vividhAH kriyaaH| mithyAtvaM vedarAgAzca krodhAdInAM catuSTayam // 86 // hAsyAvayazca SaT caite hyantaraGgAH parigrahAH / sacittAcittamizrANAM mevAd bAhyaparigrahAH // 87 // trividhA vivitA loke mohotpAdanahetavaH / dAsIdAsagavAravAdyAH sacittA ramatAdayaH // 88 // acittAstu gRhArAmA mimA jeyAH prigrhaaH| manovAkkAyaceSTAbhireSAM lyaago'prigrhH|| 89 // ubhayapranthasatyAgI kaivalya lamate'cirAt / parigrahAturo jIvo vAghramIti bhave bhave // 9 // zirAsthaM bhAramuttArya bhavenmayoM yathA sukhii| tathA pArigraha bhAramuttArya syAtsukho muniH|| 91 // paSThabaddhamahAbhAro jano majjati saagre| yathA tathAta grantho'ya majjatyeva bhavArNave / / 92 / / artha-aba Age aparigraha-parigraha tyAga mahAvratakA kathana krge| dhana-dhAnya Adi vastuome jo mUrchA-mamatva pariNAma hai vaha parigraha kahA gayA hai / isa mUrchAkA tyAga kara muni utkRSTa nirgrantha dazAko prApta hote hai / yaha parigraha rUpo pizAca jisake zirapara rahatA hai vaha bhrAnta citta hokara nAnA prakArako kriyA karatA hai| mithyAtva eka, veda sambandhI rAga tona, krodhAdi cAra aura hAsyAdika no kaSAya chaha ye caudaha antaraGga parigraha hai| bAhya parigraha lokame sacitta, acitta aura mizrake bhedase tIna prakArake mAne gaye haiN| ye tono prakArake parigraha mohotpattike kAraNa haiN| dAso, dAsa, gAya aura ghor3A Adi sacita parigraha haiM, cAdo Adi acitta parigraha haiM aura strI puruSose sahita ghara tathA haro-bharo vanaspatiyose sahita bAga bagoce mizra parigraha jAnane
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNi yogya haiN| ina saba parigrahokA mana, vacana, kAya-triyogase tyAga karanA aparigraha mahAvata hai| antaraGga, bahiraGga-dono prakArake parigrahakA tyAga karane vAlA manuSya zIghra hI kevalajJAnako prApta hotA hai| parigrahase duHkhI jIva bhavabhavame-aneka bhavome bhramaNa karatA hai| jisa prakAra manuSya zirapara sthita bhArako utAra kara sukhI ho jAtA hai usI prakAra muni parigrahakA bhAra utArakara sukhI ho jAtA hai / poThapara bahuta bhArI bhArako bAdhane vAlA manuSya jisa prakAra samudrame DUbatA hai usI prakAra parigrahako grahaNa karanevAlA manuSya saMsAra sAgarame niyamase DUbatA hai // 84-62 // Age aparigraha mahAvratame doSa lagAnevAle muniyokA varNana karate haiM pUrva parigrahaM tyaktvA nanthyaM prtipdyte| pazcAt parigrahaM vyAjAta svIkaroti tu yo nrH||93|| sa nipAnAd vinirgatya tatraiva ptnodytH| saMgha saJcAlayiSyAmi nirmAsyAmi ca mandiram // 94 / / iti byAjo na kartavyo dhRtvA nirgranthamudrikAm / ye hi nirgranthatAM prApya svIkurvanti parigraham // 95 // narakeSu nigodeSu teSAM pAtaH sunishcitH| yadi kartRtvavAJchA te na gatAH gRhatino // 96 // kenoktastavaM munimaryA gRhatyAga vidhehi c| yathA hi nirmale candre kalaGko dRzyate drutam // 97 / / tathAhi nirmale sAdhI doSaH kSudro'pi dRzyate / / maninA naiva tatkArya doSAspadamiha kvacit // 98 / / yena nirgranthamudrAyA apavAdo bhavediha / kaThinA sAdhucaryAsti khaGgadhArAgatiryathA // 99 // nirgranthatAM tu sandharnu sAmarthya nAsti cetava / zraddhAmAtreNa santuSTo bhava he bhavyaziromaNe // 10 // artha-jo manuSya pahale parigrahakA tyAgakara nirgrantha dokSAko prApta hotA hai aura poche kiso kAryake vyAja-bahAnese parigrahako svIkRta karatA hai vaha kUpase nikala kara puna usI kUpame giraneke liye udyata hai| mai sagRhIta parigrahake mAdhyamase saghakA sacAlana karU~gA aura mandira banavAU~gA isa prakArakA vyAja nirgrantha mudrA dhAraNa kara naho karanA cAhiye / jo nirgranthatA-digambara mudrAko prApta kara parigrahako
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza 41 svIkRta karate haiM unakA naraka aura nigodame paDanA sunizcita hai / yadi tumhArI gRhasthome pAI jAnevAlI kartRtvakI icchA nahI gaI thI to tumase kisane kahA thA ki tuma muni ho jAo aura gRha tyAga kara do| jisa prakAra nirmala candramAme kalaka zIghra ho dikhAyI detA hai usI prakAra nirmala sAdhume choTA bhI doSa dikhAyI detA hai| isa jagat me kahI bhI muniko koI sadoSa kArya nahI karanA cAhiye jisase nirgrantha mudrAkA apavAda ho / sAdhukI caryA talavAra kI dhArapara calane ke samAna kaThina hai / yadi nirgrantha dIkSA dhAraNa karanekI tumhArI sAmarthya nahI hai to he bhavyottama ! tuma zraddhAmAtra se saMtuSTa hoo / / 63-100 // aba Age mahatokI sthiratAke liye paccIsa bhAvanAokA varNana karate hue - prathama ahisA mahAvratakI pAca bhAvanAeM kahate haiathAgre sampravakSyAmi paJcaviMzatibhAvanAH / mahAvratAnAM sthairyAyaM munayo bhAvayanti yAH // 101 // vAcAguptirmanoguptiryAsamiti pAlanam I AvAnanyAsanAmnyAM ca samityAM sAvadhAnatA // 102 // pAnabhojanavRtizca paJcetA bhAvanA matAH / ahiMsAvratarakSArthaM munayo bhAvayanti ya0 // 103 // artha - aba Age, mahAvratoko rakSAke liye muni jina bhAvanAokA cintavana karate haiM una paccIsa bhAvanAoko kahege / vacanagupti, manogupti, IryAsamiti, AdAna nikSepaNa nAmaka samitime sAvadhAnatA aura AlokitapAna - bhojanavRtti ye pA~ca bhAvanAe~ hai jinhe muni ahisAvrata kI rakSA ke liye bhAte hai / bhAvArtha - jina-jina kAryoMse hisA hoto hai una sabame sAvadhAnI rakhane ke liye pA~ca bhAvanAeM nizcita kI gaI hai / vAstavame manuSya uparyukta pA~ca ho kArya karatA hai, zeSa kArya inhI pA~ca kAryoMme gati hote hai // 101-103 // Age satya mahAvratakI pAca bhAvanAeM kahate haiM krodhalobhabhayatyAgA hAsya satyAga eva ca / zAstrAnukUla bhASA ca paJcatA bhAvanA matAH / / 104 / / satyavratasurakSArthaM sAdhavo bhAvayanti yAH / artha - krodha-tyAga, lobha-tyAga, bhaya tyAga, hAsya-tyAga aura zAstrAnukUlabhASA ( anuvoci bhASaNa ) ye ve pA~ca bhAvanAeM hai, satya - vratako rakSA ke liye muni jinakA dhyAna karate haiM // 104 //
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ d' samyakcAritra-cintAmaNi Age acaurya mahAvratako dRDhatAke liye pA~ca bhAvanAokA varNana karate haiM zUnyAgAreSu vatsyAmi mocitA vAsakeSu ca // 105 // bhaikSyazuddhi vidhAsyAmi na kuryAmanyarodhanam / samivisaMvAda na kariSyAmi jAtucit // 106 // asteyavratarakSArthaM pacatA bhAvanA matAH / munayo bhAvanA hotA bhAvayanti punaH punaH // 107 // artha- maiM parvatakI guphA Adi zUnyagRhome nivAsa karUMgA, vimocita dUsaroke dvArA chor3e hue svAmitvahIna gRhome rahU~gA, bhikSA sambandho zuddhi rakkhUgA, apane sthAnapara ThaharanevAle dUsare sAdhuoko rukAvaTa nahI karUMgA tathA sahadharmIjanose visavAda-virodha nahI karUgA acauryavratako rakSAke liye ye pA~ca bhAvanAe hai| muni inakA bAra-bAra cintana karate hai / / 105 - 107 // * aba brahmacaryavratako rakSAke liye pA~ca bhAvanAe kahate haivanitArAgavadhinyaH kathA yA vizrutA bhuvi / tA aha naiva zroSyAmi rAgijanasamAgame // 108 // * mUlacArame tRtIya mahAvratakI bhAvanAe nimna prakAra se kahI haijAyaNa samapuNyamaNA aNaNNabhAvo vi cattapaDisevI / sAdhammiovakaraNassaNuvIcIsevaNa cAvi / / 336 // yAcanA, samanujJApanA, apanatvakA abhAva, tyakta pratisevanA aura sAdharmikoke upakaraNakA unake anukUla sevana karanA / 1. yAcanA - apekSita vastuko guru yA usake svAmI sahadharmI munise vinayapUrvaka mA~ganA / 2. samanujJApanA- kisI kI vastuko yadi binA anumatike lI ho to usakI sUcanA denA aura kahanA ki zIghratA ke kAraNa mai Apase pahale AjJA nahI le sakA / 3 anyakI vastume apanatva bhAva nahI karanA - yaha dUsarekI hai, usakI AjJA se mai isakA upayoga kara rahA hU~ / 4 tyakta pratisevo - jisakA anya sAdhune tyAga kara diyA hai, apanA svAmitva choDa diyA hai aise upakaraNa - zAstra AdikA upayoga karanA / 5 sAdharmikopakaraNa - anuvIci sevana - sAdharmI muniyoke upakaraNokA unakI AjJAse AgamAnusAra sevana karanA /
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya prakAza kAminI kucakakSAvisundarAGgavilokanam / rAgAnnaMva kariSyAmi kAmAkulitacetasA // 109 // gArhasthyAvasare mogA muktA ye hi manoharAH / naiva teSAM kariSyAmi smaraNaM jAtucinmudA // 110 // kAmavRddhau sahAyA ye rasamAtrAdayo matAH / teSAM sasevanaM naiva kariSyAmi kadAcana / / 111 // svazarIrasya saMskAra svamalamocanAdikam / kariSyAmi pramodAnno behasaundaryahetave / / 112 // brahmacaryasya rakSArthaM paJcatA bhAvanA matAH / bhAvyante munibhinitya karmaNAM kSapaNodyataH // 113 // artha - striyome rAga baDhAnevAlI jo kathAe~ pRthivIpara prasiddha haiM rAgojanoke samAgama - goSThIme maiM unhe nahI sunUgA / kAmase Akulita citta hokara striyoke stana tathA kakSa Adi sundara aGgokA rAgase avalokana nahI karU~gA / gRhastha avasthAme jo manohara bhoga bhoge the unakA kabhI harSapUrvaka smaraNa nahI karU~gA / kAma-vRddhime sahAyaka jo rasa mAtrA Adika haiM unakA sevana kabhI nahI karUMgA aura zarIrako sundaratA ke liye tvacA kA maila chuDAnA Adi kAmose zarorakA saskArasajAvaTa nahI karUgA / brahmacaryako rakSAke liye ye pAca bhAvanAe hai / karmo kA kSaya karaneme udyata munirAja inakI nirantara bhAvanA karate hai / / 108-113 / / aba aparigraha vratakI pAca bhAvanAeM kahate haiM iSTAniSTeSu paJcAnAmakSaNAM viSayeSu ca / rAgadveSaparityAgaH paJcatA bhAvanA matAH // 114 // naMndhyavratarakSArtha sunayo bhAvayanti yAH / vrata saMrakSaNAyoktAH paJcaviMzati bhAvanAH / / 115 / / artha - paJca indriyoke iSTa-aniSTa viSayome rAga-dveSakA tyAga karanA, ye ve pAca bhAvanAeM haiM, jinakA ki aparigraha vratakI rakSAke liye muni cintana karate haiM / isa prakAra pAca mahAvratoko rakSAke liye paccIsa bhAvanAe kahI / / 114-115 / / Age munivratako pradhAnatA batalAte hue mahAvratAdhikArakA samAropa karate haiM
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyacAritra-cintAmaNi anAdikAlAd bhramatA bhave'smin jIvena yA du.khatatiH prabhuktA / tasyA vinAze yativRttameva samarthamatrAsti na kicidanyAt / / 116 // tadeva zaktyA bhuvidhAraNIyaM tadeva bhaktyA manasA pracintyam / tadeva yAcA vacanoyamatra tadeva kAmAt karaNIyamasti // 117 // 44 artha - anAdi kAla se isa saMsArame bhramaNa karanevAle jIvane jo duHkhokA samUha bhogA hai usakA nAza karaneme munivrata - sakala cAritra hI samartha hai anya kucha nahI / isaliye pRthivIpara apanI zaktike anusAra vahI munivrata dhAraNa karane ke yogya hai, bhaktipUrvaka vahI munivrata manase cintanIya hai vaho munitrata vacanase kahane yogya hai aura vahI munivrata zarIra se -- kAya se karane yogya hai / / 116-117 / / isa prakAra samyak cAritra-cintAmaNi granthame mahAvratokA varNana karanevAlA tRtIya prakAza pUrNa huA / caturtha prakAza paJcasamityadhikAra maGgalAcaraNa yenAsinA dhyAnamayena bhinna karmArisenA mahatI vidIrNA / sa vIranAtho guNibhiH sanAtho mokSasya lAbhAya sadA mamAstu || 1 || artha- jinhone dhyAna rUpa kRpANake dvArA bahuta baDI karma zatruokI senAko chinna-bhinna tathA vidorNa kara diyA eva jo aneka guNojano gaNadharAdise sahita the ve bhagavAn mahAvIra mere mokSa prApti ke liye ho // 1 // PAME Age mahAvratokI rakSA ke liye samitiyokA varNana karate haiMyathA kRSIvalAH kSetra rakSArthaM parito vRtI | kurvanti vratarakSArthaM samitIzca tatharSaya // 2 // IryAbhASAdibhedena samitiH paJcadhA matA / athAsA lakSaNaM kiMcid darzayAmi yathAgamam // 3 // artha - jisa prakAra kisAna khetako rakSAke liye cAro orase
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturSa prakAza vRti-kAMTe Adiko bADa lagAte haiM usI prakAra muni vratoMkI rakSAke liye samitiyoko dhAraNa karate hai| IryA bhASA Adike bhedase samiti pAMca prakArakI mAno gaI haiM arthAt samitike IryA, bhASA, eSaNa, AdAna nikSepaNa aura vyutsarga ( pratiSThApanA ) ye pAMca bheda haiN| aba Agamake anusAra inakA kucha lakSaNa dikhAtA huuN|| 2-3 // aba sarvaprathama IryA samitikA varNana karate haiM pramAdarahitA vRttiH samitiH snniruupyte| caryArtha tIrthayAtrArtha gurUNAM vandanAya ca // 4 // jinadharmaprasArAya munInAM gamanaM bhavet / taDAgArAmazelAvidarzanAya na sAdhavaH // 5 // viharanti kadAcid vaM laukikaanndhetve| rajanyAM tamasAchannamArgAyAM na vrajanti te||6|| sati sUryodaye mArge dRssttttrsthvstuke| nagavAzvakharAvInAM yAtAyAtavidite // 7 // haridghAsAdyasaMkIrNe sAdhavo viharanti hi| daNDapramitabhUbhAgaM pazyantaH saMvajanti te // 8 // na mandaM nAtizIghraM ca viharanti muniishvraaH| zaucabASAnivRtyartha rAtrau ced gamanaM bhavet // 9 // vivAvilokite sthAne picchena primaarjite| bAghAnivartayetsAdhuH karapRSThaparIkSite // 10 // jhuprajantukarakSArtha niSpramAdaM brajanti te| samyag vilokite kSetre sAdhUnAM vihatirbhavet // 11 // pAdanikSepavelAyAM kazcana kSudragantukaH / Agasya cenmRti yAyAmna sAdhostannimittakaH // 12 // sUkSmopi vazito bandha bhAcAhi jinAgame / pramAva eva bandhasya yato hetuH prazitaH // 13 // paDapAmeva sAdhUnAM vihAro jinasammataH / ato yAtrAdikavyAjAda galAnaH zivikAdhayam // 14 // badhyatyeva svasyesamiti nAtra saMzayaH / bhaveniHzreyasaprAptinirdoSAcaraNena hi // 15 // artha-pramAdase rahita vRtti samiti kahalAto hai / caryA, tIrthayAtrA, guru-vandanA aura jinadharmake prasArake liye muniyokA gamana hotA hai| tAlAba, bAga tathA parvata Adiko dekhaneke liye tathA laukika Anandake
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNi. nimitta nizvayase muni kabhI vihAra nahIM karate haiN| andhakArase jahA~ mArga Acchanna-vyApta rahatA hai aiso rAtrime sAdhu vihAra nahI karate / sUryodaya honepara, jisame sthita vastueM dikha gaI hai, manuSya, gAya, ghoDA tathA gadhA Adike yAtAyAtase jo kSuNNa-vimardita ho gayA hai evaM jo harI ghAsa Adise vyApta nahI hai aise mArgame sAdhu vihAra karate haiN| ve munirAja daNDa-cAra hAtha pramita bhUpradezako dekhate hue calate haiM, na atyanta dhIre-dhore calate haiM aura na atyanta shiighr| zaucAdika bAdhAkI nivRttike liye yadi rAtame jAnA hotA hai to diname dekhe hue, pIchIse parimArjita aura hAthake pRSTha bhAgase parokSita sthAname bAdhAko nivRtti karate hai| ve kSudrajIvoko rakSAke liye pramAda rahita hokara calate haiN| sAdhuokA vihAra acchI taraha dekhe hue sthAname hotA hai| paira rakhate samaya yadi koI kSudrajIva Akara mara jAya to sAdhuko usake nimittase honevAlA thoDA bhI bandha AcAryone jinAgamame nahI batAyA hai kyoki bandhakA hetu pramAda ho batAyA gayA hai| sAdhuokA paidala vihAra ho jinasammata hai / ata yAtrAdikake vyAjase pAlakokA Azraya karanevAlA sAdhu apano ryA samitiko niyamase khaNDita karatA hai, isame sadeha nahIM hai| paramArthase mokSakI prApti nirdoSa AcaraNase ho hoto hai // 4-15 // aba bhASA samitikA svarUpa kahate hai athAtra kriyate carcA bhASAsamitilakSaNaH / yo'satya vAkparityAgo jAtaH satyamahAvate // 16 // rakSArtha tasya bhASAyAH samitiH samprayujyate / bhASAsamitisaMdhArI munirAjo nirantaram // 17 // hitAM brUte mitAM vrate priyA brUte ca bhAratIm / tasya vavanacandrAyo niAsRto vacanoccayaH / / 18 // pIyUSanijhara iva zrotrAnandaM dadAti sH| bAgevAtra mahIloke'nyonyaprItividhAyinI // 16 // kAkapriyarava zrutvA pikasya madhurAM kuham / ubhayorantara vetti bhASAvijJAnazobhitaH // 20 // sadharmabhiH kRtAlApo bhaassaasmitidhaarkH| dharmapakSa dRr3hIkarta bahUpi vakti jAtucit // 21 // * vizeSa-sallekhanAke liye nirmApakAcArya ke pAsa pahuMcaneke liye azakti vaza zivikAkA Azraya liyA jA sakatA hai|
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAra bhASAyAH sauSThavaM prApya yaH svacchandaM pramApate / nirarthakaM bhavettasya bhASAyAH sauSThavaM mahat // 22 // ekasya vacanaM zrutvA loke pukhaH prjaayte| ekasya vacanaM zrutvA yuddhazAnti: prajAyate // 23 // ekasya vacanaM zrotuM samAyAnti shnmH| mA, ekasya saMzrotuM vitrAstiSThanti mAnavAH // 24 // dhyayaM vacana vistAra vidadhAti ca yo nrH| alpAyo'Sika vAnIva viSAdaM labhate sa vai // 25 // boleva bhAratI yasya bhavatIha claavlaa| pratyavaM tasya martyasya ko nu kuryAd dharAtale // 26 // svapratiSThA sthirIkartu bhUmiloke mahasvinAm / bhASAsamitivannAnyat sAdhana vartate kvacit // 27 / / artha-ava yahA~ bhASA samitike lakSaNakI carcAko jAtI hai / satyamahAvratame jo asatyavacanakA parityAga huA thA usako rakSAke liye bhASA samitikA suprayoga kiyA jAtA hai / bhASA samitike dhAraka munirAja sadA hita, mita aura priya vANo bolate haiM / unake mukhacandrase jo vacana samUha nikalatA hai vaha amRtake jhiraneke samAna zrotAoko Ananda detA hai| isa pRthivo lokame vANo hI paraspara proti karAnevAlo hai / kauekA apriya zabda aura koyalako mITho kuhU sunakara bhASA vijJAnase zobhita manuSya donokA antara jAna letA hai / sadharmIjanoke sAtha vArtAlApa karanevAlA bhASAsamitikA dhAraka muni dharmakA pakSa daDha karaneke liye kabhI bahuta bhI bolatA hai| bhASAke sauSThava spaSTatAko prAptakara jo svacchanda rUpase bolatA hai usako bhASAkA bahuta bhArI sauSTava nirarthaka hotA hai| ekakA vacana sunakara lokame yuddha bhaDaka uThatA hai aura ekakA vacana sunakara yuddha zAnta ho jAtA hai| ekakA vacana sunaneke liye hajAro manuSya Ate haiM aura ekakA vacana sunaneke liye do tona ho manuSya baiThate haiN| jo manuSya vyarthakA vacana vistAra karatA hai vaha alpa AyavAlA hokara adhika dAna karanevAleke samAna viSAdako prApta hotA hai| isa jagatmeM jisakI vANI dolAke samAna atyanta caJcala hai usa manuSyakA vizvAsa bhUtalapara kauna karegA? arSAtu koI nhiiN| mahasvo-tejasvo manuSyoko pRthivopara apano
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakpAritra-cintAmaNi pratiSThA sthira rakhaneke liye bhASAsamitike samAna kahI dUsarA sAdhana nahI hai / / 16-27 // Age eSaNA samitikI carcA karate hai arthaSaNA samityAzca kApi carcA vidhIyate / eSaNAmuktirityarthastasyAM yA sAvadhAnatA // 28 // eSaNAsamitiH proktA sA vijnyaat-jinaagmH| audArikamidaM bama vinA bhukti na tiSThati // 29 // atastasya surakSArthamAhAraH pravidhIyate / divase hokavAraM yaH sthita san pANipAtrake // 30 // yathAvidhi yathAprAptamAhAra vidadhAti sH| eSaNAsamiti. saMSA munibhivinirUpitA // 31 // IdRzo hi mamAhAro boyeta shraavkrjnH| eva vAJchA na teSAM syAjjainAcAratapasvinAm / / 32 // antarAye samAyAta viSIvanti na saadhvH| svAtmadhyAnaparAH santa. kurvate karmanirjarAm / / 33 / / sAdhavaH sukulInAnAM jainAcArasya dhAriNAm / gaheSu navadhA bhaktyA pragRhItAH prabhujate // 34 // kathitA eSaNAdoSAzcatvAriMzat ssdduttraaH|| varjanIyAH sadA ote dvAtrizaccAntarAyakAH // 35 // artha-aba eSaNA samitikI kucha carcAko jAtI hai| eSaNAkA artha bhojana hai, usame jo sAvadhAnatA hai vaha jinAgamake jJAtA puruSo dvArA eSaNA samiti kahI gaI hai| yaha audArika zarIra AhArake binA nahIM ThaharatA isaliye usakI surakSAke liye AhAra kiyA jAtA hai| jo diname ekabAra khar3e hokara pANipAtrame vidhipUrvaka prApta hue AhArako grahaNa karatA hai usakI yaha vidhi muniyo dvArA eSaNA samiti kahI gaI hai| sarasa, norasa, kar3aA athavA mIThA jaisA AhAra prApta hotA hai sAdhu usIme santuSTa rahate haiN| zrAvaka loga mujhe aisA AhAra dete to ThIka hotA, aisI icchA jainAcArake tapasviyoke nahI hoto / antarAya Anepara sAdhu viSAda nahIM karate haiM kintu svAtmadhyAname tatpara rahate hue karmoko nirjarA karate hai| sAdhu uttama kulIna tathA jainAcArake dhAraka zrAvakoke gharame navadhAbhaktise paDagAhe jAnepara AhAra karate haiM / eSaNA sambandho chiyAlosa doSa aura battIsa antarAya
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha prakAza kahe gaye haiN| ye saba choDane yogya haiM arthAt inheM TAlakara AhAra karanA cAhiye / / 28-35 // Age mAdhukarI Adi pAMca vRttiyokA varNana karate hue pahale mAdhukarI vRttikA kathana karate haiM mAdhukaryAdivRttInAM dhArakA munipunggvaaH| viraktAH svazarIrebhyo vicaranti mahItale // 36 // yathA madhukaraH puSpAda rasaM gRhNan tabudbhavam / bAdhAM na kurute puSpaM tathA sAdhurgahasyataH // 37 // AhAra svepsitaM gRhNan na taM pIDayati kvacit / eSA mAdhukarIvRttirgaditA caraNAgame // 38 // ethava dhAmarIvRttiH kathyate'paranAmataH / artha-mAdhukarI Adi vRttiyoko dhAraNa karanevAle munirAja apane zarIrase virakta ho pRthivItalapara vihAra karate haiN| jisa prakAra madhukara-bhramara phUlase usake rasako grahaNa karatA huA phalako bAdhA nahI karatA usI prakAra sAdhu gRhasthase apane yogya zuddha AhAra lete hue gRhasthako pIDita nahIM krte| yaha caraNAnuyogake zAstrome mAdhukaro vRtti kahI gaI hai, yahI vRtti dUsare nAmase bhrAmarovRtti bhI kahI jAtI hai // 36-38 // aba gocarovRttikA svarUpa kahate haiM yathA gaurghAsasampUrNa davataM nava pazyati // 39 // pazyati ghAsasampUlaM tathAyaM hi muniishvrH| prAsaM pazyati pANisthaM davataM naiva pazyati // 40 // gRhiNAM gRhamadhye yA rAgavardhaka bhuutyH| tAH pratyasya na dRSTiH syAt svAtmanyeva hi sA bhavet // 41 // eSA gocarIvatiH kathyate sristtmH| aho vairAgyamAhAtmyaM gavituM kena zakyate // 42 // artha-jisa prakAra gAya ghAsakA pUlA denevAleko nahI dekhato kintu ghAsake pUlako dekhato hai usI prakAra ve munirAja pANipAtrame sthita grAsako dekhate haiM, grAsa denevAleko nahI / gRhasthoke gharame jo rAgavarddhaka sampadA hai usakI ora inako dRSTi nahI rahatI, nizcayase unako dRSTi 1. dhapAlIsa doSa aura battIsa antarAyokA varNana pariziSTame dekheN|
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 samyakcAritra-cintAmaNi' apane svarUpa meM hI rahatI hai| zreSTha AcAryoMke dvArA yaha gocarIvRtti kaho jAtI hai / aho / vairAgyako mahimA kahaneke liye kauna samartha hai ? // 36-42 // Age agniprazamanovRtti kahate haiM tasyA: kasyacid bhavane vahnirjyAlA santatirusthitA / prazamane heturjaladhAraMva mRgyate // 43 // tajjalaM madhuraM vA syAtkSAra vA ca bhavet kvacit / evaM haghubaramadhye'pi sudhAgnirvardhate cirAt // 44 // tasya prazamane hetuH pANisthA grAsasantatiH / sarasA nIrasA sA syAditi cintA na vidyate / / 45 / / agniprazamanI nAma vRttireSA nigadyate / artha - yadi kisake makAname agni jvAlAokA samUha uThA hai to use zAnta karaneke liye jaladhArA hI khojI jAtI hai, kahI vaha jala mIThA hotA hai aura kaho khArA bhI ho sakatA hai / isI prakAra udarake bhItara kSudhArUpI agni cirakAlase baDha rahI hai / use zAnta karane ke liye hAthame sthita grAsokA samUha ho kAraNa hai / vaha grAsa samUha sarasa ho yA nIrasa, isakA vicAra nahI rahatA / yaha agni prazamanIvRtti kahI jAtI hai / / 43-45 // aba gartapUraNa vRttiko kahate hai gRhAGgaNagato tathAyamodaro garto yathA kenApi pUryate // 46 // gartaH sarasaMnaraserapi / prAsaM: pUrayitu zakyo viraktasya mahAmune. // 47 // gartapUraNanAmnIyaM prazastA vRttiriSyate / artha - jisa prakAra gharake AganakA garta kisI sAdhAraNa miTTI Adike dvArA bhara diyA jAtA hai usI prakAra virakta mahAmunike udarakA garta sarasa athavA nIrasa grAsoke dvArA bhara diyA jAtA hai arthAt munirAja sarasa aura norasa AhArame rAgadveSa nahI krte| yaha gatapUraNa nAmakI uttama vRtti mAnI jAtI hai // 46-47 // Age akSamrakSaNa vRttikA nirUpaNa karate haiM akSasya srakSaNe jAte gantrI lakSyaM pragacchati // 48 //
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturva prakAza yathA taSiveho'yaM zakaTAmA prgcchti| mokSAjyapasanaM yAvadAhAro brmnnopmH||49|| eSAkSamrakSaNIvRttiH prazasyA caraNAgame / ittha vIkSAdhanityaM surakSyAH paJcavRttayaH // 50 // svasyAhAranimittaM yaH sAdhaM gRhNAti sAdhanam / eSaNAsamitistasya cintanIyAsti bhUtale // 51 // artha-jisa prakAra akSapara ( cAkake chidrameM sthita bhaurApara) mrakSaNa-ogana lagA denese gADI apane lakSya sthAna taka calI jAtI hai usI prakAra gADoke samAna munikA yaha zarIra mokSarUpI nagarako ora jA rahA hai, AhAra isake liye oganake samAna hai| caraNAnuyogame yaha akSamrakSaNa-vRtti prazaMsanIya mAno gaI hai| isa prakAra dIkSAke dhAraka muniyoko ina pAca vRttiyokA acchI taraha pAlana karanA caahiye| jo muni apane AhArake nimitta sAdhana-sAmagrI caukA Adi sAtha lekara calate haiM unakI aiSaNA samiti pRthivItalapara cintanIya hai // 48-51 // aba AdAna-nikSepaNa samitikI carcA karate haiM zaucopakaraNaM kuNThI picchaM saMyamasAdhanam / jJAnopakaraNaM zAstramiti sAdhupariprahaH // 52 / / mAvAne kSepaNe caiSAM yA sAdho saavdhaantaa| saikhAdyAvAnanikSepasamitiH prikthyte||53|| balAhakAvalI dRSTvA gagane zyAmalaprabhAm / madhyemadhye ca parjantI vidyutsphaticamatkRtAm // 54 // picchapakita samAsphAlya natyanta kephino bne| svayamujsanti picchAni tAnyAvAya vanecarAH // 55 // vitaranti manuSyebhyaste cAvAya tapasvinAm / picchikAnimitehetoH saDgheSupreSayanti ca // 56 // tebhyaH picchasya nirmANaM svayaM kurvanti saadhvH| picchikAnAM mRdusparzo jIvAnAM naiva pauDakaH // 57 // ato vigambaraH sAdhuH svIkurute tameva hi| gANIca vakAnAM ca pakSAH picchatayA kvacit // 58 // gRhItaH kena cijjAtuna tatpakSaH sanAtanaH / nArikelena kASThena kuNDI yA hi vidhIyate // 5 //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 samyakcAritra-cintAmaNiH sevAtra sAdhubhirbrAhyA naMda dhAtuvinirmitA / alpamUlyA gRhasthAnAM yA vA naivopakAriNI // 60 // tasyAharaNasammItinaM syAjjAtu tapasvinAm / ekadvitrINi zAstrANi sAdhUnAM hi tapasvinAm // 61 // jJAnopakaraNatvena na niSiddhAni sUribhiH / cAturmAsasya belAyAM bahuzAstrAvaloDanam // 62 // na niSiddhaM sunIdrANAM tatsvAmitvavivarjanAt / granthanirmANavelAyAM tatsahayogakAriNAm // 63 // paThanaM bahuzAstrANAM vidheya nanu vartate / jJAnasya vardhanaM zAstraM jJAnopakaraNaM matam // 64 // eSAmAdAnavelAyAM nikSepAvasare tathA / jIvabAdhA na kartavyA. svAtmakalyANavAJchibhiH // 65 // artha - zaucakA upakaraNa kamaNDalu, saMyamakA sAdhana picchI aura jJAnakA upakaraNa zAstra, yahI sAdhukA parigraha hai / inake uThAne aura rakhaneme sAdhukI jo sAvadhAnatA hai vahI AdAna-nikSepaNa samiti kahalAtI hai / AkAzame kAlo kAlo, bIca bIcame garajato aura bijalI kI kaudhase camakatI ghanaghaTAko dekhakara mayUra baname apanI picchAvaloko phailAkara nRtya karate hue paMkhoko svaya choDate hai / vanecara- bhIla Adi unhe lekara manuSyoko dete haiM, ve unheM lekara picchikAe~ banAneke liye sAdhuo saghame bhejate hai / una paMkhose sAdhu svaya ho picchikAe~ banAte hai / picchikAokA komala sparza jovoko pIDA denavAlA nahI hai, ataH digambara sAdhu uso mayUra picchako grahaNa karate haiM / kahIpara kinhIne paristhitivaza godha aura bagaloke pAkha bho pichI rUpase svIkRta kiye haiM para vaha pakSa samIcIna nahI hai / 1 nAriyala yA kAThase jo kamaNDalu banAyA jAtA hai vahI sAdhuo dvArA grahaNa karane yogya hai, dhAtuose nirmita nahI / jo alpamUlya ho aura gRhasthoke kAma Ane vAlA na ho aisA kamaNDalu hI grAhya hai kyoki aise kamaNDaluke curAye jAnekA bhaya sAdhuoM ko nahI hotA / tapasvI sAdhu eka, do yA tIna zAstra sAthame rakkhe to jJAnakA upakaraNa honese AcAryoMne unakA niSedha nahI kiyA hai / cAturmAsake samaya bahuta zAstrokA AloDana- dekhanA-saMbhAlanA muniyoMke liye niSiddha nahI, kyoki unake ve svAmI nahI hote / kiso mandira yA
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 caturtha prakAza sarasvatIbhavanameM saMgRhIta zAstrokI apekSA yaha kathana hai| granthanirmANake samaya usake sahakAro bahuta zAstrokA paThana bhI vidheya hai-karane yogya hai| zAstra jJAnako baDhAte haiM isaliye jJAnopakaraNa kahalAte haiN| Atma-kalyANake icchuka sAdhuoko ina saba upakaraNoMke uThAte aura rakhate samaya jIvabAdhA nahI karanA cAhiye // 52-65 / / aba Age vyutsarga samitiko carcA karate haiM ito'gne savidhAsyAmi vyutsargasamiteo kathAm / malamUtrAdibAdhAyA nivRttijantujite / / 66 // haridghAsAghasaMkIrNa niruddha tirohite| sthAne nivartanIyAsti vipine vijane'pi vA // 67 // male malasya pAto no vidhAtavya kadAcana / zaucAlayeSu zaucasya karaNa nocita kvacit // 6 // eSA zarIravattihi karaNIyA shriiribhi||| jIvahisAparIhAre dhyAnaM dheyaM tvvshytH|| 69 // artha--isake Age vyutsarga samitikI kathA karUMgA jo jIvajantuose rahita ho, haro ghAsa Adise vyApta na ho, rukAvaTase rahita ho tathA tirohita-paradA sahita ho / aise sthAnapara jagala athavA nirjana sthalapara malamatrAdi bAdhAkI nivRtti karanA caahiye| malake Upara mala kabhI nahI paTakanA cAhiye tathA zaucAlayome zauca kahI nahIM karanA cAhiye / malamUtra tyAga, yaha zarIrako vRtti hai ata. avazya karanI paDatI hai parantu jIvahisAke bacAva para avazya dhyAna denA cAhiye // 66-66 // Age samiti-adhikArakA samAropa karate haigRhItavateSu pradoSaprasAro, bhavatyatra loke pramAvaprabhAvAt / ato doSahAnyudyatairbhavyalokaH pramAde prahAro vidheyo btaayH||7|| artha-isa lokame gRhotavratoke madhya pramAdake prabhAvase doSokA prasAra hotA hai arthAt aneka doSa lagate hai ataH doSoko naSTa karaneke liye udyata vratI bhavya jovoko pramAdapara prahAra karanA cAhiye / / bhAvArtha-pramAdake parityAgate ho samitiyokA pAlana hotA hai aura samitiyose mahAvratako rakSA hoto hai / ata. calane, bolane, AhAra karane, rakhane, uThAne aura malamUtra chor3anemeM pramAdakA tyAga karanA cAhiye // 7 //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNi Atmabasavardhanena pramAvamantargata vihAtuM ye| udyamazIlA muvane ta eva bhavyAH pramAvarahitAH syuH||1|| artha-AtmabalakI vRddhi dvArA jo bhItaro pramAdako choDaneke liye prayatnazIla haiM, ve bhavya hI pramAdarahita ho sakate hai // 71 // isa prakAra samyak-cAritra-cintAmaNime paJcasamitiyokA varNana karanevAlA samityadhikAra nAmakA __ caturtha prakAza pUrNa huaa| paJcama prakAza indriyavijayAdhikAraH __ maGgalAcaraNam ete haSIkaharayA sNymkvikaaprpryogenn| vAntA yahi samantAtte munirAjAH sadA praNamyA meM // 1 // arya-jinhone saMyama rUpo lagAmake utkRSTa prayogase ina indriya. rUpo azvokA saba orase damana kara liyA hai ve munirAja mere sadA praNAma karaneke yogya haiN| tAtparya yaha hai ki maiM indriyavijayI sAdhuoko sadA praNAma karatA hU~ // 1 // Age indriyavijaya nAmaka mUlaguNokA varNana karatA hU~ athendriyajayaM lakSya kRtvA kiJcid vadAmyaham / ' akRtvAkSajayaM loke syAd dIkSAyA viDambanA // 2 // hRSIkaviSayAdhInA lokA bhrAmyanti srvtH| kSitimUle nabhomArge zaile sindhutale tathA // 3 // kAminIkomalasparzalAlasA lampaTA nraaH| ihaiva vividhApAyAnamutra shvnvednaaH||4|| sahante nArakA bhUtvA rAvaNavannirantaram / yathA kareNukuTTinyAH kaayaakulitcets.||5|| ghAvamAnA gajA garne patantaH prtntrtaam| prApnuvanti mahAduHkha ciraM sIvanti ca kssitii||6||
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcama prakAza tathA kAmeniyAdhInA manujA atra mtle| viviSavyAdhimAsAtha majjanti bhavasAgare // 7 // ke ke na patitA loke nArIsaGgamupAzritAH / apAraduHkhasambhAre vitate bhavasAgare // 8 // artha-aba maiM indriyajayako lakSyakara kucha kahatA hU~ kyoki indriyajaya kiye binA lokame muni dIkSAko viDambanA ho hotI hai| indriyaviSayoMke adhIna manuSya lokame pRthivImUla-khAna, AkAza-mArga, parvata aura samudrake talame saba ora bhramaNa karate haiN| striyoke komala sparzako lAlasA rakhanevAle kAmI puruSa isI lokame nAnA prakArake kaSTa sahate haiM aura parabhavame nArakI bana rAvaNake samAna nirantara dukha bhogate haiN| jisa prakAra kRtrima hastinoke zarIrako sparzake liye Akulita citta vAle hAthI dauDakara gaDDheme paDa paratantratA rUpa mahAdu.khako prApta hote haiM tathA pRthivIpara cirakAla taka duHkhI rahate haiM usI prakAra kAmendriyake adhona manuSya isa bhUtalapara nAnA prakArako vyAdhiyoko pAkara sasAra sAgarame magna hote hai| lokame striyokA saMga pAkara apAra du.khake samUhase yukta vistRta bhavasAgarame kauna-kauna patita nahIM hue haiM ? arthAt sabhI hue hai // 28 // Age jihvA-indriya vijayakA kathana karate haiM jihandriyarasAdhInAH pAThonAH puSTadehinaH / yathA bandhanamAyAnti prANahInA bhavanti ca // 9 // tathA jihandriyAdhInA mA mRtyumupaagtaaH| dRzyante dUSitAhAra-pIDitA jagatItale // 10 // kecitiktapriyA loke kecicca mdhurpriyaaH| kecitkSArapriyAH santi kecivakSAramojinaH // 11 // viruvAhArapAne ca landhe yuvtkopnaaH| kurvantaH kalaha nityaM khinnacittA bhavanti hA // 12 // dhanyAste munayo loke nIrasAhArakAriNaH / AjIva tyakta miSTAnnA AjIvaM kSAramocinaH // 13 // AjIvamuSNapAnIyaM virasaM saMpibanti ca / bhAjIvaM tyaktadugdhA ye hyAcI ghRtmocinH|| 14 // teSAM puro gRhasthAnAM gArhasthya saMkaTAtatam / mesarSapayormadhye pAvavantaramasti hi // 15 //
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakSAritra-cintAmaNi tAvavantaramastyatra munInAM gRhiNAM purH| caturaGgulamAneyaM rasanA preraNI tathA // 16 // dadAti yAdRza duHkhaM na tato'nyattu tAdRzam / haho bhavyAnayo rAgaM tyaktvA svaM hi sukhI bhava // 17 // artha-jihvA indriyake adhIna hue puSTa zarIra vAle maccha jisa prakAra bandhanako prApta ho mAre jAte haiM usI prakAra jihvA indriyake adhona manuSya kSita AhArase pIDita ho pRthivItalapara mRtyuko prApta hote dekhe jAte haiN| jagatme koI tikta priya hai-ciraparA bhojana rucise karate hai, koI madhura bhojanako pasanda karate hai, koI khArA bhojana acchA mAnate hai aura koI binA namakakA bhojana karate hai| kucha loga viruddha AhAra pAnIke milane para Rddha ho kalaha karate hue nirantara khinna citta rahate haiN| lokame ve muni dhanya haiM jo nIrasa AhAra karate hai| kinhoke jovana paryantake liye miSThAnnakA tyAga hai, kinhIke namakakA tyAga hai, koI nIrasa garma pAno pote hai, koI jovana-paryantake liye dadhakA tyAga kiye haiM aura yAvajjIvana gho choDe hae hai| una munirAjoke sAmane gRhasthokA gArhasthya jovana sakaTose bharA huA hai| meru parvata aura sarasome jitanA antara hai utanA antara muni aura gRhasthoke sAmane hai / cAra aMgula pramANa rasanA indriya tathA kAmendriya jaisA dukha detI hai vaisA dukha unase bhinna anya indriyA nahI detii| AcArya kahate haiM-he bhavya | ina dono indriyo kA rAga choDa, tU sukho ho jaa||6-17|| Age ghrANendriya jayakA varNana karate hai raktapItAravindAnAM saMcayena smaacite| vikasatpuNDarIkANA maNDalena ca maNDite // 18 // kaJjakiJjalkapItAbhasalile salilAzaye / saugandhyamApiban gandhalolupo bhramarobhraman // 19 // sAya nimIlite po hyAsaktyA sasthito'bhavat / prAta: saryodaye jAte padma vikasite sati / / 20 // kSaNAdevotpatiSyAmi sveSTadhAmeti cintayan / rajanyAH prathame bhAge salila paatubhaagtH||21|| gaja eko jalaM pItvA padminI tAM cacarva sH| bhramaraH svavicAreNa saha mRtyumupaagtH|| 22 // saugandhyalomato mRtyaM yathA bhramara AgataH / tathAya manujo lobhAd vividhaH kaSTamaznute // 23 //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ paicama prakAza itthaM vicArya niyo gandhalomaM vimuJcati / svAtmanyeva rato yogI paragandha na kAnati // 24 // durgandha vA sugandhe vA ghrANendriyajayo muniH| mAdhyasthyaM yAti vastUnAM svarUpaM cintayan sadA // 25 // artha-lAla pIle kamaloke samUhase vyApta khilate hue sapheda kamaloke samUhase maNi aura kamaloko kezarase pItavarNa jalase yukta jalAzayame sugandhikAkA pAna karatA huA gandhakA lobho bhramara saMdhyAke samaya nimolita -sakucita kamalame yaha vicAra karatA huA sthita ho gayA ki prAtaHkAla sUryodaya honepara jaba kamala khilegA taba maiM zIghra hI apane iSTa sthAnapara uDa jaauuNgaa| udhara rAtrike prathama bhAgame pAnI poneke liye eka hAthI AyA aura pAnI pokara usa kamalinIko cabA gyaa| bhramara apane vicAroke sAtha mRtyuko prApta ho gyaa| jisa prakAra bhramara sugandhake lobhase mRtyuko prApta huA uso prakAra yaha manuSya sugandhake lobhase aneka kaSToko prApta hotA hai| aisA vicArakara nigraMnya muni gandhakA lobha choDate hai| apane AtmasvarUpame ramaNa karane vAle yogo anya gandhakI icchA nahI karate / ghrANendriya-jayo muni vastuoke svarUpakA vicAra karate hue durgandha yA sugandhame mAdhyasthya bhAvako prApta hote hai / / 18-25 // Age cakSu-indriya vijayakA varNana karate haiM ujjvalajjyotirAkAjhI ckssuvissysNgtH| zalabho mRtyumAyAti yathAyaM mAnavastathA // 26 // aya gauro hyayaM zyAmo rakto'yaM pota eva sa / evaM vikalpajAlena gRhasthAH santi pIDitAH // 27 // gaurAGgI rocate mahya zyAmAGgo naMva rocte| istha vikalpajAlAntaH patitA bhavino jnaaH|| 28 // roSaM toSa ca vidhANAH kurvate karmabandhanam / munayo vItarAgAdhA rAgadveSabahirgatAH // 29 // cintayantyAtmarUpaM tu rUpagandhAvijitam / AtmadhyAnaratAnAM ki rUpaM kazca vA rtH||30|| artha-ujjvala jyotiko cAhane vAlA, cakSu viSayakA lobhI pataMgA jisa prakAra mRtyuko prApta hotA hai usI prakAra yaha manuSya bho cakSu indriya ke viSayakA lobho bana mRtyuko prApta hotA hai| yaha gaura varNa hai
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNi yaha zyAma varNa hai, yaha lAla hai aura yaha pIlA hai isa prakArake vikalpa, jAlase gRhastha pIDita hai| mujhe gaura varNa strI acchI lagatI hai aura zyAma varNa strI acchI nahI lagatI, isa prakArake vikalpa samUhake bIcame paDe sasArI jIva rAgadvaSako dhAraNa karate hue karmabandha karate hai parantu rAgadveSase rahita votarAga muni, rUpa tathA gandha Adise rahita AtmasvarUpakA dhyAna karate hai| AtmadhyAname lona sAdhuoke liye rUpa kyA hai aura gandha kyA hai ? arthAt kucha nahIM // 26-30 / / Age karNendriya-jaya mUlaguNako carcA karate hai vINAveNusvarAdonA rAgo yeSAM na vidyate / kharoSTrakAvizabdeSu dveSo yeSA na jAyate // 31 // prazasAzabdamAkarNya harSo yeSAM na jaayte| nindAzabdAvalI zrutvA dveSo yeSA na vartate // 32 // ta eva munayo dhorAH dhotrAkSajayino mtaaH| yathA vINAravaM zrutvA nizcalatAM gatA mRgaaH||33|| vadhikAnAM zaminnA niyante kAnane'cirAt / tathA gItapriyA mA AsaktA ramyagItiSu // 34 // anyo'nya kalahAyante mriyante ca yadA kadA / ekekAkSavazA jIvAH prANAntamupayAnti cet // 35 / / tadA sarvandriyAdhInA labhantaM ta kathaM na hi| ittha vicArya nirgranthA akSANA jayino'bhavan // 36 / / iSTAniSTaprasaGgaSu rAgadveSau 'na yAti yH| tamakSajayina sAdhu praNamAmi punaH punH|| 37 // artha-jinhe vINA aura bA~surIke svara AdikA rAga nahI hai aura gardabha tathA U~Ta Adike zabdome jinhe dveSa nahIM hotaa| prazasAkA zabda sunakara jinhe harSa nahI hotA aura nindAke zabda sunakara jinhe dveSa nahI hotA ve dhora vIra muni ho karNendriya-jayo mAne gaye hai| jisa prakAra vINAkA zabda suna sthiratAko prApta hue hariNa badhikoke vANose vidorNa ho vaname zoghra mAre jAte hai usI prakAra sagotake premo tathA manohara gotome Asakta manuSya paraspara kalaha karate aura jaba kabhI marate rahate hai| eka-eka indriyake adhIna jova jaba mRtyuko prApta hote hai taba sabhI indriyoke adhona rahane vAle manuSya mRtyuko prApta kyo nahI hoge? aisA vicAra kara nirgrantha muni indriya vijayo hote
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcama prakAza haiN| jinake iSTa aniSTa prasaMgome rAgadveSa nahI hai una indriya vijayo sAdhuoko maiM bAra-bAra praNAma karatA huuN| 31-37 // Age indriya-vijaya prakaraNakA samAropa karate haiMrAgadveSo yasya nAzaM prayAto notpadyate toSaroSau ca ysy| so'ya saadhu| prApya nirganthavRttaM zukladhyAnAkarmanAzaM karoti // 38 // artha-jisake rAgadveSa nAzako prApta ho cuke haiM tathA jisake toSa aura roSa utpanna nahI hote vaha sAdhu ho nirgrantha cAritra-digambara muni mudrAko prAptakara zukla dhyAnase karmoMkA kSaya karatA hai / / 38 / / isa prakAra samyak-cAritra-cintAmaNime paJcendriyoMke vijayakA varNana karanevAlA indriyajayAdhikAra nAmakA paJcama prakAza pUrNa huaa| SaSTha prakAza yaayaamikaa: maGgalAcaraNa samyaktvaboSAmalavRttamUlo mokSasya mArgo gavito jinendrH| taM prApya ye mokSapuraM prayAtA stAn muktikAntAna praNamAmi nityam // 1 // artha-jinendra bhagavAnne samyagdarzana, samyak-jJAna aura nirmala samyak-cAritrarUpa mUlase yukta mokSa mArga kahA hai| ise prAptakara jo mokSa nagarako prApta hue hai una muktikAnta siddha parameSThiyoko maiM nirantara praNAma karatA hU~ // 1 // Age Avazyaka zabdakA nirukta artha tathA usake nAma kahate haiM athAvazyakakAryANi sAdhUnAM kathayAmyaham / rAgAdInAM zo yo na so'vazaH kathyate jin| // 2 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNi avazasya muneH kAryamAvazyaM hi samucyate / 'ka' pratyayavidhAnena tadevAvazyaka bhavet // 3 // yadvAvazya ca yat kRtyaM tdaavshykmissyte| samatA vandanA stotra pratikramaNameva ca // 4 // pratyAkhyAna tanatsarga ityetAni ca tAni SaT / munayaH zraddhayA tAni kurvantIha dine dine // 5 // artha-aba sAdhuoke Avazyaka kAryoMkA kathana karatA huuN| jo rAgAdikake vaza nahIM hai vaha jinendra bhagavAnke dvArA avaza kahA jAtA hai| avaza munikA jo kArya hai vaha Avazya kahalAtA hai tathA svArtha me 'ka' pratyaya karanese Avazyaka zabda hotA hai ( na vazaH avaza., avazasmedam Avazyam Avazyameva Avazyakam ) athavA jo kArya avazya ho karane yogya hai vaha Avazyaka kahalAtA hai| samatA, vandanA,stotra stuti, pratikramaNa, pratyAkhyAna aura kAyotsarga ye ve chaha Avazyaka kArya haiM jinhe muni pratidina zraddhAse karate haiM / / 2-5 // Age samatA AvazyakakA varNana karate hai iSTAniSTaprasaGgaSu mAdhyasthyaM yat tapasvinAm / sAmyaM tat sAdhubhirjeya kArAtivinAzanam / / 6 // sAmyabhAvasya siddhayartha sAdhurevaM vicintayet / punaH punazcintanena vicAraH susthiro bhavet // 7 // artha-iSTa-aniSTa-anukUla pratikUla prasaGgome sAdhuokA jo madhyastha bhAva hai use sAdhuoko sAmyabhAva-samatA jAnanA caahiye| yaha sAmyabhAva karmarUpa zatruokA nAza karane vAlA hai| sAmyabhAvakI siddhike liye sAdhuko aisA cintana karanA cAhiye kyoki bAra-bAra cintana karanese vicAra atyanta sthira-dRDha ho jAtA hai / / 6-7 // jIve jIve santi me sAmyabhAvAH sarve jovAH santu ye saamyyuktaaH| AtaMraudraM dhyAnayugma vihAya kurve samyagbhAvanA sAmyarUpAm // 8 // pRthvotoye vahnivAyU ca vRkSo yugmAkSAyA santi ye jovmevaaH|
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ paSTha prakAza te meM sarve bhAntiyuktA bhavantu kSAntyA tulyaM nAsti ratnaM yvtr||9|| duHkhe saukhye bandhuvarge ripo vA svarNa tANe vA gRhe pretgehe| mRtyUtpasyorvA samantAja jinendo madhyasthaM meM mAnasaM sAmprataM syAt / / 10 // mAtA tAtaH putramitrANi bandhu rbhAryAzyAlA svAminaH sevkaayaaH| sarve bhinnAzciccamatkAramAtrA dasmadpAccicamatkAra shnyaaH||11|| mohadhvAntenAvRtovabodhacanaH svAtmAkAraM na sma pazyAmi jAtu / aghodbhinnajyotirazmiprajAtaH svAtmAkAraM tena pazyAmi samyak // 12 // rAgadveSau nirAkRtya citta kRtvA ca susthiram / sAmAyika prakartavyaM kRtikarmapurassaram // 13 // artha-jIva-jovapara-pratyeka jovapara merA sAmyabhAva hai, saba jIva bhI mujhapara sAmyabhAvase yukta hove| Arta aura raudra ina dono dhyAnoko choDakara maiM sAmyabhAvarUpa samyagbhAvanA karatA huuN| pRthivo, jala, agni, vAyu, vanaspati tathA dvondriyAdika jo jIvoke bheda haiM ve saba mujhapara kSamAbhAvame yukta ho kyoki isa jagatme kSama ke tulya dUsarA ratna nahI hai| du khame, sukhame, bandhu vargame, zatrame, suvarName, tRNa, samUhame, mahalame, zmazAname, mRtyume aura janmame he jinacandra | Apake prasAdase merA mana isa samaya madhyastha bhAvase yukta ho| mAtA, pitA, putra, mitra, bandhu, bhAryA, sAle, svAmo aura sevaka Adi caitanya camatkArase zUnya haiM tathA caitanya camatkAra rUpa mere svarUpase bhinna hai / merA jJAnarUpI cakSa moharUpo andhakArase AcchAdita thA isaliye maiM AtmasvarUpako nahI dekha skaa| Aja merI jJAna jyoti udbhinna-prakaTa huI hai, isaliye maiM apane AtmAke svarUpako acchI taraha dekha rahA huuN| rAgadveSako dUra kara tathA cittako sthira kara kRtikarma-Avarta tathA nati pUrvaka yathA samaya sAmAyika karanA cAhiye / / 8-13 / / Age vandanA nAmaka AvazyakakA varNana karate haiM
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNiH caturvizatitIrthezAmakasya stavanaM ydaa| kriyate sAdhusantatyA tadA sA vandanA smRtA // 14 // artha-sAdhu samUha dvArA jaba caubIsa tIrthaGkakaromese kisI eka tIrthaGkarakI stutikI jAtI hai taba vaha vandanA nAmaka stavana mAnA gayA hai // 14 // vizeSa-isa sadarbhame kaSAyapAhuDa,prathama bhAga, pRSTha 102-103 para diyA gayA zaMkA samAdhAna viziSTa rucikara hai 'eyasya titthayarassa mamasaNa vadaNA NAma / ekkajiNajiNAlaya vaMdaNA Na kammakkhaya kuNai, sesajiNa jiNAlayaccA saNa duvaarennppnnnnkmmbNdhheuttaado| Na tassa mokkho jaiNattaM vA, pakkhavAyadUsiyassa NANacaraNaNibadhaNasammattAbhAvAdo tado egassa NamasaNamaNuvavaNNa tti'| zaMkA-eka jina aura eka jinAlayakI vandanA kokA kSaya nahI kara sakatI kyoki isase zeSa jina aura jinAlayoko AsAdanAapamAna hotA hai| isa AsAdanAse azubha karmokA bandha hotA hai| isake sivAya ekako vaMdanA karane vAleko mokSa aura jainatvako prApti nahI ho sktii| pakSapAtase dUSita manuSyake jJAna aura cAritrake kAraNabhUta samyagdarzanakA abhAva hai, ata eka jina yA jinAlayako namaskArarUpa vandanA nahI karanI caahiye| ettha parihAro buccade-Na tAva pakkhavAo atyi, ekkaM ceva jiNa jiNAlayaM vA vadAmi tti nniymaabhaavaado| Na ca sesa jiNajiNAlayANa vadaNA Na kayA ceva, aNataNANadaMsaNaviriyasuhAdivAreNa epattamAvaNNesu aNaMtesu jiNesu eyavaMdaNAya savvesi pi vNdnnuvttiido| evaM saMte Na ca caubIsatthayammi vaMdaNAe atambhAvo hodi, davvaviya pjjvtttthiynnyaannmeyttvirohaado| Na ca samvo pakkhavAo asuha kammabaMdha heU cevetti Niyamo atthi, khINamohajiNavisayapakkha vAyammi tadaNu vlbhaado| ega jiNavadaNAphaleNa samANaphalattAdo Na sesajiNa vaMdaNA phalavaMtA, tado sesajiNavaMdaNAsu ahiyaphalANavalaM bhAdo ekkassa ceva vaMdaNA kAyavvA, aNaMtesu jiNesu akkameNa chadumatthuvayoga pauttIe visesaparUvaNAe asabhavAdo vA ekkasseva jiNassa vaMdaNA kAyavvA tti Na eso vi eyaMggahI kAyavvo, eyaMtAvahAraNassa savvahA dRnnnnyttppsNgaado| tamhA eva biha vippaDivastiNirAyara Na
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSTha prakAza muheNa eya jiNavaMdaNAe NiravajjabhAvajANASaNa duvAreNa vaMdaNA vihANa tapphalANaM ca parUvaNaM kuNai ti vaMdaNAe klavvaM ssmo| samAdhAna-uparyukta zakAkA parihAra karate haiM-eka jina yA jinAlayakI vandanA karanese pakSapAta nahI hogA kyoki vandanA karanevAleke aisI pratijJArUpa niyama nahI pAyA jAtA ki maiM eka jiNa yA jinA. layakI vandanA karUMgA tathA aisA karanese zeSa jina aura jinAlayoko vandanA nahI ko, aisA nahIM hai| kyoki anantajJAna darzanavorya, sukha Adike dvArA saba ekatvako prApta hai ata: ekako vandanA karanese sabakI vandanA ho jAtI hai / yadyapi aisA hai to bhI caturvizati stavame vandanAkA antarbhAva nahI hotA kyoki dravyArthika aura paryAyArthika nayakA ekatva-abheda mAnaneme virodha AtA hai| phira sabhI pakSapAta azubhakarma bandhakA hetu bhI nahI hai kyoki moharahita jinendra ke pakSapAtame azubha karmokA bandha nahIM hotaa| ekajina aura sabhI jinokI vandanAkA samAna phala hai| ata. samasta jinoko vandanAkA karanA phala sahita nahIM hai isaliye ekako vandanA karanI caahiye| dUsarI bAta yaha bhI hai ki chadmasthakA upayoga eka sAtha sabakI stutime laga bhI nahIM sktaa| ata. ekakI ho vandanA karanI cAhiye, aisA ekAnta Agraha nahI karanA cAhiye kyoki ekAntakA Agraha durNaya-mithyAnaya hai| isaliye uparyukta bAdhAoke nirAkaraNapUrvaka eka jinako vandanA niravadya hai yaha batalAneke liye vandanAkA prakAra aura usake phalakA prarUpaNa kiyA jAtA hai| eka tIrthaGkarake stavanarUpa vandanAme mahAvIra torthaGkarakA stavana isa prakAra haiagAdhebhavAbdho patanta janaM yaH samuddizya tattvaM sukhADhyaM cakAra / kyAbdhiH sukhAgdhiH sabAsaukhyarUpaH savIraH pravIraH pramovaM pradadyAt // 15 // artha-jinhoMne agAdha-gahare saMsAra sAgarameM paDate hue jIvoko tattvakA upadeza dekara sukhI kiyA thA, jo dayAke sAgara the, sukhake samudra the tathA sadA sukha svarUpa the ve atizaya zUravIra mahAvIra bhagavAn zreSTha Anandako pradAna kreN||15|| bAtazaya dayAko mAgAva ye bhagavAn
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNiH vidagdho'pilokA kRto yena mugdhaH sakAmaHprakAmaM rataM cAtmatattve / na zakto babhUva prajetuM manAga yaM savIra pravora pramoda pravadyAt // 16 // artha-jisake dvArA catura manuSya bho mugdha-mUDha kara diye gaye the vaha kAma Atmatattvame lIna rahane vAle jinhe jItaneke liye kucha bhI samartha nahIM ho sakA thA ve atizaya zUravora mahAvIra bhagavAn zreSTha Anandako pradAna kre||16|| jagajjIvadhAtIni ghAtIni kRtvA / hatAnyeva lebhe paraM jJAnatattvam / alokaMca lokaM dadarzAtmanA yaH savIraH pravIraH pramodaM prapadyAt // 17 // artha-jagatke jIvokA ghAta karane vAle ghAtiyAkarmoko naSTa karake ho jinhone utkRSTa jJAnatattva-kevalajJAnako prApta kiyA thA aura apane Apake dvArA jinhone loka alokako dekhA thA ve atizaya zUravora mahAvIra bhagavAn zreSTha Ananda pradAna kare // 17 // saziSyaH sa vipro gurugoM tamoya samAsInamArAd vilokyavanUnam / madaM bhUrimAnaM mumoca svakIyaM savIraH pravIra pramoda pravadyAt // 18 // artha-ziSyo sahita guru gautama brAhmaNane samavasaraName virAjamAna jinhe dUrase hI dekhakara nizcita hai apanA bahuta bhAro ahakAra choDa diyA thA ve atyanta zUravora mahAvIra bhagavAn zreSTha Ananda pradAna kareM // 18 // surendrAnugenAlakAnAmakenAss kRtAsthAnabhUmi samAsthAya divyH| vacobhirya Izo videzArthasArtha savoraHpravIraH pramoda pravadhAt // 19 // artha-indrake anugAmI-AjJAkArI kuberake dvArA nirmita samavasaraName virAjamAna hokara jinhone divyadhvanike dvArA padArtha samUhakA upadeza diyA thA ve atizaya zUravora mahAvIra bhagavAn zreSTha Ananda pradAna kare // 16 //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSTha prakAza vihRtyAryakhaNDe sudharmAmRtasya pravRSTyA samagtAjjagajjIvasasyAn / pravRddhAn cakArArUpo'dhipo yaH sa vIraH pravIraH pramodaM pradadyAt // 20 // artha - jinhone Arya khaNDame vihArakara saddharmarUpa amRtakI varSA - se sarvatra jagat ke prANIrUpa dhAnyoko baDhAyA thA, isa taraha jo meghasvarUpa the ve atizaya zUra-vIra mahAvIra bhagavAn zreSTha Ananda pradAna kareM // 20 // anekAntadaNDaH pracaNDarakhaNDa: vibhedAzu yasya prakRSTaH prabhAvaH samuddaNDavAdipravetaNDagaNDAn / sa vIraH pravIraH pramodaM pradadyAt // 21 // artha - jinake prakRSTa prabhAvane zaktizAlI eva akhaNDita anekAntarUpI daNDoke dvArA baDe-baDe vAdIrUpI hastiyoke gaNDasthaloko zIghra ho vidoNaM kiyA thA ve atizaya zUra-vIra mahAvIra bhagavAn zreSTha Ananda pradAna kareM // 21 // tato vyAnarUpaM nizAtaM visAtaM kRpANaM svapANau ya AvAya sadya / aghAtIni hatvA babhUva pramukta sa vIra pravIra. pramodaM pradadyAt // 22 // artha - tadanantara dhyAnarUpI tIkSNa atyanta zukla kRpANako hAthame lekara aghAtiyA karmokA nAzakara jo mukta hue the ve atyanta zUra-vIra mahAvIra bhagavAn zreSTha Ananda pradAna kareM // 22 // ayAmandamAnandamAdyantahInaM nijAtmaprajAtaM hyanakSaM samakSam / ciraM yazca bheje nije najarUpaM sa vIraH pravIraH pramodaM pradadhAt // 23 // artha -- mukta honeke bAda jo anAdi, ananta, nijAtmAse utpanna, atIndriya, AtmarUpa evaM pratyakSa bahuta bhArI mAnandako prApta hue the ve atyanta zUravIra mahAvIra bhagavAn zreSTha Anandako pradAna kareM / / 23 / /
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 samyakcAritra-cintAmaNiH vandanA AvazyakameM eka jinake sivAya anya gurujanokI vandanA kI jAtI hai, yaha kahate haiM sUrINAM vA gurUNAM vA pratimAnAM ca bhaktita / vandanA munibhi kAryA yathAvidhiyathAgamam // 24 // paJcaSaTsaptahastaMzca dUrasthAcAyikA kramAt / sUri bahuzrutaM sAdhUnanyAn vandeta bhaktita // 25 // artha - AcAryoM, guruoM tathA pratimAoko bhI vandanA muniyoko Agamake anusAra yathAvidhi bhaktipUrvaka karanA cAhiye / AryikA pAca hAtha dUra baiThakara AcAryakI, chaha hAya dUra baiThakara upAdhyAyakI aura sAta hAtha dUra baiThakara anya sAdhuoko bhaktipUrvaka vandanA kare / / 24-25 / / Age guru vandanA avasara aura vidhikA varNana karate haiM vyAkSiptaM vA parAvRttaM nidrAdinirataM tathA / AhAraM vAtha nIhAra kurbantaM saMyataM janam // 26 // na vandeta muni kvApi vandanAyAM samudyataH / pratIkSya samayastena vagdanAyAM samarthita // 27 // Asanasthogururvandya sammukhasthazca zAntahRd / tasyAnujJAM samAdAya vandanAM vidadhIta saH // 28 // AlocanA vidhAneSu praznAnAM cApi pracchane / svenAparAdhe saJjAte pUjAsthAdhyAyayostathA // 29 // vandanA munibhi kAryA kRtikarmapurassaram / pratikrame ca catvAri svAdhyAye trINi sAdhunA / / 30 / / kRtikarmANi kAryANi pUrvA cAparAhna / yathAvidhyevakAryANi prabhavanti phalAya hi // 31 // artha - jisa samaya saMyata jana vyAkSipta-anyamanaska ho viparIta mukha kara baiThe ho, nidrAme nirata ho, AhAra yA nIhAra kara rahe ho, usa samaya vandanAme tatpara sAdhu kahI bhI unakI vandanA na kare kintu vandanAke yogya avasarako pratIkSA kare / jaba guru Asanapara baiThe ho, sammukha ho aura zAnta hRdaya ho taba unako AjJA lekara bandanA karanI cAhiye | apane dvArA aparAdha ho jAnepara athavA pUjA aura svAdhyAya ke samaya muniyoko kRtikarmake sAtha vandanA karanI cAhiye / pratiH
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSTha prakAra kramaNameM cAra aura svAdhyAyame tona kRtikarma karanA caahiye| ye kRtikama pUrvAhna aura aparAhna-dono samaya hote haiM tathA donoMke mila kara caudaha hote haiN| vidhipUrvaka hI kiye gaye kArya phala deneme samartha hote haiN| kRtikarmakA vizeSa spaSTIkaraNa pratikramaNa Avazyakake varNaname kiyA jAyagA // 26-31 // Age stuti AvazyakakA kathana karate haiM catuvizati tIrthezAM dharmacakrapravatinAm / stutiryA vividhatastatstutyAvazyakaM matam // 32 // artha-dharmacakrake pravartaka caubIsa tIrthaGkarokI nAnA chando dvArA stutikI jAtI hai, vaha stuti nAmaka Avazyaka hai / / 32 // vizeSa-isa sandarbhame kaSAyapAhuDa prathama bhAga (pR061-62-63 ) kA zaMkA samAdhAna viziSTa rucikara hai 'cauvosa vi titthayarA sAvajjA, chajjIvavirAhaNaheusAvayadhammovaesa kaarittaado| ta jahA-dANaM pUjA sIlamuvavAso cedi cau. viho saavydhmmo| eso cauviho vi chajjIva virAhao, payaNa pAyaNaggi sadhukSaNa-jAlaNa-sUdi-sUdANAdi vAbArehi jovabirAhaNAe viNA daannaannuvvttiido| taruvarachiMdaNa-chiMdAvaNipAdaNapAdAvaNa-taddahaNa dahAvaNAdi vAvAreNa chajjIva virAhaNa heuNA viNA jiNabhavaNakaraNakarAvaNaNNahANuvavattIdo / NhavaNovalevaNa-samajjaNachuhAvaNa-phullArovaNa-dhUvadahaNAdi vAvArehi jIvavahAviNAbhAvIhi viNA pUjakaraNANuvavatodo ca / katha solarakkhaNaM sAvajja ? Na, sadArapoDAe viNA solpripaalnnaannuvvttodo| katha uvavAso sAvajjo ? Na, sapoTTattha pANipIDAe viNA uvvaasaannuvvttiido| thAvarajove mottUNa tasajIve ceva mA mArehu ti sAviyANa muvadesadANado vANa jiNA nnirvjjaa| aNasaNomodariya-uttiparisaMkhANa-rasapariccAya-vivitta-sayaNAsaNa-rukkha mUlAdAvaNabbhovAsukkuDAsaNa-paliyaMkaddhapaliyaMka-ThANa-goNavorAsaNa-viNaya-vejjAvacca-sajjhAya-zANAdikilesesu jove payisAriya khaliyAraNAdo vA Na jiNA hiravajjA tamhA te Na vadaNijjA ti ? etya parihAro uccade-taM jahA-jai vi evamuvadisaMti tityayarA to vi Na tesi kammabaMdho asthi, tattha micchattA saMjamakasAyapaccayAbhAveNa veyaNoyavajjA sesa kammANaM bNdhaabhaavaado| veyaNoyassa viNaTThidi aNubhAgabadhA asthi, tattha kasAya paccayA bhaavaado| jogo asthi tti
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNiH ga tattha payaDipadesa baMdhANamasthittaM vottuM sakijjade ? chidibaMdheNa viNA udayasarUveNa AgacchamANANaM padesANamuvayAreNa bdhvvesuvdesaado| Na ca jiNesu desa-sayaladhammova deseNa ajjiya kammasaMcao vi asthi, udayasarUva kammAgamAdo asaMkhejjaguNAe seDhoe puvvasaMciya kamma NijjaraM paDisamaya kareMtesu kmmsNcyaannuvvttiido| Na ca tisthayaramaNa vayaNa-kAyavattIo icchA pubviyAmo jeNa tesi baMdho hojja, kiMtu diNapara-kapparukkhA NaM pauttio dhva vayi ssiyaao| zaGkA-caubIso tIrthaGkara sAvadya-sadoSa haiM kyoki ve SaTkAyika jIvoko virAdhanAme kAraNabhUta zrAvaka dharmakA upadeza karate haiN| jaisedAna, pUjA, zIla aura upavAsa-yaha cAra prakArakA zrAvakadharma hai| yaha cAro prakArakA zrAvaka dharma SaTkAyika jIvokA virAdhaka hai| bhojana kA svayaM pakAnA, dUsarose pakavAnA, agnikA dhokanA, jalAnA, khUtanA tathA khUtavAnA Adi kAryose jIvavirAdhanAke binA dAna nahIM bntaa| isI prakAra vRkSokA kATanA, kaTavAnA, IMTokA girAnA, giravAnA tathA unako pakAnA pakavAnA Adi SaTkAyika jIvoke virAdhanAke kAraNabhUta vyApArake binA jina bhavanakA svayaM banAnA tathA dUsarose banavAnA nahIM ho sktaa| abhiSeka, upalepana, sammAna, candana lagAnA, phUla caDhAnA tayA dhUpa jalAnA Adi jIvavadhake avinAbhAvI kAryoMke binA pUjAkA karanA nahIM bntaa| acchA, zIlarakSA sadoSa kyo hai ? aisI bAta nahIM hai kyoki svastrIko pIDA pahaMcAye binA zIlako rakSA nahI ho sktii| upavAsakA karanA sadoSa kyo hai ? apane peTame sthita jIvoko por3A pahuMcAe binA upavAsa nahI ho sktaa| athavA sthAvara jIvoko chor3akara trasa jovoko mata mAro aisA zrAvikAoke liye upadeza denese tIrthaGkara sAvadya-sadoSa hai / athavA anazana, Unodara, vRttiparisakhyAna, rasa. parityAga, viviktazayyAsana, vRkSamUla, AtApana, abhrAvakAzayoga, utkuTAsana, paryaDAsana, ardhaparyaDDAsana, khaGgAsana, gavAsana, vIrAsana, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya tathA dhyAna Adise honevAle klezome jIvoko DAlakara unhe Thaganese jina niravadya nahIM haiM ata. vandanIya-stuti karane yogya nahIM haiN| samAdhAna-yahAM pUrvokta zaDkAkA parihAra karate haiM-yadyapi tIrthakara aisA upadeza dete haiM to bhI unake karmabandha nahI hotaa| kyoki vahA~ mithyAtva, asaMyama aura kaSAyarUpa pratyaya kAraNakA abhAva honese veda
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSTha prakAza noyako choDa samasta karmoke bandhakA abhAva hai| vedanoyake bho sthiti aura anubhAgabandha nahIM hai kyoki kaSAyarUpa pratyayakA abhAva hai| yoga hai, isaliye prakRti pradeza bandhakA astitva hai yaha nahIM kahA jA sakatA, kyoki sthitibandhake binA udayarUpase AnevAle pradezome upacArase hI bandhakA upadeza hai| yaha bhI kahanA ThIka nahIM hai ki unake deza cAritra aura sakala cAritrakA upadeza denese arjita karmoMkA saMcaya hai, kyoMki pratyeka samaya udayarUpase jitane karma Ate haiM unase asaMkhyAtaguNI karma nijarA pratyeka samaya ve karate haiN| isake sivAya tothaMkaroke mana-vacanakAyako pravRttiyA~ bhI icchApUrvaka nahI hotI kintu sUrya aura kalpavRkSakI pravRttiyoke samAna vainasika-svAbhAvika hai| Age vividha chandome vRSabhAdi tIrthaMkarokI stuti karate haiMyena kSitAvasimaSIprabhRtI! suvRttIH saMdizya kApi vihitopakRtirjanAnAm / kalpAghrinAzamaraNonmukhajIvitAnA. mAdIzvaro'vatu satAM sukhadA dhiyaM sH|| 33 // artha-jinhone pRthivIpara kalpavRkSoke naSTa honese maraNonmukha jIvoke liye asi, maSo Adi vRttiyokA upadeza dekara unakA bahuta bhArI upakAra kiyA thA, ve AdIzvara -bhagavAn vRSabhadeva satpuruSoko sukhadAyaka lakSmokI rakSA kare // 33 // yo no jitaH karmakalApakena jitatrilokIgatajantukena / jetAramIzaM ripujAlakasyAjitaM muvA taM praNamAmi nityam // 34 // artha-tIna lokake samasta jIvoko jotanevAle karmasamUhake dvArA jo naho jote jA sake una zatrusamUhake vijetA ajitanAtha bhagavAnko mai harSapUrvaka nitya hI praNAma karatA hU // 34 // saMsAratApavinipAtapayodarUpaM janmAdhimagnajanasaMtaraNaM surUpam / mithyAndhamohahananAya sahasrarazmi ta zaMbhavaM hyamitasaMvibhavaM namAmi // 35 // artha-jo saMsAra-paJca-parAvartanarUpa saMtApako naSTa karaneke liye megharUpa hai, saMsArame nimagna jovoko tArane vAle haiM, surUpa-atizaya sanTara haiM mithyAtvarUpI gADha andhakArakA nAza karaneke liye sarya haiM
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritna-cintAmaNi tathA aparimita samocIna vaibhavake svAmI haiM una zaMbhavanAtha bhagavAnko maiM namaskAra karatA hU / / 35 // karmAriduHkhIkRtamAnasAnyo'bhinandayAmAsa zivapradAnAt / bhaktyAbhRto'haM jagadekabandhuM namAmi nitya hyabhinandanaM tam / / 36 / / artha-jinhone mukti pradAnakara karmarUpa zatruose dukhita jovoko abhinandita kiyA thA tathA jo jagatke eka advitIya bandhu the una abhinandana bhagavAnko maiM bhaktipUrNa ho nitya hI namaskAra karatA hU // 36 // bhogAbhujaGgA na vivekaddhiniSevaNIyA viSamA yataste / etat samAdezi hi yena tattvaM jinaM sadA ta sumati samIDe // 37 // ___ artha-vivekI manuSyo dvArA bhogarUpo bhujaGga-nAga sevanoya nahI hai kyoki ve viSama hai, yaha tattva-sAragarbhita bAta jinhone kaho thI una sumati jinendrako maiM sadA stuti karatA huuN| 37 // dehapramAnyakkRtapanapatraM pazavandha kmlaalyaaddhcm| taM bhavyapadhAkarapAbandhu papapramaM sampraNamAmi nityam // 38 // artha-jinhone zarIrako prabhAse lAla kamaladalako tiraskRta kara diyA thA, jo lakSmIpati nArAyaNake dvArA vandanIya the, svaya lakSmose sahita the tathA bhavyajIvarUpa kamalavanako vikasita karaneke liye jo sUrya the una padyaprabha bhagavAnko maiM nitya hI praNAma karatA huuN|| 38 // kRpANa svapANI samAdhisvarUpa gRhItvA samUlaM hatA yena vllii| jarAjanmamRtyusvarUpA virUpA supArzva tamIza bhaje bhaktibhAvAt // 39 // artha-jinhone zukladhyAnarUpI kRpANako apane hAthame lekara janma jarAmRtyurUpI kurUpa latAko jaDa sahita kATa DAlA thA una supArzvanAtha bhagavAnkI mai bhaktipUrvaka ArAdhanA karatA hU~ // 36 // yasyAsyakAntyA jitacandramA sa dine dine kSoNatarIbhavan / manye mamajjAbdhijale salajazcandraprabha taM praNamAmi nityam // 40 // ___ artha-jinake mukhako kAntise parAjita huA vaha candramA pratidina kSINa hotA huA mAno lajjita hokara hI samudrame magna ho gayA thA, una candraprabha bhagavAnko maiM nitya hI praNAma karatA huuN||40|| ayi katha suvidhe varabodhamAk viralavAk stavanaM vidadhAmi te /
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSTha prakAza suguNaratnagire'mitavAkpate bhavatu mAM ghigimA ca surazriyam // 41 // iti ma vijahI surazAsano guruyuto'pi ydiiygunnstuto| niravadhi zubhaSi guNazevarSi hatavidhi suviSi vinamAmi tam / / 42 / / (yugmam ) artha-he suguNarUpa ratnoke giri / he aparimita vacanoke svAmI! he suvidhinAtha bhagavAn / alpajJAnI tathA alpazabdose sahita maiM Apako stuti kaise kara sakatA hU~? isa prakAra vRhaspatise sahita hone para bhI indrane jinakI stutime mada-garva chor3a diyA thA una asIma, kalyANake dhAraka, guNoke nidhi tathA karmoko naSTa karanevAle suvidhinAtha bhagavAnko maiM namaskAra karatA huuN| 41-42 // iSTAniSTaviyogaprayogasantApataptajanatAnAm / meghAyitaM hi yena pravandanIyaH sa zItalaH satatam // 43 // artha- iSTaviyoga aura aniSTa sayogarUpa saMtApase satapta janasamUhake liye jinhone meghake samAna AcaraNa kiyA thA, ve zItalanAtha bhagavAn sadA vandanIya haiM // 43 // yena svayaM bodhamayena loke prakAzitaH zreSThazivasya pnthaaH| zreyaH pavaprApaNahetubhUtaM jinaM tamekAdazamAnamAmi // 44 // artha-svaya jJAnamaya rahanevAle jinhone jagatme mokSakA mArga prakAzita kiyA thA tathA jo kalyANakArI pada-mokSakI prAptime kAraNabhUta hai una gyArahave bhagavAn zreyonAthako maiM namaskAra karatA hU~ // 44 // jayati janasuvandhazciccamakAranandhaH zamasukhabharakando'pAstakarmArivandaH / nikhilaguNagariSThaH kIrtisattAvariSThaH sakalasurapapUjyo vAsupUjyo jinendraH // 45 // artha-jo manuSyoke dvArA vandanIya hai, caitanya camatkArase nandanIya haiM, zAnti sukha-samUhake kanda hai, kamarUpa zatruoke samUhako naSTa karanevAle haiM, samasta guNose zreSTha haiM, kItika sadbhAvase mahAna haiM aura samasta indrose pUjya hai ve vAsupUjya jinendra jayavanta pravartate haiM // 45 // varaboSavirAgazareNa hi yaH sakalaM zakalIkRtavAnahitam / nijakarmamalaM tamaho satata hyamala vimala binamAmi munim // 46 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 samyakcAritna-cintAmaNi artha-jinhone apane karmamalarUpo samasta zatruko utkRSTa jJAna aura vairAgyarUpI bANake dvArA khaNDa-khaNDa kara diyA thA una nirmalavimalanAtha munIndrako maiM namaskAra karatA huuN||46|| prApto na pAro viduSAM samUhairyadIyasajjJAnasarasvato vN| naumyarcanIyaM jagatIpati tamanAdyananta jinapaM hyanantam / / 47 // artha-vidvAnoke samUhone jinake samyagjJAnarUpI sAgarakA pAra prApta nahI kara pAyA una pUjanIya, jagatke svAmI tathA ( dravyArthika nayase ) anAdyananta anantanAtha jinendrako mai stuti karatA huuN|| 47 // saMsArasindhovinimagna jantUnuddhRtya yo muktipade badhAra / ta dhamasaMjJaiH sahitaM kSamAyenaumyAtmanona munidharmanAtham // 48 // artha-jinhone saMsAra-sAgarase DUbe hue jIvoko nikAlakara mokSasthAname pahu~cAyA thA tathA jo kSamA Adi dharmose sahita the una AtmahitakArI dharmanAtha jinendrakI meM stuti karatA huuN||48|| yasya purastAdripuvaranAthA no sthiratA samare smvaapuH| cakrakara sukhazAntikaraM taM zAntijinaM satata pragato'smi // 49 // artha-jinake Age yuddhame baDe-bar3e zatru rAjA sthiratAko prApta nahI ho sake the, jinake hAthame cakraratna thA tathA jo sukha aura zAntike karanevAle the una zAnti jinendrake prati ma nitya ho praNata-namrIbhUta rarakSa kunthupramukhAn sujIvAna dayApratAnena dayAlayo yaH / sakunthunAtho dayayA sanAthaH karotu mAM zIghramaho! sanAtham // 50 // ____ artha-dayAke AdhArasvarUpa jinhone dayAke prasArase kunthu Adi jIvokI rakSAko tho tathA jo dayAse sanAtha-sahita the ve kunthanAtha bhagavAn mujhe sanAtha-apane svAmitvase sahita kare // 50 // prahataM ripucakramara sudRDha varayogadhareNa hi yena tatam / tamara bhagavantamahaM satataM virataM jagataH praNamAmi hitam / / 51 // artha-utkRSTayoga-dhyAnako dhAraNa karanevAle jinhone sudaDhazaktizAlo zatru samUhako zIghra hI naSTa kara diyA thA una jagatse virakta hitakArI ara jinendrako maiM nitya ho praNAma karatA hU~ / / 51 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThe prakAza mohamallamadamevanadhoraM kIrtigAna mukharIkRtavIram / khagavinipAtitamAraM taM namAmi vara mallijinendram // 52 // artha - jo moharUpI mallakA garva khaNDita karaneme dhora the, jinhone apane kIrtigAnase vIroko mukhara kiyA thA arthAt baDe-baDe vIra jinakA kIrtigAna kiyA karate the aura jinhone dhairyarUpI khaDgake dvArA kAmako mAra girAyA thA una malli jinendrako maiM namaskAra karatA hU~ // 52 // mantA yo ve vebasvArthaboSAda hiMsAdInAM dhvaMsataH suvratazca / taM tIrtheza bhagnakarmArizoSaM bhaktyA namraH suvrataM sanamAmi // / 53 // artha - jo Agama pratipAdita tattvArthake jAnakAra hone se mantA - muni haiM tathA hiMsAdi pApokA nAza karanese suvrata haiM eva jinhoMne karmarUpI zatruoke zirako bhagna kara diyA hai una muni suvrata torthaGkarako meM bhaktise namra ho namaskAra karatA hU~ // 53 // sakalabodhadharaM guNinAM varaM hitakara jagatAM zamatAkaram / sthiratayA jitamerumahIdharaM namijinaM jinamAmi nirantaram // 54 // artha - jo pUrNa jJAnake dhAraka the, guNI janome zreSTha the, jagatkA hita karanevAle the, zAntike Akara the aura jinhone sthiratAke dvArA meru parvatako jIta liyA thA una naminAtha jinendrako meM nirantara namaskAra karatA hU~ // 54 // budhAdhinAtham / vijJAnalokatritayaM samantAdanantabodhena taM mAnanIya muninAthanemi namAmyahaM dharmarathasya nemim // 55 // artha- jinhone anantajJAna - kevalajJAnake dvArA tono lokoko saba ora se jAna liyA thA, jo jJAnIjanoke svAmI the tathA dharmarUpI rathake nemi-pravartaka the una mAnanIya neminAtha bhagavAnko mai namaskAra karatA hU~ // 55 // yenAtimAnaH kamaThasya mAno yasto'samasthaMyaMguNANurnava / behaprabhAdIpita pArzvadeza taM pArzvanAthaM satataM namAmaH // 56 // artha - jinhone apane dhairyaM guNake aMzamAtrase kamaTake bahuta bhArI mAnako naSTa kara diyA thA, zarIrako prabhAse nikaTavartI pradezako dedopyamAna karanevAle una pArzvanAtha bhagavAnko hama namaskAra karate haiM // 56 // yaM janmakalyANamahotsaveSu surAH samAgatya surezalokAt / kSIrA vidhanIrairabimeruzRGgaM samabhyasiJcam varabhaktibhAvAt // 57 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNiH ta vardhamAna muvi vardhamAnaM zreyaH zriyA dhvastasamastamAnam / bhaktyAbhUtaH sammuditazca nityaM namAmyaha tIrthaGkara samarthyam // 58 // ( yugmam ) artha - janma kalyANaka sambandhI mahotsavome devone svargase Akara meru parvatakI zikharapara kSIra sAgarake jalase jinakA bahuta bhArI bhaktibhAvase abhiSeka kiyA thA, jo pRthivome kalyANakArI lakSmIse baDha rahe the aura jinhone sabake abhimAnako naSTa kara diyA thA una pUjya vardhamAna tIrthaGkarako mai bhakti se paripUrNa tathA harSase yukta hotA huA namaskAra karatA hUM / / 57-58 // iti hi vihitAM bhaktyA tIrthakRtAM sukhadAyinoM amarapatibhiH prArthyAM stotratraja paThatIha yaH / muditamanasA nitya dhImAn sa bhavya zikhAmaNiH vrajati sahasA svAtmAnandaM mandataraM sudhIH // 59 // artha - isa prakAra bhaktise nirmita, sukhadAyaka aura indroke dvArA prArthanIya tIrthaGkarokI stotra mAlAko jo buddhimAn prasanna cittase nirantara paDhatA hai vaha uttama buddhikA dhAraka, zreSTha bhavya zIghra ho bahuta bhArI svAtma sukhako prApta hotA hai // 56 // Age jina stutikI mahimA batalAte hai rAgadveSavyatIteSu siddhArhatparameSThiSu / sUryupAdhyAyasaGgheSu zramaNeSu mahatsu ca // 60 // kSamAprabhRtidhamaSu dvAdazAGgabhUteSu ca / yaH samyagdRzo rAgaH sa prazastaH samucyate // 61 // teSAmabhimukhatvena siddhacantyatra manorathAH / eSa rAgaH sarAgANA sudRzA zivasAdhakaH // 62 // abhAvAnmokSakArakSAyA nidAna naMva manyate / kAGkSaNa bhAvibhogAnAM nidAna munibhirmatam // 63 // artha - rAga-dveSase rahita siddha tathA arahanta parameSThiyome, AcArya upAdhyAya ke some, mahAmuniyome, kSamA Adi dharmome tathA dvAdazAGga zruto samyagdRSTi jovakA jo rAga hai vaha prazasta rAga hai| ina sabako abhimukhatA - bhakti se isa jagatme manoratha siddha hote haiM / sarAga samyag - dRSTiyokA yaha rAga paramparAse mokSakA sAdhaka hai / bhogAkAkSAkA
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65 SaSThaM prakAza abhAva honese yaha nidAna nahI mAnA jAtA kyoki muniyoMne AgAmo bhogAkAkSAko nidAna mAnA hai / / 60-63 / / Age pratikramaNa AvazyakakA varNana karate hai jAtAdRSTasvabhAvo'yamAtmA mohovyaacdaa| svabhAvAdvicyuto bhUtvA pramAdApatito bhavet // 64 // tadA svabhAvamAspRzya pramAbAja jJo nivrtte| tapasvinaH prayAso'sau pratikramaNamucyate // 65 // devasikAdibhedena saptadhA jAyate tu tat / vivasasyAparAdheSu kRtaM devasikaM matam // 66 // nizAyA aparAdheSu kRtaM tannezikaM smRtam / pakSodbhavAparAdheSu vihitaM pAkSika bhavet // 67 // caturmAsAparAdheSu cAturmAsikamucyate / saMvatsarAparAdheSu sAmvatsarikamiSyate // 68 // IryAyA aparAdheSu syAdIpithikaM tu tat / sanyAse sastarArohAtpUrva gurupura sthitaH // 69 // yAvajjIvAparAdhAnAM kriyate yanivedanam / ottamAtinAmnA tat prasiddha bhuvi vartate // 70 // sokaryAyeha sAdhUnAmekaH pAThaH prdiiyte| vacasA pAThamAtreNa na bhavecchatirAtmanaH / / 71 // manaHzuddhi vidhAyava tatpAThaH kAryakRd bhavet / karmAstravanirodhAya manasazuddhiriSyate // 72 // artha-jJAtAdraSTA svabhAvavAlA yaha AtmA jaba mohake udayase svabhAvase cyuta ho pramAdame A par3atA hai taba jJAno puruSa svabhAvase sambandha sthApita kara pramAdase dura haTatA hai| tapasvIkA yaha prayAsa ho pratikramaNa kahalAtA hai| devasika Adike bhedase yaha pratikramaNa sAta prakArakA hotA hai| divasa sambandhI aparAdhome jo kiyA jAtA hai vaha devasika pratikramaNa mAnA gayA hai| rAtri sambandho aparAdhoke viSayame jo kiyA jAtA hai vaha naizika pratikramaNa mAnA gayA hai| pakSake bhItara honevAle aparAdhoke viSayame jo kiyA jAtA hai vaha pAkSika pratikramaNa hai| cAra mAsa sambandhI aparAdhoke viSayame kiyA gayA cAturmAsika pratikramaNa hai / eka varSa ke aparAdhoMke viSayame kiyA gayA sAmvatsarika pratikramaNa mAnA jAtA hai| IryAgamana sambandho aparAdhoke viSayame
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNi kiyA gayA IryAyika pratikramaNa hai aura saMnyAsake samaya saMstarapara ArUDha honeke pUrva guru nirmApakAcAryake sammukha baiThakara jovana bharake aparAdhokA jo nivedana kiyA jAtA hai vaha bhotamArtha pratikramaNa, isa nAmase pRthivIpara prasiddha hai| ____sAdhuokI saralatAke liye eka pATha diyA jAtA hai so vacanoke pATha mAtrase AtmAko zuddhi nahIM hotii| manako zuddhike sAtha doSako zuddhike liye usa pAThakA paDhanA kAryakArI hotA hai| paramArtha yaha hai ki manako zuddhi ho karmAsravake rokaneme samartha mAno gaI hai // 64-72 // kAlAvanantAd dhamatA samantAda du.khAtibhAraM bharatA bhave'smin / saubhAgyabhAgodadhato maryaSA nirgranthamudrA sukhadA sulabdhA / / 73 // artha-anantakAlase saba ora-cAro gatiyome paribhramaNa karate tathA du.khake bahuta bhAra uThAte hue maiMne isa bhavame saubhAgyake kucha udayase yaha sukhadAyaka nirgrantha mudrA prApta kI hai / / 73 // sarvajJa ! sarvatravirodhazanya ! caJcadayAsAgara ! he jinendra !! kAyena vAcA manasA mayA yat __ pApaM kRtaM dattajanAtitApam // 74 // bhUtvA purastAd bhavato vinItaH sarva tadetannigadAmi nAtha / / kAruNyabuddhacA subhRto bhavAMzca midhyAtavaho vidadhAtu dhAta // 75 // artha-he sarvajJa | he sarvatra virodha rahita / he dayAke sAgara / he jinendra ! maine mana, vacana, kAyase manuSyoko atyanta saMtApa denevAlA jo pApa kiyA hai usa sabako Apake sAmane namra hokara kahatA huuN| he nAtha | Apa karuNA buddhise paripUrNa hai, ata he vidhAtA ! merA vaha pApa mithyA ho // 74-75 // krodhena mAnena madena mAyA bhAvena lobhena manobhavena / mohena mAtsaryakalApakenA. zarmapradaM karma kRta sadA hA / / 76 //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahA prakAra marma-dukha hai ki maine krodhase, mAnase, madase, mAyAbhAvase, lobhase, kAmase, mohase aura mAtsarya samUhase sadA duHkhadAyaka karma kiyA hai // 76 // pramAvamAdhammanasA mayate yekendriyAcA bhavino bhramantaH / nipIDitA hanta viroSitAzca saMrodhitAH kyApi nimIlitAzca / / 77 // artha-pramAdase unmatta hRdaya hokara maine bhramaNa karate hue do-indriya tathA ekendriya Adi jIvoko virodhita kiyA hai, kahI rokA hai aura nimolita bhI kiyA hai arthAt unake aMgo-upAGgoko jora dekara dabAyA hai|| 77 // bAlye mayA bodhasamujjhitena kuzAnaceSTAniratena nUnam / abhakSyasambhakSaNAvikaM hA pApaM vicitraM racitaM na ki kim // 78 // artha-bAlyAvasthAme jJAnarahita tathA kujJAnako ceSTAome lona rahanevAle maiMne abhakSya bhakSaNa Adi kyA-kyA vicitra pApa nahI kiyA hai // 7 // tAruNyamAve kamanIyakAntA kaNThAmahAzleSasamudbhavena / stokena modena vilomitena kRtAni pApAni bahUni hanta // 79 // artha-yauvana avasthAme sundara striyoke kaNThAliGganase utpanna alpasukhame lubhAye hue maiMne bahuta pApa kiye haiM / / 76 // bAlA yuvAno viSavAzca mAryA jaraccharIrA saralAH pumAnsaH / svArthasya siddhI niratena nityaM pratAritA hanta mayA pramodAt // 8 // artha-svArthasiddhime lage hue maine bAlaka, yuvA, vidhavA striyo, vRddha tathA sodhe puruSoko, kheda hai ki bar3e haSase sadA ThagA hai // 20 //
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampacAritra-cintAmaNiH kRSyAvikAryeSu sadAbhirakta Arambha vANijyasamUhasaktaH / vivekavArtAnidhayena mukta zcakAra pApaM kimahaM na citram // 1 // artha-khetI Adike kAryoMme sadA salagna, Arambha aura vyApAroke samUhame Asakta tathA viveka vArtAse rahita maine kyA vicitra pApa nahI kiyA hai arthAt sabhI pApa kiyA hai // 81 // nyAyAlaye hanta vinirNayArtha gatena hA hanta mayA pramodAt / citrokticAturyacitena cAha. satyasya kaNTho mRtiH sadeva / / 82 // artha-yadi maiM nirNaya leneke liye nyAyAlayame gayA to vahA~ maine apane vacanokI caturAIse sadA satyakA hI galA ghoTA hai // 82 // vyApAdhalokAn rahasi prasuptAna lobhAbhibhUto kyayA vyatItaH / jIvasya jIvopamavittajAtaM jahAra hA hArisuhAramukhyam / / 83 // artha-lobhase AkrAnta tathA dayAse zUnya hokara maine ekAnta sthAname soye hue manuSyoko mArakara jIvoke prANatulya sundara hAra Adi dhana samUhakA apaharaNa kiyA hai // 3 // lAvaNyalolAvijitendrabhAryA bhAryAH pareSyA sahasA vilokya / basantahemantamukhartumadhye kandarpaceSTAkulito babhUva / / 84 // artha-apanI sundaratAse indrANiyoko parAjita karanevAlI parastriyoko dekhakara mai vasanta, hemanta Adi Rtuome kAmasambandho ceSTAose Akula huA huuN|' 84 // lobhAnilotkIlitadharyakAlaH kaarpnnypnnyaayniketnaamH| saGgAbhiSaGga pravisaktacitta zcakAra citrANi na ceSTitAni // 85 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSTha prakAza artha-lobharUpo vAyuse jisako dharyarUpI kIla ukhADa do gayo hai tathA jo dInatAko dukAna jaisA bana rahA hai aise maine parigrahame Asaktaho kauna-kauna vicitra ceSTAe~ naho ko haiM // 5 // pApena pApaM vacanIyarUpaM mayA kRtaM yajjanatA prabho! tat / vAcA na vAcyaM mayakA kathaMcit samastavedI tu bhavAn viveda / / 86 // artha-he janajanake nAtha | mujha pApone jo nindanIya kArya kiyA hai use mai vacanose nahIM kaha sktaa| Apa sarvajJa haiM ataH saba jAnate haiM // 86 // tvayAJjanAkhA vihitA apApAH saMprApitAH saukhyasudhAsamUham / mamApi tatpApacayaH samasto dhvastaH sadA syAd bhavataH prasAdAt // 87 // artha-Apane aMjana cora Adi pApiyoko pAparahita kara sukhAmRtake samUhako prApta karAyA hai| ata Apake prasAdase mere bhI samasta pApokA samUha naSTa ho // 87 // mamAsti doSasya kRtiH svabhAva bhavatsvabhAvastu tdoynaashH| yad yasya kArya sa karotu tat tat / na vAryate kasyacana svabhAvaH // 88 // artha-merA pApa karanA svabhAva hai aura ApakA usa pApako naSTa karanekA svabhAva hai| ata jisakA jo kArya hai vaha use kare kyoki kisokA svabhAva miTAyA nahI jA sakatA // 8 // vizeSArtha-yahAM mUlAcAra aura AcAryavRttike AdhArapara 'kRtikama' para kucha spaSTIkaraNa kiyA jAtA hai| sAmAyika stavapUrvaka kAyotsarga karake caturvizati torthaGkara stava paryanta jo kriyA hai use 'kRtikarma' kahate haiN| pratikramaName cAra aura 1. yahA~ uttamArtha pratikramaNako dRSTimeM rakhakara jIvanake samasta kAryoko prakaTa kiyA gayA hai / vaise sAdhu avasthAmeM yaha saba aparAdha sambhava nahIM haiN|
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNiH svAdhyAyameM tona isa prakAra pUrvAlla sambandho sAta aura aparAhna sambandhI bhI sAta isa taraha 14 kRtikarma hote haiN| pratikramaNake cAra kRtikarma isa prakAra hai-AlocanA bhakti (siddhabhakti ) karaneme kAyotsarga hotA hai, eka 'kRtikarma' yaha huaa| pratikramaNa bhaktime eka kAyotsarga hotA hai, yaha dUsarA kRtikarma hai| vIrabhaktike karaneme jo kAyotsarga hai vaha tIsarA kRtikarma hai tathA caturvizati torthakara bhakti karaneme zAntike liye jo kAyotsarga hotA hai vaha cauthA kRtikarma hai| svAdhyAya sambandhI tIna kRtikarma isa prakAra haiM-svAdhyAyake prArambhame zrutabhaktikA jo kAyotsarga hotA hai vaha eka kRtikarma hai| AcArya bhaktikI kriyA karaneme jo kAyotsarga hotA hai vaha dUsarA kRtikarma hai aura svAdhyAyako samApti honepara zrutabhaktike anantara jo kAyotsarga hotA hai vaha tIsarA kRtikarma hai| yahAM pUrvAllase divasa sambandhI aura aparAllase rAtri sambandho 14 pratikramaNoko lekara sAdhuke ahorAtri sambandho 28 kRtikarma kahe gaye hai| vizeSa vivaraNa ke liye mUlAcAra pR0 441-442 (bhA0 jJA0 pI0 saskaraNa ) draSTavya hai| Age pratyAkhyAna AvazyakakA varNana karate haiM pratyAkhyAnamayo bacmi karmakSaNakAraNam / sthAgarUpa parINAmo nimranthasya tapasvina / / 9 / / pratyAkhyAnaM ca tajjJeyaM paramAvazyakaM budhH| yo'parAdho mayA jAto navamaH bhaviSyati // 90 // evaM vicArasampanno munirbhaavvishuddhye| kurvan muktyAdisaMtyAga pratyAkhyAnaparo bhavet // 91 / / anAgatAdi bhedena dazadhA tacchra te matam / vinayAdiprabhedena caturdhApi samiSyate / 92 // artha-aba Age karmakSayame kAraNabhUta pratyAkhyAna Avazyakako kahatA huuN| nirgrantha tapasvokA jo tyAgarUpa pariNAma hai use jJAnIjanoke pratyAkhyAna nAmakA paramAvazyaka jAnanA caahiye| jo aparAdha mujhase huA hai vaha Age nahIM hogA, isa prakArake vicArase sahita sAdhu bhAvazuddhike liye bhUkti-AhAra AdikA tyAga karatA huA pratyAkhyAname tatpara hotA hai / Agamame vaha bhuktikA tyAgarUpa pratyAkhyAna daza prakAra 1 mUlAcAra gAthA 566 aura usakI AcAravRtti /
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSTha prakAza kA mAnA gayA hai aura vinaya Adi prabhedoMse cAra prakArakA bhI svIkRta kiyA gayA hai / / 66-62 // vizeSArtha-'mUlAcArake AdhArapara daza bheda nimna prakAra haiM1 anAgata, 2 atikrAnta, 3 koTisahita, 4. nikhaNDita, 5. sAkAra, 6 anAkAra, 7. pariNAmagata, 8 aparizeSa, 6. adhvAnagata aura 10. sahetuka / AcAravRttike anusAra inake saMkSipta lakSaNa isa prakAra haiM 1. anAgata pratyAkhyAna-bhaviSyat kAlameM kiye jAne vAle upavAsa Adiko pahale kara lenA, jaise caturdazIkA upavAsa trayodazoko kara lenA, yaha anAgata pratyAkhyAna hai| 2. bhatikrAnta pratyAkhyAna-atIta kAlame kiye jAnevAle upavAsa Adiko Age karanA, jaise caturdazokA upavAsa amAvasyA yA pUrNimA Adime karanA, yaha atikrAnta pratyAkhyAna hai| 3. koTisahita pratyAkhyAna-koTi sahita upavAsako koTi sahita pratyAkhyAna kahate haiM, jaise-prAtAkAla yadi zakti rahegI to upavAsa karUMgA anyathA nhii| 4 nijaNDita pratyAkhyAna-pAkSika AdimeM avazya karane yogya upavAsakA karanA nikhaNDita pratyAkhyAna hai| 5 sAkAra pratyAkhyAna-bhedasahita upavAsa karaneko sAkAra pratyAkhyAna kahate hai, jaise-sarvatobhadra tathA kanakAvalI Adi vratokI vidhi sampanna karate hue upavAsa krnaa| 6 anAkAra pratyAkhyAna-tithi AdikI apekSAke binA svecchAse kabhI bhI upavAsa karanA anAkAra pratyAkhyAna hai| 7. parimANagata pratyAkhyAna-velA telA Adi pramANako liye hue upavAsa karanA parimANagata pratyAkhyAna hai| 8. aparizeSa pratyAkhyAna-jIvanaparyantake liye caturvidha AhArakA tyAga karanA aparizeSa pratyAkhyAna hai| 9. adhyAnagata pratyAkhyAna-mArga viSayaka pratyAkhyAnako adhvAnagata pratyAkhyAna kahate haiM, jaise-isa jaGgala aura nadI Adise bAhara nikalane taka upavAsa krnaa| 10. sahetuka pratyAkhyAna-kisI hetuse upavAsa karanA sahetuka 1. gAthA, 640 /
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 sampacAritra-cintAmaNi pratyAkhyAna hai, jaise- isa upasargase baceMge to AhAra leMge, anyathA tyAga hai| vinayazuddha Adi pratyAkhyAnake cAra bheda nimna prakAra hai 1 vinayazuddha, 2 anubhASAzuddha, 3 anupAlanAzuddha aura 1. prinnaamshuddh| 1 vinayaguTa pratyAkhyAna-vinaya sambandhI zuzkei sAtha upavAsa karanA vinayazuddha pratyAkhyAna hai| 2. anubhASAzuddha pratyAkhyAna-guruvacanake anurUpa vacana bolanA, akSara pada AdikA zuddha uccAraNa karanA anubhASAzuddha pratyAkhyAna hai| 3. anupAlanAzuba pratyAkhyAna-Akasmika vyAdhi athavA upasarga Adike samaya kiyA gayA pratyAkhyAna anupAlanA zuddha pratyAkhyAna hai| 4. pariNAmazuddha pratyAkhyAna-rAga-dveSase adUSita pariNAmose jo pratyAkhyAna kiyA jAtA hai vaha pariNAmazuddha pratyAkhyAna hai| pratikramaName aura pratyAkhyAname kyA vizeSatA hai, isako carcA AcAra vRttime isa prakAra kI hai "pratikramaNapratyAkhyAnayoH ko vizeSa iticennaiSa doSo'tIt viSayAtIcArazodhanaM pratikramaNamatItabhaviSyadvartamAnakAlaviSayAticAraniharaNa pratyAkhyAnamathavA vratAkhatIcArazodhanaM pratikramaNamatIcArakAraNasacittAcittamizrAvyavinivRttistaponimittaM prAsuka vyasya ca nivRttiH pratyAkhyAnaM yasmAditi / " ___ arthAt bhUtakAla sambandhI aticArokA zodhana karanA pratikramaNa hai aura bhUta, bhaviSyat tathA vartamAnakAla sambandhI aticAroMkA nirAkaraNa karanA pratyAkhyAna hai athavA vratAdike aticArokA zodhana karanA pratikramaNa hai aura aticAroke liye kAraNabhUta sacitta, macitta tathA mizra dravyokA tyAga karanA evaM tapake liye prAsuka dravyakA bhI tyAga karanA pratyAkhyAna hai| bhUtakAlikadoSANAM parihAre pATha ubhyte| manasA gadagobhUya paThitavyo manISibhiH / / 93 // artha-bhUtakAlika doSokA parihAra karaneke liye pATha kahA jAtA hai| jJAnojanoko manase gadgada hokara vaha pATha par3hanA cAhiye / / 63 // 1. mUlAcAra, gApA 641-645 /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSTha prakAza pramArato ye baho'parAdhA hisAbhimukhayA vihitA myte| tesvaraprasAdAtiphalA bhavantu bhavantu, duHkhasya yato vinAsA // 94 / / pApAbhiliptena hiyojitena syAvyatotena mahAgaThana / honena suruSAvihitAni yAni kRtyAni hAhanta mayA pramAvAt // 15 // saMvegavAtamvalitena tApAmalena tApakha nihantumAhe / nindAmi mitya manasA viTamAtmasvamA bahuso vimo !he // 96 // sudurlabha maryabhavaM pavitraM godharma mahApavitram / lavApihA mUtamena mAnya jIvA parAkA nihatA maryate // 97 // bhUtveniyAlampaTamAnasenAdeneva nUnaM nihatA samantAt / / ekendriyAcA bhavataH prasAbAt mAtomavedakha sa me'parAdhaH // 98 // AlocanAyo kuDilAraNa doSAH kRtA mayA ye vipulAva bhiimaaH| bhavantu te nAma bhavatkRpAbhiSA pArASita pApA // 99 // artha-he bhagavan ! pramAdase mere dvArA jo ye aparAdha hue haiM ve Apake prasAdase niSphala ho jisase mere duHkhoMkA nAza ho ske| pApase lipta, nilaMjja, nirdaya, atyanta zaTha aura buddhihIna hokara pramAdase mere dvArA jo kArya kiye gaye haiM Aja saMvegarUpI vAyuse prajvalita pazcAtAparUpI agnise unhe naSTa karanA cAhatA huuN| he vibho! maine aneka bAra jo Atma-svabhAvakI virAdhanAkI hai usako maiM nitya ho manase nindA karatA huuN| atyanta durlabha manuSya paryAya, pavitra gotra aura mahApavitra dharmako pAkara bhI mujha mahAmUrkhane ina becAre jovoko mArA hai| indriyAsakta manase yukta ho maiMne ajJAnoke samAna saba orase jo ekendriya Adi jIvokA ghAta kiyA hai vaha merA aparAdha Apake prasAdase mithyA niSphala ho| he indra ke dvArA pUjita caraNa-kamalo vAle jinendra ! maine AlocanAme jo kuTila, bahuta aura bhayaMkara doSa kiye haiM, Apako kRpAse ve mithyA hoN|64-66|| ebamAdhunikA doSA bhaviSyatkAla sNbhvaaH| pratyAkhyAnAJca saMzodhyA: munibhihitavAJchayA // 10 // artha-Atmahitake icchuka muniyoMko bhUtakAla sambandhI doSoke samAna vartamAna aura bhaviSyat kAla sambandhI doSa bho pratyAkhyAna nAmaka Avazyakase dUra karane yogya haiM // 10 // Age kAyotsarga AvazyakakA varNana karate haiM kAyotsargamayo pani karmakSapaNakAraNam / momamArgopadeSTAraM ghAtikarmavinAsakam / / 101 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ . samyakcAritra-cinnAmaNi zarIre rAgahantAraM sAraM ca kRtikarmaNAm / hartAraM sarvadoSANAM pAraM guNasampadAm // 102 // martha-aba mai usa kAyotsarga Avazyakako kahatA hU~ jo karmakSayakA kAraNa hai, mokSamArgakA upadezaka hai, ghAtiyA karmokA nAza karanevAlA hai, zarIraviSayaka rAgakA ghAtaka hai, kRtikarmoMme sArabhUta hai, saba doSokA haraNa karanevAlA hai aura guNarUpo sampadAoko dhAraNa karanevAlA hai // 101-102 // Age kAyotsarga karanevAlA kaisA hotA hai, yaha kahate haiM pAkyorantaraM vatvA caturaGgulasaMmitam / susthito lambabAhuzca nizcalasarvadehakaH // 103 // vizuddhabhAvanA yukta sUtreya ca vishaardH|| mokSArthI jitanidrazca balavIryasamanvitaH // 104 // caturvidhopasargANAM jetA naSTanidAnakaH / doSANAM vinivRtyartha kAyotsarga samAcaret // 105 // artha-dono pairoke boca cAra aDagulakA antara dekara jo khaDA huA hai, jisakI bhujAeM nocekI ora laTaka rahI haiM, jisakA sarvazarora nizcala hai, jo vizuddhabhAvanAse yukta hai, dravyazruta aura bhAvazrutame nipuNa hai, mokSakA icchuka hai, nidrAko jItanevAlA hai, bala, vIrya, zArIrika aura Atmika zaktise sahita hai, caturvidha upasargako jItane vAlA hai aura nidAna-bhogAkAkSAse rahita hai, aisA muni doSokA nirAkaraNa karaneke liye kAryotsarga karatA hai / / 103-105 // aba kAyotsargakA jaghanya aura utkRSTa kAla tathA pratikramaNa sambandhI vibhinna kAyotsargoMme zvAsocchvAsokA parimANa batalAte haiM ekavarSAvadhiH kAyotsarga utkRSTa ucyate / antarmuharta paryanto jaghanyazca nigadyate // 106 // aSTottarazatocchavAsA vivasIyapratikrame / catuH paJcAzaducchvAsA jJeyA rAtripratikame // 17 // zatatrayasamucchavAsAH pAkSike ca pratikrame / catu zatI samucchvAsAzcaturmAsa pratikrame // 108 // paJcazatIsamucchvAsA saMvatsarapratiko / hiMsAsatyAdidoSeSu bhavatsu jAtucinmuneH // 1.9 //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSTha prakAza aSTottarazatocchavAsA. kAyotsargaH prkiirtitH| bhojanapAnavelApAM prAcAmtaragato tathA // 110 // arhakalyANakasthAnaniSadyAvandane'pi c| malamUtranivRttI ca hapucchvAsAH paJcaviMzati // 111 // iSTagranyasya prArambhe samAphyabasare tthaa| svAdhyAyasya samArambhe samAptau ca yathAvidhi // 112 // vandanAyAM ca bhAveSu satsvasatsu ca jaatucit| saptaviMzaticchavAsAH kAyotsargI sabiSyate // 113 // etatsamayaparyantaM zarIre rAgavarjanAt / Avazyaka: samAkhyAtA kAyotsargAbhidhAnakaH // 114 // ekakRtyo namaskAramantrasyocAraNe tryH| samucchvAsA bhavantyatra sAdhUnA hi yathAvidhi // 115 // kecid vIryavaiziSTya sahitAH saadhupunggvaaH| vyantarAdikRtAn ghorAnupasargAn suduHsahAn // 116 / / sahante dharyasaMyuktA bhISaNe zavazAyane / kurvanti nirjarA duSTakarmaNAM duHkhadAyinAm // 117 // artha-eka varSakI avadhi vAlA utkRSTa tathA antarmuhUrtakI avadhi vAlA jaghanya kAyotsarga kahalAtA hai| devasika pratikramaName ekasau ATha ucchvAsa, rAtri pratikramaNameM cauvana ucchavAsa aura pAkSika pratikramaName tInaso ucchvAsa jAnanA cAhiye / cAturmAsika pratikramaNameM cArasau aura sAmvatsarika pratikramaName pA~caso ucchvAsa pramANa kAyotsarga karanA caahiye| yadi kadAcit munike hiMsA asatyAdi doSa ho jAveM to usa samaya ekasau ATha ucchvAsakA kAyotsarga karanA caahiye| bhojana, pAna, AhArake samaya, anyagrAmake jAnepara, jinendra devake kalyANakoke sthAnapara Asana lagAne evaM vandanA karaneme aura malamatrAdi ko nivRtti karane para paccosa ucchavAsa, iSTa granthake prArambha karaneme, samAptike avasarame, svAdhyAyake prArambhame, samAptime, vandanAmeM tathA khoTe bhAvoMke honepara sattAIsa ucchavAsoMkA kAyotsarga mAnA jAtA hai| arthAt itane samaya taka zarIra sambandhI rAga chor3akara kAyotsarga nAmakA Avazyaka karanA caahiye| vidhipUrvaka eka bAra namaskAra mantra. kA uccAraNa karaneme sAdhuoke tIna ucchvAsa hote haiM // 106-117 // mAvArtha-prathama ucchvAsameM Namo arahatANaM Namo sikhA dvitIya
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 samyakcArita cintAmaNiH ucchvAsame namo AyariyANa Namo uvajjhAyANaM aura tRtIya ucchvAsa me Namo loe savva sAhUNaM bolanA cAhiye / viziSTa vIrya, Atmabala se sahita kitane hI dheyaMzAlo munirAja, bhayaMkara zmazAname vyantarAdikake dvArA kiye gaye bahuta bhArI upasargoM ko sahana karate haiM tathA dukhadAyaka duSTakamako nirjarA karate haiM / Age kAyotsarga ke cAra bheda kahate haiM utthitazvotthita. pUrva utthitazcopaviSTakaH / upaviSTosthito jJeya upaviSTopaviSTakaH // 118 // iti jJeyAzcaturbhedAH kAyotsargasya sUribhiH / prarUpitA niboddhavyAH karmanirjaraNakSamAH // 119 // artha - utthitotthita, utthitopaviSTa, upaviSTosthita ora upaviviSTopaviSTa, isa prakAra AcAryoMke dvArA nirUpita kAyotsargake cAra bheda jAnanA cAhiye / inakA svarUpa isa prakAra hai -- 1. usthito sthita - jisame kAyotsarga karanevAlA khaDA hokara dharmya aura zukladhyAnakA cintana karatA hai vaha utthitotthita kahalAtA hai / 2 utthitopaviSTa - jisame khar3e hokara AtaMraudradhyAna kiyA jAtA hai vaha usthitopaviSTa kahalAtA hai / 3. upaviSTosthita -- jisame baiThakara dhamyaM aura zukladhyAna kiyA jAtA hai vaha upaviSTotthita kahalAtA hai / 4 upaviSTopaviSTa - jisame baiThakara ArtarodradhyAna kiyA jAtA hai vaha upaviSTopaviSTa kAyotsarga kahalAtA hai // 118-116 // - Age kAyotsarga sambandho 32 doSoke parihArakA nirdeza karate haiMkAyotsargasya bodhavyA doSA ghoTakAdayaH / dvAtriMzatpramitAstyAjyAH karmanirjaraNodyate // 120 // artha - karmoMko nirjarA karaneme udyata sAdhuoko kAyotsargake battosa doSa jAnakara chor3anA cAhiye / ' aba SaDAvazyaka adhikArakA samAropa karate haiM tyaktvA pramAdaM vapuSi sthita ye kurvanti kAryANi nirUpitAni / teSAM na mithyA vikathAsu pAto bhavet kvacitkarmanibandhahetuH // 121 // 1. ina doSokA svarUpa pariziSTa meM dekheM
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama prakAza 7 artha-jo muni zarIrame sthita pramAdako chor3akara uparyukta kAryoMko karate haiM unakA kahIM karmabandhame kAraNabhUta, mithyA vikathAmome kabhI patana nahI hotA // 121 // isa prakAra samyakacAritra-cintAmaNimeM SaDAvazyakokA varNana karanevAlA chaThavAM prakAza pUrNa huaa| saptama prakAza pacAcArAdhikAra paJcAcAraparAyaNAn munibarAnAcAryasaMjJAyutAn bImAvAnasamudyatAn duSanutAn saMgnAnasaMmUSitAn / bAdImAn pravijetumukhatatamAn zAstrAdhipAragatAnAcAryAn parameSThinaH pratidinaM saMnomi zAntyA yutAn // 1 // artha-jo paJcAcArake pAlana karaneme tatpara haiM, muniyoMme zreSTha haiM, bhAcArya nAmase sahita haiM, dIkSA deneme samudyata haiM, samyagjJAnase subhUSita haiM, vAdIrUpI gajoko jotaneke liye atyanta tatpara haiM, zAstrarUpo sAgarake pAragAmI haiM aura zAntise sahita haiM, una AcArya parameSThiyoko meM pratidina namaskAra karatA huuN||1|| Age paJcAcArake nAma tathA svarUpakA nirUpaNa karate haiM paJcAcAramayo bakye sArAn munivaSasya hi| basanaM ca tathA sAnaM cAritraM tapa eva ca // 2 // vIrya ca paJcamA santi hyAcArA jinbhaassitaaH| AcAryA pAlayansyetAna pAlayanti parAmapi // 3 // eSAM svarUpamatrAhaM baNyAmi kamazaH purH| devazAsvagurUNAM ca mokSamArgasahAyinAm // 4 // bhavAma parsanaM proktaM muutryvijitm| mAnAcaSTamAtItaM sopAnaM shivsmnH|| 5 // mAcaM jIvAvitasvAnA yApAryena vizumbhatAm / bhavAnaM darzanaM me saMzayAtivijitam // 6 // 1. kAyotsarga sambandhI doSokA varNana pariziSTame dekheM /
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 85 samyakucAritra-cintAmaNi. paradravyAd vibhinnasya cetanAlakSmazAlinaH / AtmanaH svAnubhUtirvA samyagdarzanamucyate // 7 // mohAdisaptamevAnAM prakRtInAmabhAvataH / samyaktvaguNaparyAyo yo'tra prakaTito bhavet // 8 #1 prazastaM darzanaM tatsyAvAtmazuddhividhAyakam / sulabhaM bhavyajIvasya mUlaM mokSasya vartmanaH // 9 // asyotpattikramaH proktaH pUrvaM samyaktvavarNane / tasya svarUpanirdezo devAdInAM ca lakSaNam // 10 // sarva cintAmaNau prokta vistAreNa yathAgamam / kSAyikAdyA matA asyA trayobhedA jinAgame // 11 // artha - aba yahAM Age munidharmake sArabhUta paJcAcArokA kathana karU~gA / darzanAcAra, jJAnAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra aura vIryAcAra, ye jinendra devake dvArA kahe hue pA~ca AcAra haiN| AcArya inakA svaya pAlana karate haiM aura dUsaroko pAlana karAte haiN| Age yahA~ kramase inakA svarUpa kahU~gA / mokSamArgame sahAyabhUta devazAstra gurukA tInamUDhatAo tathA jJAnAdi AThamadose rahita zraddhAna karanA samyagdarzana hai / yaha samyagdarzana mokSamahalakI pahalI soDho hai / yaha caraNAnuyoga kI paddhati se samyagdarzana hai / yathArthatA se suzobhita jovAdi padArthoMkA sazayAdise rahita zraddhAna karanA samyagdarzana hai / yaha dravyAnuyoga kI paddhati se samyagdarzanakA lakSaNa hai athavA paradravyase bhinna cetanA lakSaNa se suzobhita AtmAko jo anubhUti hai vaha samyagdarzana hai / yaha adhyAtmako paddhatise samyagdarzanakA lakSaNa hai athavA mithyAtva Adi sAta prakRtiyo ke abhAva - upazama, kSaya athavA kSayopazamase samyaktva guNako jo paryAya prakaTa hoto hai vaha samyagdarzana hai / yaha samyagdarzana Atmazuddhiko karane vAlA hai, bhavyajovoko sulabha hai aura mokSamArgakA mUla hai| isako utpattikA krama pahale samyaktvake varNana me kahA gayA hai / samyagdarzanake svarUpakA nirdeza tathA deva Adike lakSaNa samyaktva cintAmaNime vistAra se AgamAnusAra kahe gaye haiN| isa samyagdarzana ke kSAyika Adi tona bheda jinAgamame kahe gaye haiM / / 2-11 // Age samyagdarzanake ATha aGgokA svarUpa batAte hue darzanAcArakA varNana karate haiM - niHzaGkatvAdikaM proktamaGgASTakamamuSya hi / sUkSmAntaritadUrArthAH padArthA jinabhASitAH // 12 //
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama prakAza yathArthAH santi nAstpatra saMdehAvasaro manAka / itthaM zraddhAnavADha yat niHzasvaM taducyate // 13 // bhogopabhogakAmAyA amAge gtkaakssaataa| munInAM malinAGgAdo mA syAd glAnerabhAvatA // 14 // sA siddhAntavizeSajJamatA nivicikitsatA / deve ca devatA bhAse dharme dharmatare tpaa||15|| yatra vRSTirna mUDhA syAt sAmatA muuddhssttitaa| pramAvAddehazaMthilyAta rogAdvArdhakyato'pi vA // 16 // jAtAn pasminAM doSAn dRSTvA tadupagRhanam / upagRhananAmAdayaM gaGgaM paJcamaM matam / / 17 // sudharmAccyavatomAn yasmAttasmAcca kAraNAt / sthitIkaraNamAyodhyaM punastatraiva bAraNam // 18 // sadharmabhiH saha sneho gorvasa isa shaashvtH| vAtsalyaM tattu vijJeyaM dharmaspaMryavidhAyakam / / 19 / / loke prasaravajJAna dharmasya viSaye mahat / dUrIkRtya prabhAvasya sthApanaM syAtpramAvanA // 20 // etairaGgaM supUrNa syAt samyakatva sudRzAM sadA / bhavedeSu pravRttiryA sUrINAM hitakAriNAm // 21 // sa bodhyo darzanAcAro ytidhrmprbhaavkH| jJAnAcAramatho vacmi samyagjJAnasya kAraNam // 22 // artha-isa samyagdarzanake ni zaDakatva Adi ATha aGga haiN| jinendra bhagavAnake dvArA kahe hue sUkSma, antarita aura dUravartI padArtha vAstavika haiN| iname sadeha kA thoDA bhI avasara nahIM hai| zraddhAname isa prakArako jo dRDhatA hai vaha niHzakAtva aGga kahalAtA hai| bhogopabhogako AkAGkSAkA abhAva honA ni:kAkSita aGga hai| muniyoke malina zarIra Adime jo glAnikA abhAva hai baha jainasiddhAntake vizeSajJavidvAnoke dvArA nivicikitsA aGga mAnA gayA hai| jahA~ deva aura devAbhAsame dharma tathA adharmameM dRSTi mUDha nahI hotI hai vaha amar3haSTi aGga hai / pramAdase, zarIrako zithilatAse, rogase, athavA vRddhAvasthAse utpanna hue dharmAtmAoke doSoko dekhakara unakA jo gopana kiyA jAtA hai, vaha samyagdarzanakA upagrahana nAmakA paJcama aGga hai / jisa kisI kAraNase dharmase Digate hue manuSyoko phirase usome sthira kara denA sthitIkaraNa aGga hai| sahadharmI janoke sAtha govatsake samAna jo
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNi. sthAyI sneha hai use vAtsalya aGga jAnanA caahiye| yaha aGga dharmameM sthiratA karane vAlA hai| lokame phailate hue dharma viSayaka bahuta bhArI ajJAnako dUrakara dharmakA prabhAva sthApita karanA prabhAvanA aGga hai| samyagdRSTi jIvokA samyagdarzana ina ATha aGgose ho pUrNa hotA hai| hitakAro AcAyokI ina ATha aGagome jo pravRtti hai, use darzanAcAra jAnanA caahiye| yaha darzanAcAra munidharmakI prabhAvanA baDhAne vAlA hai / aba Age samyagjJAnake kAraNabhUta jJAnAcArakA kathana karate haiN|| 12-22 // samyaktvasahitaM jJAnaM samyagjJAnaM samucyate / samyamAnena jAyante jIvAH karmakSayogratAH // 23 // svaparabhevavijJAna mokSasya mukhykaarnnm|| samyagjJAnena tatsAdhyaM tavajyaM sAdhubhiH sabA // 24 // artha-samyagdarzana sahita jo jJAna hotA hai vaha samyagjJAna kahalAtA hai / samyagjJAnase jIva karmakSaya karaneme udyata hote haiM / svaparabheda vijJAna mokSakA mukhya kAraNa hai, ataH sAdhuoko samyagjJAnake dvArA use ajita karanA cAhiye // 23-24 // Age samyagjJAnake ATha aGgo kA varNana karate hai kAlAcArAvimevena jinvaanniivishaardH| samyamAnasya sUktAni hyaSTAGgAni jinAgame // 25 // kAlazudhividhAtavyA svAdhyAyAbhimukhejane / purA sa eva kAlAkhya AcAraH parigIyate // 26 // pUrvAhna parAle ca prdosse'prraatrike| eSu caturSa kAleSu svAdhyAyaH pravidhIyate // 27 // eSu yaH sandhikAlo'sti svaadhyaaysttrvjitH| bhUkampa bhUvivAre vA sUryendupahaNe tathA // 28 // ulkApAte pradoSe ca digvAhe deshviplve| anyasmin kSobhakAle ca pradhAnamaraNe tathA // 21 // svAdhyAyo naMva kartavyaH prmaagmsNhteH| stotrAdInAM supAThastu no niSitA sudhIvaraH // 30 // sUtraM gaNadharau proktaM bhutkeblibhistthaa| pratyekabunibhiH proktamabhinnavarApUrvakaH // 31 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama prakAza akAle sUtrapAThI hi niSiddhaH paramAgame / kathAnagyAdi pAThastu no niSita kadAcana // 32 // artha-jinavANIke jJAtA vidvAnoMne jinAgamame kAlAcAra Adike bhedase samyagjJAnake ATha aDga kahe haiN| svAdhyAyake liye udyata puruSoko sabase pahale kAla zuddhi karanA cAhiye / kAlazuddhi ho kAlAcAra kahalAtA hai| pUrvAla, aparAhu, pradoSa kAla aura apararAtrika ina cAra kAlome svAdhyAya kiyA jAtA hai| bhAvArtha-sUryodayake do ghar3I bAdase lekara madhyAhnase do ghaDo pUrva takakA kAla pUrvAhna kahalAtA hai| madhyAhnake do ghaDI bAdase lekara sUryAstake do ghaDo pUrvatakakA kAla aparAhna kahalAtA hai / sUryAstake do ghaDo bAdase lekara madhyarAtrike do dhar3o pUrvatakakA kAla pradoSa kahalAtA hai aura madhyarAtrike do dhar3o pUrvase lekara sUryodayake do ghaDo pUrva takakA kAla virAtri kahalAtA hai| ina cAro kAlome svAdhyAya karanA cAhiye / inake bocakA jo cAra-cAra ghar3okA sandhikAla hai vaha svAdhyAyake liye varjita hai| isake sivAya bhUkampa, bhUvidAraNa-pRthvokA phaTanA, sUryagrahaNa, candragrahaNa, ulkApAta, pradoSa-sUryodaya aura sUryA rUpakA samaya, dizAdAha-dizAome lAlaprakAza phailanA, deza viplava, kSobhakA anya kAla aura rAjA Adika pradhAna puruSakA maraNa honA, ina samayome paramAgama samUhakA svAdhyAya nahI karanA caahiye| kintu vidvajjanone stotra Adike pAThakA niSedha nahI kiyA hai| gaNadharo, zrutakevaliyo, pratyeka buddhidhAriyo tathA abhinna dazapUrvake pAThI AcAryoke dvArA kathita zAstra sUtra kahalAtA hai / akAlameM sUtra pAThakA niSedha paramAgamame batAyA gayA hai parantu kathAgrantha Adike pAThakA niSedha nahIM hai| tAtparya yaha hai ki kSobhake samaya svAdhyAya karane vAle evaM svAdhyAya sunane vAle puruSokA citta sthira nahI rhtaa| ataH mahattvapUrNa granthokA bhAva anyathA grahaNa kiye jAnekI sambhAvanAse svAdhyAyakA niSedha kiyA gayA hai| upayukta svAdhyAyake cAra kAloke bIca jo cAra-cAra ghaDIkA antarAla hai vaha sAmAyika tathA dhyAnakA kAla hai ataH usa samaya svAdhyAyakA niSedha kiyA gayA hai / / 25-32 / / 1. sutta gaNahara kahiyaM tadeva patteyabuddhikahiya c|| sudakevaliNA kahida abhiNNavasapugna kahida // mUlAcAra, 277
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 samyakRcAritra-cintAmaNi: kAla zuddhike samAna dravya kSetra aura bhAva zuddhi bhI karanA cAhiye, yaha kahate haiM svAdhyAyasamudyataM / dravyakSetrAvizuddhaya // 33 // svAdhyAyAvasare pummi muktvAlasyaM mudA kAryA zarIre rudhiralAbApUyamAMsAdya nirgamaH / svAdhyAyodyatasAdhozca dravyazuddhiH prakathyate // 34 // zatahastamite kSetre dadhirApuryAdyadarzanam / kSetrazuddhiH pragotAsti paramAgamapArage || 35 // krodhamAnAdibhAvAnAmabhAvo bhAvazuddhaye / vidhAtavyaH sadA vizeH svAdhyAyAya samudyataH // 36 // artha- svAdhyAyake liye udyata sAdhuoko svAdhyAya ke samaya Alasya chor3akara dravya aura kSetra Adiko zuddhiyA karanI cAhiye / svAdhyAyake liye tatpara sAdhuke zarIrase rudhira, popa tathA mAsa Adi nahI nikala rahA ho, yaha dravya zuddhi kaho jAtI hai| sau hAtha pramANa kSetra me rudhira tathA pIpa Adi nahI dikha rahA ho, yaha kSetra zuddhi hai / paramAgamake jJAtA puruSo dvArA kahI gaI hai| bhAva zuddhike artha svAdhyAya ke liye udyata jJAnI puruSoko apane Apame krodha tathA mAnAdi vikArI bhAvokA abhAva karanA cAhiye / yahI bhAvazuddhi hai // 33-36 // Age vinayAcArakA varNana karate hai hastau pAdau ca prakSAlya paryaGkAsanasusthita | zAstrasya mArjanaM kRtvA kAyotsagaM vidhAya ca // 37 // cala mano vazIkRtya vinayAvanato bhavan / RSipraNItazAstrasya svAdhyAya prArabheta saH // 38 // pravRttireSA sAdhUnAM vinayAcAra ucyate / vinayAdhItazAstro nA druta vidvadvaro bhavet // 36 // svAdhyAya vidadhat sAdhurhastAbhyAM na padaM spRzet / na spRzed vAJchaNaM kakSaM nakheveMhaM na kharjayet // 40 // artha - svAdhyAya karane vAlA sAdhu hAtha paira dhokara, paryaMGkAsanase baiThakara, zAstrakA parimArjana kara, kAyotsarga kara aura cazvala manako bazame kara vinayase namrIbhUta hotA huA RSipraNIta zAstrokA svA
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama prakAza dhyAya prArambha kare / sAdhuoMkI yaha saba pravRtti vinayAcAra kahalAtI hai / vinayase zAstra par3hane vAlA puruSa zIghra ho zreSTha vidvAn ho jAtA / svAdhyAya karane vAle sAdhuko svAdhyAyake samaya hAthoMse paira, baJchaNa-raMge tathA kakSa- bagalakA sparza nahI karanA cAhiye aura makhoMse zarIrako khujalAnA cAhiye || 37-40 // Age upadhAnAcArakA varNana karate haiM svAdhyAyagatazAstrasya yAvatpatirnajAyate / tAvannivikRti mukye va mukSye phalAdikam / / 41 // evaM sAdhoH pratijJA yA yupadhAnaM taducyate / yadvA cittaM sthirIkRtya nirAkRtyAkSaviplavam // 42 // svAdhyAyaH kriyate pumbhirUpadhAnaM taducyate / eva upadhAnAcAro vijJAtavyo manISibhiH // 43 // artha-svAdhyAyame sthApita zAstrakI jabataka samApti nahIM ho jAto haiM tabataka maiM nivikRti-rasahona bhojana karUgA athavA phalAdika nahI khAUMgA, sAdhukI yaha jo pratijJA hai vaha upadhAnAcAra kahalAtI hai athavA cittako sthirakara aura indriyoko svacchanda pravRttiko rokakara puruSo dvArA jo svAdhyAya kiyA jAtA hai use vidvajjanoko upadhAnAcAra jAnanA cAhiye // 41-43 // aba bahumAnAcArakA kathana karate haiM svAdhyAyaM vivadhat sAdhuritareSAM tapasvinAm / anAdaraM na kurvIta na gaviSTha svayaM bhavet // 44 // jinavAkyamidaM zrotuM jAtaH puNyodayo mama / vItarAgasya vANIyaM bhavAndho patato mama // 45 // satyaM sudddhanaukAsti janmavyAdhiyutasya meM / paramISaSarUpA hi labdhA kAThinyato mayA // 46 // zrotavyaM bahu mAnenAdhyetavyaM ca pramodataH / sarvathA durlabhaM jJeyaM jinavAkyarasAmRtam // 47 // ityevaM bahumAnena svAdhyAyaM vidadhAti yaH / kutakarmakalAposso sAkSAd bhavati kevalI // 48 // evaM vidhataH zAstra-svAdhyAyaM hi tapasvinaH / prayAso bahumAnAdya AcAraH parikIrtyate // 49 // artha-svAdhyAya karane vAlA sAdhu anya tapasviyokA anAdara nahIM
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNi kare aura na svayaM gavaMyukta ho| isa jinavAkya jinazAstrako sunane ke liye merA bahuta puNyodaya huA hai / vItarAgakI yaha vANI saMsAra sAgarameM paDate hue tathA janmakI pIr3A sahita mere liye sacamuca ho sudRr3ha naukA hai| parama auSadharUpa yaha vANI maiMne bar3o kaThinAIse prAptakI hai / ata bahuta sammAnase ise sunanA cAhiye tathA harSapUrvaka par3hanA caahie| yaha jina vANorUpI rasAmRta sarvathA durlabha hai| aisA jAnakara jo bahumAnaAdarase svAdhyAya karatA hai, vaha karmasamUhako naSTakara sAkSAt kevalI hotA hai| isa prakAra svAdhyAya karanevAle sAdhukA jo prayAsa hai vaha bahumAnAcAra kahalAtA hai // 44.46 // aba anihnavAcArakA varNana karate haiM zAstrajJAnAdinA pAte mahatve svasya bhUyasi / svIyahInakulasvAdi-gopanaM vivadhIta no|| 50 // na hi zAstrasya vimasya svasmAtsvalpatarasya hi| nAmasmaraNasaMtyAgo vidheyaH svAbhimAnataH / / 51 // eSatvanihnavAcAro gavitaH paramAgame / nihave sati jJAnAdiguNalopo bhaveditaH // 52 // artha-zAstrajJAna Adike dvArA bahuta mahatva bar3ha jAnepara apane hona kula AdikA gopana nahI karanA cAhiye / zAstrakA athavA apanese laghu anya vidvAnkA svAbhimAnase nAma smaraNakA tyAga nahI karanA caahiye| bhAva yaha hai ki prArambhame kiso laghu zAstrase jJAna prApta kiyA ho athavA laghu-choTe vidvAnse adhyayana kiyA ho pazcAt svayaM ke bahuta jJAnI ho jAnepara usa laghuzAstra athavA laghu vidvAnkA abhimAnavaza nAma nahIM chipAnA caahiye| yaha paramAgamame anivAcAra kahA hai| nihravake honepara jJAnAdi guNokA lopa hotA hai arthAt nihnava karanese jJAnAvaraNa karmakA bandha hotA hai aura usakA udaya Anepara jJAnAdi guNoMkA hrAsa hotA hai / / 50-52 // Age vyaJjanAcAra kahate haiM zabbasyoccAraNaM zuddha vyaJjanAcAra ucyate / azuddhoccAraNAnnUnaM caturbhavati honatA // 53 // artha-zabdakA zuddha uccAraNa karanA vyaJjanAcAra kahalAtA hai kyoMki azuddha uccAraNase vaktAkI honatA siddha hotI hai // 53 //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama prakAza bhAvArSa-zasa aura vaba ke uccAraNameM adhikAMza mazuddhatA hotI hai aura uccAraNakI azuddhatAse artha meM bhI viparItatA A jAtI hai| jaise-sakRtakA artha ekabAra hai aura zakRtakA artha viSTA hai / sakalakA artha sampUrNa hai aura zakalakA artha eka khaNDa hai / vAla kA artha keza hai aura bAla kA artha bAlaka yA ajJAnI hai| za kA uccAraNa tAlase hotA hai aura sa kA uccAraNa dAMtose hotA hai, bataH uncAraNa karate samaya jihvAkA sparza tat tat sthAnopara karanA caahiye| aba avArakA svarUpa kahate haiM yad vyajjanasya yo varSaH saMgato vidyate bhussi| tasbAdhAraNA kAryA hyacAraH sa ucyate // 54 // artha-jisa zabdakA jo artha lokameM saMgata hotA hai usIkI avadhAraNA karanA arthAcAra kahalAtA hai // 54 // bhAvArtha-kahIMpara viparIta lakSaNakA prayoga honese vidhirUpa kathanakA niSedhaparaka artha kiyA jAtA hai| jaise kisIke apakArase khinna hokara koI kahatA hai ki Apane bar3A upakAra kiyA, Apane apanI sajjanatAko vistRta kiyA, Apa aisA karate hue saikar3oM varSoMtaka jIvita rahe / yahA~ viparIta lakSaNAkA prayoga honese vidhiparaka artha na lekara niSedhaparaka artha liyA gayA hai athavA 'naraka jAnA hai to pApa karo' yahA pApa karo isa vidhi vAkyakA bartha niSedhaparaka hai| pApa karoge to naraka jAnA paDegA isaliye pApa mata kro| Age ubhayAvArako carcA karate haiM vAkazuddha zurazca pugapad dhAraNA tuyaa| ubhayoH zucirAkhyAtA sA zAstrAdhuraMdharaH // 55 // mAnAcArasya sammevA aSTau proktAH smaastH| ito'pre barya AcAracAritrAcArasaMhitaH / / 56 // arSa-vAkazuddhi- vyajanazuddhi aura artha zuddhi donoMkI eka sAtha dhAraNA karanA ubhayazuddhi kahIM gaI hai arthAt zabdakA zuddha uccAraNa aura zuddha arthake eka sAtha avadhAraNa karaneko zAstrake zreSTha jJAtA ubhayazuddhi 1. upakRtaM bahu tava kimucyate sujanatA praSitA bhavatA praa| vidadhadIDazameva sadA sakhe sukhitamAsva satA zaradA zatam / / sAhityadarpaNa
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNiH kahate haiN| isa taraha jJAnAcArake ATha bheda saMkSepase khe| aba Age cAritrAcAra varNana karaneke yogya hai // 55-56 // aba cAritrAcArakA kathana karate haiM ahiMsAsatyamasteyaM brhmcryaaprigrho| mahAvratAni paJcava kathitAni jinAgame // 57 // IryAbhASaNAdAnanikSepaNatyutsargakAH / prasiddha vratarakSArtha samitInAM hi paJcakam // 58 // kAyaguptirvacoguptimamoguptizca bhaavtH| etad puptitrayaM prokta caraNAgamavizrutam // 59 // eSAmAcaraNa jeyaM cAritrAcArasaMhitam / etatsvarUpasaMkhyAnaM pUrva vistarataH kRtam // 6 // artha-ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya aura aparigraha, jinAgamame ye pAMca hI mahAvrata kahe gaye haiN| IryA, bhASA, eSaNA, AdAna nikSepaNa aura vyutsarga ye vratokI rakSA karane vAlI pA~ca samitiyA~ prasiddha haiN| kAyagupti, vacanagupti aura bhAvapUrvaka kI gaI manogupti ye tInaguptiyoM caraNAnuyogame prasiddha hai| pAMca mahAvrata, pAMca samiti aura tInagupti ina terahakA AcaraNa karanA cAritrAcAra hai / ina sabakA svarUpa pahale vistArase kahA jA cukA hai // 57-60 // aba Age tapa AcArakA varNana karate hue bAhya tapokA varNana karate haiM ito'gne varNayiSyAmi tapaAcArasaMnitam / AcAraM muninAthAnAM ghorAraNyanivAsinAm // 61 // icchAyA vinirodho'sti tapA sAmAnyalakSaNam / bAhyAbhyantarabhedena tattapo dvividha smRtam // 62 // upavAso'vamodayavRttoparisaMkhyAnakam / parityAgo rasAnAM ca viviktazayanAsanam // 3 // kAyaklezazca saMproktA bAlAnAM tapasA bhivA / anna pAnaM tathA khAdhaM leAM ceti cturvidhaa|| 14 // AhAro vidyate puMsAM prANasthiti vissaaykH| etaccatuvidhAhAratyAgo chapavAso mtH||65|| turyaSaSThASTamAdInAM bhedena bahumekvAn / ekadvitrAdi prAsAnAM kramazo hAnito mtH||66||
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvom bovaH samucyate / eka grahaM gamiSyAmi vidhAna vA pahilA sthitAn // 6 // bhASataM vartalAkAraM varmeti niyamo mataH / pattisaMkhyAnamAmA , tapatA meva ucyate // 68 // ghRtadugdhaguDAyonA rasAnAM parivarjanAt / rasatyAgAbhiSAno'yaM tapomevaH pragIyate // 69 / / vivikte yatra nAyete zayanAsanake muneH| tamomezaH sa viyo divilAyanAsanam // 7 // manAbakAsa mAtApo varSAyogazca sAvadhiH / kAyaklemastapaH proktaM karmanirapakSamam // 71 // eSAM vidhipahizyo bAhyazvApi vidhIyate / bhato bAhyAH samucyante tA etAstapaso bhivAH // 72 // artha-yahAM se bhAge bhayaMkara vanome nivAsa karanevAle munirAjoMke tapa-AcArakA varNana kruuNgaa| icchAkA nirodha karanA tapakA sAmAnya lakSaNa hai| bAhya aura Abhyantarake bhedase vaha tapa do prakArakA smaraNa kiyA gayA hai| upavAsa, avamaudarya, vRttiparisaMkhyAna, rasaparityAga, vivikta-zayyAsana aura kAyakleza, ye chaha bAhya tapake bheda kahe gaye haiN| anna, pAna, khAdya aura lehya yaha cAra prakArakA AhAra puruSoko zarIrasthitikA kAraNa hai| ina cAro prakArake AhArokA tyAga karanA upavAsa nAmakA tapa mAnA gayA hai| yaha turya-eka, SaSTha-velA aura aSTama-telA Adike bhedase aneka bhedo vAlA hai| kramase eka, do, tona Adi prAsoMke ghaTAnese avamodarya nAmakA tapa kahA jAtA hai|' Aja AhArake liye eka ghara taka jAU~gA athavA eka paMktime sthita do. tona ghara taka jAU~mA, lambe rAstoMme jAU~gA yA gola mArgame jaauuNgaa| isa prakArakA niyama lekara tadanurUpa pravRtti karanA vRttiparisaMkhyAna tapakA bheda hai| gho, dUdha tathA gur3a Adi rasokA tyAga karanA rasaparityAga nAmaka tapa hai| munikA jo ekAnta nijana sthAname zayanAsana hotA hai vaha vivikta-zayanAsana tapa hai| adhrAvakAza-chAyA rahita sthAnameM rahanA, AtApana yoga tathA varSAyoga dhAraNa karanA kAyakleza 1. zuklapakSameM eka-eka grAsa bar3hAte hue aura kRSNapakSameM eka-eka pAsa ghaTAte hue mAhAra karanA kavala candrAyaNa bada hotA hai| yaha vana avamauvayaM tapake antargata hotA hai|
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNiH tapa hai / yaha tapa samayako avadhi lekara kiyA jAtA hai tathA karmakSaya karane meM samartha hai| inakI vidhi bAhyameM dikhAI detI hai tathA kahIM para bAhya anya logoMke dvArA bhI kiye jAte haiN| isaliye ye upavAsAdi, bAhya tapa kahe jAte haiM // 61-72 // Age Abhyantara tapoMkA varNana karate hue prAyazcitta tapakA kathana karate haiM aso'ntastapasAM mevA varNyante yathAgamam / prAyazcittAdibhedena te'pi SoDhA nirUpitAH // 73 // kRtAparAdhazuddhaparyaM yattapaH pravidhIyate / gurorAjJAM purodhAya prAyazcittaM hi tammatam // 74 // AlocanAvimedena navadhA tadapi midyate / guroragre vinItena sAdhunA nizchalatayA / / 75 / / proktA hyAlocanA prAzeH svakIyAgo nivedanam / svataH svasyAparAdhAnAM yanmithyAkaraNakriyA / / 76 / / pratikramaH sa vijJeyaH sthitibandhApasArakaH / etaddvayaM vidhIyeta smastadubhayaM matam // 77 // kRtvAvadhi muneH saGkhAt yA pRthakkaraNakriyA / viveko nAma tajjJeyaM prAyazvitaM manISimi // 78 // kRtvA kAlAvadhi sAghoryA kAyotsarjanakriyA | vyutsarga. sa ca vizeyo nizAyAM nirjanasthale / / 79 / / aGgIkRtya gurorAjJAmupavAso prAyazcitadhiyA pasmistattapaH aparAdhasya vaiSamyaM dRSTvA yatra vidhIyate / sAgasaH sAdhuvargasya bolAchevo hi sUriNA // 81 // bevAbhidhAnaM tajjJeyaM prAyazvitaM tapasvimiH / vidhIyate / parigIyate // 80 // sAparAdho muniryatra saGghAn niHsAryate kvacit // 82 // parihArAbhidhAnaM tat prAyazvitaM nigadyate / ghorAparAdhaM saMvRzya punarvIkSA vidhIyate // 83 // himastadupasthApanam / sAgasa: sUrivaryeNa prAyazcittamivaM zAsyA Racqqqciga: 11 GY || artha - aba isake Age Agamake anusAra Abhyantara tapoMke bheda kahe jAte haiM / ve Abhyantara tapa prAyazcitta Adike bheda se chaha prakAra
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama prakAra ke kahe gaye haiN| kRta aparAdhako zuddhike liye gurukI AzAnusArako tapa kiyA jAtA hai vaha prAyazcita rUpa mAnA gayA hai / yaha prAyazcita bhI bAlocanA Adike bhedase nau prakArakA hotA hai / aparAdhI sAdhu nizchala bhAvase guruke Age jo apane aparAdhakA nivedana karatA hai use vidvajjanAne AlocanA kahA hai| svayaM hI apane aparAdhoMkA jo mithyAkaraNa karanA hai use pratikramaNa jAnanA caahiye| yaha pratikramaNa pUrva baddha koko sthitiko kama kara dene vAlA hai| tAtparya yaha hai ki AlocanA guruke sammukha hotI hai aura pratikramaNa guruke binA hI kRta aparAdhoke prati pazcAttApa karate hue parokSa prArthanAke rUpame 'merA aparAdha mithyA ho aisA kapana karane rUpa hai| jisameM AlocanA aura pratikramaNa donoM kiye jAte haiM vaha tadubhaya nAmakA prAyazcitta hai / bhAva yaha hai ki kucha aparAdhoMko zuddhi pratikramaNa mAtrase ho jAtI hai, kucha aparAdhoko zuddhi AlocanAse hotI hai aura kucha aparAdhoko zuddhike liye dono karane par3ate haiN| avadhi-samayakI sImA nizcita kara aparAdhI sAdhuko jo sakhase pRthaka kiyA jAtA hai arthAta alaga baiThAga jAtA hai, caryA Adi bho pRthak karAyo jAtI hai vaha viveka nAmakA prAyazcitta hai| samayako avadhikara rAtrime nirjana sthAnameM aparAdho sAdhuko jo kAyotsarga karanA hotA hai vaha vyutsarga nAmakA prAyazcitta hai| jaise-rakSAbandhana kathAme mantriyoMse zAstrArya karanevAle zruta sAgaramuniko zAstrArthake sthalapara rAtrime kAyotsarga karanekA mAdeza diyA gayA thA aura unhone usakA pAlana kiyA thaa| jisameM prAyazcitakI bukhise guruko AzAko skokRtakara upavAsa Adi kiyA jAtA hai vaha sapa nAmakA prAyazcitta kahA jAtA hai| jisameM aparAdhakI viSamatA dekha guru dvArA aparAdhI sAdhuko dIkSA kama kara do jAto hai vaha vanAmakA prAyazcitta jAnane yogya hai / jisameM aparAdho sAdhuko saGghase alaga kara diyA jAtA hai vaha parihAra nAmakA prAyazcita hai aura jisameM ghora-bhAro aparAdhako dekhakara AcArya zarA aparAdhI sAdhuko punaH dIkSA dI jAtI hai vaha upasthApana nAmakA prAyazcita hai / punaH dokSita sAdhu navadIkSita mAnA jAtA hai| ise saMghake 1. muniyoko bAcAra sahitAse navIna dIkSita sAdhu pUrva dIkSita sAdhuko namaskAra karate haiN| yadi kiso aparamanI sAdhukI dIkSAke dina kama kara diye jAte haiM to use una sAdhuoMko namaskAra karanA par3atA hai jo pahale ise namaskAra karate the| -
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakpArita-pitAmaNi saba sAdhuSoMko namo'stu karanA par3atA hai| isa prAyazcitako jAnakara aparAdhase bhayabhIta rahanA cAhiye // 73-85 / bAge vinayatapakA varNana karate haiM gurukamAmjayoro svasya yA mmmkiyaa| sAdhonigA mAnitvaM sa eSa binayo mtH||85|| jAnavarzanacArizopacAra pramevataH / vimayasyApi catvAro bhedAH zAstre prapitAH // 86 // kvacicca tapasA sAdhaM paJcamevAH prruupitaaH| vinayo momasodhasya pravezadvAramucyate // 87 // vinayAttIrthakRtvasya prAptirbhavati poginH| vinayena prahoNasya sarvA zikSA miravikA / / 88 // artha-apane mAnako rokakara guruke caraNa kamaloke Age sAdhukA jo namrIbhUta honA hai vaha vinaya hai / jJAna, darzana, cAritra aura upacArake bhedase vinaya tapake bhI cAra bheda zAstrame batAye gaye haiN| kahIM mUlAcAra Adime tapake sAtha pAMca bheda bhI kahe haiM arthAt darzana-vinaya, zAna-vinaya, cAritra-vinaya, tapo-vinaya aura upacAra-vinaya / vinaya, mokSa-mahalakA pravezadvAra kahA jAtA hai / vinayase toryakara padakI prApti hotI hai| vinayase rahita vyaktikI saba zikSA nirarthaka hai // 85-88 // aba vaiyAvRtya tapakA lakSaNa kahate haiM AyAte saMkaTe sAdho bhaktyA zanivAraNam / zubhaSApriyavAkpUrva yAvatyaM nigadyate // 89 // AcAryAvipramevena bayAvRtyaM tapaH punH| bhidyate dazadhAloke cAritraspairyakAraNam // 10 // artha-sAdhupara saMkaTa Anepara bhaktipUrvaka saMkaTakA nivAraNa karanA aura priyavacana bolate hue unakI sevA karanA vaiyAvRtya kahalAtA hai| vaiyAvRtya tapa AcArya Adi pAtroke bhedase lokame daza prakArakA hotA hai / yaha vaiyAbRtya cAritrakI sthiratAkA kAraNa hai // 866 // bhAvArtha-AcArya, upAdhyAya, tapasvo. zaikSya, glAna, gaNa, kula, saGgha aura sAdhuke bhedase sAdhuoMke daza bheda hote haiN| inakI sevA karane se vaiyAvRtya daza prakArakA hotA hai|
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama prakAza bAge svAdhyAya tapakA varNana karate haiM svasvabhAvasya siddhyartha svAdhyAyA sAdhubhiH sadA / kartavyaca sthiraM kRtvA palaM visa prmovtH||91|| yA zAstrAdhyayanena svasyavAdhyayanaM bhvet| svAdhyAyAsaca vizeSA svAdhyAyaH paramaM tapaH // 92 // vAcanApracchanA cApyanuprekSAmnAyako tthaa| dharmopadezazcetyetAH svAdhyAyasya bhivA mtaaH|| 93 // miravadyArthayuktasya pATho bhavati vaacnaa| saMzayasya nirAkRtya mAtasya vRDhatAkRte // 14 // vinayAtpranchanaM zrotuH pracchanA kila kamyate / sidAntazrutata svasya bhUyobhUyo'micintanam // 95 / / svAdhyAyo nAma vizeyo'nuprekSAbhiSAnakaH / pandhasyoccAraNaM samyagAmnAyaH kathito jinaH // 96 // zuddharmanoharakyio shrotRklyaannvaanychyaa| dharmasya dezanA yA hi saralIkRtacetasA // 97 / / dharmopadezanAmA sa svAdhyAyaH kaSito jinH| svAdhyAyAcapalaM cetaH kSaNAdeva sthiraM bhavet // 98 // rAgadveSapravAhazca niruto bhavati kSaNAta / tatazca nirjarA duSTakarmaNAM jAyate'cirAt / / 99 // artha-sva-svabhAvakI siddhike liye sAdhuoko sadA citta sthirakara harSase svAdhyAya karanA caahiye| jahAM zAstrAdhyayanase sva-jJAtA draSTA svabhAva vAle Atma-tattvakA adhyayana hotA hai, use svAdhyAya jAnanA caahiye| aisA svAdhyAya parama tapa mAnA gayA hai| vAcanA, pracchanA, anuprekSA, AmnAya aura dharmopadeza, ye svAdhyAyake pA~ca bheda mAne gaye haiN| nirdoSa arthase yukta zAstrakA par3hanA vAcanA hai| saMzayakA nirAkaraNa karane aura jJAta tattvako dRr3ha karaneke liye vinayase zrotAkA jo pUchanA hai vaha pracchanA kahalAtI hai| Agamame sune gaye tattvakA bAra-bAra cintana karanA anuprekSA nAmakA svAdhyAya jAnane yogya hai| pranyakA ThIka-Thoka uccAraNa karanA-AvRtti karanA AmnAya nAmakA svAdhyAya jinendra bhagavAnne kahA hai| sarala citta vAle vaktAke dvArA motAoMke kalyANako icchAse zuddha evaM manohara vacanoM dvArA jo dharma ko dezanA dI jAtI hai use jinendradevane dharmopadeza nAmakA svAdhyAya kahA hai| svAdhyAyase cala citta kSaNabharameM sthira ho jAtA hai, rAmaH
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Hop samyakcAritra-cintAmaNiH dveSakA pravAha kSaNabharame ruka jAtA hai aura usase duSTa karmoMko nirjarA zIghra hone lagatI hai / / 61-66 // Age vyutsarga tapakA kathana karate haiM - bAhIkAbhyantaropadhyosyAgaM kRtvA pramodataH / kAyotsargIya mudrAbhiH sthitvAtmAnaM vicintayan // 100 // vivikle ya. sthitaH sAdhustapasyet tasya yA kriyA / vyutsagaM sA hi vijJeyaM tapo dhyAnasya sAdhanam // 101 // artha- bAhya aura Abhyantara parigrahakA tyAgakara kAyotsargako mudrAme sthita ho AtmAkA cintana karatA huA sagdhu ekAntame jo tapazcaraNa karatA hai usako yaha kriyA vyutsarga nAmakA tapa hai| yaha tapa dhyAnakA sAdhana hai // / 100 - 101 / / - aba dhyAna nAmaka tapakA varNana karate hue AtaMdhyAnakA varNana karate haiMzreSThasaMhananopetazcittaM kAgryeNa saMyuktA / kurute yatpadArtheSu cintAyA vinirodhanam / / 102 / / taddhyAnaM kathyate lokeja nAgamavizAradaH / ArtaraudrAvibhevena dhyAna syAttaccatuvidham // 103 // Ata. khe bhavedyattavAsaM dhyAna taducyate / bhedA asyApi catvAraH pragItA paramAgame // 104 // iSTastrIsutavittAdiviyogaprabhava tataH / punaH / / 105 / / aniSTA himRgendrAdisaMyogAjjanita zvAsakAsAdirogANAmAkramAjjanitaM IpsitabhogakAGkSAyAH prabhAvAjjanitaM punaH // 106 // tata / artha - uttama - Adike tona saMhananose sahita tathA cittako ekApratAse yukta puruSa jo padArthoMme cintAkA nirodha karatA hai jainAgamame pravANa puruSo dvArA vaha dhyAna kahA jAtA hai / AtaM, raudra, dharmyaM aura zuklake bhadase vaha dhyAna cAra prakArakA hai / Ati arthAt duHkha ke samaya jA hotA hai vaha AtadhyAna kahalAtA hai / isake bhI paramAgamame cAra bhada kaha gaye haiM / iSTa, stro, putra tathA dhana Adike viyogase hone vAlA iSTa-yogaja 14 nAmakA pahalA ArtadhyAna hai / aniSTa sarpa tathA siMha Adike sayogase hone vAlA aniSTasayogaja nAmakA dUsarA AtaMdhyAna | zvAsa tathA khA~sI Adi rogoke AkramaNa se hone vAlA vedanAjanya
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsa prakAra nAmakA tIsarA AtadhyAna hai aura Ipsina bhogoMko nAkADAse hone vAlA nivAna nAmakA cauthA ArtadhyAna hai / / 102-106 // aba rodravyAnakA varNana karate haiM zAsya paramAvasya jAtaM rauvaM pracakSate / mevA asyApi catvAro jinanirUpitA // 107 // hisAnako mRvAnamvaracauryAvaraNa dupaa| viSayAmabAhatyete tvAraH samprakIrtitAH // 18 // bharSa-rudra arthAt krUra pariNAma vAleke jo hotA hai vaha raudradhyAna kahalAtA hai| jinendradevane isake bho hiMsAnanda, mRSAnanda, du.khadAyakacauryAnanda aura viSayAnanda-parigrahAnanda, ye cAra bheda kahe haiN| hiMsAke kAryoMmeM tallona hokara bAnanda mAnanA hiMsAnanda hai| mRSA-asatya bhASaName Ananda mAnanA mRSAnanda hai| corome Ananda mAnanA cauryAnanda hai aura paJcandriyoke viSayabhUta parigrahako rakSAme vyasta rahate hue Ananda mAnanA viSayAnanda-parigrahAnanda hai / / 107.108 / / mAge dharmyadhyAnakA varNana karate haiM syA dharmAdanapetaM yat tad dhanyaM ca nigyte| mevA asyApi svAra: sUtramadhye prpitaaH||106|| syAvAsAvicayaH pUrvo paayvissysttH| vipAkaviSayaH pazcAt saMsthAnaviSayastataH // 110 // artha-dharmase sahita dhyAna dharmyadhyAna kahalAtA hai| AgamameM isake bho cAra bheda kahe gaye haiM-pahalA AjJA-vicaya, dUsarA apAya-vicaya, tIsarA vipAka-vicaya aura cauyA saMsthAna-vicaya / sUkSma, antarita tathA dUravartI padArthoMkA AjJA mAtrase cintana karanA AjJASicaya hai| caturgatike duHkha tathA usase bacaneke upAyakA cintana karanA apAyaviSaya hai| karma pratiyoke phala, udaya, udoraNA tathA saMkramaNa bhAdikA vicAra karalA vipAsa-viSaya hai aura lokake sasthAna-AkAra mAdikA vicAra karanA saMsthAna-vicaya kahalAtA hai / / 106-110 // mAye zukladhyAnakA kathana karate haiM suklasya rAmakAlinA rahitasya bhavetu yat / zuklaNyAnaM paraM proktaM pradhAna mokSakAraNam // 111 // etasyApi caturmesA zAstrayamya prApitAH / karmanirapopAyA munInASa sAta te // 112 //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNiH pRthaga vitarkavIcAra ekasvAyavitarka kaa| sUkSmakiyobruvaM nAma turya pyuparatakriyam // 113 // artha-rAgako kAlimAse rahita zukla-votarAga pariNAma vAle manuSya ke jo dhyAna hotA hai vaha zukladhyAna kahA gayA hai / yaha zukladhyAna mokSakA pradhAna kAraNa hai / zukladhyAnake bhI cAra bheda zAstrome kahe gaye haiN| ye sabho dhyAna karma nirjarAke upAya haiM tathA muniyoke ho hote haiN| pahalA zukladhyAna pRthaktva vitarkavocAra, dUsarA ekatva vitarka, tIsarA sUkSma kriyApatti aura cauthA vyuparatakriyA nivati hai // 111-113 // ___ bhAvArtha-jisame dravya, paryAya, zabda, artha aura yogame parivartana ho vaha pRthakatva vitarkavIcAra nAmakA pahalA zukladhyAna hai| yaha tIno yogoke Alambanase hotA hai| jisame dravya, paryAya AdikA parivartana nahI hotA hai vaha ekatva vitarka nAmakA dUsarA zukladhyAna hai| yaha tInamese kisI eka yogake Alambanase hotA hai| terahaveM guNasthAnake antima antarmuhartame jaba mAtra kAyayogakA sUkSma spandana raha jAtA hai taba sUkSma kriyA pratipAti nAmakA tIsarA zukladhyAna hotA hai aura jaba sUkSma kAyayogakA bhI spandana bada ho jAtA hai pUrvarUpase yoga rahita avasthA ho jAto hai taba caudahave guNasthAname vyuparata-kriyA-nivati nAmakA cauthA zukladhyAna hotA hai| prathama zukladhyAnase mohanoya karmakA upazama athavA kSaya hotA hai| dvitIya zukladhyAnase zeSa tona ghAtiyA karmoMkA kSaya hotA hai / tRtIya zukla dhyAnase karmoko atyadhika nirjarA hoto hai aura caturtha zukladhyAnake dvArA aghAtiyA karmoko pacAso prakRtiyokA kSaya hotA hai| Age tapa AcArakA samAropa karate hai eSo'sti tapa AcAraH sAdhanA pramukhA kiyaa| etenaiva vilIyante karmANi nikhilAnyapi // 114 // ava tapa AcAre munayaH karmanirAm / cikIrSava stapasyanti dhatvA nAnAvatAnyapi // 115 // siMhaniSkrIDitAdIni kaThinAni mhaansypi| eSAM vidhividhAnAni yAni harivaMzataH // 116 // 1. inakA svarUpa tathA guNasthAna AdikA varNana pahale samyaktva-cintAmaNi aura sajjJA candrikAme kiyA gayA hai, ata vistAra bhayase yahA~ bhedamAtra kahe gaye haiN|
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 saptama prakAza artha-yaha tapa AcAra sAdhuoko pramukha kriyA hai| isoke dvArA sabhI karma vilaya-vinAzako prApta hote haiM / iso tapa AcArame karmanirjarAke icchuka muni siMhaniSkrIDita Adi bar3e-bar3e kaThina vrata dhAraNa kara tapasyA karate haiN| ina vratokA vidhi-vidhAna harivaMza purANa ( 34 vAM sargase ) jAnanA cAhiye / / 114-116 // Age voryAcArakA varNana karate haiM bIryAcAramathAdhisya pravImi kizcitra bhoH / yathAjAtaH svato bAlaH svazaktivardhayana kramAt // 117 // uttuGgagirizRGgaSu caTita jAyate kSamaH / tathA sudIkSitaH sAdhuH svavIyaM vardhayan kramAt / / 118 // mAtApanAdiyogeSu dakSo dakSataro bhavet / vIrya syAvAtmavaH zaktirbalaM zArIrika matam // 119 // purastAdAtmavIryasya balaM tuccha hi dRzyate / kRtamAsopavAso ya so'pi zalazilAtale // 120 / / karotyAtApanaM yogaM citraM bIrya tapasvinAm / aghrAvakAzaM zItoM himAcchAvitakAnane // 121 // prAvRdakAle'pi varSAbhiH saagriikRtbhuutle| varSAyoga ca saMghasya pAdapAnAmadhastale // 122 // proSmatauM taptabhUkhaNDe zaile tptshiloccye| AtApanaM mahAyogaM dhRtvA tiSThanti yoginaH // 123 // vIryAcArasya madhye tu munayo dhyaanttpraaH| nAnAsanAni saMghRtya tiSThanti gahane vane // 124 / / artha-aba voryAcArakA Azrayakara yahAM kucha kahatA huuN| jisa prakAra utpanna huA bAlaka svayaM ho krama-kramase apanI zaktiko baDhAtA huA unnata parvatako coTiyopara car3haneme samartha hotA hai usI prakAra dokSita muni kramasa apanI zaktiko bar3hAte hue AtApanAdi yogome atyanta samartha ho jAte haiN| AtmAkI zaktiko vorya aura zArIrika zaktiko bala kahate haiN| Atmazaktike sAmane zArIrika bala tuccha dikhAI detA hai| mAsopavAso muni bho parvata zilAtalapara AtApana yoga dhAraNa karate haiN| sacamuca ho tapasviyokA vorya AzcaryakAraka hotA hai| jaba bana barphase AcchAdita rahatA hai aiso zIta Rtume muni abhAvakAzakhule maidAna meM tapa karate haiN| varSAle jaba sthala samudrakA rUpa dhAraNakara
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 samyakcAritra-cintAmaNiH letA hai aisI varSA RRtu me vRkSoke noce varSAyoga dhAraNakara tapa karate haiM aura jaba samasta pRthivotala tapta ho jAtA hai aisI grISma Rtume satapta parvatapara AtApana nAmaka mahAyoga dhAraNakara yogo sthita hote hai / dhyAna me tatpara rahane vAle muni, voryAcArake madhya nAnA Asana dhAraNakara saghana vaname vidyamAna rahate hai | 117-124 / / Age pazcAcAra prakaraNakA samAropa karate haiM paJcAcAramayaM tapo'tra vidhinA dhRtvA tapasyanti ye te kSipraM niviDaM svakarmanigaI bhitvA ziva yAnti vai / bho bhavyAstapasAM prabhAvamatula dRSTvA tapeyuzcirAt bhota te bhavabandhanAdyadi mana kasya pratIkSA tava / / 125 // artha - jo muni isa jagat meM vidhipUrvaka pazcAcAra rUpa tapako dhAraNa kara tapasyA karate haiM ve nizcayase zIghra ho karmarUpo sudRr3ha beDIko kATakara mokSako prApta hote hai / granthakAra kahate haiM- he bhavyajana ho / yadi tumhArA mana saMsArake bandhana se bhayabhIta huA hai to tapakA anupama prabhAva dekhakara dIrghakAla taka tapa kro| tumhe kisako pratIkSA hai ? / / 125 / / isa prakAra samyak cAritra-cintAmaNime paJcAcArakA varNana karanevAlA saptama prakAza pUrNa huA / aSTama prakAza anuprekSAdhikAra maGgalAcaraNam vipadyamAnaM bhuvanaM vilokya ye vItarAgA bhavato vibhItAH / dharanti dIkSAM bhuvimAnanIyAM tAMstAnahaM bhaktibhareNa naumi // 1 // artha - saMsArako naSTa hotA dekha rAgarahita jo puruSa saMsArase bhayabhIta ho pRthivopara mAnanIya dokSAko dhAraNa karate haiM una prasiddha muniyoko mai bhaktibhArase namaskAra karatA hU~ // 1 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pra 107 aba vairAgya vRddhike artha anuprekSAoMkA varNana karate hue prathama anityAnuprekSAkA varNana karate haiM vairAgyastha prakarSAya sunibhiH kAmanasthita cinmayante bhAvanA nUnamanityasvAdi saMhitAH // 2 // nityaM na vidyate kacida vastulokatraye svacit / bhAnurudeti yaH prAtaH sAyamastamupaiti saH // 3 // sudhAMzubhirjagatsarvaM sivannindurapi svayam / prAtarbhavati nirvoptiH zuSkapANDupalAzavat // 4 // na vRzyate balI rAmo lakSmaNo na balAmbitaH / mahAcakranitAlibasundharAH // 5 // bharatAbA na dRzyante mahImAge balavadbhirupAsitA / kva luptA sA ca sIvarNI laGkA bazamukhasya hi // 6 // ziraHsthAH zyAmalA bAlAH kriyante barasA sitAH / mukhacandrasya saumbayaM nazyat kvApi pralIyate // 7 // bAhubetaNDa zuNDAbho jAtau zuSkamRNAlayat / jitamuktA mukhe dantAH prAptAntAH kutra saMgatAH // 8 // jovanaM jantujAtasya zaravasyavad bhaGguram / bhagurA dhanasampattiH calA saundaryasampadA / / 9 / / vastutaevaM vimRzyAtman svastho bhava nirantaram / dehAda bhinnamavehi svaM jJAnAnandasvabhAvakam // 10 // sarva hyanityametat paryAyArthavivakSayA / nikhilaM nityamevasyAd dravyArthasya vivakSayA // / 11 // artha- vairAgyako vRddhike liye vaname sthita munirAja anityatva Adi bhAvanAoMkA cintavana karate haiN| tono lokome kahI koI bho vastu nitya nahI hai / jo sUrya prAtaHkAla udita hotA hai / vaha sAyaM samaya astako prApta ho jAtA hai| amRtamaya kiraNose samasta jagatko socane vAlA candramA bhI apane Apa prAtaHkAla sUkhe palAza patrake samAna kAntirahita ho jAtA hai| na balavAn rAma dikhAI dete haiM aura na baliSTha lakSmaNa / jinhone mahAcakake dvArA samasta vasudhAko jIta liyA thA tathA bar3e-bar3e balavAn jinakI sevA karate the aise bharata Adi cakrabartI dikhAI nahIM dete| rAvaNako vaha soneko laMkA kahA lupta ho gii| zirake kAle bAla vRddhAvasthAke dvArA zukla kara diye jAte haiN|
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 samyakvAritra-cintAmaNiH mukha candrakA saundarya naSTa hokara kahIM vilIna ho jAtA hai| hAthIko muMDake samAna AbhA vAlI bhujAe~ sUkhI mRNAlake samAna ho jAtI haiN| motiyoko jItane vAle mukhake dAta naSTa hokara kahA cale jAte haiM ? jIvoMkA jIvana zaradke bAdaloke samAna bhaDagura hai / dhana sampatti nazvara hai, saundayaM sampadA asthira hai / isa prakAra he Atman / vastu svabhAvakA vicArakara taM nirantara svastha raha apanA upayoga anya padArthoMme mata ghmaa| paryAyAthikana yakI apekSA saba padArtha anitya ho haiM aura dravyAthika nayako apekSA saba padArtha nitya ho haiM // 2-11 // Age azaraNa bhAvanAkA cintavana karate haiM kaNThIravasamAkrAntakuraGgasyeva kAnane / yamAkAntasya jIvasya nAstIha zaraNaM kvacit // 12 // mAtA svasA pitA putro bhrAtAmrAtRsuto'pi ca / ete sarve milisvApi prAyante naMva mRtyutaH / / 13 / / dAvAnalena saMvyApte gahane paavpsthitH| dagdha savaM vilokyApya dagdhaM svaM manyate yathA // 14 // tathaMva nikhilaM loka mRtyuSyAghramukhasthitam / dRSTvApi hanta mayo'yaM svaM svastha manyate mudhA // 15 // nirgate jIvite jIva gRhAn niHsArayanti haa| bAndhavA mitravargAzca nayante zavazAyanam / / 16 / / bhasmayanti militvA te vilapanti svanti c| vipadyamAnAna dRSTvApi mRtaH pratyeti na kvacit / / 17 // sasArasya svabhAvo'yamanAdinidhano mtH| utpadyante mriyante ca jIvA bhavamarasthale // 18 // ko'pi kenApi sAdhaM no yAti pratiyAti no| eka eva suhad dharmaH sAdhaM jIvena gacchati // 19 // zaMle bane taDAge vA zailasya zikhareSvapi / dharma evaM paro bandhustaraNaM bhvvaaridhH||20|| mAtmannazaraNa matvA dharmasya zaraNaM baja / dharmAvRte na ko'pyasti trAtA taba jagattraye // 21 // artha-jisa prakAra vaname siMhake dvArA capeTe hue hariNakA koI zaraNa-rakSaka nahI hai usI prakAra yamake dvArA AkrAnta jovako kahI koI dhAraNa nahIM hai| mAtA. bahina, pitA, putra, bhAI aura bhatIjA, ye saba
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 milakara bhI mRtyuse rakSA nahIM kara skte| dAvAnalale byAkta banameM vRkSapara baiThA huA manuSya sabako jalatA dekhakara jisa prakAra apane Apako surakSita mAnatA hai usI prakAra yaha manuSya samasta lokako mRtyurUpa vyAghrake mukhameM sthita dekhakara bhI apane Apako vyartha ho svastha mAnatA hai / prANoke nikala jAnepara manuSya jovako gharase nikAla dete haiM aura arraa aur nari smazAname le jAte haiM, milakara bhasma kara dete haiM, bilApa karate haiM aura rote haiN| sambandho janoMko rotA cokhatA dekhakara koI bhI mRta vyakti kahIM lauTakara nahI AtA / saMsArakA yaha svabhAva anAdinidhana mAnA gayA hai / saMsAra rUpI marusthalameM jova utpanna hote haiM aura marate haiM / koI kisIke sAtha nahIM jAtA aura na koI lauTakara AtA hai| eka dharmarUpa mitra ho jovake sAtha jAtA hai / parvatapara, vanameM, tAlAba tathA parvatakI zikharopara dharma ho utkRSTa bAndhava-sahAyaka hai, saMsAra sAgarase tArane vAlA hai| he Atman ! apane Apako azaraNa mAna dharmakI hI zaraNako prApta ho dharmake binA tIno lokomeM koI bho terA rakSaka nahI hai // 12-21 // / aba saMsAra bhAvanAkA varNana karate haiM asmin bhavArNave ghore duHkhanIrodhasaMbhRte / janmamRtyumahAna kI meM vyAdhitaraGgake / / 22 / maramto duHkhasambhAraM ciraM sIdanti jantavaH / zva pratiyaM manuSyANAmamarANAM va bhUyobhUyo amisvAhaM bhrAntaveho babhUva hA / ekasyAM dhAmani / / 23 / / viSadyotpadyamAno'hamabhanaM zvAsavelAyAmathASTAdazavArakam / / 24 / / ghoravedanAm / naTavara svAmibhRtyAnAM veSasya parivartanam // 25 // vRSTvA kathaM virakto mo jAyate martya saMcayaH / nirdhano banakAGkSAyAH saghamA dhanatRSNayA // 26 // prApnuvanti mahAduHkhaM sukhI mAssyatra kazcana / dravyaM kSetraM tathA kArla bhavaM bhAvaM ca nityazaH // 27 // pUrNa karoti jIvo'yaM parAvartanapaJcakam / mRtvA saMjAyate kSipraM bhUtvA ca mriyate kSaNAt // 28 // eko roditi santAnAbhAvato bhuvi bhUrizaH / abhyo roditi duI sasaMtAnasya samAgamAt // 29 //
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyacArita-pitAmaNi kasyacinmRtimAyAti suguNaH priyaputrakaH / kasyacit suguNAmAryA prayAtA yamamandiram // 30 // ekena rAjyamAlampameka: sIdati kAnane / rAjyalakSmIpariyaSTo vicitrA bhvptiH||31|| saMsArasya svarUpaM ye cintayitvA svacetasi / viraktA bhavabhogebhyo dhanyAsta santi bhUtale // 32 // artha-dukha rUpa jalase paripUrNa, janmamRtyu rUpI bar3e-baDe magaramacchoM se vyApta aura rogarUpI taraGgoMse sahita isa bhayaMkara saMsAra sAgarameM duHkha kA bhAra Dhote hue jIva cirakAlase dukhI ho rahe haiN| bar3e duHkhako bAta hai ki maiM naraka, tiryaJca, manuSya aura devoke sthAna-svarga meM bAra-bAra bhramaNakara zrAnta zarIra ho gayA hU~-thaka gayA huuN| eka zvAsake samayameM aThAraha bAra janma maraNa karate hue maiMne ghora vedanA prApta kI hai| naTake samAna svAmI aura sevakokA veSa parivartana dekhakara yaha manuSyoMkA samUha virakta kyo nahI hotA? nirdhana manuSya dhanakI AkAkSAse aura dhanavAn manuSya dhanakI tRSNAse mahAn du kha pA rahe haiN| isa jagatmeM koI sukhI nahIM hai| yaha jIva-dravya, kSetra, kAla, bhava aura bhAva ina pAMca parAvartanoko pUrNa karatA rahatA hai| marakara zIghra hI utpanna hotA hai aura utpanna hokara zoghra ho mRtyuko prApta hotA hai| pRthivopara eka manuSya santAnake abhAvame atyanta rotA hai to koI durAcArI saMtAnake saMyogase rotA hai / kisokA guNavAn priya-putra mRtyuko prApta hotA hai to kisIko guNavato strI mara jAtI hai| eka puruSane rAjya prApta kiyA aura eka puruSa rAjya lakSmIse bhraSTa ho vanameM duHkhI hotA hai, saMsArakI paddhati baDo vicitra hai / jo manuSya apane maname saMsArake svarUpakA vicArakara saMsAra sambandhI bhogose virakta hote haiM, pRthivo talapara ve hI dhanya haisarvazreSTha haiM / / 22-32 // Age ekatva bhAvanAkA kathana karate haiM eka evAtra jAye'hameka eva ghriye tthaa| eko nirvANamAyAti nAstyanyaH ko'pi meM nijaH // 33 // yAvRze puNyapApe ca karmaNo vivaSAsthayam / tAdRze sukhadukhe ca svayamApnoti mAnavaH // 34 // bataM pareNa nApnoti parasmai mo svAti c| anyonyavyatyayo nAsti puNyapApAsyakarmaNoH // 35 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ pitA parakamAyAta puno mo prmaati| svakRtaM sarva mApnoti purasta'smin navAve / / 36 // manyasya susivarSa hune duritaM bnaa| tatya svayamApnoti nAnyaH vApi kasAvana / / 37 // hai mAlman svahita pasya tadeva vAsukhAvaham / paravRSTistyayAtyAcyA sukhaM vAJchati vedAnabam // 38 // masminnanArisaMsAre svatantrA santi mntvH| kArasanti sarve'pi svabhAvasyaiva sarvarA // 39 // paraH parasyakAsti dRSTirevA na shomnaa| iSTAniSTavikalpAnI janakatvAddhayAvahA // 40 // dRSTyeSTaM sukhasampanna movanta rASiNo jnaaH| dRSTvA ca duHkhasampanna iyante nitarA hi te // 41 // rAgoSI parityajya parakIyeSu vstussu| vItarAmasvabhAve svamAtmani susthiro bhava / / 42 / arSa-isa jagata meM maiM akelA hI utpanna hotA hai, akelA hI maratA hU~ aura akelA ho nirvANako prApta hotA hU~, anya koI vyakti merA nijI nahIM hai / yaha manuSya jaise puNya-pApa karma karatA hai vaise ho sukhaduHkhako svayaM prApta hotA hai| yaha manuSya na to dUsareke dvArA diye hue ko prApta hotA hai aura na dUsareko detA hai| puNya-pApa karmakA paraspara AdAna-pradAna nahI hotaa| pitA narakako prApta hotA hai to putra mokSako jAtA hai| isa duHkhadAyaka saMsAra-sAgara meM saba apanA kiyA humA ho prApta karate haiN| dUsarekI sukha-siddhi ke lie manuSya pApa karatA hai parantu usakA phala svayaM prApta karatA hai dUsarA koI kahI, kabhI nahIM / he mAtman ! tU apanA hita dekha, vahI tere lie sukhadAyaka hogaa| yadi tU svAyo sukha cAhatA hai to tujhe paradRSTi chor3ane yogya hai| isa anAdisaMsArameM saba jIva svatantra haiM, sabhI savA svabhAvake hI kartA haiM / para, parakA kartA hai, yaha dRSTi-vicAradhArA acchI nahIM hai| iSTAniSTa vikalpoMkA janaka honese saMsArako bar3hAne vAlI hai| iSTa manuSyako sukhI dekhakara rAgI manuSya harSita hote haiM aura duHkhI dekhakara atyanta duHkhI hote haiN| isalie pasvastuoMmeM rAga, deSa chor3akara botarAma svabhAva vAle AramA-apane ApameM sthira ho jA // 3312 / /
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ samparacAritra-cintAmaNi aba anyatvabhAvanAkA cintana karate haiM mAhaM nokarmarUpo'smi naca karmarUpAH / mAhaM rAgAdirUpo'haM na ca zeyasvarUpakaH // 43 / / na guNasthAnarUpo'haM na ca vai mArgaNAmayaH / mazabdo'haM na varNo'haM na ca sparzo na gandhavAn // 44 // na raso'haM na puNyAyo na ca pApamayA kvacit / ete sarve paradravya saMjAtA vividhaatmkaaH|| 45 // ahaM jJAnasvabhAvo'smi parato bhinna eva hi| AtmAnaM behato bhinnaM ye jAnanti munIzvarA / / 46 / / ta eva zivamAyAnti kurvanta' karmanirjarAm / yadA veho'pi meM nAsti janmataH prAptasaMgatiH / / 47 // tadA gehAdayo bAhyAH padArthAH santu me kthm| putramAryAdiSu bhrAntAH kurvANA mamatAzrayam // 48 // 'ma meM me' iti kurvANA varkarA iva maanvaa|| patitA mohapa'smin pravizanti mRtermukhe // 49 // yathA lohasya sasargAvanalaH poracate dhnN.| tathA dehasya sasargAdAtmA'yaM poDapate ghanaH // 50 // jIvAnAmatra santyatra yAvantyo hi vipttyaa| tAvatyo nikhilA jJeyA saMyogAdeva dehinAm // 51 // yeSAmAtmA parAcyutvA zuddhAkAzanibho'bhavat / ta eva bhagavatsiddhAH sukhina santi netare // 52 / / artha-nizcayase maiM no karmarUpa nahI hU~, karmarUpa nahI hU~, rAgAdirUpa nahI hU~, jJeyarUpa nahI hU~, guNasthAnarUpa nahI hU~, mArgaNAmaya nahIM hU~, zabda nahIM hU~, varNa nahIM haiM, sparza nahI hU~, gandhavAn naho hU~, rasarUpa nahIM hU~, puNya sahita nahIM hU~ aura kahI pApa sahita bho nahI huuN| ye saba nAnA rUpa paradravyake sayogase utpanna hue haiN| mai jJAna svabhAvo hUM, parase bhinna hI hU jo munirAja zarorase bhinna AtmAko jAnate haiM ve ho karmoko nirjarA karate hue mokSako prApta hote haiM / jaba janmase sAtha lagA huA zarora bho merA nahIM hai taba ghara Adi bAhya padArtha mere kaise ho sakate haiM? putra tathA stro Adime bhUle manuSya mamatAkA Azraya karate hue me me me' karane vAle bakaroke samAna moharUpo kardamame par3akara mRtyu ke mukhame praveza karate haiM-mara jAte haiN| jisa prakAra lohako saMgatise
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 agni, ghanIke dvArA poTI jAtI hai usI prakAra dehako saMgatise yaha AtmA, karma rUpI ghanoMke dvArA poTI jAtI hai / isa jagat meM jIvoMko jitane kaSTa haiM ve saba stro putrAdi prANiyoke saMyogase hI jAnanA caahiye| jinakI AtmA parase cyuta ho zuddha AkAzake samAna ho gaI hai ve bhagavaMta siddha parameSThI ho lokame sukho haiM // 43-52 // aSTama prakAza Age azucitva bhAvanAkA cintana karate haiM mAtAtAta rajovIryAdutpattiryasya jAyate / rA dehaH zucitAM yAyAt kathamitthaM vicAryatAm // 53 // ya svabhAvAvazuddho'sti sa zuddhaH syAtkathaM pare / malamUtramayo beho sumdara carmaNAvRtaH // 54 // I svarNapatrasamAcchannamalapUrNaghaTopamaH etatsaMgatimAsAdya citramAdyamti mAnavA! / / 55 // yadIya saGgamAsAdya vastunyatra zucInyapi / azucInyeva jAyante sa veho rUcyate katham / / 56 / / zarIrarAgaH sarveSA rAgANAM mUlamucyate / sarva rAgaviraktizced deharAgo vimucyatAm / / 57 / / beharAgeNa saMyuktA va zaktAH syu parIbahAn / soDhuM kSudhApivAsAdIn dehapIDAkarAm sadA / / 58 / / itthaMbhUtA narAH kvApi munidIkSAM dharanti no / suniyokSAM vinA kvApi mokSaprAptinaM jAyate // 59 // yathArtha sukhalitA se mAnase yadi vartate / deharAgastvayA syAjyastarhi muktiprabAdhakaH // 60 // dehasyAzucitAM nityaM bhAvayitvA munIzvarAH / deharAgaM parityaktuM samarthAH santi bhUtale // 61 // ete munIzvarA evaM kAyaklezAdikaM tapaH / kurvanti zraddhayopetAH karmakSayavidhAyakam / / 62 / / artha - mAtA-pitAke rajavIryase jisakI utpatti hotI hai vaha zarIra zucitA - pavitratAko kaise prApta ho sakatA hai, aisA vicAra karanA cAhiye ? jo svabhAvase azuddha hai vaha dUsare padArthoMse zuddha kaise ho sakatA hai ? malamUtramaya zarIra sundara carmase DhakA huA hai ata svarNapatrase AcchAdita malapUrNa ghaDeke samAna hai / isa zarorako saMgati pAkara manuSya matta hote haiM- apane Apako bhUla jAte haiM / yaha Azcarya kI bAta
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 samyakcAritra-cintAmaNiH hai, isa jagat meM jisakA saGga pAkara anya pavitra vastue~ bhI apavitra ho jAtI haiM vaha zarIra logoko kaise rucatA hai-acchA lagatA hai ? zarIrakA rAga hI saba rogokA mUla kahA jAtA hai / yadi saba rAgose virakti huI hai to zarIrakA rAga choDanA cAhiye / zarIrake rAgase sahita manuSya zarIrakI pIr3A karane vAle kSudhA, tRSA Adi parISahoko sahana karaneme sadA samartha nahIM ho skte| aise manuSya kahI bho muni dIkSA dhAraNa nahI karate aura muni dIkSA ke binA kahI bhI mokSakI prApti nahI hotI / hai Atman / yadi tere mana me yathArtha sukha prApta karane kI icchA hai to tujhe muktikA bAdhaka zarora sambandhI dAma choDa denA cAhiye / pRthivotalapara munirAja sadA zarIrakI azucitAkA vicArakara zarIra sambandhI rAga choDaneme samartha haiM / ye munirAja hI zraddhAse sahita ho karmakSayakAraka kAyaklezAdika tapa karate haiM / / 53-62 / / aba Asava bhAvanAkA svarUpa kahate haiM sacchidrAM nAvamAruhya yathA no yAnti mAnavAH / sveSTa dhAma tathA lokAH sAlavA' sveSTadhAmakam // 63 // manovAkkAyaceSTA yA seva yogaH samucyate / yogenaM vAstravatyatra vividhA karmasantatiH // 64 // tasyAM sthisyanubhAgo ca kaSAyodayato matau / yathA sthityanumAgaM ca sA dadAti phalaM nRNAm // 65 // karmodayavazAjIvA caturantabhavArNave / majjanonmajjane nUnaM kurvanti vibhramanti ca // 66 // ekAntAvimedena mithyAtvaM vaJcaSA matam / aviratizca vikhyAtA dvAdazabhedasaMyutA // 67 // bhedAH santi pramAdasya dazadhA paJcadhApi ca / suratri pramedA syuH paJcaviMzati saMkhyakAH // 68 // yogAH paJcadaza proktAH karmasiddhAntapAragaH / dvAsaptatimitAH proktAH karmasiddhAntapAragaH // 69 // emyo rakSA prakartavyA svAtmanaH satataM nRmi: / Alave sati jIvAnAM kalyANaM naMva sambhavet // 70 // yathA yathAhi jIvosyaM guNasthAneSu vardhate / tathA tathA hi jIvasya zrIyante svata AzravAH // 71 //
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ evaM parvata, sthAne svishesstH| avanya pUrNAti samAnmukti prayAti sH||72|| arSa-jisa prakAra chidra sahita nAsAra savAra ho manuSya apane iSTa sthAnako prAsa nahI hote haiM usI prakAra bAba sahita manuSya apane iSTa sthAna-mokSako sAsa nahIM hote haiN| mana, bacana, kAyako jo ceSTA-vyApAra hai vahIM bola kahalAtA hai / isa bopake dvArA ho AtmAme vividha karmasamUhokA Asrava hotA hai| una karmasamUhoMme sthiti aura anubhAga kaSAyake udayase hote haiM aura sthiti-anubhAgake anusAra ve manuSyoMko phala dete haiN| karmodayake vazIbhUta jIva caturgatirUpa saMsAra sAgarameM majjana aura nimajjana karate hue, kheda hai ki nirantara bhramaNa karate rahate haiN| ekAnta Adike bhedase mithyAtva pA~ca prakArakA mAnA gayA hai, aviratike bAraha bheda prasiba hai, pramAdake pandraha bheda haiM, kaSAyoke paccIsa prabheda haiM aura yoga pandraha prakArake haiN| karmasiddhAnta ke pAragAmI AcAryoMne ye ho saba Alavake bahattara bheda kahe haiN| manuSyoko ina Asravake bhedose apanI rakSA karanA cAhiye, kyoki Asravake rahate hue jovokA kalyANa nahIM ho sakatA hai| jaise-jaise yaha jIva guNasthAnoMmeM baDhatA jAtA hai vaise-vaise hI usake Asrava apane Apa kama hote jAte haiM / isa prakAra caudahaveM muNasthAname saba AsravoMkA abhAva ho jAnese pUrNa abandha ho jAtA hai-bandhakA sarvathA abhAva ho jAtA hai aura taba yaha AtmA kSaNabharameM muktiko prApta ho jAtA hai / / 63-72 / / Age saMvara bhAvanAkA cintana karate haiM mAnavasya nirogo kA baraH sa hi kmyte| saMbarela vinA lokomeda spAnaM vrajet syacit / / 73 // sacchiApotamAko lasyAsavaNe sati / niyamena subatyeva bhore sAgare yathA // 4 // tapAsAvIvitaha , shubhaacaarmdhisstthitH| niyamena patasva. bhavAce masAgare // 7 // mano bArakAsyaptInAM praveSa dhrmtH| pacayA samitibhyAsa mArivAnAM ca paJcakAt / / 76 // bhAsayo'nupremAyo yA prophii| saMbaro jAyate mUrna sambhAvalyA vizumbhatAm // 7 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 samyakcArita-cintAmaNi: jAyate // 78 // mithyAdRzAmabandho'sti keSAM citpuNyakarmaNAm / tIrthakRtprabhRtInAM ca saMvaro meva satyeva bandhavicchede saMvaro hi nigadyate / saMbareNa yutA yA hi nirjarA karmaNAmiha // 79 // seva sArthakyamApnoti nAbhyA vigrahadhAriNAm / samaye samaye jIvajAtInAM karmaNAM cayaH // 80 // bandhamApnoti tAvAMzca nirjarAmeti sarvataH / sattAyAM vidyate sArdhaM guNahAnimitastathA // 81 // mohanidrAzamAt sAdhusaGghasya zubhavezanAt / samyaktvaM prApyate bhavyaM strilokyAmapi durlabham // 82 // saMvarameva samprAptuM prayatnaM kuru sarvadA / savaramantarA na syAt karmaNAM kSapaNa kvacit // 83 // artha - jo AsravakA rukanA hai vahI savara kahalAtA hai / saMvarake binA manuSya kahIM bhI iSTasthAnako prApta nahI ho sakatA / sacchidra jahAjapara baiThA manuSya jalakA Agamana hone para jisa prakAra gahare samudrame niyamase DUbatA hai, usI prakAra zubha-azubha karmoke Asravase sahita zubhAcArako prApta huA ( mithyAdRSTi ) niyamase bhayapUrNa saMsAra sAgarame paDatA hai| manogupti, vacanagupti, kAyagupti - ina tIna guptiyose, uttamakSamAdi daza dharmose, pA~ca samitiyose, pA~ca prakArake cAritrose, bAraha anuprekSAose tathA bAIsa paroSahajayose samyagdRSTi jIvoke nizcaya hI savara hotA hai / mithyAdRSTi jovoke torthaGkara prakRti, AhAraka zarIra tathA AhAraka zarIrAGgopAGga ina puNya prakRtiyokA abandha hai, saMvara nahI, kyoki bandha vyucchitti hone para ho savara kahalAtA hai / savarake sAtha jo karmoMko nirjarA hotI hai vahIM sArthakatAko prApta hotI hai| vaise to sabhI saMsArI jIvoMke pratyeka samaya jitanA ( siddho ananta bhAga aura abhavyarAzisaM anantaguNita ) karmasamUha bandhako prApta hotA hai, utanA hI saba orase nirjarAko prApta hotA hai ora DeDha guNahAni pramANa karmasamUha sattAme rahatA hai| mohanidrAke upazama tathA sAdhusaGghake upadezase bhavya jIva triloka durlabha samyagdarzana ko prApta karate haiM / isaliye hai Atman ! saMvarako ho prApta karanekA sadA prayatna karo, kyoki saMbarake binA kamakA kSaya kahIM kabhI nahI hotA hai / / 73-83 / /
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAge nirjarA bhAvanAkA cintana karate haiM karmaNo pUrvabahAnAyakadezasya sNgmH| mirjarA progyate vinaayvishaardH||4|| savipAkAvipAketimerena hiviSA - saa| mAyA bhavati sarveSAM dvitIyA syAtapasvinAm // 8 // karmasthityanusAreNAvApAkAle smaapte| badataH svaphala karma-pradezAH saMcitA svayam // 86 // pRthaga bhavanti jIvaghyA savipAkA matA bhuto| prabhAvAt tapasA kecivAbAdhA pUrvameva hi // 87 // nirmArNA yatra jAyante sA matA vipaaknaa| avipAkAprabhAveNa jopA AyAnti nirvRtim // 88 // savipAkAprabhAvAttu tiSThatvava vissttpe| anazanAvibhedena tapAMsisanti dAvaza / / 89 // tAnyeva sUribhiH proktA avipaakaasuhetvH| heto satyeva sidadhanti kAryANi na tu taM binA // 10 // Atman ! vAgchasi ceHparimosaM samantataH / sayA kuru tAsi tvaM yathAkAlaM yathAvalam // 91 // magnitaptaM yathA hemanirmalaM jAyate dutam / tapastaptastathAlmAyaM niryaso bhavati dhruvam / / 92 // anAvito nivadAni karmANi tapasA binaa| kSIyante nava jIvAnAM vAJchatAmapi nityazaH // 93 // artha-jainAgamake jJAtA vidvAno dvArA, pUrvabaddha karmoM ke ekadezakA kSaya honA nirjarA kahI jAtI hai| yaha nirjarA savipAkA aura avi. pAkAke bhedase do prakArako hotI hai| savipAkA nirjarA sabhI jIvoke hoto hai parantu avipAkA nijarA tapasviyo-muniyoke hoto hai| karmasthitike anusAra AbAdhAkAla Anepara saMcita karmapradeza apanA phala dete hue jIvoMse jo svayaM pRthak ho jAte haiM, yaha nirjarA zAstrome savipAkA mAnI gaI hai aura jisase tapake prabhAvase kitane hI karmapradeza AvAdhAke pUrva ho nirjIrNa ho jAte haiM vaha avipAkamA nirjarA mAno gaI hai| avipAka nirjarAke prabhAvase jova nirvANako prApta hote haiM aura savipAka nirjarAke prabhAvase iso saMsArame sthita rahate haiN| anazanAdike bhedase tapa bAraha haiM, ye tapa hI AcAryona avipAka nirjarA
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 sampapArita-pitAmaNiH ke hetu kahe haiN| hetuke rahate hue ho kArya hote haiM hetuke binA nahIM hai Atman ! yadi tU saba orase duHkhose chuTakArA cAhatA hai to samaya aura zaktike anusAra zIghra hI tapakara / jisa prakAra agnise saMtapta svarNa zoghra hI nirmala ho jAtA hai usI prakAra tapase saMtapta yaha AtmA nizcita ho nirmala ho jAtI hai| jIva nirantara cAhe bhI, to bho unake anAdikAlase baMdhe hue karma tapake binA naSTa nahI hote haiM / / 84-63 // aba loka bhAvanAkA cintana karate haiM pAdau prasArya bhUpRSThe bAhUnikSipya mdhyke| sthitamartyasamAkAro loko'ya vidyate sadA // 94 // na kenApi kRto loko ma hata zakya eva hi / anAdinidhano oSa vAtatrayasamAvRtaH // 95 // adhomadhyolabhedena loko'yaM triviSo mtH| svAbhA basantyadho loke madhyaloke ca mAnavAH // 96 // nilimpA UrdhvasambhAge tiryavaH santi srvtH| ayaM suvistRto loko nicito jIvarAzibhiH // 97 // eko'pi sa pravezo na vidyate bhvntrye| yatrAhaM na samutpanno yatra na ca samRtaH // 98 // hA hA kSetraparAvarte sarvatra amito bharAm / janmamRtyumahAduHkhamamajaM bhUrizo'pyaham // 99 // lokarUpa vicintyAtra ye viraktA bhvnsytH| ta eva karmanirmaktA lokAye nivasanti hi // 10 // sarinchalAdisaunvayaM rAjato candrikAvibhAm / sUryodayasya lAlityaM nirAsphAlanaM tathA // 101 // vRSTvA rajyanti bhUbhAge tava viharanti ca / nirjalA vRkSahInAM ca marubhUmi vilokya ye||102|| dviSAnte mAnavAste'tra rAgadveSavazaM gtaaH| utpayanse mriyante ca sava bhavanatraye // 103 // artha-pRthivIpara dono paira phailAkara tathA dono hAtha kamarapara rakhakara khar3e hue puruSakA jaisA AkAra hotA hai vaisA hI AkAra vAlA yaha loka sadAse vidyamAna hai| yaha loka na to kisIke dvArA kiyA gayA hai aura na kisIke dvArA naSTa kiyA jA sakatA hai| anAdi nidhana aura tIna vAtavalayose veSTita-ghirA huA hai| adholoka, madhya
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTame prakAza 116" loka aura UThalokake bhedase yaha tIna prakArakA mAnA gayA hai / adholokameM nArakI rahate haiM, madhyalokame manuSya rahate haiM, Urvalokame deva rahate haiM aura tiyaMzva sabhI lokome rahate haiM / yaha atyanta vistRta loka jIvarAzise vyApta hai| tIno lokomeM vaha eka bhI pradeza nahIM hai jahA~ maiM utpanna nahIM huA hU~ aura marA nahI huuN| bar3e duHkhakI bAta hai ki kSetra parAvartaname meM sarvatra aneka bAra ghUma cukA hU~ | maiMne janma aura mRtyukA mahAna duHkha aneka bAra prApta kiyA hai| isa taraha lokakA svarUpa vicAra kara jo usase virakta hote haiM ve ho karmarahita ho lokake agrabhAgapara nivAsa karate haiM aura jo nadI tathA parvatoMkA saundarya, cA~dI ke samAna cAMdanIkI prabhA, sUryodayakI sundaratA aura jharanoMke prapAtako dekhakara kisI pradezame rAga karate haiM tathA vahIM vihAra karate haiM evaM nirjala tathA vRkSahona marubhUmiko dekhakara dveSa karate hai, rAgadveSake vazIbhUta hue ve manuSya inhI tInoM lokomeM utpanna hote aura marate rahate haiM / / 64-103 / / mAge bodhidurlabha bhAvanAkA citavana karate haiM loko'yaM sarvato vyAptaH sthAvarajIvarAzibhiH / sthAvarAt prasatA prAptiryurlabhA vartatetarAm // 104 // Anatri ca saMzitvaM saMzitve ca manuSyatA / manuSyatve ca satkSetraM satkSetre ca kulInatA / / 105 / / kulInatAyAmArogyamArogye dIrghajIvitA / tatra samyaktvasaMprAptistatrAptAtmani lakSyatA // 106 // tatrApyadoSacAritvaM durlabhaM hyatidurlabham / evaM vicArya saddbodhebarDabhyaM tat surakSyatAm // 107 // yatheha durlabhaM jJAtvA maNimutAbika narAH / rakSanti tatparatvena bodhI ramyastvayA tathA / / 108 / / bodho ratnatrayaM nAma durlabhaM vartate nRNAm / ekAvazAd guNasthAnAt patitAH sAdhavI hyadhaH // 109 // ardhapudgala paryantaM paryaTanti bhavebhave / keciccAntarmuhUrtena sadhyA ratnatrayaM nidhim // 110 // prApnuvanti zivaM sadyaH svAtmanyeva ratA narAH / pariNAmasya vaicitryaM yasva budhyate // 111 //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 samyakcArita-cintAmaNiH bhogAnikSAvizAlA te sAgaropamanIvizve alpAyuSi narave sA pUryate kathamatra sA / tato virajya bhogebhyaH svasminneva rato bhava // na pUrNAdevaparyaye / Age dharma bhAvanAkA svarUpa kahate haiM sarva sAdhanasaMyute // 112 // 113 // artha -- yaha loka saba ora sthAvara jIvoke samUhase vyApta hai / sthAvarase trasa paryAyakI prApti atyanta durlabha hai / trasa paryAyame saMjJopanA, sajJiyome manuSyatA, manuSyatAme acchA kSetra, acche kSetrame kulInatA, kulInatAme Arogya, Arogyame dorghAyuSya, dIrghAyuSyame samyaktvako prApti, samyaktva prAptime AtmAkA lakSya aura AtmAke lakSyame nirdoSa cAritrakA pAlana karanA atyanta durlabha hai / isa prakAra sadbodhi kI durlabhatAkA vicArakara usakI rakSA karanA caahiye| jisa prakAra manuSya maNi, muktA Adiko durlabha jAnakara tatparatA se usakI rakSA karate haiM usI prakAra bodhiko durlabha jAna usakA rakSA karanA cAhiye / bodha ratnatrayakA nAma hai / yaha manuSyoke liye durlabha hai / gyArahave guNasthAnase noce gire hue manuSya ardhapudgala parivartana paryanta aneka bhavome ghUmate rahate hai aura koI ratnatraya rUpa nidhiko prApta kara svAtmAme lona rahane vAle manuSya antarmuhUrta ke bhItara zIghra ho mokSako prApta kara lete hai / pariNAmoko yaha vicitratA chadmasya jova nahI jAna pAte / jahA~ sAgaro pramANa Ayu tho tathA saba sAdhana sulabha the aisI devaparyAya* me tero vizAla bhogAkAkSA pUrNa nahI huI to alpAyu vAle manuSya paryAya me kaise pUrNa ho sakatI hai ? ata ha Atman / tUM bhogose virakta ho, svakoya AtmAme hI rata - lIna ho jA / / 104-113 / / kAntAre mArgato bhraSTaM samudre patitaM tathA / dAridradyAbdhitale magna zailAtsaMpatitaM naram // 114 // rakSitu dharmaevAsti zakto nAnyo'tra bhUtale / dharmo mUlaM trivargasya trivargaH sukhasAdhanam // 115 // mUlasya rakSaNaM kAryaM mUlanAze kutaH sukham / Atmano yaH svabhAvo'sti sa dharmaH procyate budhaiH // 116 // ratnatraye kSamAdyAzca dharmazabdena kIrtitAH / dharmAdeva manuSyANAM jIvanaM saphalaM bhavet // 117 //
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmahonA na zomate mirgandhA kishukaaH| samyaksvamUlo dharmo'sti mULa rakyaM tato namiH // 118 // samyaktvavanto pe jIvA cAritraM vaSate param / te vRtaM zivamAyAnti sthAyisoyasamanvitam // 116 // ye narA dharmamAtya bhogAkalAM dharamti c| te nUnaM kApaNDena vikrINanti mahAmaNim / / 120 // bhogAkAMkSAmahAnakhAM vahamAnA narAH sdaa| ante nigodanAmAnaM mahAbdhi pravizanti // 121 // durlabhaM mAnuSaM / labdhvA dharmeNa saphalIkuru / samudre patita rana pathA bhavati durlabham // 122 // tathA gataM manuSyatvaM durlabha hyeva vrtte| vipadgrasta nara loke dharmo rakSati rakSitaH / / 123 / / artha-vaname mArgase bhraSTa, samudrame patita, daridratArUpo samudrake talame nimagna aura parvatase gire hue manuSyako rakSA karaneke lie pRthivIpara dharma ho samartha hai anya koI nho| dharma, trivargakA mUla hai aura trivarga-dharma, artha, kAma-sukhakA sAdhana hai| ata mUlako rakSA karanA cAhiye kyoki mUlakA nAza honepara sukha kisase ho sakatA hai ? AtmAkA jo svabhAva hai vahI jJAnojano dvArA dharma kahA jAtA hai| ratnatraya aura kSamA Adika bho dharma zabdase kahe jAte haiN| dharmase ho manuSyokA jIvana saphala hotA hai| dharmahona manuSya gandharahita TesUke phUlake samAna zobhita nahI hote / dharma, samyaktvamUlaka hai ata manuSyoko mUlakI rakSA karanA cAhiye / jo samyagdRSTi manuSya uttama cAritra dhAraNa karate haiM ve zoghra ho zAzvata sukhase sahita mokSako prApta hote haiM / jo manuSya dharma dhAraNa kara usake badale bhogoko AkAkSA rakhate haiM ve nizcita hI kAMcake Tukar3ese mahAmaNiko becate haiN| nirantara bhogAkAkSArUpo mahAnadIme bahane vAle manuSya antame nigoda nAmaka mahAsAgarame praveza karate haiN| durlabha manuSya paryAyako prApta kara use dharmase saphala kro| samudra meM par3A huA ratna jisa prakAra durlabha hotA hai usI prakAra gayA huA manuSya bhava durlabha hai / rakSA kiyA huA dharma ho lokame vipattigrasta manuSyakI rakSA karatA hai // 114-123 //
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 samyakpArita-cintAmaNiH Age anuprekSAdhikArakA samApana karate haiMbhavyA imA dvAdazanAvanA ye svireNa cittama hi bhAvayanti / madhyamudrAparirakSaNe te zaktA bhaveyuniyamena bhavyAH // 124 // artha-jo bhavya puruSa, sthira cittase ina uttama bAraha bhAvanAmokA cintavana karate haiM ve niyamase nimrantha mudrAkI rakSA karaneme samartha hote haiM // 124 // isa prakAra samyak-cAritra-cintAmaNime anuprekSAokA varNana karane vAlA aSTama prakAza pUrNa huaa| navama prakAza dhyAna sAmagrI maGgalAcaraNam dhyAnena bhittyA bhavabandhanAni rAgAdidoSopanibandhanAni / prApuH priyAM muktimanasvinI ye siddhAn vizuddhAn satataM numastAn // 1 // artha-jo dhyAnake dvArA rAgAdi doSarUpa tIvra kAraNose mukta sasArake bandhanoko toDakara muktirUpo gauravazAlinI priyAko prApta kara cuke haiM, maiM vizuddha pariNAmose yukta una siddha parameSThiyoko bArabAra stuta karatA hUM // 1 // aba cittakI sthiratAke liye dhyAnakI sAmagrIkA varNana karate haiM atha vakSye guNasthAnaM mArgaNAsu yathAkramam / dhyAna tasvasya siddhacarya yathAbuddhi yathAgamam // 2 // 1. shresstthaa.|
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaya garda 123 marakatI bhavedArtha guNasthAnacatuSTayam / aparyApta na vidyeta dvitIyaM ca tRtIyakam // 3 // dvitIyAviSayAM tvaparyApta prathamaM matam / paryApteSu hi jAyeta gupadhAmacatuSTayam // 4 // siryaggatare bhavevAcaM guNasthAnIyapaJcakam / aparyApteSu jAyeta varjayitvA tRtIyakam // 5 // Arya catuSTayaM zeyaM bhogabhUmibhaveSu vai / karmabhUmijatikSu paryApteSu tu paJcakam // 6 // aparyApte tRtIyaM no jAtucidapi sambhavet / karmabhUmijamatyeSu sarvANyapi bhavanti hi // 7 // aparyApteSu vijJeyamArA cApi dvitIyakam / caturthaJca samuddhAtagatake balino matam // 8 // trayodazaM guNasthAnaM aparyApteSu vijJeyaM veveSvAdyacatuSTayam / tRtIyasthAnamantarA // 9 // artha - aba Age dhyAnatattvako siddhike liye yathAbuddhi aura yathAgama mArgaNAoM meM guNasthAnokA kathana karUMgA / prathama ho gatimArgaNAkI apekSA kahate haiM- sAmAnyarUpase narakagatime Adike cAra guNasthAna hote haiM kintu aparyApta nArakiyoMke dvitIya aura tRtIya guNasthAna nahIM hotA [ isakA kAraNa hai ki tRtIya guNasthAname maraNa nahIM hotA aura dvitIya guNasthAnameM marA jIva naraka nahI jAtA / yaha prathama pRthivIke aparyAptakoMko apekSA kathana hai ] / dvitIyAdi pRthiviyoke aparyAptarth prathama guNasthAna ho hotA hai kyoki samyagdRSTi jIvakI unameM utpatti nahIM hotI / paryAptakoke cAra guNasthAna hote haiM / tiryazvagati Adike pA~ca guNasthAna hote haiM parantu aparyApta koke tatoya guNasthAna nahI hotA / bhogabhUmija tiryazvome Adike cAra guNasthAna hote haiM parantu aparyAtaka avasthAme tRtIya guNasthAna sambhava nahI hai / karmabhUmina tiryazvome paryAptakoke Adike pA~ca guNasthAna haiM / parantu aparyAptakoMke tRtIya guNasthAna kabhI nahIM hotA / manuSyagati meM karmabhUmija manuSyoMme sabhI caudaha guNasthAna hote hai / parantu aparyApta prathama, dvitIya, caturtha aura samudghAtagata kevalIkI apekSA trayodaza - terahavA~ guNasthAna hotA hai / bhogabhUmija manuSyo
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 samyavAsvi-vandAmA me Adike cAra guNasthAna hote haiM parantu aparyApsaka avasthAme tRtIya guNasthAna nahIM hotaa| __ devoke Adike cAra guNasthAna hote haiM parantu aparyAptakome tRtIya guNasthAna nahI hotA // 2-6 // Age indriya aura kAyamArgaNAko apekSA varNana karate haiM ekendriye tu vijJeyaM tejo vAyuvijite / AdhadvayaM guNasthAnamaparyAptavazApute // 10 // dviSIkAtasamAraNyA sNkssipnycendriyaaro| guNasthAnaM bhavevAdha nAnyattA hi sammavet // 11 // paJcendriyeSu santyeva dhAmAni nikhilAnyapi / sthAvareSu bhavevAya-dvaya nAyat prajAyate // 12 // aseSu santi sarvANi guNadhAmAni mizcayAt / atha-tejaskAyika aura vAyukAyikako chor3akara anya ekendriyoke aparyAptaka dazAme Adike do guNasthAna hote haiN| kAraNa yaha hai ki sAsAdana guNasthAname marA jIva yadi ekendriyome utpanna ho to tejaskAyika aura vAyukAyikame utpanna nahIM hotaa| sAsAdana guNasthAna aparyAptaka avasthAme ho rahatA hai| paryAptaka hote hote sAsAdana gaNasthAna vighaTa jAtA hai| dondriyase lekara asazo paJcandriya taka prathama guNasthAna ho hotA hai anya guNasthAna sambhava nahI haiM / dvitIya guNasthAname maraNa kara vikalatrayome utpanna hone vAle jIvoke aparyAptaka avasthAme dvitoya guNasthAna bhI sambhava hotA hai / paJcendriyome sabhI guNasthAna hote hai / sthAvarome Adike do guNasthAna sambhava hai anya nhii| some nizcayase sabhI guNasthAna hote hai // 10-12 / / Age yoga mArgaNAko apekSA carcA karate haiM catuSu cittayogeSu vAgyogeSu tava ca // 13 // guNasthAnAni sansyatra prathamA yAvad dvAdazam / satyAnubhayayogeSu vayomAnasayostathA // 14 // AdhatrayodazajhayA gunnsthaansmuuhkaar| orAlamizrake bodhyamAya cApi dvitIyakam // 15 // caturtha cApi jIvAnAM sayoge ca trayodazam / aurArike tu bodhyAni tAnyAyAni prayovarA // 16 //
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama prakAza mAhArake sammi paThameka mvevih| vidhika bhavevA guNasthAnacatuSTayam / / 17 // sanmitraM manu visa tRtiiysthaanmntraa| kArmaNe kAyapoge - pravana - dvitIyakam // 18 // caturya va smudghaatgtkaivlypekssyaa| prayodazaM bhavemAtu samayaztiyAvadhi // 19 // arSa-bAra manoyogoM aura cAra bacanayogomeM prathamase lekara dvAdaza taka guNasthAna hote haiN| sasya manoyoga aura anubhaya manoyoga tathA satya vacanayoga aura anubhaya vacanayogame Adike teraha guNasthAna hote haiN| audArika mizrakAyayogameM pahalA, dUsarA, cauthA aura kapATa samudghAta gatasayoga kebalIkI apekSA terahavAM guNasthAna hotA hai| audArika kAyayogame Adike teraha guNasthAna jAnanA cAhiye / AhAraka aura mAhArakamizra kAyayogame eka chaThavAM ho guNasthAna hotA hai| vakriyika kAyayogame Adike cAra guNasthAna hote haiM parantu vaikriyika mizra kAyayogame tatoya guNasthAna nahIM hotA aura kArmaNa kAyayogame pahalA, dUsarA, coSA aura samudghAta kevalIko apekSA terahavAM guNasthAna hotA hai| kAmaNa kAyayoga adhikase adhika tona samaya taka hI rahatA hai| 13-16 // Age veda, kaSAya aura jJAna mArgaNAme guNasthAnokA varNana karate haiM mAvAni syu sadevAnAM navadhAmAni bhaavtH| dravyastrINAM tu vizeyaM prthmaatpnycmaavdhiH||20|| sakavAyasya jIvasya rAdhAmAni santi hi| niSkAyastha bodhyAmpekAyasapramatoni // 21 // matitAvadhitAne caturvAtAvazAvadhim / manAparyayabodhe tu paTApa bAvasAvadhim // 22 // kevale - mavedatya yugalaM guNadhAmakam / kumatI kumute sAne vimoca niyogataH // 23 // prathama dvitayaM me guNasthAnaM zarIriNAm / marSa-bhAva vedakI apekSA saveda jIvoke Adike nau guNasthAna hote hai parantu dravya striyoMke prathamase lekara paJcama taka guNasthAna hote haiN| kaSAya sahita jIvoMke prArambhake daza guNasthAna hote haiM aura kaSAya rahita jIvoMke ekAdaza mAdi guNasthAna hote haiN| matijJAna, zrutamAna
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 samyakcArita - cintAmaNiH aura avadhijJAnameM caturthase lekara bArahave taka puNasthAna hote haiN| manaHparyaya jJAname SaSTha guNasthAna se lekara bArahaveM guNasthAna taka sAta guNasthAna hote haiM / kevalajJAname anta ke do guNasthAna hote haiN| kumati, kuzruta aura vibhaGga jJAname vyAdike ko guNasthAna hote haiM [ tRtIya guNasthAname mizra jJAna hotA hai ] // / 20-23 / / Age saMyama mArgaNAme guNasthAna kahate haiM tu / 1 sAmAyike tathA devopasthApana saMyame // 24 // ThAnnamaparyantaM guNasthAnaM bhavediha / parihAravizuddhau tu kaThaM ca saptamaM smRtam / / 25 / / sUkSmAdisAmparAye ca dazamaM hyekameva ekAdazAdito jJeyaM yathAkhyAtAhna saMyame // 26 // saMyamAsaMyame hyeka paJcamaM mAmasaMmata m asaMyame tu catvAri prathamAdIni santi hi // 27 // artha - sAmAyika aura chedopasthApana saMyamame chaThavese lekara nauveM taka guNasthAna hote haiM / parihAra vizuddhimeM chaThavAM aura sAtavAM guNasthAna hotA hai / sUkSmasAparAyameM eka dazama guNasthAna hI hotA hai aura tered saMyama ekAdaza Adi guNasthAna haiN| saMyamAsaMyamame eka pacama guNasthAna aura asayamame prathamase lekara caturthaM taka cAra guNasthAna hote haiM / / 24-27 / / Age darzana, lezyA aura bhavyatva mArgaNAmeM guNasthAna kahate haiMcApyacakSu darzana ke tathA / locanadarzane Avito dvAdazaM yAvat guNadhAmAni santi vai // 28 // avadhidarzanaM jJeya caturthAd dvAdazAvadhim / kevaladarzane jJeyamatimadvitaya tathA / / 29 / / kRSNA molAca kApotA prathamAt syAturyAvadhim / pItA padmA ca vijJeyA prathamAtsaptamAvazcis // 30 // zuklA lezyA ca vijJeyA hyAdyAn yAvat trayodazam / bhavyatve guNadhAmAni bhavanti nikhilAnyapi // 31 // abhavye prathamaM jJeyaM niyamAd bhavavAsini / artha- cakSudarzana aura avakSadarzaname prArambhase lekara bArahaveM guNasthAna taka bAraha guNasthAna hote haiM / avadhi darzaname caturthase lekara
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ garaha taka guNasthAna hote haiM aura kevala dadhanameM antake do mugasthAna mAne jAte haiN| kRSNa, mola mora kApota lezyA prayamase caturtha guNasthAna taka hotI hai| pota aura papa kezyA prathamase saptama taka hotI hai aura zukla lezyA prathamase terahaveM guNasthAna taka hotI hai| bhavyatva mArgamAme sabhI guNasthAna hote haiM parantu sadA saMsArameM hI nivAsa karane vAlI babhavyatya mAgaMNAmeM niyamase pahalA hI guNasthAna hotA hai // 28-31 // Age samyaktva, saMzo aura AhAraka mArgaNAmeM guNasthAna batAte haiM mAdhopasambave sAyopadhika tathA // 32 // batulamAnatAni guNasthAnAni santi / mAyiketubatuvinihilAmyApi bhavanti hi // 33 // dvitIyopazame me tuvikArazAvadhim / samiNi guNadhAmAni bhavanti vArazAvadhima // 34 // masatimi mavezAcaM kevalimonAsti tApama / manAhAre bavevAvaM dvitIyaM ca caturthakam // 35 // caturva va vizeSamAhArastha nirosstH| AhArake tu bobhyAni gAthAnyeva trayodaza / / 36 / / itthaM - mArganAsthAne guNasthAnanidarzanamaH / saMkSepAvihitaM cinsyaM dhyAnaspena suyoginA // 37 // evaM cintayazcitaM viSayebhyo nivartate / nirjarA vipulA ca syAt karmaNA kumbhavApinAm // 38 // varSa-prathamopazama samyaktva aura kSAyopAmika samyaksvameM caturthase lekara saptama taka guNasthAna hote haiN| kSAyika samyagdarzanameM caturthase lekara sabhI guNasthAna haiM aura dvitIyopazama samyaktvameM caturSase lekara ekAdaza taka guNasthAna hote haiM [samyaktva mArgaNAke bheda samyagmipyAtvame tRtIya, sAsAdanameM dvitIya aura mithyAtvame prathama guNasthAna jAnanA cAhiye ] / saMzI mArgagAme prathamase lekara bArahaveM guNasthAna taka bAraha aura asaMzI mArgaNAmeM prathama guNasthAna ho hotA hai [ sAsAvana guNasthAnameM marakara ekendriyoMme utpanna honevAle jovoke aparyAptaka baccAmeM dUsarA guNasthAna bhI sambhava hai ] / kevalo bhagavAna ke saMgI aura masaMjokA vyavahAya nahIM hotA hai| anAhAraka mArgaNAmeM pahalA, dUsarA, boyA aura baudahavAM guNasthAna hotA hai [samudghAtako apekSA terahavAM muNasthAna bhI hotA hai ] | AhAraka mArgaNAme Adike teraha
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 samyakcAritra-cintAmaNiH guNasthAna jAnanA cAhiye / isa prakAra mArgaNA sthAnoMme guNasthAnoMkA nirdeza saMkSepase kiyA hai| dhyAnastha muniko isakA cintavana karanA caahiye| aisA cintavana karane vAle yogokA citta viSayose haTa jAtA hai aura usase duHkhadAyaka kamako atyadhika nirjarA hotI hai / / 32-38 / / aba Age mArgaNAome samyagdarzanakA varNana karate haiM ito'gre mArgaNAmadhye samyagdarzanamucyate / zvAgatyanuvAdena prathamAyAM kSitau bhavet // 39 // paryAptakeSu samyaktvamedAnAM tritayaM punaH / aparyAptakeSu vijJeyopazamikamantarA // 40 // AdyetarAsu pRthvISu paryAptAnAM bhavedvayama | zAyikaM tatra nAstyevAparyApteSu na kiJcana // 41 // tiryaggatyanuvAdena tirazcA bhogabhUmiSu / paryAptAnAM bhaved bhedatrayaM bhavyatva zAlinAm // 42 // aparyApteSu vijJeyamopazA mikamantarA / sudRk / suduk // / 45 / / karmabhUmijatiryakSu kSAyikeNa vinA bhavet // 43 // dvayaM samyaktvamedAnAM paryAptatvavizumbhatAm aparyApteSu nAstye samyagdarzanasaurabham // 44 // paryApteSu manuSyeSu trividhA vartate aparyApteSu nAsyeva mohopazamajA pUrNAsudravyanAzeSu kSAyikI vRg na apUrNadravyabhAmAsu gandho'pi na vRto bhavet // 46 // gatyavAna deveSu dvividheSvapi / aparyAptAsu nAstyeva samyagdarzanasauramama // 47 // bAnAviveba devISu paryAptAsu bhavedddvayam / aparyAptAsu samyaktva- mevo nAstyeSa kazcana // 48 // vartate / artha - yahA~se Age mArgaNAome samyagdarzana kahA jAtA hai arthAt kisa-kisa mArgaNAme kauna-kauna samyagdarzana hotA hai, yaha kahate haiM / narakagatikI apekSA prathama pRthivIme paryAptaka nArakiyoke tIno samyagdarzana hote haiM parantu aparyAptaka nArakiyoke aupazamika samyagdarzana nahI hotA hai / tAtparya yaha hai ki prathama pRthivo taka samyagdRSTi jA sakatA hai parantu aupazamika samyagdRSTi marakara devagatike sivAya abhya gatiyoMmeM nahI jAtA, isaliye yahA~ usakA abhAva batalAyA hai /
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 navama prakAza dvitoyAdika pRthiviyomeM paryAptakoMke kSAyikake binA do samyaktva ho sakate haiM parantu aparyAptakoke eka bhI samyagdarzana nahIM hotaa| ___tiryaggatiko apekSA bhogabhUmimeM paryAptaka bhavya tiryaJcoke tono samyagdarzana hote haiM parantu aparyAptakoke aupazamika samyavatva nahI hotaa| karmabhUmija paryAptaka tiryaJcome kSAyikake binA do samyaktva hote hai parantu aparyAptakoke samyagdarzanako sugandha nahI rhto| tAtparya yaha hai ki jisane tiryagAyukA bandha karaneke bAda samyaktva prApta kiyA hai aisA manuSya niyamase bhogabhUmikA ho tiryaJca hotA hai, karmabhUmikA nhiiN| ata karmabhUmike aparyAptaka tiryaJca samyaktvakA abhAva rahatA hai / paryAptaka avasthAme aupazamika aura kSAyopazamika navIna utpanna ho sakate haiM, isaliye unakA sadbhAva batAyA hai| paryAptaka manuSyome tono samyagdarzana hote haiM, parantu aparyAptaka manuSyoke aupazamika samyagdarzana nahI hotA hai| paryAptaka dravya-striyoke kSAyika samyagdarzana nahIM hotA, navIna utpattiko apekSA zeSa do hote haiM parantu aparyAptaka striyoke samyagdarzanakA leza bho nahIM hotA hai usakA kAraNa hai ki samyagdaSTi jIva dravya-striyome utpanna nahI hotaa| devagatikI apekSA paryAptaka-aparyAptaka-dono prakArake bhavya devome tono samyagdarzana hote hai| isakA kAraNa hai ki dvitIyopazamame marA jova vaimAnika devome utpanna hotA hai| ataH aparyAptaka avasthAme bho aupazamikakA sadbhAva sambhava hai| paryAptaka deviyome kSAyika samya. gdarzana nahIM hotA, navIna utpattiko apekSA zeSa do sambhava haiN| aparyAptaka deviyoke samyagdarzanakI gandha nahI hai| bhavanatrika sambandho paryAptaka deva-deviyoke navIna utpattikI apekSA aupazamika aura kSAyopazamika ye do samyagdarzana hote haiM, aparyAptakoke samyagdarzanakA koI bheda nahIM hotA kyoki samyagdRSTiko uname utpatti nahIM hotii||36-48|| Age indriya, kAya, yoga, veda aura jJAnamArgaNAkI apekSA samyagdarzanakA varNana karate haiM ekendriyAtsamArabhyAsajipazcAdehiSu / nAstyekamapi samyaksva dorgatyena yuteSu // 49 // paJcendriyeSu jAyeta samyaktvatritayaM punaH / sthAvareSu ca samyakravaM vidyate nAtra kiJcana // 50 // aseSu trividhaM zeya samyaktvaM punnyshaalissu| yogatrayeNa mukteSu samyaksvatritaya bhavet / / 51 / /
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 samyakcAritra-cintAmaNiH ayogeSu bhavedekaM kSAyikaM netarasu tat / ekadviyoga yukteSu samyaktvaM nAsti kiJcana / / 52 / / vedazrayeNa yukteSu jAyate trividhaM tu tat / bhAvato, na tu dravyastrI kSAyikaM labhate kvacit // 53 // gatavedeSu jAyeta dvitayaM vedakaM vinA / kSoNamohAdiSu jJeyaM kevalaM kSAyika tu tat // 54 // kSAyopazamikajJAna catuSkeNa vizomiSu / trayaH samyakvamedAH syuH, kSAyikajJAnazAliSu // 55 / / kevaliSu bhavedekaM kSAdhikaM netaratpunaH / mana:paryayayukteSu zamajaM nava jAyate / / 56 / / artha- indriyAnuvAdako apekSA khoTo gatise yukta, ekendriyase lekara asajJo paJcendriya takake jovoke eka bhI samyagdarzana nahI hotA / paJcendriya jIvome tIno samyaktva hote hai / kAyamArgaNAko apekSA sthAvarome koI bhI samyagdarzana nahI hotA parantu puNyazAlI some tIno prakArakA samyaktva hotA hai| yogamArgaNAkI apekSA tono yogose yukta jIvome tIno samyagdarzana hote haiM, ayogiyoke eka kSAyika hI hotA hai anya do nahI hote| eka yoga vAle -sthAvaroke aura do yoga vAle - dvIndriyase lekara asajJo paJcendriya takke jovoko koI bho samyaktva nahI hotA / vedamArgaNAko apekSA tIno bhAva vedose yukta jovoke tono samyagdarzana hote haiM parantu dravya-strI kahI bhI kSAyika samyaktvako prApta nahI hotii| apagata vedo jIvoke kSAyopazamika ko choDakara opazamika aura kSAyika, ye do samyagdarzana hote haiM parantu apagata vediyome jo kSINamohAdi guNasthAnavartI haiM unako eka kSAyika ho jAnanA caahiye| jJAnamArgaNAkI apekSA cAra kSAyopazamika jJAnose sahita jovoke samyaktvake tono bheda hote haiM parantu kSAyika jJAnase suzobhita kevaliyo ke eka kSAyika samyaktva ho hotA hai zeSa do nahI / kSAyopazamika jJAno me mana:paryayajJAna se yukta jIvoke aupazamika samyagdarzana nahI hotA // 46-56 // Age sayama, darzana, lezyA, bhavyatva, samyaktva, saMjJo aura AhAramArgaNAko apekSA samyagdarzanakA kathana karate haiM sAmAyike tathA chedopasthApana vizobhite / trayaH samyaktvamevAH syurAtma pauravazAlinAm / / 57 / /
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ navama prakAza parihAravirughADye zamanaM nAsti srvthaa| sUkSmAdi sAmparAye tu vevakaM naiva vidyate // 58 / / yathAkhyAte tu vijJayaM mAyika zamajaM tthaa| kevalavarzanADhyeSu kevala bhAyikaM bhavet / / 59 / / anyadarzana yukteSa trividhamapi sambhavet / salezyAnAM trayo bhedA alezyAnAM tu kSAyikam / / 60 // trividha jAyate bhavye svabhadhye nAsti kiJcana / samyaktvAnuvAdena vartate yatra mA bhivA / / 61 // tatrava sA parimeyA siddhaantaanugmodytH| samyaktvasya trayo bhedAH saMzinAM dehadhAriNAm / / 62 // jAyante'saM zinAM kintu hokaM nApi prjaayte| AhArake'pyanAhAre trayo mevA bhavanti hi / / 63 / / zamajaM kintvanAhAre nirjaragatyapekSayA / zamajena yuto mRtvA deveSvevopamAyate // 64 // artha-saMyamamArgaNAkI apekSA sAmAyika aura chedopasthApanA sayamase sahita AtmapuruSArthI jIvoke samyaktvake tono bheda hote haiM parantu parihAravizuddhi vAleke aupamika samyagdarzana nahIM hotaa| sUkSmasAmparAya saMyamame vedaka samyagdarzana nahIM hotaa| yathAkhyAtasaMyama me kSAyika aura aupazamikasamyagdarzana jAnanA caahiye| darzanamArgaNA ko apekSA kevala darzanase yukta manuSyoke mAtra kSAyikasamyaktva hotA hai zeSa tIna darzanose sahita jIvoke tono samyagdarzana hote haiN| lezyAmArgaNA ko apekSA salezyajovoke tIno bheda hote haiM, parantu alezyalezyA rahita jIvoke mAtra kSAyikasamyaktva hotA hai| bhavyatvamArgaNA ko apekSA bhavyajovake tono samyaktva hote haiM para abhavya ke eka bhI nahI hotaa| samyaktvamArgaNAko apekSA jahAM jo bheda hai siddhAntazAstrake jAnaneme udyata manuSyoko vahAM vahI bheda jAnanA caahiye| saMjJI mArgaNAkI apekSA saMjJo jIvake tono samyagdarzana hote haiM kintu asajJIjovake eka bho samyagdarzana nahIM hotaa| AhArakamArgaNAko apekSA AhAraka aura anAhAraka-dono prakArake jovoke samyagdarzanake tIno bheda hote haiM parantu anAhAraka avasthAme aupazamikasamyagdarzana devagati kI apekSA ho jAnanA cAhiye kyoki aupazamikasamyagdarzana ke sAtha marA jIva devome hI utpanna hotA hai // 57-64 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyaklAritra-cintAmaNiH Age isa prakaraNakA samAropa karate haiMevaM sarva cintayantaH pumAMsa zcintAkAle svIyacittaM samantAt / paJcAkSANAM dIrghaduHkhapravAnAM ___ dvandvAd dUrIkRtya susthA bhavanti // 65 // artha-isa prakAra isa sabakA cintana karane vAle puruSa cintanake kAlame apane mana ko atyadhika dukha denevAle paJcendriyoke dvandvaiSTAniSTa vikalpa ko dUrakara sukhI hote hai // 65 // isa prakAra samyak cAritra-cintAmaNime dhyAna sAmagrIkA varNana karane vAlA navama prakAza pUrNa huaa| dazamaprakAzaH AyikANAM vidhinirdezaH magalAcaraNam nAhaM klIvo nava bhAmA pumAMzca nAhaM gauro naMva kRSNo na pItaH / ete sarve santi dehaprapaJcA stebhyo minnaH zuddhacinmAtramAtmA // 1 // evaM dhyAtvA ye svarUpe nilonA rAgadveSAd ye viraktAzca jAtAH / tAn nirgranthAna mohamAyAvyatItAn / bhUyobhUyo bhUrizaH saMnamApi // 2 // artha-maiM napusaka nahI hU~, maiM strI nahI hU~, maiM puruSa nahI hU~, maiM gorA nahI hU~, maiM kAlA nahI hU~ aura maiM polA nahIM huuN| ye saba zarIra ke prapaJca haiN| AtmA ina sabase bhinna zuddha caitanya mAtra hai| aisA dhyAna kara jo svarUpa me lona haiM aura jo rAga-dveSase virakta ho cuke haiM, moha mAyAse rahita una nirgrantha muniyo ko maiM bAra-bAra atyadhika namaskAra karatA huuN|| 1-2 //
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama prakAza Age AyikAoko vidhikA varNana karate haiM athAryANAM vidhi vakSye bhAmAnAM hitsiddhye| yathAgama yathAbuddhi praNipatya munIzvarAn // 3 // jIvAH samyaktvasaMpannA mRtvA nAryo bhavanti no| tathApi tAH svaya zuddhaghA labhante sudRzaM parAm // 4 // sItA sulocanA rAjI matyAcA bahavaH striyH| vikRtyAryAvata nUna prasikSA santi bhUtale // 5 // artha-aba striyoke hitako siddhike liye munirAjo ko namaskAra kara maiM Agama aura apanI buddhi ke anusAra AryikAokI vidhi khuuNgaa| yadyapi samyagdRSTi jIva marakara striyo me utpanna nahI hote arthAt stro paryAya prApta nahIM karate tathApi bhAvazuddhise ve striyA~ svaya utkRSTa, aupazamika athavA kSAyopazamika samyagdarzana prApta kara letI hai| sotA, sulocanA aura rAjImato Adi bahuta striyA~ AyikAke vrata dhAraNakara nizcita ho bhUtala para prasiddha huI hai // 3-5 // aba Age kucha nikaTa bhavyastriyA zrI guruke pAsa jAkara AyikAdokSAko prArthanA karato hai kAzcana kSINa sasArA viraktA gRhamArataH / virajya bhavabhogebhyo guru pAdAn smaashritaaH|| 6 // nivedayanti tAn bhaktyA bhItAH smo bhvsaagraat| hastAvalambana dattvA bhagavastAraya drutam / / 7 // na santi kecanAsmAkaM na vayaM nAtha kasyacit / ime saMsArasambhogA bhAnti no nAgasannibhAH // 8 // eSo viSa prabhAveNa cirAt sammUcchitA vayam / adyAvadhi na vijJAtaM svarUpaM hA nijAtmanaH / / 9 // jAtAdRSTasvabhAvAH smo dehAda bhinnasvarUpakAH / etad vismRtya sarveSu bhrAntAH svatvadhiyA cirAt // 10 // puNyodayAtpara jyoti. samyaktvaM mArgadarzakam / asmAbhirlabdhamastyatra pazyAmastena zAzvatam // 11 // AsmAnaM sukhasampanna jJAnadarzanasayutam / etallaDadhyA vayaM tRptAH satataM svAtmasampadi // 12 // ato virajya mogebhyo bhvntikbhaagtaaH| prArthayAmo vaya bhUyo bhUyo bIkSA pradehi nH|| 13 //
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNi bAppAvaruddhakaNThAstA romaanycitklevraaH| zuzrUSavo gurorvAkya tRSNIbhUtAH puraH sthitAH / / 14 // artha-jinakA saMsAra kSINa ho gayA hai tathA jo gRhabhArase virakta ho cuko hai aiso kucha striyA saMsAra sambandho bhogo se virakta ho guru caraNoke pAsa jAkara unase bhaktipUrvaka nivedana karatI haiM-he bhagavan / hama saMsAra sAgarase bhayabhIta hai ata hastAvalambana dekara zIghra ho tAropAra kro| hamAre koI nahIM hai aura hama bhI kisIke koI nahI hai| ye sasArake bhoga hame nAgake samAna pratibhAsita hote haiN| inake viSa prayogase hama cirakAlase mUcchita ho rahI haiN| kheda hai ki hamane Aja taka apano AtmAkA svarUpa nahIM jaanaa| hama zarIrase bhinna jJAtA, draSTA svabhAva vAlo hai| yaha bhUlakara hama saba padArthoMme Atmabuddhi honeke kAraNa cirakAlase bhaTakatI A rahI haiN| puNyodayase hamane mArgadarzaka samyaktvarUpI utkRSTa jyoti ko prApta kara liyA hai| usa jyotise hama nitya, sukha sapanna tathA jJAnadarzanase sahita AtmA ko dekha rahI hai-usakA anubhava kara raho haiN| isa samyaktva kI prAptise hama nirantara apano AtmasampadAme saMtuSTa rahato haiN| ataH bhogose virakta hokara Apake pAsa AI haiM tathA bAra-bAra prArthanA karato hai ki hame AyikAko dokSA diijiye| yaha kahate kahate jinake kaNTha vASpase avaruddha ho gaye the tathA zarIra romAJcita ho uThA thA, aisI ve striyA guru vacana sunane ko icchA rakhato huI unake sAmane cupacApa baiTha gaIM // 6.14 // Age gurune kyA kahA, yaha likhate haiM tAsA mukhAkRti dRSTvA parokSya bhavya bhAvanAm / gururAha paraprItyA zreyo'stu bhavadAtmanAm // 15 // AryAvIkSAM gRhItvA bho nirvRtA bhavatadrutam / sasArAndhiraya satya dukhado dehadhAriNAm / / 16 / / viralA eva santIrNA bhavantyasmAt svapauruSAt / satya kSINabhavA bhUya viraktAstena bhogataH / / 17 / / artha-unako mukhAkRti dekha tathA bhavya bhAvanA ko parIkSA kara zrI guru baDI protise bole-Apa sabako AtmAkA kalyANa ho| Apa loga AyikAkI dIkSA lekara zIghra ho saMtuSTa hove / sacamuca hI yaha saMsAra sAgara prANiyo ko dukha dene vAlA hai| birale ho jIva apane
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazama prakAza puruSArthase isa saMsAra sAgarase pAra hote haiN| yathArthame ApakA saMsAra kSINa ho gayA hai isIliye bhogose virakti huI hai / / 15-17 // Age zrI guru unhe AryikAke vrata kA upadeza dete hai mahAvatAni sandhatta samitInAM ca paJcakam / paJcendriyajaya kAryaH SaDAvazyakapAlanam // 18 // vidhinA nityazaH kArya na kuryAd dantadhAvanam / ekavAraM divAbhojyamupavizya sukhAsanAt / / 19 // hastayorevabhoktavyaM na ta dhaatvaavibhaajne| zudhaMkAzATikA dhAryA mitAlorazahastakaH // 20 // bhUmizayyA vidhAtavyA rajanyAzcordhvabhAgake / kacAnA luJcana kArya svahastAbhyAM niyogataH // 21 // mAsadvayena mAsaMstu vibhirmAsacatuSTayAt / gaNinyA sahakartavyo nivAso rakSitasthale / / 22 / / caryArtha sahagantavya nagare nigame tthaa| anyAbhiH saha sAdhvIbhiH zrAvakANAM gRheSu vai // 23 // ekAkinyA vihAro na kartavyo jAtacit kvacit / AcAryANA samope'pi na gacchevekamAtrakA // 24 // gaNinyA sArdhamanyAbhidvitrAbhirvA saha vrajet / saptahastAntare sthitvA vinayenopavizya vA // 25 // praznottarANi kAryANi sArdhamanyatapasvibhiH / gRhiNIjanasamparko na kAryoM vikathAkRte // 26 // jinavANIsamabhyAse kAryaH kAlasya nirgama / kAle sAmAyika kArya svAdhyAyaH samaye tathA // 27 // pAdayAtreva kartavyA na jAta vAhanAzrayaH / agneH santApana zote na cauSNye jalasecanam // 28 // kArya vihAra kAle ca pAdatrANaM na dhaaryet| ivamAryAvataM proktaM bhavatInAM puro mayA // 29 // artha-mahAvrata dhAraNa karo, pAca samitiyoM kA pAlana karo, paJcendriya vijaya karo, padake anurUpa nitya hI vidhipUrvaka SaDAvazyakakA pAlana karo, danta dhAvana na karo, diname eka bAra sukhAsanapAlathose baiThakara hAthome bhojana karo, dhAtu Adike pAtrome bhojana naho karo, solaha hAtha kI eka sapheda zATI dhAraNa karo, rAtrike uttarArdhame
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 samyakcAritra-cintAmaNi jamona para zayana kro| do mAha, tIna mAha athavA cAra mAhameM niyamase apane hAthose keza loca kro| tumhe gaNinoke sAtha surakSita sthAname nivAsa karanA cAhiye / caryA-AhArake liye nagara athavA grAmame anya AyikAoke sAtha zrAvakoke ghara jAnA caahiye| kabho bho aura kahI bhI akelo vihAra nahIM karanA cAhiye, AcAryoMke pAsa bhI akelI naho jAnA cAhiye / gaNino yA anya do tIna AyikAoke sAtha jAnA cAhiye / vinayase sAta hAtha dUra baiThakara anya sAdhuoke sAtha praznotara karanA caahiye| vikathA karaneke liye gahastha striyokA saparka nahI karanA caahiye| jina vANoke abhyAsame samaya vyatIta karanA cAhiye / samaya para sAmAyika aura samaya para svAdhyAya karanA caahiye| vihAra ke samaya paidala yAtrA ho karanA caahiye| savArIkA Azraya kabhI nahIM karanA caahiye| zotakAlame agni kA tApanA aura grISmakAlame pAnokA socanA nahIM karanA cAhiye aura calate samaya pAdatrANa nahI rakhanA caahiye| Apa logoke sAmane maine yaha AryikAke vratakA varNana kiyA hai|| 18-26 / / Age kSallikAke vratakA varNana karate hai etasya dhAraNe zaktinaMced vo vartate kvacit / zATikopari sancArya ekottarapaTastataH / / 30 / / AyikANA vrataM nUnaM tulyamasti mahAvataH / atastAH yogyamAnena pratigrAhyAH suvAtRbhi // 31 // kSullikANA vata kintUttamazrAvakasannibham / guNasthAna tu vijJeyaM paJcama dvikayorapi / / 32 // artha--isa AyikA vratake dhAraNa karaneme yadi kaho tumhAro zakti nahI ho to dhotoke Upara eka cAdara dhAraNa kiyA jA sakatA hai| sacamuca AryikAkA vrata mahAvratoke tulya hai arthAt upacArase mahAvrata kahA jAtA hai| ata dAna-dAtAo ko unhe unake padake yogya sanmAnase paDigAhanA caahiye| kSullikAokA vrata uttama zrAvaka-gyArahavI pratimAke dhArakake samAna hai| AyikA aura kSullikA donoke paJcama guNasthAna jAnanA cAhiye / / 30-32 // Age zrI gurukI vANI sunakara una striyone kyA kiyA, yaha kahate haiM itthamAcArya vaktraMndu ni smRtA vacanAvalIm / sudhAdhArAyamANA tAM pItvAhyApyAyitAzciram // 33 //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzama prakAza gRhItvAryAvrataM sadyo nAtA: shaantisumuurtyH| zubhaMkavasanAH sAdhyo mukhavibhramajitA // 34 // vAtsalyamUrtayaH santi sattva rkssnnttpraaH| sItAdyA rAjamAtyAdyAzcandanAdyAzca sAdhyikAH // 35 // viharantu ciraM loke kurvANA dharmadezanAm / AtmazreyaH pathaM naNAM darzayantyaH sanAtanam // 36 / / artha-isa prakAra AcArya mahArAjake mukhacandrase nikalo, amRta dhArAke samAna AvaraNa karane vAlo vacanAvalIko pIkara-zravaNa kara ve saba striyA cirakAlake liye satuSTa ho gii| ve saba Ayikake vrata grahaNa kara zAnti ko mUrtiyA bana gii| jo sapheda ragako eka sADI dhAraNa karato haiM, mukhake vibhrama-hAvabhAva Adise rahita haiM, vAtsalyako pratikRti svarUpa haiM aura jovarakSAme tatpara rahatI haiM aiso sotA Adi, rAjo mato Adi aura candanA Adi AryikAeM dharma-dezanA karatI tathA manuSyoke liye Atma-kalyANa kA sanAtana mArga dikhalAto huI lokame cirakAla taka vihAra kare // 33-36 // vizeSa-AyikAokA vizada varNana mUlAcArame diyA gayA hai vahAM batAyA gayA hai ki AyikAoko vayaska, jitendriya tathA bhava. bhramaNa bhoru AcAryako hI guru banAnA cAhiye tathA unako AjJAnusAra vayaska, vRddha AyikAoko sAthame rahanA caahiye| akelo vihAra nahIM karanA caahiye| Age isa prakaraNa kA samAropa karate haiMyAbhistyaktA mohanidrA vizAlA yAbhyojAtA nemipAzrvAdayastA / devItulyAstIkRinmAtRtulyAH sAdhvyo meM syurmokSamArgapraNezyaH // 37 // artha-jinhone moharUpo vizAla nidrAkA tyAga kiyA hai, jinase neminAtha tathA pArzvanAtha Adi mahApuruSa utpanna hue haiM, jo devoke samAna tathA torthavaroko mAtAoke samAna hai ve sAdhvo-AryikAe~ mere lie mokSamArga para le jAne vAlo ho // 37 // isa prakAra samyak-cAritra-cintAmaNime AryikA vratakA varNana karanevAlA dazama prakAza pUrNa huaa|
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNi ekAdazaprakAzaH sallekhamAdhikAra maGgalAcaraNam sallekhanAM svAtmahitAya dhRtvA munIndramArgAda vicalA na jaataa.| munIzvarAste'dya sukozalAdyA vizantu mAM svAtmahitasya mArgam // 1 // artha-jo svakIya AtmAke hitake liye sallekhanA dhAraNakara munirAjake mArgase vicalita nahIM hue, ve sukozala Adi munirAja mujhe Atma-kalyANa kA mArga batAve // 1 // Age sallekhanA kI upayogitA batAte hai yathA kazcid videzasyo 'nArjayan vipulaM dhanam / AyiyAsuH svakaM dezaM vivezasya niyogata. // 2 // tadhanaM sArdhamAnetuM samartho naiva jaayte|| tadA saMkliSTacetA san hRdaye bahu khidyate // 3 // tathAya manujaH svasya prayatnAt saJcitArthakaH / prayiyAsuH para lokmtllokniyogtH|| 4 // taddhanaM saha sannetumasamartho yadA bhavet / tadA du.khena santapto viroti ki karomyaham // 5 // anubhUya mahAkaSTaM vittametadupAjitam / sAdhaM netuM na zaknomi prayAso mama niSphalaH // 6 // vilapanta naraM dRSTvA krunnaakaantmaansH| videzasyAdhipaH kazcita tasmai dadAti patrakam // 7 // etatpatra gRhItvA tvaM prayAhi svIyapattanam / etadvitta tvayA tatrAvazyaM prAptaM bhaviSyati // 8 // evaM dayAlurAcArya paralokaM yiyaasve| sallekhanAhvayaM patraM vasvA vadati bhUrizaH // 9 // etaspatra prabhAveNa tvametannikhilaM dhanam / paraloke niyogena prApsyasyeva na sNshy.||10|| tAtparyamidamevAtra otallokasya vaibhavam / / paraloke ninISuzcet kuru sallekhanAM tataH // 11 // 1 nA puruSa,
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza prakAza 15 // artha-jisa prakAra koI videzame rahane vAlA manuSya vipula dhana ajita karatA hai parantu jaba svadezako AnekI icchA karatA hai to usa dezake niyamAnusAra vaha usa dhana ko sAtha lAneme samartha nahIM ho paataa| isa dazAme vaha sakliSTa citta hotA huA bahuta duHkhI hotA hai| isI prakAra yaha puruSa apane prayatnase bahuta dhanakA saMcaya karatA hai parantu jaba vaha paralokako jAnA cAhatA hai taba isa lokake niyamAnusAra usa dhanako sAtha le jAneme samartha nahIM ho pAtA, isa sthitime vaha dU khase satapta hotA haA rotA hai, kyA karUM? mahAna kaSTa sahakara maiMne yaha dhana upAjita kiyA hai parantu sAtha le jAneme samartha nahI hU~, merA parizrama vyartha gyaa| isa prakAra vilApa karate hue usa puruSako dekhakara koI dayAla videza kA rAjA usake liye eka patra detA hai tathA kahatA hai ki tuma isa patra ko lekara apane nagara jAo, yaha dhana tumhe vahA~ avazya ho mila jaayegaa| isI prakAra dayAla AcArya paraloka ko jAne ke liye icchuka puruSa ko sallekhanA nAmaka patra dekara bAra-bAra kahate haiM ki tuma isa patrake prabhAvase yaha dhana paralokame avazya hI prApta kara loge, isame saMzaya nahI hai| tAtparya yahI hai ki yadi tuma isa loka kA vaibhava paralokame le jAnA cAhate ho to sallekhanA karo // 2.11 // Age saMnyAsa sallekhanA kabakI jAtI hai, yaha kahate hue usake bheda batAte haiM upasarge'tokAre dubhikSe cApibhoSaNe / dhyAdhAvApatite ghore saMnyAso hi vidhIyate // 12 // saMnyAsastrividhaH prokto jainAgamavizArada / prathamo bhaktasaMkhyAno dvitIyasveGginImRtiH // 13 // prAyopagamanaM cAntyaM karmanirjaraNakSamam / yatra yamaniyamAbhyAmAhArastyajyate kramAt // 14 // yAvRtyaM zarIrasya svasya yatra vidhiiyte| svena vA ca parApi sevAbhAvasamudyataH // 15 // meyaH sa bhaktasaMkhyAnaH sAdhyA srvjnrih| javanyamadhyamotkRSTamevAt sa triviSo mata // 16 // jaghanya samayo yo ghaTikAdvaya sammitaH / ansyo vAvaza varSAtmA madhyamo'nekapA smRtaH // 17 //
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 samyakcAritra-cintAmaNiH iGginImaraNe svastha sevA svena vidhIyate / pareNa kAryate naiva vairAgyasya prakarSataH // 18 // prAyopagamane sevA naiva svasya vidhIyate / svena vA na paraMzcApi nirmohatvasya vRddhitaH // 19 // ete trividhasaMnyAsA. kartavyAH prItipUrvakam / prItyA vidhIyamAnAste jAyante phaladAyakAH // 20 // artha - pratikAra rahita upasarga, bhayaMkara - durbhikSa aura ghora - bhayAnaka bImArI ke honepara sanyAsa kiyA jAtA hai| jaina siddhAntake jJAtA puruSo dvArA sanyAsa tIna prakAra kA kahA gayA hai| pahalA bhaktapratyAkhyAna, dUsarA iGginomaraNa aura tIsarA karmanirjarAme samartha prAyopagamana | jisame yama aura niyamapUrvaka kramase AhArakA tyAga kiyA jAtA hai tathA apane zarIra kI Tahala svaya ko jAtI hai aura sevAme udyata rahane vAle anya logose bhI karAyo jAtI hai, use bhakta pratyAkhyAna jAnanA caahiye| yaha saMnyAsa saba logoke dvArA sAdhya hai / yaha sanyAsa jaghanya, madhyama aura utkRSTake bhedase tIna prakAra kA mAnA gayA hai| jaghanyakA kAla do ghaDI arthAt eka muhUrta aura utkRSTa kA bAraha varSa jAnanA cAhiye / madhyamakA kAla aneka prakAra hai / iGginImaraName apano sevA svayaM kI jAtI hai, vairAgya ko adhikatA ke kAraNa dUsarose nahI karAyI jAto / prAyopagamaname apanI sevA na svaya ko jAtI hai aura na dUsarose karAyI jAtI hai / ye tono saMnyAsa prItipUrvaka karanA cAhiye / kyoki prItipUrvaka kiye jAne para hI phaladAyaka hote hai // 12-20 // Age niryApakAcArya ke antargata sallekhanA karanA cAhiye, yaha kahate haisarinmadhye yathA naukA karNadhAra vinA kvacit / na lakSyaM zakyate gantu tathA niryApaka vinA // 21 // sallekhanAsarinmadhye susthitaH kSapakastathA / kAryo niryApakastataH / / 22 // sAghurAyurveda vizAradaH / na gantu zakyate lakSyaM upasargasahaH dehasthitimavagantu kSamaH kSAnti yuto mahAn // 23 // miSTavAk saralasvAntaH kAritAneka sanmRtiH / niryApako vidhAtavyaH saMnyAsa grahaNe purA // 24 // artha - jisa prakAra nadoke bIca khevaTiyA ke binA nAva kahI apane lakSya sthAnapara nahI le jAyI jA sakatI usI prakAra niryApakAcAryaka
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza prakAza 191 vinA sallekhanA rUpa nadIke bIca sthita kSapaka apane lakSya sthAnapara nahIM pahuMca sktaa| isaliye niryApakAcAyaM banAnA cAhiye / jo sAdhu upasarga sahana karane vAlA ho, AyurvedakA jJAtA ho, zarIra sthitike jAnaneme samartha ho, kSamAsahita ho, mahAn prabhAvazAlo ho, miSTabhASo ho, sarala citta ho tathA jisane aneka sanyAsamaraNa karAye haiM, aise sAdhuko saMnyAsagrahaNake samaya niryApakAcArya banAnA caahiye| yaha niryApakAcArya kA nirNaya saMnyAsa grahaNake pUrva kara lenA cAhiye // 21.24 // Age kSapaka niryApakAcAryase sallekhanA karAne kI prArthanA karatA hai bhagavan ! saMnyAsadAnena majjanmasaphalokuru / itthaM prArthayate sAdhuniryApakamunIzvaram / / 25 // kSapakasya sthiti jJAtvA dadyAgniryApako muniH| svIkRti svasya saMnyAsavidhi sampAdanasya // 26 // dravyaM kSetraM ca kAla ca bhAva vA kSapakasya hi / vilokya kArayettena yuttamArtha pratikramam // 27 // kSapakaH sakalAn boSAn niji samudIrayet / kSamayet sarvasAdhUna sa svayaM kuryAtkSamA ca tAn // 28 // evaM niHzalyakobhUtvA kuryAtsaMstarohaNam / niryApakazca vijJAya kSapakasya tanasthitima // 29 // agnapAnAdi satyAgaM kArayeta yathAkramam / pUrvamannasya saMtyAga niyamena yamena vA // 30 // peyasyApi tatastyAgaM kArayati yathAvidhi / kSapakasya mahotsAhaM vardhayedanizaM sudhIH // 31 // artha-'he bhagavan / saMnyAsa dekara merA janma saphala karo', isa prakAra sAdhu niryApaka munirAjase prArthanA karatA hai| niryApaka munikSapaka kI sthiti jAnakara saMnyAsa-vidhi karAne ke liye apanI svIkRti dete haiN| niryApakAcArya sabase pahale dravya, kSetra, kAla aura bhAvakodekhakara kSapakase uttamArtha pratikramaNa karAte haiN| kSapakako bhI chala rahita apane samasta doSa prakaTa karanA caahiye| tatpazcAt kSapaka nizalya hokara saba sAdhuose apane aparAdhoko kSamA karAtA hai aura svayaM bho unhe kSamA karatA hai| niryApakAcArya kSapakako zarIrasthitiko acchI taraha jAnakara kramase anna-pAnakA tyAga karAte haiN| pahale
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 samyak cAritra-cintAmaNiH yama yA niyama rUpase annakA tyAga karAte hai pazcAt kramase peyakA bho tyAga karAte haiM / buddhimAn niryApakAcArya nirantara kSapakakA utsAha bar3hAte rahate haiM / / 25-31 // 36 // Age niryAfpakAcArya kSapakako kyA upadeza dete haiM, yaha kahate haiMkSutpipAsAdinA jAta kaSTaM nAnAnidarzanaiH / dUrIkuryAt sadA sAdhuniryApaNavidhikSamaH // 32 // sAdho' na vidyate kazcit pudgalo jagatItale / yo na muktastvayA pUrvaM keya bhukte ratistava // 33 // nArake kiyato vAdhA visoDhA kSuttRSostvayA / saMsmaranityamAtmAnaM jJAnAnandasvabhAvakam // 34 // AtmA na mriyate jAtu paryAyo hyevamucyate / paryAyasya svabhAvo'yaM na hatu N zakya eva te // 35 // vidhinA kRta saMnyAso bhavya sAntamavArNavaH / niyamAnnivRti yAti pRthakatvabhava madhyake // bAlabAlo'thavA bAlo bAlapaNDita eva ca / mRtyavo bahavaH prAptA bhramatA bhavakAnane // 37 // paNDito'yamRtiH prAptA vidhehyetAM sunirmalAm / paNDite maraNe prApte paNDita paNDita sammRtiH // 38 // sulabhA te bhavedeva sAhasa kuru satvaram / niryApakavacaH zrutvA kSapakaH zuddhacetasA // 39 // dhyAyan paJca namaskAra mantraM prANAn visarjayet / kSapakastridiva yAti saMnyAsasya prabhAvataH // 40 // tatra bhuGkte ciraM bhogAn bandate ca jinAlayAn / meru nandIzvarAdInAM sthAyino'kRtrimAn sadA / / 41 / / artha - niryApaNa vidhi karAneme samartha sAdhu niryApakAcArya, kSudhAtRSA Adise utpanna kaSTako aneka dRSTAntoke dvArA dUra karatA rahe / he sAdho ! isa pRthivItalapara aisA koI puruSa nahI hai jise tUne pahale bhogA na ho / ata bhuktabhogI huI vastume tumhArA yaha rAga kyA hai ? narakaparyAyame tUne kSudhA tRSAkI kitanI bAdhA sahI hai / tUM nirantara jJAnAnanda svabhAvo AtmAkA smaraNa kara / AtmA kabhI nahI marato hai, mAtra paryAya ho chUTatI hai, paryAyakA yaha svabhAva tumhAre dvArA harA nahI jA sakatA / jisakA sasAra sAgara sAnta ho gayA hai, aisA bhavya
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAdaza prakAza jIva yadi vidhipUrvaka saMnyAsa maraNa karatA hai to vaha sAta-ATha bhavameM niyamase nirvANako prApta hotA hai| saMsAra vaname bhramaNa karate hue tUne bAlabAla, bAla aura bAlapaNDitamaraNa bahuta kiye hai| Aja paNDitamaraNa prApta huA hai so ise nirmala-nirdoSa kr| paNDitamaraNa prApta honepara paNDitapaNDitamaraNa sulabha ho jAvegA, ataH zIghra ho sAhasa kr| niryApakAcAryake vacana sunakara kSapaka zuddhacittase paJcanamaskAra mantrakA dhyAna karatA haA prANa choDatA hai| saMnyAsamaraNake prabhAvase kSapaka svarga jAtA hai tathA vahA~ cirakAlataka bhoga bhogatA hai| sAtha hI meha-nandIzvara Adike zAzvata akRtrima caityAlayoko bandanA karatA hai // 33-41 // bhAvArtha-saMkSepame maraNake pAMca bheda haiM-1 bAlabAla, 2 bAla, 3 bAlapaNDita 4 paNDita aura 5. paNDita-paNDita / mithyAdRSTike maraNako bAlabAlamaraNa kahate haiN| avirata samyagdRSTike maraNako bAlamaraNa kahate haiN| dezavirata-zrAvakake maraNako bAlapaNDitamaraNa kahate haiN| munike maraNako paNDitamaraNa kahate haiM aura kevalIke (maraNa) nirvANako paNDitapaNDitamaraNa kahate hai| Age sallekhanAke prakaraNakA samAropa kahate haiMmanasi te yadi nAkasukhaspRhA kuru haci jinasaMyamaSAraNe / bhaja jinendrapadaM zrayazAradA jina mubAjabhavAM sugurUna nama // 42 // artha-yadi tere maname svarga sukhako cAha hai to jinendra pratipAdita saMyamake dhAraNa karaneme ruci kara, jinendradevake caraNoko ArAdhanA kara, jinendrake mukhakamalase samutpanna vANIkA Azraya leM aura suguruoMko namaskAra kara // 42 // isa prakAra samyak cAritra-cintAmaNimeM saMnyAsa-sallekhanAkA varNana karanevAlA ekAdaza prakAza samApta huaa|
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 samyacAritra-cintAmaNiH dvAdazaprakAzaH dezacAritrAdhikAra maGgalAcaraNam yajjJAnamArtaNDasahalarazmi prkaashitaashessdigntraale| na vidyate kizcidapi prakAza vijitaM vastu samastaloke // 1 // yazcAtra nityaM gatarAgaroSaH zudAmbarAbhaH satataM vibhAti / sa vIra nAtho mama bodharamya razmiprasAre'vahita. savA syAt // 2 // artha-jinake jJAnarUpo sUryako hajAro kiraNoke dvArA samasta dizAoke antarAla-madhyabhAga prakAzita ho rahe hai / aise samasta lokame koI padArtha aprakAzita naho rahA thA arthAt jo sarvajJa the aura jo nitya hI rAgadveSase rahita honese zuddha AkAzake samAna sadA suzobhita the aise mahAvIra bhagavAn mere jJAnako ramaNIya kiraNoke prasArame sadA tatpara rahe // 1.2 // __ bhAvArtha-sarvajJa aura vItarAga bhagavAn mahAvIrakA puNya smaraNa hamArI jJAnavRddhime sahAyaka ho| Age dezacAritrakA varNana karate haiM athAne dezacAritraM kiJcivatra pravakSyate / hitAya hatazaktInAM pUrNacAritradhAraNe // 3 // deha sasAra niviNNaH samyaktvena vibhUSitaH / kazcid bhavyatamo jIvastIrNa prAya bhvaarnnvH|| 4 // hisAsteyAnatAbrahma dvividhgrnthraashitH| dezato viralobhUtvA dezacAritramaznute // 5 // artha-aba Age pUrNacAritra dhAraNa karaneme zaktihIna manuSyoke hitake lie kucha dezacAritra kahA jaaygaa| jo saMsAra aura zarIrase udAsIna hai, samyagdarzanase suzobhita hai tathA jisane bhava-sAgarako prAyaH pAra kara liyA hai aisA koI zreSTha bhavya jIva, hiMsA, asatya,
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza prakAza 195 coro, kuzIla aura dvividha-cetana-acetana parigraha rAzise ekadeza virakta ho dezacAritrako prApta hotA hai / / 3-5 // Age pA~ca aNuvratokA svarUpa nirdeza karate haiM ahiMsAviprabhedenANavataM paJcadhAmatam / nivRttistrasahisAto'hisANuvratamucyate // 6 // saMkalpAd vihitA hiMsA bhavinAM bhvvrdhnii| etatprabhAvato jIvA jAyante zvanabhUmiSu / / 7 / / ArammAjjAyate hisA yA ca yuddhaapraajyte| udhamAda yA samutpannA tAsAM tyAgo na vartate // 8 // yathAyathocamAyAnti prtimaadividhaantH| tathA tathA parityAga AsAM hi sambhavennaNAm // 9 // sthalAnatavacanAnAM tyAgo yatra vidhiiyte| satyANavratametatsyAtpuMsAM saddharmazAlinAm // 10 // sthUlasteyAkhya pApAda yA virati puNyazobhinAm / acauryANuvrataM jJeya tadetatsaukhyakAraNam // 11 // dharmeNa pariNItAyAH patnyA smbndhmntraa| anyastrIsaGga santyAgo brahmacarya bhavettu tat / / 12 // dhanadhAnyAvivastUnAM cetanAcetanAktAm / yo dezena parityAgaH so'parigrahasaMjJakam // 13 // aNavata parizeyaM jnsojnykaarnnm|| vastuto vardhamAnecchA janAnAM duHkhakAraNam / / 14 / / artha- ahiMsA Adike bhedase aNuvrata pAMca prakArakA mAnA gayA hai| trasahiMsAse nivRtti honA ahiMsANuvrata kahalAtA hai| saMkalpAse kI gaI hiMsA sasArI jIvoke sasArako baDhAnevAlI hai / isake prabhAvase jova narakakI pRthiviyome utpanna hote haiN| Arambhase, yuddhase aura udyoga se jo hiMsAye hotI hai unakA prArambhame tyAga nahIM hotaa| pratimA Adike vidhAnase manuSya jaise-jaise Upara Ate jAte hai vaise-vaise ho unakA tyAga sambhava hotA jAtA hai| sthUla asatya vacanokA jisame tyAga kiyA jAtA hai vaha samocona dharmase suzobhita puruSokA satyANu vrata hai / sthUla coro nAmaka pApase puNyazAlI manuSyoko jo nivRtti hai use acauryANuvrata jAnanA caahie| yaha sukhakA kAraNa hai| dharmapUrvaka vivAho gaI stroke sambandhako chor3akara anya sitrayoke samAgamakA
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 samyakpArina-cintAmaNiH tyAga karanA brahmacaryANu vrata hai / cetana-acetana dhanadhAnyAdi vastuoMkA jo ekadeza tyAga hai use parigraha parimANANavata jAnanA caahie| yaha vrata manuSyoke saujanyakA kAraNa hai| vAstavame baDhato huI icchA ho manuSyoke dukhakA kAraNa hai / / 6-14 // Age tona guNavatokA varNana karate hai aNavatAnAM sAhAyyakaraNaM syAt guNavatam / dizAvatAdibhedena tacceha trividhaM matam // 15 // prAdhyapAcyAdikASThAsu yaataayaatniyntrnnm| yAvajjIvaM bhavetkASThA vratamAgha guNavatam // 16 // kASThAvatasya maryAdA madhye cirakAlakam / yo hi nAma bhavennAma tacca vezavataM smRtam // 17 // mano vAkkAya ceSTA yA sA hi vaNDa. smucyte| artho na vidyate yasya daNDaH so'narthako mtH||18|| syAgazcAnarthadaNDasyAnarthadaNDavataM matam / kRSyAdivApakAryANAmupadezo nirrthkH|| 19 // dIyate yaH sa pApopadezo narthadaNDakaH / tasya tyAgo vidhAtavyaH paapaanvnirodhibhiH||20|| dhanurvANAdi hiMsopakaraNAnA nirarthakam / hisAdAna pradAnaM syAttatyAgastu vataM smRtam // 21 // rAgadveSAdivaddhiH syAd yAsAM zravaNato nnnaam|| tAhi duHzrutayo jJeyAstatyAgastu vrataM matam // 22 // anyeSAM vadhabandhAdi cintanaM raagrosstH| apadhyAna bhavet tyAgastasya ca syAnmahad vratam // 23 // zelArAma samudrAdau yat bhramaNaM nirarthakam / matApramAvacaryA sA tattyAgo vratamucyate // 24 // artha-jo aNuvratokI sahAyatA karatA hai vaha guNavata hai| digvata bAdike bhedase vaha guNavrata tona prakArakA mAnA gayA hai| pUrva-pazcima Adi dizAome jIvana paryantake liye yAtAyAtako niyantrita karanA digvata nAmakA pahalA guNavata hai| digvatako maryAdAke bocameM kucha samayake lie jo niyama liyA jAtA hai vaha dezavata mAnA gayA hai / mana, vacana, kAyako jo ceSTA hai vaha daNDa kahalAtI hai| jisakA koI prayojana nahIM hai vaha anartha kahalAtA hai, anarthadaNDakA tyAga karanA anartha
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ bi gaay' daNDavata hai| kRSi Adi kAryokA jo nirarthaka-niSprayojana upadeza diyA jAtA hai vaha pApopadeza nAmakA anarthadaNDa hai| pApAsavakA nirodha karanevAle manuSyoko usakA tyAga karanA cAhie / dhanuSa, bANa Adi hiMsAke upakaraNokA nirarthaka denA hiMsAvAna nAmakA anartha daNDa hai, usakA tyAga karanA vrata hai| jinake sunanese manuSyoko rAga. dveSakI vRddhi hotI hai vaha du.zruti nAmakA anarthadaNDa hai, isakA tyAga karanA vrata hai| rAgadveSase anya logoke vadha-bandhana AdikA cintana karanA apadhyAna anarthadaNDa hai, usakA tyAga karanA zreSTha vrata hai| parvata, udyAna tathA samudra AdimeM nirarthaka bhramaNa karanA pramAvacaryA hai usakA tyAga karanA vrata kahalAtA hai / / 15-24 // Age cAra zikSAvatokA varNana karate hai munidharmasya zikSAyAH prAptiryasmAtprajAyate / zikSAvataM tu tajneyaM catastraH santi taddhivA // 25 // AdhaM sAmAyika neyaM dvitIyaM proSaSAhvayam / bhogopabhogavastUnAM parimANaM tRtIyakam // 26 // zikSAvata caturtha syAdatithIsaMvibhAgakam / zrAvakA pAlanIyAni yathAkAlaM yathAvidhi // 27 // artha-jisase munidharmako zikSAkI prApti hotI hai use zikSAvata jAnanA caahiye| isake cAra bheda haiM-pahalA sAmAyika, dUsarA proSaghopavAsa, tIsarA bhogopabhoga parimANa aura cauthA atithi sNvibhaag| zrAvakoko yathAsamaya vidhi-pUrvaka inakA pAlana karanA cAhiye / / 25-27 // Age inakA svarUpa kahate haiM prAtamadhyAhnasandhyAsu kRtikarmapurassaram / sAmAyikaM sukartavyaM ghaTikADhayasammitam // 28 // aSTamyAM ca caturdazyAM caturAhAravarjanam / proSadhaH sa hi vizeya ekAsanapurassaraH // 29 // ye bhajyante sakRda bhogA: kamyante te'shnaavpH| bhUyo bhUyo'pi bhujyante ye te'lNkrnnaadyH|| 30 // upabhogAH prakIya'nte vastu tasva vimaark| parimANa savA hyeSAM vidhAtavyaM vivekiniH||31||
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritna-cintAmaNiH supAtrAya savA deyaM vAnamatra caturviSam / supAtraM trividhaM proktamuttamAdi pramevatA // 32 // ratnatrayeNa saMyuktA munayaH shaantmuurtyH| zeyAnyuttamapAtrANi hyAyikA mAtarastathA // 33 // dezavRttayutA jJeyA ailkaadipvaanvitaaH| sUktAni madhyapAtrANi jainatattvavizAradaH / / 34 // vratena rahitAH samyagdRSTayo jinabhAktikAH / prAptA jaghanya pAtratvaM kathitAzcaraNAgame // 35 // ebhyastrividha pAtrebhyo deya dAna caturvidham / / AhArauSadha zAstrAghabhayabhedAccaturvidham // 36 // dAna maharSibhiH proktaM gRhiNAM puNyakAraNam / dAnenaiva zudhyante gahANi gahiNAmiha // 37 / / amte sallekhanA kAryA prtibhividhisyutaa| sallekhanA vidhiH pUrva prokto vistarato mayA // 38 // artha-prAta , madhyAhna aura sAyakAla kRtikarma-kAyotsarga Avarta Adi sahita kamase kama do ghaDotaka sAmAyika karanA cAhiye / aSTamI aura caturdazoko cAro prakArake AhArakA tyAga karanA proSadhopavAsa hai| yaha dhAraNA aura pAraNAke ekAsanase sahita hotA hai| jo eka bAra bhoge jAte hai ve bhojana Adi bhoga hai aura jo bArabAra bhoge jAte haiM ve AbhUSaNa Adi vastu svarUpake jJAtA puruSo dvArA upabhoga kahe jAte haiN| viveko manuSyoko inakA parimANa karanA caahiye| yahI bhogopabhoga parimANavata hai| supAtrake liye sadA cAra prakArakA dAna denA caahiye| uttama, madhyama aura jaghanyake bhedase supAtra tIna prakArakA kahA gayA hai| jo ratnatrayase sahita tathA zAntiko mAno mUrti haiM aisa muni aura AyikA mAtAeM uttama pAtra jAnane yogya haiN| jo dezavatase sahita haiM aise ailaka Adi padase sahita vrato, jainatattvake jJAtA puruSoke dvArA madhyama pAtra kahe gaye haiM aura jo vratasa rahita haiM tathA jinendra devake bhaktasamyagdaSTi hai ve caraNAnuyogame jaghanya pAtra mAne gaye haiN| ina tono prakArake pAtroke liye cAra prakArakA dAna denA caahiye| maharSiyone AhAra, auSadha, zAstrAdi upakaraNa aura abhayake bhedase dAnake cAra bheda kahe haiN| vAstavame gRhasthoke ghara dAname ho zuddha hote haiM / antame vratI manuSyoko vidhi
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza prakAza pUrvaka sallekhanA karanI cAhiye / sallekhanAko vidhi poche vistArapUrvaka kahI gaI hai / / 28-38 // Age sattara aticAroke kathanako pratijJAkara samyagdarzanake aticAra kahate haiM ito'gne sampravakSyAmyatIcArANAM ca saptatim / zrutvA suparihAryAste vatanarmalya kAkSibhiH // 39 // zaGkA kAMkSA ca bhogAnAM vicikitsA tathaiva ca / anyadRSTe prazasA ca sastavazcApi mohina. // 40 // ete paJca parityAjyAH savavRSTe rati caarkaaH| zuddha sadRSTirevasyAt karmakSapaNakAraNam // 41 // artha-aba isake Age sattara aticAra khege| vratoko nirmalatA cAhanevAle puruSoko unhe sunakara dUra karanA caahiye| zaGkA, bhogAkADakSA, vicikitsA, anya dRSTi prazasA aura mohI-anya dRSTikA sastava, ye samyagdarzanake pAMca aticAra choDane yogya hai kyoki zuddhaniraticAra samyagdarzana hI karmakSayakA kAraNa hotA hai // 36-41 // Age pAMca aNuvratoke aticAra kahate hai ahiMsANuvratake aticAra AzritajIvajAtInA tadho bandho vibhedanam / Aropo'dhikabhArasya nirodhazcAnna pAnayoH // 42 // atIcArA ime jJeyA hisANuvratasya hi| aticArAn parityajya vrata kArya sunirmalam // 43 // artha-Azrita jIva jAtiyo-gAya, bhaisa AdikA vadha-lAThI, cAbuka Adise poTanA, kaSTa deneke abhiprAyapUrvaka bandha-rasso Adi. se bAdhanA, saundarya baDhAneko bhAvanAse vibhedana-kAna Adi agoko chedanA, adhika bhAra lAdanA aura anna pAnokA virodha karanA-paryApta bhojana nahI denA, ye pAca ahiMsANu vratake aticAra hai| inakA tyAga kara vratako nirmala banAnA cAhiye / / 42.43 // satyANavatake aticAra ajJAnAhA pramAvAdvA jIvAnAM hitakAMkSiNAm / bAnaM mithyopadezasya rahasyAkhyApanaM tathA // 44 / /
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 samyakcAritna-cintAmaNi kUTalekha kriyA ninyA nyAsasthApahatistathA / sAkAro mantrabhedazca satyANuvatazAlibhi // 45 // aticArA ime tyAjyA styaannuvrtshaalimiH| vrata nirdoSamevasyAdAtmazuddhividhAyakam // 46 // artha-hita cAhanevAle puruSoko ajJAna athavA pramAdase mithyA upadeza denA, strI-puruSoke rahasya-ekAnta bAtako prakaTa karanA, kUTalekha kriyA-jhaThe lekha likhanA, dharoharakA apaharaNa karanevAle vacana kahanA aura sAkAra mantra bheda-ceSTA Adise kisIkA abhiprAya jAnakara prakaTa karanA, ye satyANuvratake aticAra hai| nirdoSa vratake icchaka satyANu vratiyoko inakA tyAga karanA cAhiye, kyoki nirdoSa vrata hI Atmazuddhi karanevAlA hotA hai / / 44-46 // acauryANuvratake aticAra stenaprayoga caurAvAne lobhsyvddhitH| viruddharAjye'tikrAntiAnonmAnIya vastuno / / 47 / / honAdhika vidhAnaM ca sadazasyApi mizraNam / ityete paJca vijeyA aticArA pradUSakA // 48 // acauryANa vratasyeha varjanIyA vivekibhiH / aticArayuta vRtta na syAcchobhAspada kvacit // 49 // artha-stenaprayoga-lobhakI adhikatAse corako coroke liye prerita karanA, tadAhRtAdAna-curAkara lAyo huI vastuko kharIdanA, viruddharAjyAti krama-viruddha rAjyase taskara vyApAra karanA, hInA. dhika mAnonmAna-nApa-taulake vastuoko kama baDha rakhanA aura sadazasanmizra-asalI vastu me nakalo vastu milAnA, ye acoryANuvratake aticAra viveko janoke dvArA choDane yogya hai, kyoki aticAra sahita vrata kahI bhI zobhita nahI hotA // 47-46 // brahmacaryANavatake aticAra kRtiranya vivAhasya dvividhtvrikaagtii| anaGga krIDanaM tIva kAmecchA vratadhAriNaH // 50 // bhaticArA ime yA brahmacaryavratastha hi| etAn sarvAn parityajya vidheya vimalaM vratam // 51 //
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza prakAza 99 artha - anyavivAha karaNa - apano yA apane Azrita santAnako chor3akara dUsarokA vivAha karanA, parigRhote tvarikAgati - dUsare ke dvArA gRhIta kulaTA striyose vyavahAra rakhanA, aparigRhItezvarikA gati - dUsareke dvArA agRhota kulaTA striyose vyavahAra rakhanA, anaGgakrIr3A - kAma sevana ke liye nizcita aGgose atirikta aGgo dvArA krIr3A karanA aura tIvra kAmecchA - kAma sevaname tIvra lAlasA rakhanA, ye brahmacaryANuvrata aticAra haiN| ina sabakA tyAga kara vratako nirmala karanA cAhiye / / 50-51 / / kSetravAstvo rukmabharmaNordhanadhAnyayostathA / dAsadAsyostayAkupya bhANDayozca vyatikramaH // 52 // ete paJca pariproktA aticArA jinAgame / tyAjyA: svahita kAme paJcamANu vratasya hi // 53 // artha - kSetra vAstupramANAtikrama - kheta va makAnokI sImAkA ullaGghana karanA, rukmabhamaMpramANAtikrama - cAdI, svarNakI somAkA ullaghana karanA, dhanadhAnyapramANAtikrama - gAya-bhaiMsa Adi pazudhana aura gehU, dhAna, canA Adi anAjakI somAkA vyaktikrama karanA, dAsIdAsapramANAtikrama - saMpatti rUpase svIkRta dAsodAsake pramANakA ullaghana karanA aura kupyabhANDapramANAtikrama - vastra tathA bartanokI somAkA vyatikrama karanA, ye parigraha parimANa vratake aticAra haiM / Atmahitake icchuka manuSyoko inakA tyAga karanA cAhiye / / 52-53 // Age guNavrata ke aticAra kahate hai farare aticAra pramAdAdvA hyUrdhva sImavyatikramaH / aSobhyatikramazvaMva tiryaksIma vyatikramaH // 54 // lobhAdvA kSetravadvizca hyAdhAnamabhyayAsmRteH / aticArA ime tyAjyAH kASNa vratamamIpsubhiH / / 55 / / ajJAnAdvA artha - pramAda athavA ajJAnase Urdhva somAkA ullaMghana karanA, adha - noce jAnekI sImAkA ullaghana karanA tiryak sImA - samAna dharAtalako sImAkA ullaMghana, lobhavaza kisI dizAkI somA ghaTAkara anya dizAkI sImAme vRddhi kara lenA aura kRta sImAko bhUlakara anya
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 samyakcAritra-cintAmaNiH somAko smRtimeM rakhanA, ye dikhatake aticAra haiN| nirdoSa digvratako icchA rakhane vAle puruSoke dvArA ye chor3ane yogya haiM / / 54-55 // dezavratake aticAra AnayanaM bahiH somno yasya kasyApi vastunaH / preSaNaM preSyavargasya zabdasya preSaNaM bahiH // 56 // pradarzanaM svarUpasya kSepaNaM pudgalasya itya manISibhiH proktA doSA dezavratasya hi // 57 // tyAjyA manasvibhinitya nirdoSavratavAJchibhiH / ca / vrataM sadoSa no bhAti malina hyamvara yathA // 58 // artha - maryAdA ke bAharase jisa kiso vastuko bulAnA, maryAdAke bAhara sevaka samUhako bhejanA, maryAdAke bAhara apanA zabda pahu~cAnAphona Adi karanA, maryAdAke bAhara kArya karane vAloko apanA svarUpa dikhAnA aura maryAdAke bAhara pudgala - kakar3a-patthara phekanA yA patra Adi bhejanA, ye vidvajjanoke dvArA dezavratake aticAra kahe gaye hai / nirdoSavratako icchA rakhane vAle vicArazIla manuSyoko inakA sadA tyAga karanA cAhiye, kyoki sadoSa vrata malina vastra ke samAna suzobhita nahI hotA / / 56-58 // anarthadaNDavratake aticAra kandarpazca kautkucyaM ca maukharyaM cAsamIkSya vaM / adhikasya samArambha svaprayojanamantarA // 59 // bhogopabhogavastUnAM sagraho'narthako mahAn / cittavikSepakAritvAdAkulatAvidhAyaka // 60 // aticArA imetyAjyAstRtIye'narthadaNDake / lakSyaprAptiryato nAsti sadoSa vratadhAraNe // 61 // artha - kandarpa - rAgamizrita bhaNDa vacana bolanA, kautkucya - usake sAtha zarorase kuceSTA karanA, maukharya-usake sAtha nirarthaka adhika bolanA, svakoya prayojanake na hone para bhI vicAra binA adhika Arambha karAnA aura bhogopabhogako vastuokA nirarthaka aisA bar3A saMgraha karanA jo cittavikSepakA kAraNa honese AkulatA utpanna karane vAlA ho / anarthadaNDavrata nAmaka tRtIya guNavratake ye aticAra choDane yAgya hai kyoki sadoSa vrata dhAraNa karane para lakSyako prApti nahI hoto / / 56-61 / /
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza prakAza sAmAyikazimAvatake aticAra cetasazcaJcalatvaM ca bcodussprnnidhaantaa| zarIrasyAnyathAvRttirAvarAbhAva eva ca // 62 // pAThasya vismRtizcaMte saamaayikvytikrmaaH| tyAjyAH suzrAvanityaM nindanIyA maharSibhi / / 63 // artha-cittakI caJcalatA, vacanako duSpraNidhAnatA, zarIrako anyathA-vRtti-idhara-udhara dekhanA, AdarakA abhAva aura pAThako vismRti, ye sAmAyikake aticAra maharSiyoke dvArA nindanIya hai| uttama zrAvakoko inakA tyAga karanA cAhiye // 62-63 // proSadhopavAsa zikSAvatake aticAra avaSTAmAjitasthAne malAdInAM vimocnm| adRSTAmAjitasthAne saMstarastha prasAraNam // 64 / / adaSTAmAjitAdAnamAdarAbhAva eva c| titheya tikramazcApi vismaraNa vidherapi // 65 // zikSAvatasya vijJeyA dvitoyasya vyatikamAH / ete sarve'pi satyAjyA nirmalavratavAJchimiH / / 66 // artha-kSudhAsambandho zithilatAke kAraNa binA dekhe, binA zodhe sthAna para malAdikakA chor3anA, binA dekhe, binA zodhe sthAna para vistara AdikA phailAnA, binA dekhe, binA zodhe upakaraNa AdikA grahaNa karanA, AdarakA abhAva aura upavAsako tithikA ullaghana karanA, ye dvitIya zikSAbatake aticAra haiN| nirmala vratako icchA rakhane vAle puruSoke dvArA ye sabhI choDane yogya haiM / / 64-66 // bhogopabhoga parimANa zikSAbatake aticAra lolyAtsacittasasevA sacittena yutasya c| mizrasya ca sacittena bhogo'miSavasevanam / / 67 // duSpakvasya padArthasya grahaNa caatigRddhitH| zikSAvata tRtIyasya parityAza atikramAH // 68 // induryathA kalaGkana yukto naiva vizobhate / tathA doSazca sayukto vrato naMbAtra zobhate / / 69 // bhayaM-bhogAkAmA ko AturatAse sacita vastukA sevana karanA, savitase sambaddha vastukA sevana karanA, sacitase milo huI vastukA
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 155 samyakcAritra-cintAmaNiH sevana karanA, vikAravarddhaka gariSTha vastukA sevana karanA aura duSpakvaardhapakva yA ardhadagdha padArthako grahaNa karanA, ye bhogopabhoga parimANa nAmaka tRtIya zikSAvatake aticAra hai| inakA parityAga karanA cAhiye kyoki jisa prakAra kalaGkase yukta candramA suzobhita nahI hotA, usI prakAra doSose yukta vratI isa bhUtala para suzobhita nahI hotA // 67-66 // atithi savibhAga vratake aticAra sacittabhAjane battaH pihitazca sacittata / paraiH pradIyamAnazca mAtsaryamitarajanaH // 70 // kAlasyolladdhanaM vAne pramAvavazato nRNAm / turyazikSAvatasyaite doSAstyAjyAH sadA budhaiH / / 71 // artha-sacitta- harita patte Adi bartana para rakkhA huA AhAra denA, sacitta-harita patra Adise DhakA huA AhAra denA, paravyapadeza-dUsarese AhAra dilAnA, mAtsarya-anya dAtArose IrSyA karanA aura kAlollaghana-pramAdavaza dAnake yogya samayakA ullaghana karanA, ye pAca atithisaMvibhAga nAmaka caturtha zikSAvatake aticAra jJAnI janoke dvArA sadA chor3ane yogya hai / / 70-71 // sallekhanAke aticAra jIvitAzasanaM jAtu maraNAzasanaM kvacit / mitraH sahAnurAgazcAnubandho bhuktazarmaNaH // 72 // nidAna ceti vijeyA. sanyAsasya vytikrmaaH| ete sarve parityAjyA. svrgmokssaabhilaassibhiH|| 73 // artha-kabhI jIvita honekI AkAkSA karanA, kahI kaSTa adhika hone para jatdI maraneko icchA karanA, mitroke sAtha anurAga rakhanA, pUrvabhukta sukhakA smaraNa karanA aura nidAna-AgAmo bhogoko icchA rakhanA, ye sanyAsa-sallekhanAke aticAra jAnane yogya hai| svargamokSake icchuka puruSoko ina saba aticArokA parityAga karanA cAhiye // 72-73 // vrata aura zolakA vibhAga aNuvratAni kathyante tazabdena suurimiH| zeSANi sapta kaNyante zolarAmdena sUribhiH / / 4 /
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ hArdarza prakAza kRSIvalA yathA loke parita kSetrasacayam / kRtvA vRti surakSanti burlabha sasyasampadam / / 75 / / tathA zIlAni sadhRtya pratino mAnavA bhuvi / atyanta durlabhAM loke rakSanti vratasampadam // 76 // artha - aNuvrata AcAryoM dvArA vrata zabdase kahe jAte haiM aura zeSa sAta- tIna guNavrata, cAra zikSAvrata, zIla zabdase kahe jAte haiN| jisa prakAra lokame kisAna khetoke cAro ora bAr3a lagAkara durlabha dhAnya sapattikI rakSA karate haiM usI prakAra pRthivo para vratI manuSya zIloko dhAraNa kara lokame atyanta durlabha vratarUpa sampattikI rakSA karate haiM // 74-76 // aba Age zrAvakoko jinapUjA AdikA nirdeza dete hai 155 bhaktyA jinendradevasya dravyaiH sArataraMriha / arcA nitya vidheyAsti sarvasaMkaTahAriNo // 77 // mandirANi yathAzakti jinadevasya bhaktitaH / nirmApayitumarhANi merutulyAni sarvadA // 78 // teSu jinendradevasya pratimAzcApi sundarAH / sthApanIyA pratiSThAbhiH kRtvA bhavya mahotsavam // 79 // artha - zrAvakoko pratidina atyanta zreSTha aSTa dravyoke dvArA bhaktipUrva jinendradevako pUjA karanA cAhiye kyoki jinapUjA saba sakaToko harane vAlI hai | zrAvakoko sadA bhaktipUrvaka sumeruke samAna - uttuGga jinamandira bhI yathAzakti banavAneke yogya hai, tathA uname pratiSThAo dvArA mahotsava kara jinendra bhagavAnkI sundara - manojJa pratimAe~ sthApita karanA cAhiye / / 77-786 // Age jinavANIke prasArakA nirdeza dete hai jinavANI prasArAya prayatno vratibhirjanaiH / kAryaH sadA svadravyeNa saMcitena subhaktitaH // 80 // vidyAlayAca saMsthApyAzchAtravazvena saMyutAH / zikSakAers saMyojyA yogyavRttyAbhitoSitAH // 81 // vidvAMso dAnamAnAhaH sacchAstreSu kRtazramAH / sAmprataM jinazAstrANAmAdhArAH santi te yataH // 82 // nirprasthamudrayopetA viraktA bhavabhogataH / zazvadAtma hitoyuktAH parakalyANakAGkSiNaH / / 83 //
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 samyakcAritra-cintAmaNiH munayo'pi sadAvandyA jainadharmaprabhAvakA / teSAM prabhAvanA kAryA janatAnandadAyinI // 84 // donahInajanA loke kAruNyAvahamUrtayaH / annavastrAdidAnena rakSaNIyAH sadA nareH // 85 // ArogyalAbha saMsthAna nicayA dhanadAnataH / poSaNIyAH sadA svIya zarIra sahayogataH // 86 // lokakalyANa kArINi kAryANi vividhAnyapi / yathAzakti vidheyAni karuNApUrNa mAnaseH // 87 // artha - vrato manuSyo ko apane sacita dravyake dvArA sadA bhaktipUrvaka jinavANI ke prasArake liye kArya karanA caahiye| chAtra samUha se sahita vidyAlaya bhI sthApita karanA cAhiye aura uname yogyavRtti se sato - Sita adhyApako ko sayojita karanA cAhiye / samIcIna zAstrome parizrama karane vAle vidvAn bhI dAna tathA sammAnake yogya hai kyoki ve isa samaya jinazAstroke AdhArabhUta haiN| nirgrantha mudrAse sahita, sasAra sambandhI bhogose virakta, nirantara Atmahitame tatpara, parakalyANake icchuka tathA jainadharmakI prabhAvanA karane vAle muni bhI sadA vandanoya hai / janasamUhako Ananda dene vAlI unako prabhAvanA karanA cAhiye / jinake zarorako dekhakara karuNA utpanna hoto hai aise dIna-hIna manuSya bho lokame sadA anna-vastrAdi dekara rakSA karaneke yogya hai | Arogya lAbha ke sasthAna jo auSadhAlaya Adi haiM ve bhI dhana-dAnase tathA apane zArIrika sahayogase sadA poSaNoya hai - puSTa karane ke yogya hai / jinakA hRdaya karuNAse pUrNa hai aise manuSyoko yathAzakti lokakalyANakArI anya kArya bhI karaneke yAgya hai | 80 87 // Age pratimAokA varNana karate hai apratyAkhyAnAvaraNa mohasya kSayopazamAt / pratyAkhyAnAvRteH kizvodayasya tAratamyata / 88 / / zrAvako'yaM yathAzakti pratimAsu pravartate / pratimAH santi tA etA ekAdaza mitA bhuvi // 89 // darzaniko vratI cApi sAmAyikasamudyataH / proSadhavratadhArI ca sacitatyAga tatparaH / / 90 // rAtri muktiparityAgI brahmacaryavizobhita / kRtArambhaparityAgaH saGgatyAgena zumbhitaH // 91 //
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ana kAna vigatAnumatiH kiva santuSTaH svAtmasampadi / uddiSTAnna parityAgI tatrasthA zrAvakA matAH // 92 // kramazovardhamAnena saMyamena suzobhitA / eSAM krameNa vakSyAmi lakSaNAni yathAgamam // 93 // artha - apratyAkhyAnAvaraNa nAmaka cAritramohake kSayopazama aura pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyake udayako taratamatA - hInAdhikatAse yaha zrAvaka apanI zaktike anusAra pratimAome pravRtta hotA hai - unheM dhAraNa karatA hai / ve pratimAyeM yahA gyAraha hai- 1 darzanika, 2 vrato, 3 sAmayikI, 4 proSadhatratadhArI, 5 sacitta tyAgI, 6 rAtribhukti tyAgI, 7. brahmacarya se suzobhita, 8 Arambha tyAgo, 6. parigrahatyAgase suzobhita, 10 apanI Atma-saMpadAme saMtuSTa rahane vAlA anumati tyAgI aura 11 ucchiSTAnna parityAgo, ye gyAraha pratimAe haiN| iname sthita rahane vAle vratI zrAvaka kahalAte hai / ye zrAvaka krama se baDhate hue cAritra se suzobhita rahate haiM / aba yahA krama se Agama ke anusAra inake lakSaNa kahUMgA // 88-63 // darzanika zrAvaka ( prathama pratimAdhArI ) kA lakSaNa samyagdarzanasa pannaH aSTamUla guNairyukto devazAstragurUNAM yo zraddhayA parayA yukta samyagdRSTiH sa ucyate // 95 // dyUtaM mAMsaM ca madyaM ca vezyAkheTako tathA / cauyaM parapurandhrINAM sevanaM vyasanaM matam / / 96 / / eSAM yasya parityAgo darzanikaH sa ucyate / madyaM mAMsaM ca kSaudraM ca yo nAznAti kadAcana // 97 // modumbarAdikaM bhakte na bhuGkte nizi jAvapi / kurute jIva kAruNyaM karoti jinadarzanam // 98 // nAvate'gAlita nIraM sa syAnmUla guNAzrayI / parameSThipavAmbhojaM zaraNaM gatavAn sudhIH // 99 // eva darzaniko nUnaM virakto bhavabhogataH / prathamaH zrAvakaH prokto jainAgama vizAradaH // 100 // sapta vyasanadUragaH / darzanika: samucyate // 94 // mokSamArgopayoginAm / 1. madya pala madhu nizAsana paJcaphalI virati paJcamAptanuti / jIvadayA jalaMgAlana miti ca kvacidaSTa mUlaguNA // sAgAra dharmAmRta
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 samyakcAritra-cintAmApaH artha-jo samyagdarzana se sahita ho, sAta vyasanoM se dUra ho, ATha mUlaguNo se yukta ho vaha darzanika zrAvaka kahalAtA hai| jo mokSa mArga me upayogI deva zAstra guru kI utkRSTa zraddhA se yukta ho, vaha samyagdRSTi kahA jAtA hai| juA, mAsa, madirA, vezyA, zikAra, corI aura parastrI sevana ye sAta vyasana mAne gaye haiN| inakA parityAgo darzanika hotA hai| jo kabhI bhI madya, mAsa, madhu ko nahI khAtA hai, na udumbara Adi pAca phaloMko khAtA hai, na kabhI rAtri me bhojana karatA hai, jova dayA pAlatA hai, jinadarzana karatA hai aura binA chanA pAno nahI letA, vaha aSTamUla guNo kA dhAraka hotA hai| sAtha hI jo sasArake bhogose virakta ho paJcaparameSThIke caraNa kamaloko zaraNa ko prApta huA hai vaha jainAgamake jJAtA puruSoke dvArA darzanika nAmaka prathama zrAvaka kahA gayA hai // 64-100 // pratika bhAvaka (dUsarI pratimA) kA lakSaNa dvAdazavata sampAno jainAcAraparAyaNaH / vatikaH kathyate loke dvitIyaH zrAvakastathA / / 101 // artha-jo pAca aNavrata, tIna guNavrata aura cAra zikSAvata, ina bAraha vratose sahita tathA jaina kulocita AcArame tatpara hai vaha jagat me vatika-dvitIya pratimAdhAro zrAvaka kahalAtA hai // 101 // ____sAmAyiko ( tRtIya pratimA ) kA lakSaNa sAmAyikaM trisandhyAsupratyahaM vidadhAti yH| sAmAyikI sa samproktastattvacintana tatparaH // 102 // artha-jo pratidina tIno saMdhyAome sAmAyika karatA hai tathA tattva vicAra karaneme tatpara rahatA hai vaha sAmAyikI-tRtIya pratimAdhArI zrAvaka kahA gayA hai // 102 // proSaSika ( caturya pratimA ) kA lakSaNa aSTamyAM ca caturdazyAM proSadhaM niyamena yH| karoti ruci sampanna sa hi proSadhiko mata // 103 // artha-jo rucipUrvaka aSTamI aura caturdazoko niyamase proSadha karatA hai vaha proSadhika caturthaM pratimAdhArI zrAvaka kahalAtA hai / / 103 / /
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvArA prakAza ike sacitatyAgI ( paJcam pratimA ) kA lakSaNa saci vastu no bhuGkte yo'mbhaH patraphalAvikam / sa sacitaparityAgI kathyate dayayA yutaH // 104 // artha -- jo dayAse yukta hotA huA pAnI, patra tathA phalAdika sacitta vastuko nahI khAtA hai vaha sacitta tyAgI pancama zrAvaka kahalAtA hai // 104 // rAtribhukti tyAgI ( vaSTha pratimA ) kA svarUpa rAtrimadhye na yo bhuGkte bhojanaM ca catuvidham / rAtribhukti parityAgI SaSTho'mI zrAvaka. smRtaH // 105 // artha -- jo rAtrime cAra prakAra kA bhojana nahI karatA hai vaha rAtrimukti tyAgI SaSTha zrAvaka kahalAtA hai / / 105 / / brahmacArI ( saptama pratimA ) kA lakSaNa dAramAtraparityAgI brahmacArI samucyate / viraktibhAvamApanno vibhItazca bhavArNavAt / / 106 / / artha -- jo strI mAtrakA parityAgI hai, vairAgyabhAvako prApta hai tathA saMsAra sAgara bhayabhIta hai vaha brahmacArI saptama pratimAkA dhArI zrAvaka kahalAtA hai // 106 // ArambhatyAgI ( aSTama pratimA ) kA lakSaNa santuSTo'nyagataspRhaH / purAsaMcita vitteSu vyApArasya parityAgI tyaktArambhaH samucyate // 107 // artha -- jo pahale saMcita kiye hue dhaname saMtuSTa hai, anya dhaname jisakI icchA samApta ho gaI hai aura jisane vyApArakA parityAga kara diyA hai vaha ArambhatyAgo aSTama pratimAdhAro zrAvaka kahalAtA hai // 107 // aparigraha ( navama pratimA ) kA lakSaNa muktvA hyAvazyakaM vastraM bhAjanaM ca kaTAdikam / yo nAnyaddhanamAvatte so'parigraha ucyate // 108 // artha- jo Avazyaka vastra, bartana aura caTAI Adiko choDakara anya parigrahako grahaNa nahIM karatA hai vaha aparigraha navama pratimAdhArI zrAvaka kahalAtA hai || 108 //
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 samyakcAritra-cintAmaNiH anumativirata ( dazama pratimA ) kA lakSaNa vyApAragRha nirmANa prabhRto nAnumodanam / kurate yaH sa vizeyo'numateviratogRhI // 109 / / artha--jo vyApAra tathA gRha nirmANa Adime anumodanA nahIM karatA hai use anumativirata zrAvaka jAnanA cAhiye // 106 / / ___ uddiSTarayAga ( gyArahavIM pratimA ) kA svarUpa uddiSTaM cAnnapAnAdi yo na gRhNAti jAtucit / jJeya uddiSTa santyAgI sa ekAdaza uttama. // 110 // uhiSTatyAga bhedasya dvo mevI ca niruupito| ailaka kSullakazceti prasiddhau caraNAgame // 111 // kaupInamAtrakaM dhatte linggaavrnnmelkH| kSallakasta samAdatte'tirikta khaNDavastrakma // 112 // ailaka pANibhojyasti kSallaka pAtrabhojika / upavizyava bhajAte kSallako hyelakastathA // 113 // ailaka kurute luJcaM kezAnAM ca yathAvidhi / kSallako'panayeta kezAna kartaryApi kareNa vaa||114|| keki piccha ca galIto jIvAnAM rakSaNAya to| zaucabAdhAnivRtyarthamAdadAte kamaNDalum // 115 / / AryA dhatte sitAM zATI SoDazahastasaMmitAm / kSallikA ca samAdatte dhavala tUttaracchadam // 116 // ailakavat parijJeya AsAM cryaadisNvidhiH| AryikAstUpacAreNa mahAvratayutA matAH // 117 // kSullikAH zrAvikA eva vartante nAtra saMzaya / / yaH kRtaM saphala janma nirdoSAcAra dhAraNAt / / 118 // dhanyAste dhanyabhAgAste shusskpraaybhvaarnnvaaH| munInAM mahatA vRttaM rakSituM zaknuvanti no // 119 // teSAM kRte prayAso'yaM zrAvakAcAra varNane / jainadharmo yataH sarvajIvAnAM hita kArakaH // 120 // artha--jo apane uddezyase banAye gaye anna pAnoko kabhI grahaNa nahI karatA vaha udiSTa tyAgI ekAdaza pratimAdhAro uttama zrAvaka mAnA gayA hai| uddiSTa tyAga pratimAke do bheda kahe gaye haiM--elaka aura kSullaka / ye dono bheda caraNAnuyoga me prasiddha hai| ailaka kaupIna
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdama prakAza 111 nAmaka liGgakA AvaraNa ( laMgoTo) dhAraNa karate haiM aura kSullaka kaupInake sivAya eka khaNDa vastra bho grahaNa karate haiN| ailaka hAthame ho bhojana karate haiM parantu kSullaka pAtrabhojI hote haiM / ailaka aura kSullakadono hI baiThakara AhAra karate haiM / ailaka, vidhi anusAra kezoMkA loca karate haiM aura kSullaka loca, kaico athavA ustarAke dvArA kezoko dUra karate haiN| donoM ho jIva-rakSAke liye mayUrapiccha grahaNa karate haiM aura zaucabAdhA kI nivRttike liye kamaNDala dhAraNa karate haiM / AryikA solaha hAthakI sapheda sADI grahaNa karatI hai aura kSullikA sADoke Upara eka sapheda caddara bhI rakhatI hai| ina sabako caryAvidhi ailakake samAna jAnanA cAhiye / AyikAe upacArase mahAvatase yukta kaho gaI haiM parantu kSullikA zrAvikA hI hai isame saMzaya nahI karanA hai| granthakartA kahate haiM ki jinhone nirdoSa cAritra dhAraNa karanese apanA janma saphala kiyA hai ve dhanya haiM tathA dhanyabhAga haiM, unakA saMsArasAgara prAya sUkha gayA hai| baDe-baDe muniyokA cAritra dhAraNa karaneko jinakI zakti nahI hai unake liye zrAvakAcArakA varNana karaneke liye merA yaha prayAsa hai kyoki jainadharma saba jIvokA hita karane vAlA hai // 110-120 / / Age isa prakaraNakA samAropa karate haiM-- vRttaM munInAM gRhiNAM nAM ca yathecchamAcarya mahotsavena / duHkhAnivRtyottamasaulparAzau magnA bhaveyuH satata pumaasH|| 121 / / AcAra eva prathamo'sti dharma iti zruti ye hRdaye parante / te zvaghaduHkhAva vinivartamAnA:svargApavargIya sukhaM labhante // 122 // artha-granthakArakI bhAvanA hai ki muniyo tathA gRhasya mAnavoke cAritrako harSapUrvaka icchAnusAra dhAraNakara puruSa duHkhase nivRtta hote hue uttama-sukha samUhame sadA nimagna rahe / 'AcAraH prathamo dharmaH' AcAra pahalA dharma hai isa zrutiko jo hRdayame dhAraNa karate haiM ve naraka ke duHkhase dUra rahate hue svarga aura mokSake sukhako prApta hote haiM / / 121-122 / / isa prakAra samyaka-cAritra-cintAmaNime zrAvakAcArakA varNana karane vAlA dvAdaza prakAza pUrNa huaa|
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 samyakacAritra-cintAmaNiH trayodaza prakAza sayamAsaMpamalandhi-adhikAra maMgalAcaraNam saMsArAbdhinimagna jantunivahAnuvartu kAmajina niviSTAM sudRDhA suratnanibhUtA ratnatrayoM pAvanIm / naukA ye zavalambya nirvatipurI gacchanti saMmovata stAnetAn sugurUna gurun guNagaNenityaM namasyAmyaham // 1 // artha-saMsAra-sAgara me nimagna jIvasamUhokA uddhAra karane ke icchuka jinendra bhagavantoke dvArA nirdiSTa, sudRDha, suralose paripUrNa aura pavitra ratnatrayo rUpI naukAkA avalambana lekara jo pramodase nirvANapurokI ora jA rahe haiM tathA guNoke samUhase zreSTha haiM una, ina sadguruoko maiM nitya hI namaskAra karatA ha // 1 // Age dezacAritra prApta karaneke liye antaraGga kAraNabhUta karmokI kyA kaiso dazA hotI hai, isakA saMkSepase varNana karate haiM dezacAritra saMprAptyaM karmaNAM kIdRzI sthitiH / bhavatoti vicAro'yaM saMkSepAviha bIyate // 2 // saMyamAsaMyamo loke cAritra dezato matam / ahiMsAnivRttatvAtsaMyamo vyavahriyate // 3 // sasthAsthAvara hisAyA' kthito'sNymstthaa| vivakSAbhedataH sAdhaM saMyamAsaMyamo mtH||4|| sadRSTerevacAritra bezataH sarvato'pi vaa| saMghartumarhatA loke mithyAdRSTeranahatA // 5 // artha-dezacAritrakI prAptike liye koMkI kaisI sthiti hoto hai, yaha vicAra saMkSepase yahA diyA jAtA hai| sayamA saMyamako lokame dezacAritra mAnA gayA hai| trasa hiMsA se nivRtta honeke kAraNa saMyamakA vyavahAra hotA hai aura sthAvara hiMsAke vidyamAna rahanese asaMyama kahA gayA hai| vivakSAbhedase saMyamAsaMyama eka sAtha mAnA gayA hai| dezacAritra aura sakalacAritrako dhAraNa karaneko yogyatA samyagdRSTike
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ vayodaza prakAra hotI hai, mithyAdRSTi meM usakI anahaMtA-ayogyatA yA apAtratA hai / / 2-5 // Age upazAmanAkA lakSaNa tathA usake bheda batAte haiM upayoM lagviAhatuM pratibandhakakarmaNAm / niyogena bhavatyeva bidhiratropazAmanA // 6 // prakRtyAvidhimedena caturSA sA ca smptaa| AdimASTakaSAyANAmuNyAbhAva eva hi // 7 // saMyamAsaMyamaprApto prakRtyupazamo mtH| yapi vartate cAtra pratyAkhyAnAvRtestathA // 8 // sajjavalanAsya mohasya prakRtInAM ca sntneH| navAnA nokaSAyANAmukyo'pi yaSAvidhi // 9 // tathApyatra na kartRtvaM dezacAritradhAtane / kiJciti vartate teSAM dezaghAtitvahetutaH // 10 // pratyAkhyAnAvaterasti yadyapi srvghaatitaa| tayApi dezavattasya dhAtane dezavAtitA // 11 // tatsatyapyudaye tasya na vAdhA satra vrtte| sajvalanAkaSAyAstu santyeva dezaghAtinaH // 12 // artha-cAritralabdhi aura dezacAritra-donoM labdhiyoMko prApta karaneke liye niyamase pratibandhaka karmoko upazAmanA vidhi hotI hai / prakRti Adike bhedase vaha upazAmanA cAra prakArako mAnI gaI hai| arthAt prakRti-upazAmanA, sthiti-upazAmanA, anubhAga-upazAmanA aura pradeza-upazAmanAke bhedase upazAmanAke cAra bheda haiM / __ saMyamA-saMyamako prAptimeM Adike ATha kaSAya-anantAnubandhI catuSka aura apratyAkhyAnAvaraNacatuSkakA udaya nahI rahanA prakRtyupazAmanA mAnI gaI hai / yadyapi yahA pratyAkhyAnAvaraNa catuSka, saMjvalana catuSka aura nokaSAyokA yathAvidhi udaya rahatA hai tathApi dezacAritrake ghAtaneme unakA kucha bhI kartRtva nahIM hai| kyoki ve dezacAritrake ghAtane meM dezavAti rahate haiN| yadyapi pratyAkhyAnAvaraNa sarvapAti prakRti hai tathApi deza-sayamake ghAtaneme use dezavAti mAnA jAtA hai| isaliye usakA udaya rahate hue bho deza-saMyamame bAdhA nahI aato| saMjvalana kaSAya catuSka aura nokaSAya navaka to dezaghAti haiM ho||6-12||
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 samyakcAritra-cintAmaNiH bhAge sthiti-upazAmanA, anubhAga-upazAmanA aura pradeza-upazAmanAkA kathana karate haiM bAdhaka prakRtInAM yo novyastatra vartate / sthityupazamanAsakA dvitIyAtvatra kathyate // 13 // sarvakarmaprakRtInAmantaHkoTI koTI sthitiH / etasyA adhikastasyA nokyastatra vartate // 14 // prAptokyakaSAyANAM sarvaghAti prdeshkaaH| AyAnti yuvayaM naiva sAnubhAgopazAmanA // 15 // pUrvoktAnAM kaSAyANAM ya pradezodayo nhi| sa eva ca pravezAnAM kathyate copazAmanA // 16 // artha-bAdhaka prakRtiyokA jo vahAM udaya nahI rahatA hai vaha eka sthityupazAmanA hai aura dvitIya sthityupazAmanA yaha kahalAtI hai ki sarva karma prakRtiyo ko sthiti antaHkoTI koTI hI raha jAto hai isase adhika sthitikA vahA udaya nahIM rhtaa| udayAgata kaSAyoke sarva ghAti pradeza udayame nahI Ate, yahI anubhAgopazAmanA hai| pUrvokta kaSAyokA jo pradezodaya nahI hai vahI pradezopazAmanA kahI jAtI hai|| 13-16 / / aupazamikasamyaktvasahitA vedakena vaa| kSAyikeNayutA vApi manunAH zAntacetasaH // 17 // sAyiketara samyaktva yugamuktA mRgaastthaa| lamante dezacAritraM kaSAyasyAtimAndhata. // 18 // bhavyA nikaTa saMsArA viraktA bhavabhogataH / ki kina sAdhyate loke kssaayokhaanitH|| 19 // miyAdagapi loke'smin samyaktvaM dezasaMyamam / yugapallabhate kvApi kAlalabdhi pramAvataH // 20 // devAyurvajayitvA cetareSAmAyuSAM punaH / sattA tu vidyate yeSAM tirazcA vA nA tathA // 21 // tasmin bhave na te jIvA labhante dezavattakam / yainaMbaddha parasyAyubalaM cetsurasaMsakam // 22 // yogyAsta eva samsyatra prahItu deza saMyamam / vyavastheyaM badhodhyA saMyamamahaNe'pi // 23 //
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ atter prakAza 144 artha -- aupazamika, vedaka athavA kSAyika samyaktvase sahita, zAntacittake dhAraka manuSya aura kSAyika samyaktva ko chor3akara zeSa do samyagdarzanoM sahita tiryaJca bhI kaSAyoMkI mandatAse dezacAritrako prApta hote haiM / ye manuSya aura tiryaJca bhavya, nikaTa saMsArI aura bhavabhogose virakta rahate haiN| ThIka hI hai lokameM kaSAyo kI mandatA se kyA-kyA siddha nahI hotA hai / isa lokame mithyAdRSTi bhI kahIM kAlaofous prabhAvase eka sAtha samyaktva aura dezasayama ko eka sAtha prApta kara lete haiN| jina manuSya aura tiryaJcoMke devAyu ko chor3akara paramava sambandhI anya Ayu ko sattA hai ve dezacAritra ko prApta nahIM hote / dezacAritra unhe prApta hotA hai jinhone parabhava sambandhI Ayu kA bandhana kiyA ho aura kiyA ho to devAyukA ho kiyA ho, ve hI isa jagat meM dezasaMyama grahaNa karane ke yogya hote haiM / yaha vyavasthA saMyama -sakalacAritra grahaNa karaneke viSaya me bhI jJAnI janoke dvArA jJAtavya hai / / 17-23 / / Age deza- cAritrako dhAraNa karate samaya prathamopazama samyagdRSTi jIva kitane karaNa karatA hai? yaha kahate haiM AdyopazamasamyakAva sahito mAnavo mRgaH / labhate yadi cAritraM saMyamAsaMyamAbhidham // 24 // pariNAmavizadhyAdadhaH kurute karaNatrayam / adha pravRttaprabhRti mAvazuddhisamanvitam // 25 // artha - prathamopazama samyagdRSTi manuSya athavA tiryaJca yadi saMyamAsayama nAmaka dezacAritra ko grahaNa karatA hai to vaha bhAvoko vizuddhiyukta hotA huA bhAvazuddhi sahita adha pravRtta Adi tono karaNa karatA hai / / 24-25 / / se Age vedaka samyagdRSTi athavA vedaka kAlake bhItara rahane vAlA mithyA* dRSTi jIva, dezasayama prApta karaneke liye kitane karaNa karatA hai yaha kahate haiM- vevakena yutaH kazcid yadvA midhyAdRgeva vA / antarvedaka kAlasyaH samaM vedaka sadRzA // 26 // prApnoti dezacAritraM yugapat anivRti bihAvAsoM kurute kSINasaMsRtiH / karaNadvayam // 27 //
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakArikha-cintAmA artha-vedaka samyagdarzanase sahita athavA vedaka kAlake bhItara sthita koI alpasaMsArI mithyAdRSTi jIva vedaka samyagdarzana aura dezacAritrako eka sAtha prApta karatA hai to vaha anivRttikaraNa ko choDakara zeSa do karaNa karatA hai / / 26-27 // Age kisa karaName kyA kArya hotA hai, yaha kahate haiM adha.pravRttataH pUrva jAyamAna vishuddhitH| AyurvarjamazeSANAM karmaNAM sthitibandhanam // 28 // kurute'ntaH koTokoTI pramitaM puNyakarmaNAm / anubhAgaM catuHsthAnamazubhAnAM tu karmaNAm // 29 // visthAnIya vidhAyAso bhavet deshvtonmukhH| adha pravRttakaraNe vizuddhireva vardhate // 30 // sthitikANDakaghAto'nubhAgakANDaka sksstiH| bhavitu nAhatastatra yogyazuddharamAvataH / / 31 // na syAdatra guNazreNo na cAtra guNa sakramaH / apUrvakaraNe prApte bhavantyetAni sarvata. // 32 // kurvannetAni sarvANi labhate dezato vrtm| dezavato savA kuryAnnirjarA guNazreNitaH // 33 // artha-adhaHpravRttase pUrva hone vAlI vizaddhise yaha jIva Ayukarma ko choDakara zeSa karmoM kA sthitibandha anta.koDA-koDI sAgara pramANa karatA hai, puNya prakRtiyoke anubhAga ko catuHsthAnIya gUDa, khADa, zarkarA amRta rUpa aura pApa prakRtiyoke anubhAga ko dvisthAnIya-nimba aura kAjIra rUpa karake dezavata dhAraNa karaneke sanmukha hotA hai| pazcAt adha pravRtta karaNa ko prApta hotA hai| usame isakI vizuddhi ho bar3hatI hai| yogya vizuddhikA abhAva honese sthiti-kANDaka-ghAta aura anubhAgakANDaka-ghAta nahI hote / ataH pravRttakaraName na guNa zreNI nirjarA hotI hai aura na gunnsNkrmnn| pazcAt apUrvakaraNake prApta honepara ye saba kArya saba prakArase hone lagate haiN| ina sava kAryoMko karatA huA manuSya athavA tiryaJca dezavratako prApta hotA hai| dezavato guNa zreNI nirjarA ko satat karatA hai / / 28-33 // Age sayatAsayata jova kisa guNasthAnavartI hai, yaha kahate haiM saMyatAsaMyatA jIvA paJcamasthAnatinaH / samyaktvavaibhavopetAH kazyante jinasUrimi // 34 //
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayokna prakAra kAcid bhAvarzaSilyAvannIcarapi pati te| punarbhAvavizuvitvAtavA yAnti shiighrtH|| 35 // dezavatayutA. kecinmanumA bhaavshuditH| mahAvratAni saMgRhya saptamaM yAnti bAmakam // 36 // bhAvataH saMyamo yatra vartate dravyasaMyamaH / niyamena bhavatyeva mAvo dravye tu mAnyataH // 37 // arSa-jainAcAryoM dvArA samyagdarzana rUpa vaibhavase sahita saMyatA-sayata dezacAritrake dhAraka paJcama guNasthAnavartI kahe jAte haiN| ve kadAcita bhAvoko zithilatAse yadi nIce guNasthAnome bhI Ate haiM to bhAvokI vizuddhatAse zIghra hI paJcama guNasthAname ho A jAte haiN| dezavratase sahita kitane ho manuSya mahAvata grahaNakara saptama guNasthAnako prApta hote haiN| jahA bhAvasaMyama hotA hai vahAM dravyasaMyama niyamase hotA hai parantu dravyasaMyamake rahate hue bhAvasayama bhAjya hai-hotA bhI hai aura nahI bhI hotA // 34-37 // bhAvArtha-pratipakSI kaSAyakA kSayopazama honese AtmAme jo vizuddhatA hoto hai vaha bhAva-sayama kahalAtA hai tathA zarIrake dvArA padAnurUpa kriyAokA honA dravyasaMyama hai| jisake pratipakSI kaSAyokA abhAva honese bhAvome vizuddhatA utpanna huI hai usakA bAhya veSa tathA AcaraNa niyamase bhAvAnurUpa hotA hai parantu pratipakSI kaSAyake manda yA mandatara udayame jo dravyasayama banA hai usake bhAvasayama hotA bhI hai aura nahI bhI hotaa| bhAvasayama yA bhAvasaMyamAsaMyamako parIkSA pratyakSa jJAnI ho kara sakate haiM, sAdhAraNa loga nhii| ve to caraNAnuyoga ke anusAra nirdoSa AcaraNako dekhakara use saMyata yA sayatAsayata mAnate haiN| isIliye AhAra-dAna tathA bhaktivandanA Adime caraNAnuyogakA Alambana grAhya batalAyA gayA hai, karaNAnuyoga kA nhii| aba dezacAritrakA dhAraka manuSya yA tiryaJca kahA utpanna hotA hai, yaha kahate haiM dezavataprabhAveNa manujAH SoDazAvadhim / svarga yAnti tatazcyusyA bhavanti puruSottamA // 38 // tiryaco'pi samAyAnti trivi SoDazAvadhim / tataraNyutvA mahI yAnti gRhItvA mAnuSaM bhavam / / 39 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 samyakcAritra-cintAmaNiH ___ artha-dezavatake prabhAvase manuSya solahave svarga taka utpanna hote haiM aura vahAse cyuta hokara uttama puruSa hote haiN| vratI tiryaJca bho solahave svarga taka jAte haiM aura vahA~se cyuta ho manuSya bhava lekara pRthivo para Ate haiM / / 38-36 // Age dezavratI tiryaJco aura manuSyokA nivAsa batalAte haiM dezavatena sayuktAstiryaJco maanvaastthaa| sArdhadvayeSu dvIpeSu nivasanti yathAsthiti // 40 // kecit tiryagbhavA jIvA dezavata vibhUSitA / svayaMbharamaNe dvIpe nivasanti pramodataH // 41 // ete pUrvabhavAyAta susaMskAra prbhaavtH| upadezAdate santi dezavataM vibhUSitAH // 42 // niyamena svarga yAnti bhoravo jovghaattH| viraktA bhavabhogebhya prakRtyA zAntacetasa // 43 // artha-dezavratase sahita tiryaJca tathA manuSya apanI-apanI sthiti. ke anusAra aDhAI dvIpome nivAsa karate hai| dezavratase vibhUSita koI tiryaJca svayaMbhUramaNa dvopame harSapUrvaka nivAsa karate haiN| ye tiryaJca, pUrvabhavase Aye hue susaskAroke prabhAvase upadezake binA ho dezavratase vibhUSita hote hai, jovaghAtase Darate rahate haiM, sAsArika bhogose virakta rahate hai aura prakRtise zAntacitta hote hai eva niyamase svarga jAte hai // 40-43 // bhAvArtha-mAnuSottara parvatase Age aura svayaMbhUramaNa dvopake madhyame sthita svayaprabha parvatase isa ora asakhyAta dvIpa samudrome jaghanya bhogabhamiko racanA hai, vahA~ paJcendriya tiryaJca aura devokA nivAsa hai, parantu svayaprabha parvatase lekara ardhasvayabharamaNa dvIpa, svayabharamaNa samudra auya usake bAda konome karmabhUmiko racanA hai| yahA~ke koI-koI tiryaJca pUrvabhavAgata saskArase upadezake binA ho dezavrata dhAraNa kara lete hai tathA usake prabhAvase svarga jAte haiN| manuSyokA astitva aDhAI dvopase bAhara nahI hai| Age isa prakaraNakA samAropa karate hue indriya vijayakA upadeza dete aye pramAdino narA samAhitA sta satvaram / ise dhamanti taskarA hRSIkaveSadhAriNa // 44 //
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ vayodaza prakAra 15 svavIya vRttaratnamatra durlabha paraM mata / ime haranti vacanAparA narAdhamA iha // 45 // pramAvanidritA daza pramuJcata pramuJcata / dharasva saMyama dUta niyamya durdharaM manaH // 46 // parAjito vidhIyatAM haSIka shtrusNcyH| manuSya janma sArthaka vidhIyatA vidhIyatAm / / 47 // artha-ai pramAdo mnussyo| zoghra ho sAvadhAna hoo, indriya veSako dhAraNa karanevAle ye cora ghUma rahe haiM / tumhArA cAritrarUpI ratna isa lokame durlabha mAnA gayA hai| dhokhA deneme tatpara rahane vAle ye adhama manuSya usa saMyamarUpo ratnakA haraNa kara rahe haiM, apano atyadhika nidrA dazAko choDo, choddo| durdhara manako rokakara zIghra ho sayamako dhAraNa kro| indriyarUpo zatruoke samUhako parAjita karo aura manuSya janmako sArthaka karo, sArthaka kro||44-47 / / isa prakAra samyak cAritra-cintAmaNi granthame saMyamAsayamalabdhikA saMkSipta varNana karanevAlA trayodaza prakAza pUrNa huaa|
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti cAritracintAmaNireSa puMsA manorathAn pUrNatarAn karotu / saMtyajya bhogAn bhavapAtahetUna jagajjanAH svAtmaparA bhavantu // 1 // artha-yaha cAritra-cintAmaNi grantha puruSoke manorathoko paripUrNa kare aura jagatke jIva saMsArapatanake kAraNabhUta bhogoko choDakara svakoya AtmAme tatpara ho-Atmoya svabhAvame ramaNa kare // 1 // zazi zazi bANAmi mite (2511) ___vIrAbde somavAsare ramye / aparAle gaganatale zyAmAgdaiH savRte racitaH // 2 // artha-2511 vIra- nirvANa saMvatsarame ramaNIya somavArake dina aparAhna kAlame jabaki AkAza zyAma meghose ghirA huA thA, yaha grantha racA gayA // 2 // ASADhamAsIya balakSapakSe harittRNAlolasaraccha kksse| dvitIya vAreNa samAgatAyAM jayAtiyo pati mayaM jagAma // 3 // artha-hare-hare ghAsake samUhase jaba vana suzomita hai taba ASADha mAsake zukla pakSakI dvitIya bAra AI huI jayA tithi-aSTamI tithime yaha grantha pUrNatAko prApta huA / / 3 / / 'nandA bhadrA jayA rivatA pUrNA ca tithaya. kramAda' jyotiSa ke isa ullekhAnusAra pratyeka pakSa me pratipadA se lekara paJcamI taka nandA, bhadrA, jayA, riktA aura pUrNA ye pAMca tithiyAM AtI haiN| puna SaSThI se dazamI taka yahI nandA Adi tithiyAM aura ekAdazI se pUrNimA taka puna isI nAma se tithiyAM AtI haiN| isa taraha nandA Adi tithiyAM pratyeka pakSa me tInatIna bAra AtI haiM / ata. aSTamI dUsarI bAra AI huI jayA tithi hai|
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti 171 gallIlAla tanUjena mAnakyuvarasaMbhavA / bayAcandrasya ziSyeNa sAgaragrAmavAsinA // 4 // pannAlAlena bAlena racito'lpadhiyA myaa| jIyAcintAmaNilaoNka cAritrAyo nirantarama // 5 // ajJAnAdvA pramAdADhA jAtA anya vinirmitii| yAH kAzcit truTayaH santi zoSanIyA sudhastu tAH // 6 // jinAmA bhagato nUnaM vimemi bhuuribhuuriyH| ato matskhalanaM dRSTvA hasantu budhottamAH // 7 // truTInAM zodhane kuryavidvAnso mahatI kRpAm / sarveSAM sahayogena jainavAkprasaro bhavet // 8 // artha-gallIlAlake putra, jAnako mAtAke udarase utpanna, dayAcandra jIke ziSya, sAgara-nivAsI, alpabuddhi bAlaka pannAlAlake dvArA racA huA yaha samyak-cAritra-cintAmaNi grantha nirantara jayavanta rhe| granthako racanAme ajJAna athavA pramAdase jo koI truTiyA huI haiM unhe vidvajjana zuddha kre| sacamuca ho maiM jinAjJA bhaGgase atyadhika bhayabhIta rahatA huuN| isaliye uttama jJAno jana mero truTi dekhakara ha~se nhii| kintu vidvajjana truTiyoko zuddha karaneme mahato kRpA kare / bhAvanA yaha hai ki sabake sahayogase jinavANIkA prasAra ho // 4.8 //
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa AhAra sambandhI 46 doSoM kA vivaraNa mUlAcArake piNDa-zuddhi adhikArame muniyoke AhAra sambandhI 46 doSoke nAma nimna prakAra Aye hai solaha udgama doSa 1 auddezika, 2 adhyadhi, 3. pUti, 4 mizra, 5 sthApita, 6. bali, 7 prAvartita, 8 prAduSkAra, 6 krIta, 10 prAmRSya, 11 pari. vartaka, 12. abhighaTa, 13 udbhinna, 14. mAlA roha, 15 Accheya aura 16. anIzArtha / ___ inake sivAya adhaHkarma nAmakA eka mahAdoSa aura bhI hai jo paJca. sUnAose sahita haiM tathA gRhasthake Azrita hai| SaTkAya jovoke vadhakA kAraNa honese mahAdoSa kahA gayA hai| vidita honepara muni aisA AhAra nahI lete / auddezika Adi doSokI saMkSipta paribhASA isa prakAra hai 1 auTezika-sAmAnyajanako uddezya kara banAyA gayA AhAra uddeza hai, pAkhaNDI sAdhuoko lakSya kara banAyA gayA anna samuddeza hai, AjIvaka, tApaso, bauddha bhikSuka tathA chAtroko lakSyakara banAyA huA anna Adeza kahalAtA hai aura nirgrantha sAdhuoko lakSyakara banAyA huA samAdeza hai| yaha cAro prakArakA AhAra auddezika AhAra kahalAtA hai| yaha AhAra khAsakara mere liye hI banAyA gayA hai, aisA jJAna hone para bhI jo sAdhu usa AhArako lete haiM unhe yaha auddezika doSa lagatA hai| 2. adhyadhi doSa-zrAvaka apane liye bhojana banA rahA thA uso samaya kisI sAdhuko AyA dekha usame jala tathA cAvala Adi adhika DAla denA adhyadhi doSa hai| 3 pUti doSa-prAsuka AhAra bhI yadi aprAsuka-sacitta Adise mizrita ho to vaha pUni doSa kahalAtA hai| vaha cUlhA, okhalo, kalachI, bartana tathA gandhake bhedase pAca prakArakA hai / jaise isa naye cUlhe para bhAta banAkara pahale sAdhuko dUMgA tatpazcAt apane kAmame lagA, isa bhAvase
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 173 banAyA AhAra pUti doSase dUSita mAnA jAtA hai| isI taraha okhalI Adi ke viSayameM jAnanA cAhiye / 4. mizra doSa - jo anna, gRhasthoM aura pAkhaNDiyoko sAtha-sAtha diyA jAtA hai, vaha mizra doSa hai / 5. sthApita doSa - jisa bartana me bhAta Adi banA hai usase nikAla kara caukAke bAhara apane gharame rakhanA yA anyake gharame pahuMcAnA sthApita doSa hai / 6. bali doSa-yakSa, nAga Adike liye jo naivedya taiyAra kiyA gayA hai, vaha bali kahalAtA hai| isa balimese kucha AhAra sAdhuko denA bali doSa hai / 7. prAvartata doSa- anya tithiyome dene yogya AhArako pUrva tithiyome denA aura pUrvatithime dene yogya AhAra AgAmI tithime denA athavA pUrvAhna me dene yogya vastu aparAhname denA aura aparAhna me dene yogya vastu prAvartita pUrvAhname denA prAvartita doSa hai| yaha prAbhRta doSa bhI kahalAtA hai / 8. prAduSkAra doSa -- bartana, bhojana tathA sthAna AdikA dikhAvA kara banAyA huA AhAra prAduSkAra doSase dUSita mAnA gayA hai / 9. krIta doSa - sAdhuko AyA dekha apane yahA~ kamI honepara gho, dUdha, phala Adiko tatkAla kharIdakara denA, krota doSa hai / 10. prAmuSya doSa - apane ghara sAdhuke Ane para par3osI ke yahA~ se udhAra lekara kisI vastuko denA prAmRSya doSa hai, ise RNa doSa bhI kahate haiM / 11. parivartaka doSa -sAdhuke Anepara apane ghara moTe cAvalose banA bhAta Adi AhAra par3osIke gharase acche cAvaloMkA bhAta Adi badala kara denA parivartaka yA parAvartita doSa hai / 12. amighaTa doSa -- jisa caukAmeM sAdhu gaye haiM usa caukAkA AhAra to grAhya hai hI usake atirikta sarala paMktime sthita tIna yA sAta ghara AyA huA AhAra bhI grAhya hai| isase adhika dUrIse AyA AhArA grAhya nahIM hai / vaha abhighaTa doSa se dUSita kahalAtA hai /
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 samyacAritra-cintAmaNiH 13 uddhinna doSa-sAdhuke sAmane kisI bartanake Dhakkana aura zIla Adiko kholakara usamese nikAlI huI vastu udbhinna doSase dUSita hai| isI taraha phala Adiko sAdhu ke sAmane ho banAkara taiyAra karanA udbhinna doSa hai| 14. mAlAroha doSa-sAdhuke sAmane ho nasaino Adise UMce sthAna para caDhakara lAI huI vastu mAlAroha doSase dUSita hai| 15 mAccheca doSa-apanI icchA na rahate hue bho kisI rAjA Adise AtaGkita hokara jo AhAra diyA jAtA hai vaha Acchedya doSa se dUSita mAnA gayA hai| 16 anIzArtha doSa-jisa deya padArthakA artha-kAraNa apradhAna puruSa ho arthAt dAtA svaya to dAna nahI detA kintu anya logose dilAtA hai vaha anIzArtha kahalAtA hai, aise dravyako yadi sAdhu letA hai to vaha anozArtha doSa kahalAtA hai| isa doSakA spaSTa vivecana mUlAcAra kI AcAra-vRttise jAnanA caahiye| solaha utpAdana boSa 1. dhAtrI, 2.dUta, 3 nimitta, 4 AjIva, 5. vanopaka, 6 cikitsA, 7 krodhI, 8 mAnI,6 mAyA, 10 lobha, 11. pUrva stuti, 12. pazcAt stuti, 13 vidyA, 14. mantra, 15 cUrNa yoga aura 16 mUla karma / inakA svarUpa isa prakAra hai 1 dhAtrI doSa-dhAtrI-dhAyake samAna gRhasthake bAlakako svayaM vibhUSita karanA athavA usake upAya btaanaa| bAlakake sAtha sAdhukA sneha dekha gRhastha sAdhuko AhAra detA hai aura sAdhu use letA hai, vaha dhAtrI doSa hai| 2 dUta doSa-eka grAmase dUsare grAma jAnepara pUrva grAmame gRhasthake sambandhIkA samAcAra anya grAmake sambandhoko btaanaa| ye sAdhu hamArA saMdeza lAye haiM isase prabhAvita ho gRhastha sAdhuko jo AhAra detA aura sAdhu use letA hai to vaha dUta doSa hai| 3 nimitta doSa- gRhasthako jyotiSa Adi aSTAGga nimittakA jJAna karAkara prabhAvita karanA aura usake mAdhyamase jo AhAra prApta kiyA jAtA hai, vaha nimitta doSa hai|
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 175 4. bhAjIpaka boSa-jAti, kula, zilpa, tapa aura IzvaratA ye AjIva haiM, inase AhAra prApta karanA AjIvaka doSa hai| ye sAdhu hamAro jAti yA kulake haiM, ye aneka zilpake jJAtA hai, tapasvI haiM aura ye pahale hamAre svAmI rahe haiM athavA inako bar3I prabhutA rahI hai, isa vicArase jo AhAra diyA jAtA hai aura sAdhu use letA hai to vaha AjIvaka doSa hai| 5. banIpaka doSa-'amuka-amuka vyaktiyoko dAna deneme puNya hotA hai yA nahIM isa prakAra dAtAke pUchane para usake anukUla vacana kahanA tathA usase prasanna hokara dAtA jo bAhAra detA hai aura sAdhu letA hai to vaha vanIpaka doSa hai| 6. cikitsA doSa-gRhasthako kiso rogakI cikitsA (auSadha) batAnA usase prabhAvita hokara gRhastha AhAra detA hai tathA sAdhu use grahaNa karatA hai to vaha cikitsA doSa hotA hai / 7. krodha doSa-krodha dikhAkara gRhasthase AhAra prApta karanA krodha doSa hai| 8 mAna doSa-mAna dikhAkara gRhasthase AhAra prApta karanA mAna doSa hai| 9. mAyA doSa-mAyA dikhAkara gRhasthase AhAra lenA mAyA doSa hai| 10. loma boSa-lobha dikhAkara gRhasthase AhAra lenA lobha doSa hai| 11. pUrvastuti doSa-AhArake pUrva ho gRhasthako prazaMsA karanA jaise Apa bar3e dAno haiM, Apake sivAya isa grAmame sAdhuoMko AhAra dene vAlA kauna hai ? isa prakArakI prazaMsAse prabhAvita hokara gRhastha jo AhAra detA hai aura sAdhu use letA hai to vaha pUrvastuti doSa hai| 12. pazcAt stuti doSa-AhAra leneke bAda gRhasthakI prazaMsA karanA jisase vaha punaH bhI AhAra de| isa taraha jo mAhAra prApta kiyA jAtA hai vaha pazcAt stuti doSa hai| 13. vidyA doSa-maiM tumhe amuka vidyA duuNgaa| isa prakAra vidyAkA pralobhana dekara gRhasthase jo AhAra liyA jAtA hai vaha vidyA doSa hai / *vidhA aura mantra meM antara-vidyA siddha karane para kAma detI hai aura manna, mAtA mAnase kAma detA hai|
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakcAritra-cintAmaNiH 14 mantra boSa-maiM tumhe amuka mantra daMgA, isa taraha mantrake pralobhanase prApta kiyA huA AhAra, mantra doSase dUSita hai| 15. cUrNa doSa-netrokA aJjana yA zarIrako vibhUSita karane vAle cUrNa banAnekI vidhi batAkara usase prabhAvita gRhasthase AhAra lenA cUrNa doSa hai| 16 mUlakarma doSa-jo vaza me nahI hai use vazame karaneko yA jo bichuDA hai use milAneko vidhiko mUla karma kahate haiN| isase jo AhAra prApta kiyA jAtA hai, vaha mUlakama doSase dUSita hai| basa azana doSa azana doSa 10 prakArake haiM-1 zazita, 2 prakSita, 3. nikSipta, 4 pihita, 5 savyavaharaNa, 6 dAyaka, 7. unmizra, 8 apariNata, 6 lipta aura 10 vyakta / inakA svarUpa isa prakAra hai 1 zaGkita-'yaha AhAra mere yogya hai, yA ayogya hai', isa prakArake anirNIta AhArako lenA zakita doSa hai| 2. akSita-gho, tela Adise cikane bartanome rakkhA huA yA cikane hAthose diyA gayA AhAra prakSita doSase dUSita hai| 3 nikSipta-sacitta pRthivI, jala, agni tathA boja Adi para rakkhA huA AhAra nikSipta kahalAtA hai| aise AhArako lenA nikSipta doSa hai| 4 pihita-jo sacitta vastuse DhakA ho athavA jo kisI bhArI acitta vastuse DhakA ho use pihita kahate haiN| aise AhArako grahaNa karanA pihita doSa hai| 5 saMvyavaharaNa doSa-dAna Adike bartanako zIghratAke kAraNa khIcanA aura binA dekhe usa bartaname rakkhA huA AhAra lenA saMvyavaharaNa doSa hai| 6 dAyaka doSa-dhAya, madyapAyI, sUtakapAtaka vAlA, pizAcagrasta, atibAlaka, ativRddhA, pAca mAhase adhika garbha vAlI stro, ADa me khaDo yA UMce, nIce sthAnapara khaDo strI Adike dvArA diyA huA AhAra dAyaka doSase dUSita hotA hai /
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 177 7. ummitra doSa-miTTI, aprAsuka jala, sacitta vanaspati tathA boja Adise milA huA AhAra unmitra AhAra hai| ise lenA unmitra doSa hai| 8. apariNata doSa-tilodaka; caNekA dhovana, cAvalokA dhovana tathA harita vanaspati Adine jaba taka apanA rUpa, rasa, gandha, sparza nahI badalA hai taba taka vaha apariNata kahalAtA hai aisA AhAra lenA apariNata doSa hai| 9 lipta doSa-gara, haritAla Adise lipta bartaname rakhA huA jala Adi AhAra lipta doSase dUSita hotA hai| 10 vyakta doSa-pANipuTame Aye hue AhArako adhika mAtrAme noce girAte hue AhAra karanA, athavA aJjalime Ayo huI eka vastu ko nIce girAkara dUsaro iSTa vastu lenA vyakta doSa hai| saMyojanAdi cAra roSa 1 saMyojanA doSa, 2. pramANa doSa, 3. aMgAra doSa aura 4. dhUma doss| inakA svarUpa isa prakAra hai 1 saMyojanA doSa-paraspara viruddha vastuoMke milA dene para sayojanA doSa hotA hai, jaise-atyanta garma jalame aprAsuka zItala jala milA kara use pIne yogya banAnA, yA atyanta gAr3ho dAla AdimeM aprAsuka zItala jala milA kara use khAne yogya bnaanaa| 2 pramANa doSa-pramANase adhika bhojana lene para pramANa doSa hotA hai| udarake do bhAga mAhArase, eka bhAga pAnose bharanA cAhiye tathA eka bhAga vAyuke saMcArake liye chor3anA caahiye| 3. aMgAra boSa-gRvatAvaza adhika AhAra lenA aMgAra doSa hai| 4. dhUma boSa-arucikara bhojanakI manameM nindA karate hue lenA dhUma doSa hai| caudaha mala 1. nakha, 2. roma ( bAla ), 3. jantu, 1. haDDI, 5. kaNa ( jo gehU~ Adike bAharakA avayava ), 6. kuNDa (cAvalake Upara lagA huA kana Adi), 7. pIpa, 8. carma, 6. rudhira, 10. mAMsa, 11. boja
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 samyakcAritra-cintAmaNi ( aMkura utpAdanako zaktise yukta gehU~, canA tathA munakkAkA bIja Adi ), 12 phala (jAmuna Adi sacitta phala ), 13 kanda (jamIkaMda Ala, sUraNa, zakarakanda Adi ) aura 14 mUla ( mUlI tathA pippalI aadi)| ina 14 malomeM kucha mahAmala haiM aura kucha alpamala haiN| koI mahAdoSa haiM aura koI alpa doSa / jaise rudhira, mAsa, haDDo, carma aura popa ye mahAdoSa haiN| AhArame inake A jAne para AhAra chor3a diyA jAtA hai tathA prAyazcita bhI kiyA jAtA hai / AhArameM indriya, trIndriya aura caturindriya jovakA kalevara yadi A jAya to AhAra chor3a denA cAhiye / bAla nikalane para AhAra choDa denA cAhiye / nakhake nikalane para AhAra choDakara kucha prAyazcita liyA jAtA hai| kaNa, kuNDa, boja, kaMda, phala aura mUlake Ane para yadi ye alaga kiye jA sakate ho to alagakara AhAra liyA jA sakatA hai aura alaga na kiye jA sakane para AhAra choDa denA caahiye| battIsa antarAya 1 kAka-caryAke liye jAte samaya munike Upara yadi kAka yA vaka Adi pakSo boTa kara de to yaha kAka nAmakA antarAya hai| 2 amedhya-caryAke liye jAte samaya yadi sAdhukA paira viSThA Adi apavitra padArthase lipta ho jAya to amedhya nAmakA antarAya 3 chadi-caryAke liye jAte samaya muniko yadi vamana ho jAya to chadi nAmakA antarAya hai| 4. rodhana-caryAka lie jAte samaya sAdhuko yadi koI roka de yA pakaDa le to rodhana nAmakA antarAya hai| 5 rudhira-yadi AhAra karate samaya sAdhuke zarIrase rudhira nikala Ave yA kisI anyake zarorase nikalatA huA rudhira dikha jAya to rudhira nAmakA antarAya hai| 6 azrupAta-duHkhake kAraNa apane yA sAmane khaDe kisI anya vyaktike netrase azrupAta hone lage to azrupAta nAmakA antarAya hai| 7 jAnvaSaH parAmarza-ghuTanoMse nIceke bhAgakA yadi hApase sparza ho jAya to jAnvadhaH parAmarza nAmakA antarAya hai|
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa khnyuM: 8. bAtUpari vyatikama-dAtA par3agAha kara le jAve aura caukA ghuTanose Upara adhika UMcAI para hai, sAdhuko binA sIDhoke utanA Upara caDhanA paDe to yaha antarAya hotA hai / sAdhu lauTa jAte haiN| 9. nAbhyadho nirgamana-sAdhuko caukAme pahu~caneke liye itano choTI khir3akose jAnA paDe ki ekadama jhukanA ho to yaha nAbhyadho nirgamana nAmakA antarAya hai| 1. pratyAkhyAta sevanA-sAdhune jisa vastukA tyAga kiyA hai yadi vaha vastu AhArameM A jAya to pratyAkhyAta sevanA nAmakA antarAya hai. jaise sAdhu namaka choDe hue hai, dAtA ne namaka vAlA padArtha de diyA, sAdhu ko jaba namakakA svAda AyA to antarAya mAnakara zeSa AhAra chor3a dete haiN| 11. jantu vadha-caukAme pahuMcane para apane dvArA yA dAna denevAle anya vyaktike dvArA ciuTI Adi jIvokA vadha ho jAya yA nIce rakhe hue bartaname paDakara koI makkhI Adi mara jAya athavA AhAra karate samaya yaha zabda sunaneme Ave ki amuka vyaktikA vadha ho gayA hai to yaha jantu vadha nAmakA antarAya hai| 12 kAkAdi piNDaharaNa-vaname AhAra lete samaya koI kAka Adi pakSI jhapaTa kara sAdhuke pANipuTase grAsa le jAya to yaha kAkAdi piNDa haraNa nAmakA antarAya hai| 13. piNDa patana-yadi AhAra karate samaya sAdhuke pANipuTase grAsa mAtra noce gira jAya to piNDapatana nAmakA antarAya hotA hai| 14. pANijantu vadha-yadi AhAra karate samaya koI makkhI Adi jantu pANipuTame Akara mara jAya to pANijantu vadha nAmakA antarAya 15. mAMsa darzana-yadi AhAra karate samaya mare hue paJcendriya jIva. ke zarIrakA mAsa dikha jAya to mAsa darzana nAmakA antarAya hai / 16. upasarga-AhArake samaya devakRta Adi upasargake A jAnepara upasarga nAmakA antarAya hotA hai| 17 pAdAntara jIva-yadi AhAra karate samaya koI cuhiyA Adi paJcendriya jova sAdhuke pairoke bocase nikala jAya to pAdAntara jIva mAmakA antarAya hotA hai|
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 samyakcAritra-cintAmaNi 18 bhAjana pAta-yadi AhAra denevAleke hAthase koI bartana noce gira jAya to bhAjanapAta nAmakA antarAya hotA hai| 19 uccAra-peciza Adiko bImArI honeke kAraNa yadi sAdhu ke udarase mala nikala jAya to uccAra nAmakA antarAya hotA hai| 20 pratravaNa-yadi kiso bImAroke kAraNa AhAra karate samaya sAdhuke mUtrasrAva ho jAya to prasravaNakA nAmakA antarAya hotA hai| 21 abhojya gRha praveza-caryAke liye jAte samaya yadi sAdhukA cADAla Adike gharame praveza ho jAya to abhojya gRha praveza nAmakA antarAya hotA hai| 22. patana--yadi AhAra karate samaya mUrchA Anese sAdhu gira paDe to patana nAmakA antarAya hotA hai| 23. upavezana-AhAra karate samaya zaktiko kSoNatAse sAdhuko baiThanA paDa jAya to upavezana nAmakA antarAya hotA hai| 24. sadaza-AhAra karate samaya yadi kutA Adi kATa khAye to sadaza nAmakA antarAya hotA hai| 25 bhUmi sparza-siddha bhakti karaneke bAda yadi sAdhuse bhUmikA sparza ho jAya to bhUmi sparza nAmaka antarAya hotA hai / 26. niSThIvana-AhAra karate samaya yadi sAdhu ke mukha se thUka yA kapha nikala jAya to niSThIvana nAmakA antarAya hotA hai| 27 udara kRminirgamana-AhAra karate samaya yadi sAdhuke udarase kRmi nikala paDe to udara kRmi nirgamana nAmaka antarAya hotA hai| 28. adatta grahaNa-yadi binA do huI vastu grahaNa me A jAya athavA AhAra karate samaya yaha vidita ho jAya ki dAtA jo vastu de rahA hai vaha coro ko hai to sAdhu antarAya kara dete hai| 29 prahAra-AhAra karate samaya yadi koI duSTa jIva sAdhu para athavA sAmane upasthita zrAvako para lAThI Adi se prahAra kara de to prahAra nAmakA antarAya hotA hai| 30 prAmadAha-AhAra ke samaya yadi grAmame Aga laga jAya tathA bhagadar3a maca jAya to grAma dAha nAmakA antarAya hotA hai|
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 31. pAvena kiMcid grahaNa - yadi paira se koI vastu grahaNa kI jAve to yaha antarAya hotA hai| 32. kareNa kicit grahaNa - yadi AhAra karate samaya koI dAtA bhUmi para paDI vastu ko hAtha se uThA le to kareNa kiMcid grahaNa nAmakA antarAya hotA hai / vizeSa- yadyapi uparyukta 32 antarAyo ke sivAya cANDAla sparza, kalaha iSTamaraNa, sAdharmika saMnyAsa patana tathA pradhAna kA maraNa Adi bhI bhojana tyAga ke hetu haiM tathApi upalakSaNa hone se inakA upayukta antarAyo me antarbhAva samajhanA cAhiye / vandanA sambandhI kRti karmake battIsa doSa 1. anAdRta, 2. stabdha, 3. praviSTa, 4. paripIDita, 5. dolAyita 6 akuzita, 7 kacchapariGgita, 8. matsyodUtaM 9 manoduSTa, 10 vedikA - baddha, 11 bhaya, 12 bibhyatva, 13. Rddhigaurava, 14 gaurava, 15 stenita, 16 pratinIta, 17 praduSTa, 18 tarjita, 16. zabda, 20 holita, 21. trivalita, 22 kuJcita, 23 dRSTa, 24 adRSTa, 25 saMghakara mocana, 26 Alabdha, 27 anAlabdha, 26 hona, 26 uttara cUlikA, 30 mUka, 31 dardura aura 32. cululit| inake lakSaNa isa prakAra hai 1. anAvRta - Adara yA utsAha ke binA jo kRtikarma kiyA jAtA hai vaha anAdRta doSa se dUSita hai / 2. stabdha - vidyA Adike garvase uddhata hokara kriyA-karma karanA stabdha doSa hai / 3. praviSTa - paJcaparameSThIke ati nikaTa hokara kRtikarma karanA praviSTa doSa hai / vandya aura badaka ke boca kama se kama eka hAtha kA antara honA cAhiye / 4. paripIDita-hAtha se ghuTano ko pIDita kara arthAt ghuTano para hAtha lagAkara khar3e hote hue kRti karma karanA paripor3ita doSa hai / 5. bolAyita - dolA jhUlAke samAna hilate hue vandanA karanA dolAyita doSa hai / 6. aMkuzita- aMkuza ke samAna hAtha ke aMgUThoM ko lalATa para lagA kara bandanA karanA akuzita doSa hai /
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 samyakcArita- cintAmaNiH 7. kacchapariGgita - kachuveke samAna kaTibhAga se saraka kara vandanA karanA kacchapariGgita doSa haiM / 8. matsyodvarta -- matsya ke samAna kaTibhAga ko Upara uThAkara vandanA karanA matsyodvarta doSa hai / 9. manoduSTa - mana se AcArya Adi ke prati dveSa rakhate hue vandanA karanA manoduSTa doSa hai / 10 vedikAbaddha - dono ghuTano ko hAtho se bAMdhakara vedikA kI AkRti me vandanA karanA vedikAbaddha doSa hai / 11 bhaya - bhaya se ghabar3Akara vandanA karanA bhaya doSa hai / 12 bitva - guru Adise Darate hue athavA paramArthaM jJAna se zUnya ajJAnI hote hue vandanA karanA bibhyatva doSa hai | 13 Rddhi gaurava - vandanA karane se yaha catuvidha sagha merA bhakta ho jAyagA, isa abhiprAya se vandanA karanA Rddhigaurava hai / 14 gaurava - Asana Adi ke dvArA apanI prabhutA prakaTa karate hue vandanA karanA gaurava doSa hai / 15. stelita doSa -- maiMne vandanA kI hai, yaha koI jAna na le, isaliye cora ke samAna chipakara vandanA karanA stanita doSa hai / 16. pratinIta - guru Adi ke pratikUla hokara vandanA karanA pratinota doSa hai / 17. praduSTa - anya sAdhuo se dveSabhAva- kalaha Adikara unase kSamAbhAva karAye binA vandanA karanA praduSTa doSa hai | 18. tajita - AcArya Adike dvArA tarjita hotA huA vandanA karanA tarjita doSa hai, arthAt niyamAnukUla pravRtti na karane para AcArya kahate haiM ki 'yadi tuma vidhivat kArya na karoge to saMgha se pRthak kara dege' AcArya kI isa tarjanA se bhayabhIta ho vandanA karanA tajita doSa hai | 19. zabda - mauna choDa, zabda karate hue vandanA karanA zabda doSa hai / 20 holita - vacana se AcArya kA tiraskAra kara paddhativaza bandanA karanA holita doSa hai /
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 183 21. tribalita lalATa para tIna sikur3ana DAlakara rudramudrA meM vandanA karatA trivalita doSa hai| 22. kuMcita - saMkucita hAtho se zira kA sparza karate hue athavA ghuTano ke bIca zira jhukAkara vandanA karanA kuMcita doSa hai / 23. dRSTa - AcArya yadi dekha rahe haiM to vidhivat vandanA karanA anyathA jisa kisI taraha niyoga pUrNa karanA, athavA idhara udhara dekhate hue vandanA karanA dRSTa doSa hai / 24 adRSTa - AcArya Adi ko na dekhakara bhUmi pradeza aura apane zarIra kA pIchI se parimArjana kiye binA vandanA karanA athavA AcArya ke 'pRSTha deza-pIche khar3A hokara vandanA karanA adRSTa doSa hai / 25. saghakara mocana - vandanA na karane para saMgha ruSTa ho jAyagA, isa bhaya se niyoga pUrNa karaneke bhAva se vandanA karanA saMghakara mocana doSa hai / 26 Alabdha - upakaraNa Adi prApta kara vandanA karanA Alabdha doSa hai / 27. anAlabdha - upakaraNAdi mujhe mile, isa bhAva se vandanA karanA anAlabdha doSa hai / 28 homa - zabda, artha aura kAla ke pramANa se rahita hokara vandanA karanA hona doSa hai, arthAt yogya samaya para zabda dhyAna dete hue pATha paDhakara vandanA karanA caahiye| jo vandanA karatA hai vaha hona doSa hai / tathA artha kI ora isakA ullaMghana kara 29 uttara cUlikA-vandanA kA pATha thor3e hI samaya me bolakara 'icyAmi bhante' Adi aMcalikA ko bahuta kAla taka paDhakara vandanA karanA uttara cUlikA doSa hotA hai / 30. mUka - jo mUka- gUge ke samAna mukha ke bhItara hI pATha bolatA huA athavA gUge ke samAna huMkAra Adi karatA huA vandanA karatA hai usake mUka doSa hotA hai / 31. barDara - jo meDhaka ke samAna apane pATha se dUsaro ke pATha ko dabAkara kalakala karatA huA bandanA karatA hai usake dardura doSa hotA hai| 32. mukulita- jo eka hI sthAna para khar3A hokara mukulita aMjali ko ghumAtA huA sabakI bandanA kara letA hai usake mukulita doSa hotA hai /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 samyakcAritra-cintAmaNiH ina battIsoM doSoM se rahita kRtikarma ho karmanirjarA kA kAraNa hotA hai| kAyotsarga ke aTThAraha doSa 1 ghoTaka, 2. latA, 3 stambha, 4 kuDya, 5 mAlA, 6 zabaravadhU, 7 nigaDa, 8. lambottara, 6 stanadRSTi, 10 vAyasa, 11. khalIna, 12 yuga, 13 kapittha, 14 zorSa prakampita, 15. mUkatva, 16. aMguli, 17 bhrUvikAra aura 18. vAruNIpAyo / inakA svarUpa isa prakAra hai 1. ghoTaka - kAyotsarga ke samaya ghor3e ke samAna eka paira ko uThAkara athavA jhukA kara khaDe honA ghoTaka doSa hai / 2. latA - latA ke samAna aGgo ko hilAte hue kAyotsarga karanA latA doSa hai / 3. stambha - stambha - khambhA ke Azraya khaDe hokara kAyotsarga karanA stambha doSa hai / 4 kuDagha - kuDya - dIvAla ke Azraya khaDe hokara kAyotsarga karanA doSa hai / kuDagha 5. mAlA - mAlA - paThi, Asana Adi U~co vastu para khaDe hokara kAyotsarga karanA mAlA doSa hai / 6 zavaravadhU - bhillanI ke samAna dono jaMghAo ko saTAkara khar3e ho kAyotsarga karanA zavaravadhU doSa hai| 7 nigar3ha - nigaDa - beDo se pIr3ita hue ke samAna dono pairo ke bIca bahuta antarAla de khaDe hokara kAyotsarga karanA nigar3a doSa hai / 8 lambottara - nAbhi se Upara ke bhAga ko adhika lambAkara kAyotsarga karanA lambottara doSa hai / 9. stanadRSTi - apane stano para dRSTi dete hue khaDe hokara kAyotsarga karanA stanadRSTi doSa hai / 10. vAyasa - vAyasa - kaue ke samAna apane pArzvabhAga ko dekhate hue khar3e hokara kAyotsarga karanA vAyasa doSa hai / 11. khalIna --- khalIna - lagAmase poDita ghoDe ke samAna dAMta kaTakaTAte hue kAyotsarga karanA khalIna doSa hai /
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 12. yuga-yuga-jUbAse por3ita bailake samAna gardana pasArakara bar3e ho kAyotsarga karatA yuga doSa hai| 13. kapitya-kathAke samAna muThI bAMdhakara khar3e ho kAyotsarga karanA kapitya doSa hai| 14 zira:prakampita-zirako kapAte hue khar3e hokara kAyotsarga karanA zirA prakampita doSa hai| 15 mUkasva-mUkake samAna mukhavikAra tathA nAsAko saMkucita karate hue khar3e hokara kAyotsarga karanA mUkatva doSa hai| 16. aMguli-kAyotsargameM khar3e hokara aMguliyAM calAnA athavA unase gaNanA karanA aguli doSa hai| 17. ghU-vikAra-bhauhoko calAte athavA pairoko aMguliyoM ko UMcAnocA karate hue khaDe hokara kAyotsarga karanA 5-vikAra doSa hai| 18. vAruNopAyI-vAruNI-madirA pone vAleke samAna jhUmate hue khar3e hokara kAyotsarga karanA vAruNIpAyI doSa hai| zolake aTThAraha hajAra meva mUlAcArake zola-guNAdhikArame pratipAdita zIlake aTThAraha hajAra bheda isa prakAra haiM tIna yoga, tIna karaNa, cAra saMjJAeM, pAMca indriya, daza pRthivIkAyika Adi jovabheda, aura uttama, kSamA Adi dazadharma, inakA paraspara guNA karanese zolake aTThAraha hajAra bheda hote haiN| yoga, saMjJA, indriya aura kSamAdi dazadharma prasiddha haiN| azubha-yogarUpa pravRttike parihArako karaNa kahate haiN| nimitabhedase isake bho tIna bheda hai-mana, vacana aura kAya / pRSivokAyika, jalakAyika, agnikAyika, vAyukAyika, pratyeka vanaspati, sAdhAraNa vanaspati, dondriya, mondriya, caturindriya aura paJcendriya ye pRthivIkAyika Adi 10 jIvabheda haiN| 3434445410410 - 16,000 zolake aTThAraha hajAra bheda anya prakArase bho paripaNita kiye jAte haiN|
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 sampacArita-cintAmaNiH muniyoMke caurAsI lAkha uttaraguNa hiMsA, asatya, cIyaM, maithuna, parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha, bhaya, jugapsA, rati aura arati ye teraha doSa haiM / iname mana, vacana evaM kAya ina tonoko duSTatArUpa tIna doSa milAnese solaha hote haiN| ina 16 doSoMme mithyAtva, pramAda, pizunatA ( cugalakhorI ) ajJAna aura indriyokA anigraha (nigraha nahIM karanA ) ye 5 aura milA denese 21 doSa ho jAte haiM / ina 21 doSokA tyAga karane rUpa 21 guNa hote haiN| yaha tyAga atikrama, vyatikrama, aticAra aura anAcArake tyAgase / prakArakA hotA hai, ataH ina cArakA 21 me guNA karanese 84 prakArake guNa hote haiN| ina 84 meM pRthivIkAyika Adi 5 sthAvara evaM dondriya, pondriya, caturindriya, asaMjJo paJcendriya aura saMjJopaJcendriya ina dazakAyake jIvokI dayArUpa prANisaMyama tathA indriyasaMyamake 6 bheda saba milAkara 100 kA gaNA karanepara 8500 hote haiN| iname 10 prakArakI virAdhanAmao (strIsaMsarga, sarasAhAra, sugandha saMskAra, komala zayanAsana, zarIra-maNDana, gItavAditra zravaNa, artha grahaNa, kuzIlasaMsarga, rAjasevA eva rAtri-sacaraNakA gaNA karanepara 84,000 caurAso hajAra hote haiN| iname AlocanA sambandho 10 doSa ( Akampita, anumAnita, dRSTa, vAdara, sUkSma, channa, zabdAkulita, bahujana, adhyakta, tatsevI ) kA guNA karanepara 80,00.000 lAkha uttaraguNa ho jAte haiN| nirjarA nirjarA bhAvanAke varNaname pRSTha 117 para nirjarAke savipAka aura avipAkake bhedase do bhedokA varNana kiyA gayA hai| baddhakarma ke pradeza AbAdhA kAlake bAda apanA phala dete hue niSeka-racanAke anusAra kramase nijIrNa hote jAte haiM, ise savipAka nirjarA kahate haiM / isa jIvake siddhoke anantave bhAga aura abhavya rAzise ananta guNita pramANa vAle samayaprabaddhakA pratisamaya bandha hotA hai| itane hI pramANa vAle samayaprabaddhako nirjarA hotI rahatI hai aura DeDha guNahAni pramANa samayapravada sattAme banA rahatA hai| mokSamArgame isa nirjarAkA koI prabhAva nahI / hotA, kyoki jitane karmokI nirjarA hoto hai utane ho navIna kokA bandha ho jAtA hai| avipAka nirjarA vaha hai jo tapazcaraNake prabhAvase udaya kAlake pUrva hoto hai aura jisake honepara savara ho jAtA hai|
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa yaha avipAka nirjarA ho kalyANakAriNI hai pariNAmokI vizuddhatAse kadAcit acalAvalI ke bAda hI baddhakarma khira jAte haiM, isakI udIraNA saMjJA hai | pRSTha 117 para prabhAvAta pasAM kecidAbAdhApUrvameva hi / nijIrNAyatra jAyante sA matA hyavipAkajA // 87 // zlokame AbAghApUrvamevahike sthAnapara 'udayAtpUrvameva hi pATha ucita lagatA hai / anuvAda meM bhI 'AbAdhA ke pUrva hI' ke sthAnapara 'udayakAlake pUrva' aisA pATha ucita hai| zuddhipatrame yaha saMzodhana dene se raha gayA hai| Ayukarmako chor3akara zeSa sAta karmoMko AbAdhAkA niyama udayako apekSA yaha hai ki eka kor3A-kor3I sAgarako sthitipara sau varSako AdhA paDato hai / arthAt 100 varSa taka ve karmapradeza sattA me rahate haiM, phala nahIM dete / 100 varSake bAda niSeka-racanAke anusAra phala dete hue svayaM khirane lagate haiN| Ayukarmako AbAdhA eka koTi varSake tribhAgase lekara asakSepAddhA Avalo pramANa hai / udIraNAko apekSA karmo ko AbAdhA eka acalAvalI pramANa hai / sallekhanA zrAvaka ho, cAhe muni, sallekhanA dono ke liye Avazyaka hai / umAsvAmI mahArAjane likhA hai- 'mAraNAntikI sallekhanA joSitA' - vrato manuSya maraNAntakAlame hone vAlI sallekhanAko protipUrvaka dhAraNa karatA hai / mUlArAdhanA tathA ArAdhanAsAra Adi grantha sallekhanAke svatantra rUpase varNana karanevAle grantha haiM / inake sivAya prAya. pratyeka zrAvakAcArame isakA varNana AtA hai| pratIkArarahita upasarga, durbhikSa athavA roga Adike hone para gRhotasaMyamakI rakSAkI bhAvanAse kaSAya aura kAyako kRza karate hue samatAbhAvase zarIra chor3anA sallekhanA hai / isIko saMnyAsa athavA samAdhimaraNa kahate haiM / dukkhakkhayo kammarkhayo samAhimaraNa va bohilAho ya / mama hoU jagadabAMdhava tava jiNavaracaraNasaraNeNa // arthAt duHkhakA kSaya taba taka nahI hotA jaba taka ki kamoMkA kSaya nahI hotA, karmoMkA kSaya taba taka nahIM hotA jaba taka samAdhimaraNa nahI hotA aura samAdhimaraNa taba taka nahI hotA jaba taka bodhiratnatrayako prApti nahI hotii| ina cAra durlabha vastuokI prApti jinadevake caraNoko zaraNase prApta hotI hai| kundakunda svAmIne sallekhanAko garimA prakaTa karate hue ise
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampacArikha-cintAmaNiH bhAvakake cAra zikSAktoMme parigaNita kiyA hai parantu pazcAdvartI AcAryone vatomAtrake liye Avazyaka jAnakara usakA svatantra varNana kiyA hai| niraya sallekhanA aura pazcima sallekhanAke bhedase sallekhanA ke do bheda haiN| nirantara sallekhanAkI bhAvanA rakhanA nitya sallekhanA hai aura jIvanakA anta mAnepara mallekhanA karanA pazcima sallekhanA hai| amRtacandrAcAryane puruSArthasiddhyapAyameM isakA mahattva batalAte hue likhA hai iyamekaiva samarthA dharmasvaM me mayA samaM netum / satatamiti bhAvanoyA pazcimasallekhanA bhaktyA / / 175 // arthAt yaha eka pazcima sallekhanA hI mere dharmarUpI dhanako mere sAtha le jAneme samartha hai| isI bhAvako lekara sallekhanA-prakaraNake prArambhame laukika vaibhava. kA dRSTAnta dekara spaSTa kiyA gayA hai| dRSTAnta dRSTAntamAtra hai| sallekhanA karanevAle muni athavA zrAvakako lokika sampadAko sAtha le jAneko bhAvanA nahI hotI, kyoMki laukika bhogopabhogoko AkAkSA ko to AcAryone nidAna nAmakA aticAra kahA hai| bhogopabhogake prati kSapakako AkAkSA utpanna karanA dRSTAntakA prayojana nahIM hai| sallekhanA AtmaghAta nahI hai| Agamame isake tona bheda batalAye haiM1 bhaktapratyAkhyAna, 2 iMginomaraNa aura 3 praayopgmn| bhaktapratyAkhyAname kSapaka AhAra-pAnIkA yama athavA niyama rUpase tyAga karatA hai tathA zarIrako Tahala svayaM athavA anyase karA sakatA hai| igino. maraName zarorako Tahala svaya kara sakatA hai, dUsarese naho karAtA aura prAyopagamaname na svayaM karatA hai na dUsarese karAtA hai|
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ padyAnukramaNikA bhaya vakSye guNasthAna 62 122 akAle sUtrapAThI hi 7, 32 / 61 atha pravakSyAmi mahA- 3,2126 agAdhe bhavAndo patanta 6, 15 / 63 athAne sampravakSyAmi 3,1011 aGgIkRtya gurorAzA 0 / 68 bathAne sampravakSyAmi 3,54 / 36 agniprazamanI nAma 1,46 / 50 yAvazyakakAryANi 6,256 agnikAyikajIvAnAM 3,25 / 30 macAye dezacAritra 12, 3 / 144 bagnitapta yathA hema 82 117 bayAne sampravakSyAmi 3, 72 / 27 acittAstu gahArAmA 3,86 / 16 acAna kiyave carcA 4,16 / 56 acoryANavatasyeha 12, 46 / 110 apAryANAM vidhi vakSye 10, 3 / 133 ajJAnAdvA kaSAyAvA 3, 52 / 34 athendriyajaya lakSyaM 5,2 / 54 ajJAnAtA pramAdAdvA pra0, 6 // 171 arthaSNAsamityAzca 4, 28 / 68 ajJAnAtA pramAdAtA 12, 54 / 151 athopazamanAkArya 2, 36 / 37 majJAnAmA pramAdAdA 12, 14 / 16 ayopazamasamyamatva 13, 24 / 165 ajJAnajanitAsatya 3, 53 / 34 adhaHpravRttataH pUrva 13, 28 / 196 aNuvratAnA sAhAyya 12, 15 / 146 aba pravRttakaraNa 13, 30 / 166 aNavata parizepa 12, 14 / 145 madhomadhyoddhabhedena 8,66 / 108 aNuvratAni kathyante 12,74 / 154 aSTamAjitAdAna 13, 65 // 113 atastasya surakSArtha 1,30 / 48 aSTAmAjitasthAne 12, 64 / 153 aticArA ime zeyA 12, 514 150 analo'nalakAyazca 3, 16 / 28 aticArA ime tyAjyA 12, 46 / 150 janAdhito nibaDhAni 6,63117 aticArA ime tyA- 12, 21 / 152 anAdikAlAdmamatA 3, 116 / 44 aticArA ime zeyA 12, 13 149 anAgatAdibhedena 6,6250 atona vidrajdhanamAnanIya 1,72 anubhUya mahAkaSTa 11, 6 / 139 bato virajya bhogebhyo 10,13 // 113 anubhAgaM catuHspAna 13, 26 / 166 mavotastapasA bhedA 7,7318 anekAntadaH pracaNDa. 6, 21 / 65 bato disambaraH sAdhuH 1,581 51 annapAnAvisalyAna 11, 30 / 151 anveSa tapa mAbAre 7, 115 / 104 banyadarzanayukteSu 6601131 * prathama aMka prakAzakA, dvitIya ka pakA aura tRtIya aMka pRSThakA samAnA pAhije. pr0-prshaasti|
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 bampastU pazamazreNI 2, 24 / 15 anyasva sukhasiddhyarthaM 8, 37 / 111 anyeSAM vadhabandhAdi 12, 23 / 146 bambomyaM kalahAyante 5, 35 / 58 antarAye samAyAte 4, 33 / 48 samyakacAri cintAmaNi 1,5318 antarbAhyopadhityAge antarmuhurtamadhye so ma sallekhanA kAryA 12,38 / 148 1, 66 / 11 aparAdhasya vaiSamyaM 781 / 60 aparyApteSu vizeya 60 6 / 123 aparyApteSu vijJeya 643 / 128 6, 7 / 123 12,68 / 156 aparyApta tRtIyaM no atratyAkhyAnAvaraNa avye prathamaM jJeyaM 6, 32 / 126 antaramokSakAGkSAyA 6, 63 / 74 twitkAza mAtApo ayaM gauro hyaya zyAmo 7, 71 / 67 ayi kathaM suvidhe'vara aye pramAdito narA. ayogeSu bhavedeka 5, 27 / 57 6, 41 / 70 13,44 / 168 6, 52 / 130 ardhaparyanta 8, 110 / 116 3, 64 / 36 6, 111 / 65 artho hi vidyate pusA ahaM kalyANakasthAna alpAyuSi naratve sA8, 113 // 120 modanAmA sa 7, 67 // 67 ayazasya muneH kArya 6, 3 / 60 refdhadarzana zeya 6, 26 / 126 asakta mukhastiSThan 1, 23 / 5 aSTamyAM ca caturdazyA 12,26 / 147 aSTamyAM ca catu- 12, 103 // 158 aSTA samya parava- 1,71 / 11 aSTottarazatocchvAsA 6, 110 85 aSTottarazatocchvAsA 6 107 / 84 asatyametad vizeya asatyavacanatyAgAt refjJani bhavedArtha asteya vratarakSAyaM 6. 35 / 127 asmin kecana jIvAH asminnanAdisaMsAre 3, 107 / 42 3, 30 / 30 836 / 111 asmin bhavArNave ghore va 22 / 106 asyotpattikramaH proktaH 7, 10 88 aha jJAnasvabhAvo'smi 8, 46 / 112 ahiMsAdiprabhedena 12, 6 / 145 1,26 / 5 7, 57 / 66 ahiMsA satyamasteya ahiMsA satyamasteya 3, 48 / 33 3, 55 / 34 7 AcAra eva prathamo'- 12, 122 / 161 AcAryavaryAn guNaratnaAcAryAdiprabhedena 5, 14 / 55 mAjIvamuSNapAnIya AtApanAdiyogeSu 7, 116 / 105 bAhamAna sukhasapanna 10, 12 / 133 Atmano vItarAgatva AtmasvabhAve sthiratA Atmana vAJchasi Atmabalavardhanena AtmannazaraNa matvA AtmA na mriyate AdAne kSepaNe caiSA adyadvikaM samullaGghaya Adyatayodaza jJeyA Adya catuSTaya jJeya Adya sAmAyika jJeya Aya jIvAditatvAnAM AdyAni syu. * savedAnAM 6, 20 / bhAdyetarAsu pRthvISu 1, 3 / 1 7,60 100 DORR 1909 4439 1, 11 / 3 8, 61 / 117 4, 71 / 54 8,21 / 108 11,35 / 142 4, 53 / 51 2, 66 / 23 66 15 / 124 6, 6 / 123 12, 26 / 147 7,687 125 6, 41 / 128
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacAnupANita mAdhopacamatadaSTi 2,2015 itoko saMpravakyAmya 12, 351 bhAcopanamasamyaktva 2, 6 / 11 dozro saMpravakSyAmi 2, 63 // 23. mAnayanaM bahiH sImno 12, 16 / 152 itoo saMvidhAsyAmi 1,6653 bAyataM catulAkAraM 7,68 / 67 sthamAcAryavakvendu 10,333 135 AyAte saMkaTe sAdhI 756 / 10. itya ca mArgaNAsthAne 627 // 127 bhArambhAnjAyate hiMsA 12, 8 / 145 itya vicArya nigraMnyo 5, 24 / 57 mAvatyopazamI 2, 22 / 15 itpaM muktvA navadravya 2,60 / 20 ArogyalAbhasaMsthAna 12, 86 / 156 itva mUlaguNAn zrutvA 1,65 / 10 AtI dure bhavedyattata 7, 104 / 103 itpabhUtA narA kvApi 8, 56 // 113 mAryakhaNDasamutpanna 2,11 / 13 hatyevaM bahumAnena 7,58 / 33 AryakhaNDe samAyAnti 2, 12 / 10 induryayA kalaGkana 12, 66 / 153 mAryA dIkSA gahItvA 10, 16 134 iSTagranyasya prArambhe 6, 112 / 85 bhAryA dhatte sitAM 12, 112 / 160 iSTastrIsutavittAdi 7, 105 / 102 AyikANI vrataM nana 10, 31 / 136 iSTAniSTapadAryeSu 1,4818 mAlocanAvidhAneSu 6, 26 / 66 iSTAniSTeSu paJcAnAM 3, 16 / 43 mAlocanAvibhedena 7,75 / 68 iSTAniSTarase bhojye 1,417 mAlocanAyA kuTilAzca 6,66 / 63 iSTAniSTaprasaGgeSu 6, 6.60 bAdhivajIvajAtInA 12, 421146 / / iSTAniSTaprasaGgaSu 5,37 / 18 bhASADhamAsIyavalakSa pra0, 3 / 170 / iSTAniSTaviyoga 6, 13 / 71 Amavasya nirodho yaH 8, 73 / 115 IdRzo hi mamAhAro 4, 32 / 18 mAhAra svepsita gRhan 4, 38 / 46 I-bhASAdibhedena 4,3144 AhAro vidyate pusA 7, 65 / 66 IryAyA aparAdheSu 6, 66 / 05 AhArake sammica 6, 17 / 125 IyAbhASaSaNAdAna 7,58 / 66 ryAbhASaSaNAdAna 1, 32 / 6 iGginImaraNaM svasya 11, 18 / 140 iyAyA vinirodho'sti 7, 62 / 66 iti vyAjo na kartavyo 3, 65 / 40 ujjvalajjyotirAkAbanI 5, 26 / 57 iti hi vihitAM bhaktyA 6,56 / 74 usthitazcosthitaH pUrva 6, 118 / 16 iti meyAzcaturbhadA. 6,111 / 86 uttuGgagiriSu 7, 118 1104 iti madaM vijahI sura- 6, 42 / 71 uddiSTaM cAnnapAnAdi 12, 110 / 16. ito mANAmadhye 636 / 128 uhiSTatyAgabhedasya 12, 111 / 160 ito'ye varNayiSyAmi 7,61136 upavAso'vamodaya 636 homo syAvAlA 2,26 / 15 papasarvasahaH sAdhuH 11023 // 150
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 samyakpArita-pitAmaNiH upabhogAH prakItyante 12,31 / 17 etasmistu guNaspAne 2,1116 upasargapratIkAre 11, 12 / 136 etasyApi caturbhadAH 7, 112 / 103 umavIM labdhimAhata 13. 6 / 163 etasyAvirati hi 2,7 / 27 ubhayapanyasaMsthAgI 2,6036 etatsaptaprakRtInAM 2, 66 // 23 ulkApAte pradoSa 7, 26 / etasmin hi guNasthAne 2, 72 // 2 // etAzcatuvidhA nAryas / , 77 1 34 ekavAraM divA bhuGkte 1, 35 / 6 ete vividhasanyAsA 11, 20 / 140 ekakRtyo namaskAra 6, 115 / 85 ete pUrvabhavAyAta 13, 42 / 168 ekavarSAvadhi kAyo- 6,106 / eta haSIkaharayaH 5, 1 / 54 eka evAna jAye'haM 8,33 / 110 ete munIzvarA eva 8, 62 / 113 ekasmin divase mukti 1, 64 / 10 ete paJcendriyA. santi 3, 11 / 26 ekasya vacana zrutvA 4, 23 / 47 ete paJca parityA- 12, 41 / 146 ekasya vacana zrotu 4,24 // 47 ete paJca pariproktA 12, 53 / 151 ekAntAdibhedena 6,67 // 114 SC etaraGagai supUrNa syAt 7, 21 / 86 ekAkinyA vihAro 10, 25 / 135 eto susayamA nUna 2, 15 // 14 ekena rAjyamAlabdha 8, 31 / 110 / eva sApo. pratijJA ya. 7, 62 / 63 ekendriyAdibhedena 3, 12 / 28 evaM niHzalyako bhUtvA 11, 26 / 141 diyaPRINT 124 eva dayAlurAcAryaH 11,6 / 135 ekendriye tu vijJeya 8, 10 / 124 evamAdhunikA doSA 6, 100 / 63 ekakasmin sthiteSati 2, 42 // 16 evaM vicArasampanno 6,6180 ekakAntamuhUrtena 2, 73 / 24 eva dhyAtvA ye svarUpe 10,2 / 132 eko roditi santAnA 8, 26 / 106 evaM sarvaM cintayantA 65 / 132 eko'pi sa pradezo na 8,68 | 118 evaM darzaniko nUna 12, 100 / 157 ebhyastriviSapAnebhyo 12, 36 / 148 evaM viSata zAstra 7,46 / 63 ebhyo rakSA prakartavyA 4, 70 / 114 eva caturdame sthAne 8, 72 / 115 etaccaturvidhAsatya 3, 51 / 33 evaM cintayatazcitta 6,38 / 127 etatpana gRhItvA vaM 11, 8 / 138 eSa tvanihnavAcAro 1, 51 / 64 etatpatnaprabhAveNa 11, 10 / 138 eSA zarIravRttihi 4,66 / 55 etatsamayaparyantaM 6,114 / 85 eSAmrakSaNI vRtti 4, 50 / 51 etabanyAmidhAnaM ca 3,50 // 33 eSaNA samiti proktA 4, 26 / 48 etasya dhAraNe zaktir 10, 301136 eSA hi gocarI vRtti 4, 42 / 46 etasmin hi guNasthAne 2, 47 / 19 eSAmAcaraNa zeyaM 7,60 / 66 esayAtiriktAni 2,35 / 17 eSA yasya parityAgo 12, 671157
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ i ttil eSAmAvAnavelAyo 5, 65 / 52 kA nAma spRhA puMsAM / / 35 eSAM viSirvahi zyo 7,72 / 67 kAnvAre mArgato praSTaM 6,1.183 eSo svarUpamavAhaM 7,4 / 87 kAmapi beNimAro? 2, 25 / 15 eSAM viSaprabhAveNa 10,6 / 113 kAminIkucakakSAdi 3, 106 / 43 eSu yaH sandhikAlo- 7, 2810 kAminIkomalasparza 5,4 / 54 eSaiva bhrAmarI vRtti. 5, 26 / 46 kAminIkomalAmgaMca 1,10 / 7 eSo'sti vAcAra7, 114 / 104 kAyaguptivaMcogupti 7, 56 / 66 kAyaklezasya saMproktA 7,64 / 66 kAyavRddhI sahAyA ye 3, 110 / 43 ailakaH kurute luJca 12, 114 // 160 kArya bihArakAle ca 10, 26 / 135 ailaka pANimojya- 12,113 / 160 kAyotsargasya bodhyA 6, 120 / 66 ailakavat parizeya- 12, 117 / 160 kAyotsarmamayo vacmi 6, 101 / 83 kAlazuvividhAtavyA 5, 26 / 60 mo kAlAdanantAdmamatA 6, 73 / 76 bhopAmikasamyaktva 13, 17 / 164 kAlAcArAdibhedena 7, 25 / 60 kAlasyollAnaM dAne 12,711154 kAzcana kSINasa. 10,6 / 133 kajakiJjakapItAbha 5, 16 / 56 kASThAvratasya maryAdA 1 62 / 6 kaNo'pi vidyate yAvana 2, 52 / 21 kurute sthitikANDAnAM 2, 12 / 16 kaNThIravasamAkrAnta 8, 12 / 108 kurvannetAni sarvANi 13, 33 / 166 kaSitA eSaNAdoSA- 1, 35 / 48 kulInatAyAmArogyaM 8, 106 / 116 kadAcidbhAvaSilya- 13, 35 // 167 kuTalekhakriyA ninyA 12,45 / 150 kandapaMpaca kotkRSyaM ca 12,56 / 152 kRtAparASazuddhyartha 7,74 / 68 karaNAnAM vizuciryA 1,68 / 11 ruviramyavivAhasya 12,50 / 150 karosyAtApanaM yogaM 7, 121 / 105 katikarmANi kAryANi 1, 31 / 66 karmavizvayogena 3, 26 / 30 kRtvA kSAyikasadRSTi 2, 70 / 22 karmaNAM pUrvabaDhAnAM 8,64 / 117 kRtvAvarSi muneH saGghAta 7, 78 / 68 karmasthityanusAreNa 8,86 117 kRtvA kAlAvadhi sAyo 7,7615 kAridukhIkRtamAna 6, 36 / 70 kRpANa svapANI samAdhi 6, 36 / 7. karmodayavasAjIvA 8, 66 / 114 kRSIvalA yA loke 12, 05 / 153 kalivijamate kAlo 3, 66 / 37 kRSNA nIlA 6, 30 / 126 kasyacid avane vahni 1,13 / 50 kamAvikAryeSu sadAmi- 6,817 kasyacinmRtimAyAti 10 / 110 kekipicchaMca 12,115 // 150 kAmapriyaravaM zrutvA 5, 20146 kekena patikA loke 581 55
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyavArisa patAmaNiH kecita tiryagbhavA 13,1 / 168 maSimyA sAmanyA- 10,25 / 135 kecittiktapriyA loke 5, 11 / 55 matapUraNanAmnIyaM 1, / 10 kaMcana vIryavaiziSThaya- 6, 116 / 05 gallIlAlatanUjena pra0, 1171 kenoktastvaM muniyA 3,67 / 40 palyUtipramita nityaM 2,15 / 14 kebaliSu bhavedeka 56 / 130 gArhasthyAvasare bhogA 3; 110 / 42 kevalidvikapAdAnAM 2, 65 / 23 grISmatA saptabhUkhaNDe 7 123 / 105 kevale va bhavedanasya 6,23 / 125 guNasthAnAni sanyatra 6, 14 / 124 ko'pi kenApi sArtha 16 | 100 gurukramAnjayorale 7,85 / 100 kopInamAtra dhatte 12, 112 / 160 guruNA vasaMskAro 1,67 / 11 kramazo vardhamAnena 12, 13 / 157 guru samprApya tatpAda 1,20 / krodhalomabhayatyAmA 3104 / 11 gRhANa munidImA 1, 25 / 5 koSamAnAdimAvAnI 7,36 / 12 gINI gRhamadhye yA 4,4146 krodhena mAnena madena 6,76 / 76 prItA kenacijjAtu 1,56 / 11 kvacicca tapasA sAdhaM 7,87 / 100 grahItvAryAvata sadyo 10, 34 | 157 bhaNAdevotpatidhyAmi 5,21 / 56 mahItavateSu pradoSa- 1,70 / 53 kSapakasya sthiti 11, 26 / 11 paurAGgI rocate mA 5, 28157 apakaH sakalAna 11, 28 / 11 cha kSapakoNamArunaH 2, 26 / 15 dhRtadugdhaguDAdInAM 7,66 / 67 kSamAprabhRtidharmeNa 6,61174 zAyiketarasamyaktva 13, 18 / 164 caturvidhopasargANA 6, 105 / 84 kSAyopamikajhAna 655 / 130 caturvizatitIrthezAM 6, 32 / 67 kSINe vA syupazAnte vA 2,28 15 catuvizatitIrthezA 1,46 / 8 kSatpipAsAdinA jAtaM 11, 32 / 12 cturvishtitiirthsh6,14| 62 kSudrajansukarakSA 4,11 / 45 caturthAtsaptamAntAni 6,33 / 127 llikA dhAvikA 12, 118 / 160 caturtha cApi jIvAnAM 6, 16 / 124 jhalmikAyAM vrata 10, 35 / 136 caturdazaM ca vizeya , 36 / 127 kSetravAstvo rupamamama 12, 52 / 151 caturNikAyabhedasvAth 3, 42 / 32 caturmAsAparAdheSu 68 / 75 baNDayatyeva svasryA 4, 15 / 45 paryAya saha gantavya 10, 23 / 135 cala mano vazIkRtya 7,38 / gaja eko palaM pItvA 5, 22 // 56 cAritraM labhate ko'tra 2.2 / 12 matavedeSu jAyeta 6,55 / 130 pAritracintAmaNireSa pra0, 11170 gatibhedena jIvAnA 3,6 / 28 cintayansyAtmarUpatu 30 / 57
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakSAnukramaNikA - cetasazcaJcalatvaM Sa 12, 62 153 zeyaH sa bhaktasaMkhyAna. 11,16126 savaNDaparityApAta 1,586 ta varSamAna bhuvi varSamAnaM 6,58171 chedAbhidhAna toyaM 7, 82 / 68 ta eva munayo pIrA 5, 33 / 58 ta eva zivamAyAnti 8, 47 / 112 jagajjIvadhAtIni 1, 17 // 64 tatazca klIvavedasya 2,46 / 20 jaghanyasamayo keyo 11, 17 / 136 tatazca maryavevasya 2, 47 / 20 jayati janasubandha- 6, 45 / 71 tato'saMkhyaguNazreNyA 2,53 / 20 jamasthalApracAritvAt 3, 41 / 32 tato dhyAnaspaM nizAtaM 6, 22 / 65 jalasya bhedA vidyante 3, 24 / 26 tato mumukSubhirmohaH 2, 6324 jala hi jalakAyasya 3, 15 / 28 tatvajJAnayuto bhIto 1,14 / 2 janAnA kSudramAcAra 3, 71 / 37 tato'nubhAgakANDAnAM 2, 75 / 24 jAtAm dharmAtmanAM doSAn 7, 1716 satsatyapyudaye tasya 13, 12 / 163 jAyante'saMzinA kintu 6631 121 tajjala madhuraM vA syAn 4,44 / 50 jinavANIsamabhyAse 10, 27 / 135 tasyApi satyabhAgeSu 2,76 / 24 jinadharmaprasArAya 5,5 / 15 tasyA haraNasabhIti 4,60 / 52 binavAkyamida zrotu 45 / 63 tatra mukte ciraM 11,41 / 142 jinavANIprasArAya 12,00 / 155 tatra tasgantime bhAge 2,81 / 24 jinAzAbhaGgato nana pra0, 7 / 171 tatrApyadoSacAritra 8,107 / 146 jihvandriyarasAdhImA 5,6 / 55 tava sA parizeyA 6,62 / 131 jIvajAtiparijJAna 3, 8 / 27 tatrAnivRttikAlAnte 2, 67 123 jIvahiMsAnivRsparSa 1,561 tava nikhilaM lokaM 8, 15 / 108 jIvana jantuvAtasya 8,6 / 107 taddhana saha santu 11, 5 / 138 jIvAH samyaktvasaMpannAH 10,4 / 133 taddhana sArSamAnetu 11, 3 / 138 jIvAnAmatra sanyatra 8,51 / 112 sadhyAnaM kathyate lokaH 7, 103 / 102 jIvivAzaMsanaM jAtu 12, 72 / 154 sadA sarvendriyAdhInA 5, 36 / 58 jIve jIce santi me / 60 tadA svabhAvamAspRzya 665 / 75 zAnadarzanacArito 7,56 / 100 tadA gehAdayo bAjhA. 8, 55 / 112 mAnAcAraspa sabhedA 7, 58 / 65 tadeva satyA muvi. 3, 117 / 14 mAnopakaraNatvena 1,62 / 52 tasyAM sthityanubhAgo ca 8, 65 // 114 jAnopakaraNAdInAM 1, 36 / 6 tahi kAyazca 3, 18125 mAtAhaNTasvabhAvAH 1010 / 133 tathAhi nirmale sAdhI 5.68 / 10 zAvAhaSTasvabhAvo 64 / 75 sapA jilendriyAdhInA 5.10 / 15
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 tathAvadvividandra 8,75 115 tathAmandamAnandamAcanta- 6,23 / 65 tathA zIlAni satya 12, 76 / 115 tathAyaM manuja svasya 11, 4 1138 tathApyatra na kartavya 13, 10 | 163 tathA prayAsa kartavyo 3, 57 / 35 tathAyamaudaro garta 4, 47 // 50 tathA kAmendriyAdhInA 5, 7 / 55 samyakvArica-cintAmaNiH tathAgata manuSyatva tathA kSetramapi tyAjyaM 8, 123 / 121 3, 67 / 36 4, 45 / 50 tasya prazamane hetu : tasya syAgo nRbhiryasya tasmin bhavena te 1, 31 / 6 13, 22 // 164 6018 / 125 15 / 2 tanmizre nanu vijJeyaM tamAdideva surajAtase vaM tA tyaktvA munayo yAnti 3, 85 / 38 tAsAM mukhAkRti dRSTvA 10, 15 / 134 tAruNyabhAve kamanIyakAntA 6, 76 / 77 tAtparyamidamevAtra 11,11 / 138 tAnyeva sUribhi. proktA 8, 60 117 sAvadantaramastyatra 5, 1656 tiryaggatyanuvAdena 6, 62 / 128 tiryavo'pi samAyAnti 13,36 / 167 tirazcA vikalA vANI 3, 56 / 35 6, 5 / 123 tiryaggatI bhavedAdya tiSThedantamuhUrtena 2, 45 / 16 7, 66 / 66 SaSThamAdIna tebhya picchasya nirmANa 4, 57 / 51 teSAmabhimukhatvena teSu jinendradevasya 6, 62 / 74 12, 76 / 155 teSAM purA gRhasthAnAM 5, 15 / 55 teSA kRte prayAso'ya 12, 120 / 160 tyAgazcAnayaM daNDasya 12, 16 / 146 tyaktvA pramAdaM vapuSi 6 121 / 86 tyAjyA manasvibhi- 12, 58 / 152 tvayAJjanAdyA vihitA 6, 87 / 76 sasthAvarajIvAnA 1,27 // 5 traseSu trividha zeya satAyAM ca saMzitva 8, traseSu santi sarvANi trayodaza guNasthAna trividha jAyatebhavye 6, 61 / 131 trividhA viditA loke 3, 88 / 36 trizadavarSANi yo dhAmni 2,16 / 14 trIndriyo gadinA loke 3, 37 / 32 pra0, 8171 truTInAM zodhane kuryu * 6 / 51 / 126 105 / 116 8, 13 / 124 6, 6 / 123 Jian datta pareNa nApnoti datvA nirgranyasandIkSA dadAti yAdRzaduHkhaM 5, 17 / 56 darzaniko vratI cApi 12, 60 / 156 dazama dhAma samprApta 2, 23 / 15 proktaM 12, 37 / 148 dAvAnalena savyApte 8,14 / 108 dAramAtra parityAgI 12, 106 / 156 divA daNDamitaM bhUmI 1, 33 / 6 divA vilokite sthAne 4, 10 / 45 2,16 / 14 12, 85 / 156 12, 20 / 146 6,10 / 61 5, 25 / 57 8, 122 / 121 12 68 / 153 dIkSitvA hyaSTavarSANi dInahIna janA loke dIyate ya. sa pApopadu.khe sope bandhuvarge durgandhe vA sugandhe vA durlabha mAnuSa labdhvA duSpakvasya padArthasya dRSTveSTaM sukhasampanna dRSTvA kathaM virakta 8, 35 / 110 1, 22 / 4 8, 41159 26 // 106
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ dRSTvA rajyanti 81.11118 pAvamAnA ganA garne 5, 6 / 54 devagatyanuvAdena , 47 / 128 dhyAnAnale yena hutAH 1,111 devazAstragurUNAM yo 12, 65157 dhyAyana paJcanamaskAra 11, 40 / 152 devAyupayitvAce 13, 21 / 164 vyAnena mitvA bhava- 11 122 dezavatena sayuktA 13, 40 / 168 dhyAyaM dhyAyaM jina- 2,64 / 25 dezavrataprabhAveNa 13, 38 / 167 dhutasAmAyikacchedo 1,70 / 11 dezavRttayutA zeyA 12, 34 / 140 na kenApi kRto loko 8, 15 / 118 dezacAritrasamprAptyai 13, 2 / 162 na guNasthAnarUpo'ha 8,44 // 112 dezavratayutA kecin 13, 36 // 167 na dRzyante mahImAge 8,6107 dehasasAraniviNNa 12, 4 / 144 na dRzyate balI rAmo 8,5 / 107 deharAgeNa saMyuktA 8,58 / 103 na manda nAtizIghra ca ,6 / 15 dehasyAzucitA nityaM 6, 61 / 113 na vandeta muni kyApi 6, 27 / 66 dehapramAnyakkRtapana- 1,38170 devasikAdibhedena narakeSu nigodeSu 3, 66 / 40 6, 66 / 75 na niSiddha munIndrANAM 63 / 52 doleva mAratI yasya 4, 26 / 17 narI surI tirapacI ca 3,76 / 37 yakSapramatayo jIvA 3, 36 / 32 na raso'ha na puNyADhayo 8, 45 // 112 dhUta mAMsa ca madya ca 12,66 / 157 na meM kazcid bhave nAha 1,21 / / dravya kSetraM ca kAla va 11, 27 1141 na santi kecanAsmAka 10,8 / 133 dAdazavatasapanno 12, 101 / 158 dvAdazebhyo'nuprekSAbhyo 8,77 / 115 ma syAvatra guNazreNI 13, 32 166 na hi zAstrasya vijJasya 7,51 / 64 dvitIyAdipRSivyAM ca / 123 dvitIyopazama ya 624 / 127 nAhaM nokarmarUpo'smi 8,43 / 112 dvividhA gaditA loke 3, 40 / 32 nAha klIvo neva bhAmA 10,11132 dviSanti mAnavAste'tra 8, 103 / 118 nArake kipatI bApA 11, 34 / 142 nAdarogAlita nIraM 12,66 / 157 dihaSIkAtsamArabhya 611 / 124 niHzakatvAdika prokta 7, 12 / 88 nihatya karmASTakazanu- 1,2 / 1 dhanadhAnyAdivastUnAM 12, 13 // 145 nigodAda ye vinirgasya 3, 31 / 30 dhanurvANAdihiMsopa- 12, 21 / 146 nityetaravimevena 3, 28 / 30 dhanyAste munayo loke 5, 13 / 55 nityaM na vidyate kiMcid 8,3 / 107 dhanyAsle dhanyabhASA-12, 1164160 mindAyAM stavane yasya ... ... " dharmahInA na zomanta 8, 111121 nidAna ceti vizeyA 12, 73 / 154 dharmeNa pariNItAyAH 12, 12 / 145 niyamena svayaM yAnti 13, 43 / 168 dharmopadezanAmA sa / 101 ninyasAM tu sandhatuM 3,100 / 4.
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakamArita-pitAmaviH niravadhAyuktasya 7,64 / 101 pariNAmaSibapAdayaH 13, 25 // 165 nirgata bIvite jora 8, 16 / 108 paryAptakeSu samyaktva 10 / 128 nirganpamudrayopetA 12, 13 / 155 paryApto jAgRtI yogya 2, / 12 nirjIrNA yatna jAyante 8,88 / 117 pazyati pAsasampRktaM 1,40146 nilimpA UrdhvasabhAge 8,67 / 118 pAThasya vismRtizyate 12, 63 // 153 nivedayanti tAn bhaktyA 10, 7 / 133 pAdAbhyAmeva sAdhUnA 4, 14 / 45 nizAyA aparAdheSu 6,67 / 75 pAvavizepavelAyAM 1, 12 / 15 niSedho yatra jAyeta 3, 46 / 35 pAdayAva kartavyA 10, 28 / 135 nainthyavatarakSA 3, 115 / 43 pAdayorantaraM datvA 103 / 84 nodumbarAdikaM bhukhapate 12, 68 / 157 pAdau prasArya bhUpRSThe 8,64 / 118 nyAyAlaye hanta vinirNayApaM 6, 22 / 78 pAnabhojanavRttizca 3, 103 / 41 pApena prApaM vacanIyarUpa 6, 86 176 paJcama vA turIya vA 2, 33 / 17 picchapaktisamAsphAlya 4, 55 / 51 paJcazatIsamunchavAsA. 6, 106 / 84 pitA narakamAyAti 8,36 | 111 paJcaSaTsaptahastaizca 6, 25 / 66 pIyUSanijhara iva 1,16 / 46 paJcAkSA. santi loke'- 3, 38 / 32 purastAdAtmavIryasya 7, 120 / 105 paJcAcAramayaM tapo- 7, 125 // 106 purAvaMcitaviteSu 12, 100 / 156 paJcAcAraparAyaNAn 7,1187 puvevasya bhavadravyaM 2, 48 / 20 paJcAcAramatho vakSye 7,2 / 87 puSyodayAtparaM jyoti: 10, 111133 paJcendriyeSu jAyeta 650 / 126 pUrva parigraha tyaktvA 3,63 / 47 paJcendriyeSu santyeva 6, 12 / 124 pUrvoktAnA kaSAyANA 13, 16 / 164 pazcAdantarmuhUrtena 2, 50 / 20 / pUrNa karoti jIvo'yaM 8, 28 / 106 pazcAdantamuhartana 2, 56 / 20 pUrNAsu dravyanArIH 646 / 128 pazcAdantarmuhUrtena 2, 66 / 23 pUrvAhna chaparAhe ca 7, 27 / 67 pannAlAlena bAlena pra0, 5 / 171 pRthagbhavanti jIvebhyaH 8, 87 / 117 paThanaM bahuzAstrANA 4, 64 / 5. pRthvIdehasthito jIvaH 3, 20 / 20 paNDitA'dha mRti 11,38 / 142 pRpivI pRthivIkAya. 3,14 / 28 paraH parasya kartAsti 8,40 / 111 pRthivyaptejasAmmedAH 3, 13 / 20 paradavyAvibhinnasya 7,7 / 88 pRthvIjIva. sa vizeyaH 3,21 / 26 parAjito vidhIyatAm 13, 47 / 166 puSivIkAyikajIvena 3, 16 / 28 parihAravizuddhyAsya 2. 16 / 14 pRthvItIye vahivAyU ca 66 / 60 parihAravizuddhyA-6, 58 / 131 pRthagvitakavIcAra 7, 113 // 104 pArahArAbhidhAna tada 5 6 pRSThabaTamahAmArI 33162
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacAnukramaNikA prakRtyAdivibhedena 12 7 / 163 prabhAta sthitikANDAna 2, 74 / 24 praNamya bhaktyA bhavabhaJjanAya 1, 62 pratikramaH sa vijJeya 7, 77 / 68 pratikramaNaM ca pradhyAyAna 1,46 6 pratyAkhyAnamayo vacmi 6, 66 / 20 prasyAsyAnaM va tajjJeyaM 6, 60 | 50 pratyAkhyAnAterasti 13, 11 / 113 pratyAkhyAna tanutsarga 6, 5 160 pratyAkhyAnAterjA 1, 15 / 4 3, 36 / 32 6, 24 / 125 pratyekAstra sajIvAstu prathamaM dvitayaM jJeyaM "184 6,111 / 116 prApnuvanti ziva prApto na pAro viduSAM 6, 47 // 72 prAyopagamanaM cAntvaM prAyopagamane saiSA prAvRTkAle'pi 11, 14 / 136 11, 16 / 140 7, 122 / 105 proktA jhAlocanA 7, 76 / 66 baddhadevetarAyuDako bambamApnoti tAvA aareerNAdIni 1, 17 / 4 8, 81 / 116 2,10 / 13 1,18 / 4 bandhuvarga samApRSThagha bAlabAerseer bAlA yuvAno vidhavA 11, 37 / 142 6, 80 // 77 6, 78 77 8,8107 bAlye mayA boSasamubAhU detaNDa zuNDAma bAhrIkAbhyantaropadhyoH 7, 100 / 102 bodhI ratnatrayaM nAma 8, 106 / 116 brahmacaryasya rakSArtha brahmacaryaparibhraSTAH brahmacaryasya zuddhayarthaM 3, 113 / 43 3, 74 / 37 1,5716 bha 3, 6 / 27 prathamAdvA caturthAdvA 2,5 / 12 pradarzanaM svarUpastha 12, 57 / 152 pramatta yogAjIvAnAM pramattayogAcajjIva 3, 45 / 35 pramAdanidritAM dazAM 13, 46 / 166 prabhAdAd yadavattasya 3, 63 | 36 pramAdamAnmanasA mayaite 6, 77 / 77 pramAdato ye baisreeSAH 6,66 183 pramAdarahitA vRti. 4,445 7, 3662 bhaktyA jinendradevasya 12,77 / 155 bhagavan saMmyAsa 1125 141 bhavyA imA dvAdaza bhavyA nikaTasaMsArA pravRttireSA sAdhUnA prazaMsAzabdamAkarNya 5, 32 / 58 prazastaM darzanaM tat syAt 7, 6 / 86 praznottarANi kAryANi 10,26 / 135 prahRtaM ripucakramara sudRDha 6, 51 / 92 mArgahasAvrataM vakSye 3, 5 / 27 prAcyapAcyAdikASThAsu 12, 16 / 146 prAtarmadhyAhRndhyAsu 12, 28 / 147 8, 124 / 122 13, 16 / 164 bharato du.khasambhAra 8,231103 bhasmayanti nilitvA 8 173108 bhASataH sayamo yatra 13, 37 / 167 bhAvikAle vidhAsyAmi 1,52 / 8 resent 2, 31 / 16 bhASAyAH sauSThavaM prApya 4, 22 / 47 prAptIdayakavAyANAM 13, 14 / 164 bhrAntacittaH sa sambhUya prApnoti deza- 13, 27 / 165 bhUvendriyAlampaTaprApnuvanti mahAduH 627 / 106 * bhUtakAlika doSANAM 3, 66 / 36 6 66 62 6663 / 52
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 bhUtakAlika doSANAM 1,51 / 8 bhUtvA purastAdbhavato 6, 75 / 76 bhUmizayyA vidhAtavyA 10,21 / 135 bhUyobhUyo bhramitvAha 8, 24 / 106 mogAkAkSAmahAnadyAM 8, 121 / 121 bhojane paridhAne ca 3, 60 138 bhogAkAMkSA vizAlA 112 / 120 samyakcAritra-cintAmaNi k 6, 37 / 70 bhogA bhujaGgA na bhogopabhogakAMkSAyAH bhogopabhogavastUnA 12, 60 / 152 7, 14 / 6 bhedAH santi pramA 8, 68 / 114 maikSyazuddhi viSA 3, 106 / 42 mati tAvadhijJAne 22 / 125 manasi te yadi nAka- 11, 42 / 143 manovAkkAyaceSTA 12, 18 / 146 manovAkkAyaceSTA yA 8, 64 / 114 antarantayati 8, 76 114 manaH zuddhi vidhAyaiva manoze hyamanoze ca 6, 72 / 75 1, 43 / 7 2, 3 | 12 manujaH karmabhUmyutyo manujastatparityAgo 1, 30 / 6 mantA yo vai vedatatvAyaM 6, 53 / 72 12,78 / 155 mandirANi yathAmalamUtrAdibAdhAyA 1, 37 // 6 male malasya pAto na 4, 68 53 mamAsti doSasya kRti: 6, 66 / 76 mahAvrataM bhavetsAdho 3, 44 / 32 mahAntamAdaraM tatra 3, 76 / 38 mahAvratAni saMghasa 10, 18 / 135 mAtAtAtara jAvIryA 8, 53 / 113 mAtA tAta. putramitrANi 6, 11 / 61 mAtA svasA pitA 8,13 | 108 mAdhuryAdivRtInAM mAsadvayena mAsaistu mAsadvayena mAsaMstu mAyAyA navaka muktvA 2, 55 / 20 mithyAtvAditrikaM ceti 2, 38 118 mithyAhazAmabandho'sti 878 116 mithyAhamapi loke'- 13, 200164 miSTavA sabalavA- 11, 24 / 140 muktvA hyAvazyaka 12, 108 / 156 munidharmasya zikSAyAH 12, 25 / 147 munayo'pi sadA vandhAH 12, 84 / 156 mUlasya rakSaNaM kArya 8, mUlato'vidyamAne' 116 / 120 mRgatRSNA jala zAtvA mRdukarkazabhedena me me me iti kurvANA 4, 3646 10, 22 / 135 1, 55 6 mohamallamadabhedana dhIraM mohanidrAzamAtsAdhu. mohAdisaptabhedAnAM 3, 46 / 33 3, 58 135 3, 20 / 26 8, 46 / 112 6, 52 / 73 8, 82 / 116 7, 8 68 mohadhvAntenAvRtodbodha- 6, 12 / 61 mohasya prakRtI sapta mohadhvAntApahAre 1, 13 / 3 1,10 / 3 yajjJAnamArtaNDasahasrayatra zAstrAdhyayanena 12, 1 / 144 7, 62 / 101 7, 16 / 86 11,2 / 138 7, 13 / 86 yatra dRSTinaM mUDhA syAt yathA kazcid videzayathArthAH santi nAstyayathAyathodrdhvamAyAti 12, 6 / 145 yathA kRSIvalAH kSetra 4, 2 / 44 yathA lohasya saMsargA-8, 50 / 112 yathA yathA hi jIvos 8, 71 / 194 yathArtha sukhalipsA te 6, 60 | 113
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ bayANyAta vivaM, 56131 veSAM cakArIre syuH 3, 27 / 30 yathA taSideho'yaM 1,46 / 51 yeSAmAramA parAgjyuravA, 52112 pamA madhukaraH puSpAt 3,37 / 46 yeSu vekArIrasya 3, 32 / 30 payA khalInato honA 1,45 / 7 vairindriyANi svavazI- 2,1 / 12 papAnalasya sasargAda 3, 81435 yogAH paJcadaza proktA 8,66114 yathA sato'pi devasya 3, 47 / 33 yo vartate yasya nisargajAto 1, 8 / 2 pakSAvidhi yathA prAptaM 1, 30 / 48 yogyAsta eva santyatra 13, 23 / 164 yaha durlabha jAtvA 8, 108 / 116 yo no jitaH karmakalApa-6, 34 / 66 yadi vedakasamyaktvI 2,7 / 13 yadIyasaGgamAsAtha 8,56 // 113 raktapItAravindAnA 2, 18 // 56 yavyamjanasya yo 7,54 / 65 rakSArtha tasya bhaassaayaa| 1, 17 / 46 yad vastu yayA cAsti 3, 56 / 35 rakSita dharma evAstika, 115 / 120 yadvAvazyaM ca yat kRtyaM 6,4 / 60 rajatasvarNalohAra 3, 23 / 26 yasya purastAda ripuvara 6, 46 / 72 rajanyAH pazcime bhAge 1.61 / 6 yaH svabhAvAdazuddho'- 8,54 / 113 rarakSa kunyupramukhAn 6, 50 / 102 yasyAsyakAntyA jita- 6,40170 ralatrayeNa saMyuktA 12, 33 / 148 yazcAta nitya gata- 12, 2017 ratnatrayaM kSamAvAzca 8, 117 / 120 yAca saklezabAhulyA- 2, 30 / 16 ralapramAdibhedena 3,10 / 28 ya janmakalyANamaho- 6, 57 / 73 rAgadveSavyatItasya yAdRze puNyapApe ca 8, 34 // 110 6,60 / 74 rAgadveSAdivRddhi 12, 22 / 146 yAvajjIvAparAdhAnA 6,701 75 rAgadveSau parityajya 8,42 / 111 yAni svaya santi mahA- 3,2 / 26 rAgadeSo yasya nAzaM 5, 38 / 56 yAbhissyaktA moha- 10, 37 / 137 rAgadveSo nirAkRtya 6, 13 / 61 yugapat napayet sAdhuH 2,78 / 24 rApadveSapravAhasya 7,66 / 101 yena mitAsi maSI 6, 33 // 66 yena nindhamudrAyA 3,60 / 10 rAgAdInAM vibhAvAnA 3, 13 / 32 rAtimadhye na po 12, 105 / 156 yenAtimAna. kamaThasya 6, 56 / 73 rAtribhuktiparityAgI 12,61.156 yena svayaM bodhamayena loke 6, 4470 rAmarAjya prazaMsanto 3, 70 // 37 yenAsinA dhyAnamayena 1,1544 rudrasya krUrabhAvasya 7, 107 / 103 ye narAdharmamAvatya ka, 120 / 121 roSaM toSa va vighrANAH 5, 26 / 57 ye bhujyante sakUda- 12, 30 / 147 yeSAM dehe na sansyanye 3,34 / 30 veSAmAsayamAsAtha 33 / 30 lAvaNyalIlAvijitendra
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 samyakamAritra-pitAmaNiH luJcitAH pANiyugmena 1, 66 / 11 vidagdho'pi loka kaso 116161 lokakalyANakArINi 12,71156 vidyAlayAzca saMsthA- 12,81155 lokarUpaM vicintyAtra 8, 100 / 118 vidvAMso dAnamAnA- 12, 82 / 155 loke prasaradajJAnaM 7, 2016 vidhinA pariNItA yA 3, 75 / 37 moko'yaM sarvato 8,104 / 116 vidhinA nityaza 10, 16 / 135 locAvelasyamasnAna 1,54 / 6 viSinA kRtasaMnyAso 11, 36 / 142 locanadarzane cApya 6, 28 / 126 vinayAttIkRttvasya 7,88 / 100 lobhAnilokolitadhairya-6, 85 / 78 vinayAtpracchana zrotu. 7,65 / 101 lobhAvA kSetravRzizca 12, 55 / 151 vipadyamAnaM bhuvanaM 8,11106 lolyAva sacittasaMsevA 12, 67 / 153 vipadyotpavamAno'ha 8, 25 106 vipine munibhiyukta 1, 16 / 4 vaktavyA satataM pumbhiH 3, 12 / 35 vipulartiyutA bhUpA 3, 68 / 36 vadhikAnAM zarabhinnA 5,34 / 58 viralA eva santIrNA. 10, 17 / 134 vanitA rAgavadhinyaH 3, 108 / 42 viruvAhArapAne 5, 12 / 55 vandanA munibhiH kAryA 6, 30 / 66 vilapantaM naraM dRSTvA 11, 7 / 138 vandanAyAM ca bhAveSu 6, 113 / 85 vivikte yaH sthitaH 7, 101 / 102 varaboSavirAmazareNa hi 6, 46 / 71 vivikte yatra jAyete 7, 70 / 67 vardhamAnavizuddhapAdayaH 2,6 / 13 vizuddhacA vadhamAno'yaM 2,8 / 13 valAhakAbalI dRSTvA 6, 54 / 51 vizumbhAvanAyuktA 6, 104 / 84 vasurANasya yadvAkyaM 3, 54 / 34 viSTarAdiparityAge 10, 60 / / vastutattvaM vimaNyAtman 8,10 / 107 viharanti kadAcid vai 4, 6 / 15 vAkazaderapaMzadezca 7, 55 / 15 viharantu cira loke 10, 36 / 137 vAcAM guptimaMnogupti ,, 102141 vihatyAryakhaNDe 6, 20 / 65 vAcanA pracchanA pApya 7,63 / 101 vINAveNusvarAdInAM 5, 31 / 58 vAtsalyamUrtayaH santi 10, 35 // 137 vIryAcAramacA- 7, 117 / 105 vAdhakaprakRtInAM yo 13, 13 / 164 vIryAcArasya madhye 7, 124 / 105 bAnAdidevayoniSu 68 | 128 bIyaM ca paJcadhA santi 7, 31 87 vAyuhi vAyukAyazca 3,17 / 28 vRtaM munInAM guhi- 12, 121 / 161 vASpAvaruTakAThAstAH 10, 14134 vRkSApyekAkinI cAryA 3,235 vAsare hokavAraM yaH 1,63 / 10 vedakazA samAyuktaH 2, 64 / 22 vigatAnumati kiJca 12.62 / 150 vedakadRSTisaMyuktaH 2, 37 / 18 vijJAtalokatritayaM 55 // 71 vedakena dhutaH kazcit 13, 26 // 165 vitaranti manuSyapaste 1,56 // 51 vedatrayeNa yukteSu 53 // 110
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaiyAvara zarIrasya 11, 15 / 136 vairAgyasamAnamameyamAnA 3, 1 / 26 deareer ear 8, 2107 6, 26 / 66 vyAkSiptaM vA parAvRtaM vyApAdya lokAn rahasi 6,6378 vyApAragRhanirmANa 12, 106 / 160 4, 25 / 47 4, 25 / 47 vyarthaM vacanavistAraM vratena rahitAH samyag za zaGkA kAGkSA ca zatahastamite kSetra ghAta trayasamucchvAsA' zabdasyoccAraNa zuddha zamayitvA bhavejjAtu zamayennavaka dravya tarasafoet 12, 40 / 146 7, 35 / 62 6, 108 / 84 7, 53 / 64 2, 36 / 18 2, 56 / 20 2, 54 20 zamayitvApakAlena zarIrAgaH sarveSA 8, 57 / 113 7, 34 / 62 zarIre rudhirasrAva zarIre rAgahantAraM 6, 102 / 84 zazi zazi vANAkSi pra0, 2 / 170 zAstrajJAnAdinA jAte 7, 50 / 64 zikSAvrataM caturtha syAd 12, 27 / 147 zikSAvratasya vizeyA. 12, 66 // 153 203 zrAvako'yaM yathAzakti 12, 06 / 156 7, *vi { zrotavyaM bahumAnenA zreSThasaMhananopeta zvagatyAM bhavedArtha zirasyaM bhAramuttA 3, 61 / 26 zira. sthA: zyAmalA 8,7107 zuklalezyA ca vijJeyA 6, 30 / 126 zuklasma rAgakAlimnA 7, 11 / 103 zuddha manoharaM 7, 67 / 101 zUnyAgAreSu vatsyAmi 3, 105 / 42 samudrAdau 12 24 / 146 kaise bane taDAge vA saupakaraNaM kuNDI mAnaM darzanaM prokta 8, 20 | 108 4, 50 / 51 757 7, 102 / 103 6, 3 / 122 zvAsakAsAdirogANAM 7, 106 / 102 SaSThAnnayamaparyantaM uter] kRtInAM tu SoDazakarmabhedAnAM sa sakalabodhadharaM guNinAM 6, 54 / 73 sakaSAyastha jIvasya 6, 21 / 125 sakalpAdvihitA hiMsA 12, 7 / 145 saMklezasya hi bAhulyAt 2, 32 / 17 sacittabhAjane datta. 12, 70 / 154 sacitaM vastu no sacchidra potamArUDho 12, 104 / 156 sacchidrAM nAvamAruhya saMjvalanAkyamohasya sajvalanasya kroSAdIn sajvalanasya roSasya sati sUryodaye mArge sate hitaM bhavet satya saMtoSastatra kartavyo 6, 25 / 126 2, 76 / 24 2, 77 // 24 sattAsvaM sakaladravyaM satyaM sudRDhanokAsti satyeva bandhavicche satvAn sthAvarahitAsadddaSTereva cAritram sacaH satataM brUyAt sagharmabhiH kutAlApo samaciH saha sneho 8, 74 / 115 8, 63 / 114 13, 6 / 163 2, 80 // 24 2, 46 / 20 4, 7 / 45 3, 60 / 35 3, 66 / 36 2, 52 20 10, 46 / 63 8, 76 / 116 13,4 / 162 13, 5 / 162 3, 61 / 35 4, 2146 7, 166
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyakacAritra-cintAmA sa nipAnAd vinirgasya 3, 64 / 40 sasAratApavinipAta- 6,3566 saMnyAsastrividha. 11, 13 / 136 saMvegavAsajvalitena sApA-6, 66 / 63 saptahastAntara sthitvA 3, 63 / 38 savarameva saMprAptu 8, 93 / 116 sa bodho darzanAcAra. 7, 22 / 6 savipAkAvipAketi 8,85 / 117 samyaktvabodhAmalavRttamUlo 6, 1 / 56 savipAkAprabhAvAttu 8,86117 samyaktvavantoye 8,116 / 121 sallekhanA svAtmahitA- 11,11138 samyaktva sahita jJAna 7, 23 / 10 sallekhanAsarinmadhye 11, 22 / 140 samyagvyavasthA pravidhAya ya 1,41 saziSya. sa vipro guru. 6, 18 / 64 samyagdarzanasampannaH 12,64 / 157 sahante nArakA bhUtvA 5,5 / 54 samaye samaye'saMkhya 2,4416 sahante dhairyasaMyuktA 6, 117 / 85 saMyamAva patito martyas 2, 26 / 16 sAgasaH sUrivaryeNa 7,84 / 68 sayamAsayame hyeka 6, 27 / 126 sAjvalanasya lobhasya 2, 58 / 20 sayama pratipadyante 2, 34 / 17 sAdhavaH sukulInAnA 4,34 / 68 sayamalabdhirityeSA 1,16 / 4 sAdhAraNazca pratyeko 3, 26 / 37 sayatAsayatA jIvA 13, 341166 sAdhunAnudina kArya 1,46 / 8 sayamAsayamo loke 12, 3 / 162 sAdho na vidyate 11, 33 / 142 sayamAsayayaprAptI 13, 7 / 163 sAmAyika tathA chedo 6, 57 / 130 savaM cintAmaNI proktaM 7, 11 / 88 sAmAyikAccyuto satyA 2, 14 // 14 sarvathA paravastUnA 1,26 / 6 sAmAyika trisandhyAsu 12, 102 / 158 sarvathA zAntamoho'ya 21, 62 / 21 sAmyabhAvasya sipathaM 6,7 / 7 sarvasAvAsayogaM 2, 13 / 13 sAyaM nimolite po 5, 20 / 56 sarvatIrthakRtA bhaktyA 1,50 / 8 sA siddhAntavizeSa. 7, 15 / 66 sarvajJa sarvatra virodhazanya 6,74176 siMhaniSkrIgitA- 7, 116 / 104 sarvakarmaprakRtInA 13, 14 / 164 sItA sulocanA rAjI 10,5 / 133 sarva nityamevaMtat 8, 11 / 107 sudurlabha mastaMbhava pavitra 6,6713 saricchalAdisaundarya 8,10 / 118 sudharmAcavyavato mAna 7, 18 / 86 sarinamadhye vayA naukA 11 211 110 sudhAMzubhirjagata sarva 8,4 / 107 sasAro'yaM mahAduHkha 1, 24 / 5 supAtrAya sadA deyaM 12, 12 / 158 sasArAbdhinigamnajantu-13, 11 162 surendrAnugenAlakA nAya- 6, 16 / 64 sasArasya svabhAvo'ya 8, 181108 sulabhA te bhaveveva 11,46 / 142 sasArasya svarUpaM ye 5, 32 / 110 sukSmakRSTigata lobhaM 2061 / 20 saMsArakAraNanivRttiparA- 1,6 / 2 sUkSmasthalavibhedena 1.286 saMsArasiyovinimagna- 4872 sUkmAdisAmparAye 6261 121
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAnukramaNikA 205 sUkSmo'pi dazito bandha 1, 13 / 45 svapratiSThA spiIkatuM 4, 27 / 47 sUtraM gaNaparaiH prokta 7,31 / 60 svasvabhAvasya siddhyayaM 7,61 / 101 saiva sAkyamApnoti 8,80 / 116 svarNapanasamAcchanna 8, 55 / 113 sevAtra sAdhubhi hyA 4, 60 / 52 sthitikANDakaghAto- 13, 31166 sUrINAM vA gurUNAM vA 6, 24 / 66 sthUlasteyApapApAd 12, 11 / 145 so'yamantarmuhUrtena 2,71 / 23 sthalAnRtavacanAnA 10, 10 / 155 saukaryAyaha sAdhUnA 6,71 / 75 stenaprayogavIrAryA 12, 47 / 150 saugandhyalomato mRtyu 5, 23 / 56 saugandhye cApi dorgandhye 1, 42 / 7 sparzana rasana ghrANaM 1, 38 / 7 haridghAsAvasaMkIrNe 4, 67 / 53 syAd dharmAdanapetaM 7, 106 / 103 haridghAsAghasaMkIrNe 4,8 / 15 syAvAzAviSayaHpUrvo 7, 110 / 103 hastayoreva bhoktavyaM 10, 20 / 135 svaparastrIparityAgI 3, 73 / 37 hastI pAdau ca prakSAlya 7, 37 / 62 svazarIrasya saMskAra 3, 112 / 43 hA hA kSetraparAvarte 8,66 / 118 svasyAhAranimittaM yaH 4, 51 / 51 hAsyAdayazca SaT caite 3, 87 / 36 svAdhyAyagatazAstrasya 7,41163 hiMsAsteyAntAbahma 12, 5 / 144 svakIyavRttaralamatra 13, 15 166 hiMsAdipApAd vyavahArato 1, 12 / 3 svAdhyAyo naiva kartavya. 7,30 / 60 hiMsAnado mRSAnandas 7, 108 / 103 svAdhyAyaM vidadhata sAdhu 7,40 / 62 hiMsAdipApAda virate 3, 4 / 27 svAdhyAyaH kriyate pumbhiH 7, 4363 hitA mivA priyA pANI 1,34 / 6 svaparabhedavijJAna 7,25 / 60 hitA brUte mitAM te 5, 18 / 46 svakIyapuNyapApAbhyA 3, 65 / 36 hInAdhikavidhAnaM ca 12, 18 / 150 svAdhyAyo nAma bizeyo ,66 / 101 haSIkaviSayASInA 5,3 / 54 svAdhyAyaM vidadhatsAdhu. 7,44 / 63 hRSIkANA jaya. kArya 1, 36 / 7 svAdhyAyAvasare pumbhiH 7, 33 / 12 he Atman svahita 8,38 / 111
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ pR0 saM0 pa0 saM0 1 2 6 J 6 10 15 16 23 26 28 28 33 36 37 36 40 40 40 41 43 45 46 46 46 47 46 5 24 34 63 25 41 71 1 10 16 45 65 2 is us us & &= 2 77 61 67 67 100 103 114 14 16 20 21 26 12 zuddhi-patra azuddha nijabhAvazudadhyai vizvAnya devAn zraya samitiraktA yekavAhaM yo etadvattaM vizuddhayA vizuddhayA AjJA ruhante -kAryAzcatuvidhA taccatuvidhya mahadvAlpatara - dhAriNI zirAsthaM kenoktastavaM munibharyA sAmarthya yaH -makSaNAM padbhayAmeva -lakSaNaH kAkapriyaravaM bahUpi pratparva eva zuddha nijabhAvazuddhyai vizvAmyadevAn zreya - samitiruktA hyekavAraM yaH etadvRttaM vizuddhyA vizuddhyA AttA sahante -kAyAzcatuvidhA tattvAtuvidhya mahad vAlpataraM -dhAriNi ziraHsthaM kenoktastvaM munirbhUyA sAmarthya yA: -makSANAM pAdAbhyAmeva -lakSmaNaH kAkApriyaM bahnapi pratyamaM evaM
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ suTipA To 51 51 55 51 3 7 . bahivAlA vahnajvAlA zakaTAmA zakaTAmA kuSThI kuNDI vidyutsphati vidyutsphUtipicchapaGkita picchapaMkti gahotaH kena cijjAtu gRhotAH kenacijjAtu ekavitrINi ekadvitrANi saMkIrNa saMkIrNe dheyaM deyaM -razmijitacandramA jitacandramasa vijJAnaloka- vijJAtaloka-dharmaSu -dharmeSu jJAtAdRSTasva- jJAtAdRSTAsvamanasazuddhi- manasaH zuddhi dayekendriyAdyA dUdhekendriyAdhA pareSyAM pareSA svabhAva svabhAvo pratyAkhyAnAJca pratyAkhyAnAcca kecid kecana matA mUDhadaSTitA matA'mUDhadRSTitA svAdhyAyasamudyate svAdhyAyAya samukhate. bahamAnAdya bahumAnAkhya vaya'nte yathAgamam varNyante hi yathAgamam -dAtmanA jovaM maranto bharanto dUyante catultaviSAnte ratnatraye svagatyA 7 4m x . " 100 116 16 yA M V 106 105 116 108 23 11 1 11466 118 103 120 117 123 iyante
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 pR0 saM0 100 127 38 12840 12845 133 133 10 vadho 143 12 145 147 148 37 146 42 151 55 160 167 168 52 166 47 171 1717 pR0 saM0 paM0 saM0 33 33 samyakcAritra-cintAmaNi mazuddha cintayazcittaM cintayatazcittaM aparyAptakeSa aparyApteSa nAstye nAstyeva eSo eSAM jJAtAdRSTa svabhAvAH jJAtAdRSTAsvabhAvAH tIrthAkRn- tIrthakRnnAkasukhaspahA muktisukhapRhA virati viratiH -datithI- datithidAnenaiva zudhyante dAnenaiva hi zudhyante tRdho kASNa kASThA ailakavat ailakavattu zaithilyAdannoca- zaithilyAnnocadezavataM dezavratasArthaka sArthaka cAritrAyo cAritrADhayo hasantu no hasantu mazuddha gRhasthako gardabhako samUhase maNi samUhase maNDita madhyarAtrike do ghar3I madhyarAtrike do ghaDI pazcAtse sUryArUpa sUryAsta Adike tIna saMhana- chaho saMhananose sahita nose sahita jIvako dehako zubhAcArako prApta zubhAcArako bhI prApta 61 12 pUrvase 61 102 106 huA huA 117 117 26 26 AbAdhAkAla Anepara AvAdhAkAla bIta jAnepara AbAdhAke pUrva hI apane udayakAlake pUrva nirjIrNa nirjIrNa
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudhi-patra pR0 . paM.. 1266 tirvaJca samya- tiryoM meM samyaktvakA patyakA 16 AyikAoko bAyikAmoMke (prakA) viSa-velA viSa-vela 6 (bhUmikA ) bhUtibano bhUtabalo saMyamA saMyamoM nAmAniyo'tti nAmAni yo'ti sacittaviralo sacittavirato sacitta syAga pratibhA sacittatyAgapratimA le. ekadazama dazama 15 16 // adhovarjI adhovartI 16 17 , samAja samatA noTa-samAsavAle padoMke mUDhA adhikAMza alaga-alaga chApe gaye haiN| zuddhi-patra meM unakA saMzodhana zakya nahIM hai / ataH saMskRta vidvAna unakA sazodhana kara paDhanekA kaSTa kreN|
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
_