Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArya bhadrabAhu svAmI ( paMcama zrutakevalI) kriyAsAra TIkAkartA evaM sampAdaka upAdhyAya muni 108 zrI suradeva sAgara prakAzaka: saMdIpa zAha 790 sevApatha, campApurA, lAlajI sAMDa kA rAstA, __modIkhAnA, jayapura-302003 phona : 313339 pheksa : 312166 prathama saMskaraNa : 1996-97 mUlya : sadupayoga
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA prastAvanAntargata viSaya (1) grantha nAma evaM sArthakatA (2) granthakAra (3) pUrva-paramparA (4) uttaraparamparA (5) Adhunika-paramparA (6) kriyAsAra kI viSaya vastu, (7) kriyAsAra meM varNita viSaya (8) kriyAsAra kA uddezya (5) kriyAsAra kI AvazyakatA (10) grantha racanA kAla evaM (11) upasaMhAra / grantha nAma evaM sArthakatA : ''kriyAsAra grantha'' kriyA evaM sAra ina do zabdoM ke pela se banA hai |"kriyaashbd" aneka arthoM meM prayukta hotA hai / sAmAnyataH kArya sampAdana karane kA nAma kriyA hai / prAkRta koza ke anusAra ''kriyA" zabda kA tAtparya zAstrokta anuSThAna evaM dharmAnuSThAna ityAdi / ''sAra" zabda kA tAtparya paramArtha, prakarSa, Avazyaka evaM sarvottama ityAdi pAnA hai / jimakA vAstavika artha- paramArtha hetu jinAgama ke anusAra Avazyaka sarvottama dharmAnuSThAna hai / yathA "pasatthaM uvaDhaM paichAvaNaM jaiNo / " ajha bhI 'puvAMkada" pUrvAcArya kRta caturvidha saMgha ke hitArtha isa 80 gAthA bar3a prAcIna grantha kA saMgraha kiyA gayA hai / ata : jinAgamAnusAra dharma evaM saMyama mArga meM utkarSa rUpa se yati evaM sari dharmAnuSThAna sarvottama sukha ke lie paramAvazyaka hai / isIlie isa grantha kA sArthaka nAma 'kriyAsAra' rakhA gayA hai / granthakAra: isa grantha ke racanAkAra AcArya bhadrabAhu haiM / isa grantha ke saMgraha katAM AcArya guptigupta haiM, jinheM AcArya bhadra yAhu kA parama ziSya mAnA jA sakatA hai / prastuta grantha meM "gupnigupta muNiNAhi" Adi zabda se aisA pratIta hotA hai ki jambadrIpa meM nara nAbhi ke samAna superU parvata jisa taraha suzobhita hotA hai, usI taraha munisaMgha meM bhI nAbhi ke samAna mUla-kendra bindu svarUpa AcArya guptimupta pravara kA bhI susmaraNa kiyA gayA hai / racanAkAra bhadrabAhu haiM aura isake saMgrahakartA muninAtha guptiguta haiM / pUrva paramparA : pala zrutAvatAra ke anusAra zrutadharAcArya paramparAgata bhagavAna mahAvIra ke pazcAt gautama, sadharma evaM jambUsvAmI ne 62 varSa taka dharma pracAra kiyA / inake pazcAt viSNu, nandimitra, aparAjita, govarddhana tathA bhadrabAhu 100 varSoM meM paMca zruta kevalI ne jJAnadIpa ko
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajvalina kiyA / tadanantara dazaparva dhAraka vizAkhAcArya, proSTila, kSatriya, ayasena. nAgasena, siddhArtha, dhRtisena, vijaya, buddhiliMga, deva evaM dharmasenAcArya ne 53 SaSoM taka zruta kA pravacana kiyA / anantara emASTAMga ! 21 bhAga na:: TEA, pANDava, dhruSasaMna evaM kaMsAcAryoM ne 123 varSoM taka zruta parampara] kA pracAra kiyA / dazAMga ke jJAtA zubhacandrAcArya, nava aMga jJAtA yazobhadra tathA aSTAMga ke jJAtA AcArya bhaTra bAhu ne 47 varSoM taka aMgajJAna kA pravacana kiyA / isa prakAra nandi saMgha-alAtkAra gANa sarasvatIgacca kI paTTApalI meM ullekha kiyA gayA hai / ataH upayukta paTTApalyAdhAra para anya pravAha AcArya bhadrabAhu se pravAhita huA / uttara-paramparA : trayanAma dhAro AcArya ahaM dali dvArA sthApita nandi saMgha meM AcArya mASanandi, paMcanAma dhAraka kundakunda. umAsvAmI, lohAcArya-3, yazakIrti, yazonandi, devAndi, anyanandi, guNanandi, vananandi-1, kumAranandi, lokacandra, prabhAcandra. maimicandra-1, bhAnucandra, siMhanandi, vasunandi,1, vIranandi-1, ratnananTi, mANikyanandi-1, meghacandra. zAntikIrti evaM merUkorni ityAdi AcAryoM kA ullekha hai / / panAra maMtra meM AcArya lohAcArya. vinayaMdhara, gupti zruti, guptiAsi. zitragupta, arhadali, 'mandAya, mitratrIra, baladeva, mitraka, sihabala, vIvita. payasena. vyAghrahapta, nAgaistI, jitadaNDa, nandiSeNa, dIpasena, dharasena, (zrutAvatAra se bhinna) sudharmasena, siMhasena, sunandisena, iMzvarasena, sanandiSeNa, abhayasena, siddhasena, bhImasena, jinasena, zAntisaina-1, jayasena, amitasena, kIrtiSeNa evaM jinasena Adi AcArya zreSTa hue / nandi saMgha paTTAvalI- 1. bhadrabAhu (dvitIya), 2. guptigupta (26), 3. pAranandI (36), 4. jinacanda (40), 5. kundakundAcArya (45), 6. umAsvAmI (101 ), 7. lohAcArya (142), 8, yazakIti (153), 1. yazotandI (211), 10, devanandI (258), 11, jayanandI (308), 12. guNanandI (358), 13. vajanandI (364), 14. kumAranandI ( 386), 15, loka canda (427), 16. prabhAcandra (453), 15. nemacandra (478), 18. bhAnunandI (487), 59. siMhanandI (508), 20. vasunandI (525), 21. boranando (531), 22. ratnanandI (561). 23. mANikyanandI (585), 24. meghacandra {601), 25. zAntikoti (627), aura 26. merukIrti (642) uparyukta 26 AcArya pravara dakSiNa dezastha bhaTTilapura ke paTTAdhIza hue / ujjayinI ke sUri paTTadharaH 25. pahAkIrti (686), 28. viSNunandI (704). 29. zrIbhUSaNa (726 ). 32.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ : zIlacandra ( 735), 31. zrInandI (749) 32. dezabhUSaNa (765) 33. anantakIrti (765), 34. dharmanandI (785), 35. vidyAnandI (808), 36. rAmacandra (840 ). 37. rAmakIrti (857) 38. abhayacandra (878), 39. naracandra (897), 40. nAgacandra (916), 41. namanando ( 939) 42. harinandI (948), 43. mahIcandra (974) evaM 44. mAghacandra (990) kA nAmollekha huA hai / canderI (bundelakhaNDa ) ke paTTadharaH 45. lakSmIcandra ( 1023), 46. guNanandI (1037), 47. guNacandra ( 1048 ), 48. lokacandra ( 1066) kA vivaraNa hai| bhela (bhUpAla sI. pI.) ke paTTadhara : 49. zrutakIrti (1079) 50. bhAvacandra ( 1094), 51. mahAcandra ( 1115 ), 52. mAghacandra ( 1140) AcArya mAne gae haiM / inameM se eka AcArya kuNDalapura (damoha) ke paTTAdhIza hue / bArAM ( koTA ) ke paTTAdhIza : 53. brahmanandI (1144), 54. zivanandI (1948), 55. vizvacandra ( 1155 ), 56. hradinandI (1956), 57, bhAvanandI (1960) 58. sUrakIrti (1967) 59. vidyAcandra ( 1170), 60. sUracandra (1976), 61. mAghanandI (1984) 62. jJAnanandI ( 1188), 63. gaMgakIrti (1999), 64. siMhakIrti (1206 ) hue haiM / gvAliyara ke paTTAdhIzAcArya : 65. hemakIrti (1209), 66. cArUnandI (1216) 67. neminandI (1223), 68. nAbhikIrti (1230), 61. narendrakIrti (1232) 70. zrI candra ( 1241) 71. padya (1248)372. varddhamAnakIrti (1253), 73. akalaMka candra ( 1256), 74. lalita candra ( 1257), 75. kezava candra ( 1261), 76. cArUkIrti (1262), 77. abhayakIrti (1264), 78, basantakIrti (5264 ) / ina 14 AcAryoM kA ullekha iNDiyana aiNTikverI ke anusAra gvAliyara hai kintu sunandI zrAvakAcAra meM ukta 14 AcArya cittaur3a meM honA likhA hai, kintu cittaur3a paTTadhara kI paTTAvalI alaga haiM jinameM se uparokta nAma nahIM pAye jAte haiM / sambhavatayA ne paTTa gvAliyara meM hoM / ajamera paTTadhara AcArya : 71. prakhyAta kIrti (1266), 80. zubhakIrti (1268), 81. dharmacandra ( 1271),
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82. ratnakIrti (1296), 83, prabhAcandra (1310) / dillI ke paTTAdhIza84. padmanandI (1385), 85. zubhacandra (1450), 86. jinacandra (1505) / uparokta ullekhita AcAryoM ke pazcAt paTTa do bhAgoM meM vibhakta ho gayA / prathama cittaur3a paTTAdhIza : 87. prabhAcandra (1571), 18. dharmacandra (1581), 89. lalitarkIrti {1603), 90. candrakIti 51622), 11, devendrakIrti ( 1662). 92. narendrakIrti (1691), 93, surendrakIti (1722). 94. jagatkIrti (1733), 95. devendrakIrti ( 1770). 96. mahendra koti (1792), 17. kSemendra kIrti (1815), 58 surendra kIrti ( 1822) 19 sukhendra kIrti (1859) 100 nayanakoti (6859), 101. devendrakIti (1883), evaM 102, mahendra kIrti (1938) || dvitIya nAgora paTTAdhIza paTTAvalI : 1. ratnakorti ( 1581), 2. bhUSanIti (1583), 3. dharmakIrti (1590, 4. vizAla kIrti (1605), 5. lakSmIcandra 6. sahalakoti. 5. nemicandra, 8. yazakAtiM. 9. bhuSanakIti, 10. zrobhUpaNa, 11, dharmacandra, 15. devendra kIrti, 53. amarendrakoti, 14, ratnakIti, 15. jJAnabhUpappa, 16. candrakIti, 17. pAnandI, 18. sakalabhUSaNa, 19. sahasrakIrti, 20. anantakIrti, 21. hapaMkIti, 22. vidyAbhUSaNa evaM 23. hemakIrti / yaha AcArya 1910 mAgha zuklA dvitIyA somavAra ko paTTa para sthApita hue / tatpazcAt somakIrti, munIndrakorti aura kanakakIti paTTAsIna hue| isa prakAra iNDiyana enTokverI ke AdhAra para maMdisaMgha paramparA kA nAmollekha kiyA gayA / isI prakAra zubhancandra AcArya (prathama) ne bhI gurvAvali kA ullekha kiyA hai / so vaha nimna prakAra hai 1. bhadrabAhu 2. guptigupta (trayanAmadhAraka) 3. mAghanandI 4. jinacandra 5. padyanandI (kundakundAcArya) 6. umAsvAmI 5. lohArya Adi AcArya haiM / 8. yaza:kIrti 9. yazonandI 10. deSanandI-pUjyapAda (aparanAma guNanandI) 11. tArkika ziromaNi bananandI 52. kumAranandI 13. lokacandra 14. prabhAcandra 15. nepicandra 16. siMhanandI 17. vasunandI 68. vIranandI 19. ratnanandI 20. mANikyanandI 21. meghacandra 22. zAntikorti 23. merUkIrti 24. pahAkIrti 25. vizvanandI 26. zrIbhUSaNa 25. zIlacandra 28. zrInandI 29. dezabhUSaNa 37. anaMtakIti 31. dharmanandI WAITIRIW AS 10 MITTINATION
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32. vidyAnandI 33. rAmacandra 34, rAmakIrti 35. abhayacandra 36. naracandra 37 nArAcandra 38. namanandI 39. harizcandra (harinandI) 40 mahIcandra 41. mAdhavacandra 42. lakSmIcandra 43. guNakIrti 44. guNacandra 45. vAsavendu ( vAsavacandra) 46. lokacandra 47 zrutakIrti 48. bhAnucandra 49. mahAcandra 50. mAghacandra 51. brahmanandI 52. zivanandI 53. vizvacandra 54. haranandI 55. bhAvanandI 56. surakIrti 57 vidyAnanda 58. sUracandra 59 mAghanandI 60. jJAnanandI 61. gaMganandI 62. siMhakIrti 63. hemakIrti 64. cArUkIrti 65. nebhinandI 66. nAmakIrti 67, nAmakIrti 68 narendrakIrti 69. zrI candra 70. padmakIrti 71. varddhamAna kIrti 72. akalaMkacandra 73. lalitakIti 74. traividyavidyAdhIzvara kezavacandra 75. cArUkIrti 76. abhayakIrti 77. vasantakIrti 78. zubhakIrti 79. dharmacandra 80. ratnakIrti 89 ranakIrti 82. pUjyapAda 83. prabhAcandra 84. padmanandI 85. sakalakIrti 86. bhuvanakIrti 87 jJAnabhUSaNa 88. vijayakIrti 89. zubhacandra 90. sumatikIrti 99. guNakIrti 92. vAdibhUSaNa 93. rAmakIrti 94. yaza: kIrti 95. padmanandI 96. devendrakItiM 97 kSemakIrti 98. narendra kIrti 99. vijayakIrti 100 nemicandra 101. candrakIrti / isaprakAra zubhacandrAcArya ( prathama ) ne apanI vaMzAvalI kA smaraNa karate hue sArasvata gaccha ke kartA AcArya padmanandI ( kundakundAcArya ) ko smaraNa evaM vaMdana kiyA haiM / DaoN. nemicandra zAstrI ke anusAra bhagavAna mahAvIra ke 470 varSa bAda vikrama rAjA kA janma huA / vikrama rAjA ke do varSa bAda subhadra evaM subhadra ke 2 varSa bAda bhadrabAhu svAmI paTTadhara hue / inhIM bhadrabAhu ke zreSTha ziSya guptigupta yati mAne gaye haiM / inake tIna nAma haiM- guptigupta, ahaMgulI, vizAkhAcArya / gaNadhara paTTAvalI meM Apako ahaMDalI ke nAma se smaraNa kiyA hai yathA : lohAcArya purApUrvajJAnaM cakradharaM namaH / arhadvaliM bhUtabaliM mAghanandi namuttamam // 7 // ga.pa. arthAt lohAcArya pUrva jJAna ke dhAraka AcArya hue| arhadvali bhUlabali mASanandi ko namana karatA hU~ // // zubhacandrAcArya prathama ne zutigupta kA isI prakAra kathana kiyA hai / yathA: zrImAn zeSa naranAyakaH vanditAGkSIH zrI guptigupta ( 1 ) iti vizruti nAmadheyaH yo bhadrabAhu ( 2 ) munipuMD. gava-paTTapadmaH sUryaH sa vo dizatu nimmala saMgha vRddhim // 1 // zru. pa. {1
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt samasta rAjAoM se pUjita pAdapA vAle munivara bhadrabAhu svApI ke paTTa kamala kA udyota karane meM sUrya ke samAna zrI gupitaguma muni puMgava Apa logoM ko zubha saMgati deM // 1 // nandIsaMgha-balAtkAra -sarasvatI ga ko prAkRta parI ke anusAra sA ahali ke nAma se bhASya hai / yathAH paMcasaye, paNasaDhe aMtima-jiNa-samaya-jAdesu / uppaNNA paMca jaNA iyaMgadhArI muNeyavvA // 15 / / ahivalli mAdhaNaMdi ya dharaseNaM puSphayaMta bhUdabalI / uDavIsaM igavIsaM ugaNIsaM tIsa vIsa vAsa puNo // 16 // arthAt zrIvIra nirmANa ke 565 marSa pazcAt eka aMga ke dhArI pAMca puni hun / 28 varSoM bAda taka ahi bali (arhagalI) AcArya, 21 varSoM taka mAdhandi, 19 varSAM taka dharasenAcArya, 30 varSoM taka puSpadaMta AcArya tathA 20 varSoM taka bhUtayalI AcArya hue haiM / nayasenAnAyaM ne dhAmRta ke prArambha padya meM guru-paramparA ke ullekha meM arhadali ke nAma se smaraNa kiyA hai / isa prakAra aSTAMga jJAna ke dhAraka AcArya bhadrabAhu ke ziSya trayanAmadhArI AcArya guptigupta haiM ata: prastuta grantha meM guptigupta pati ne jyeSTha AcArya bhadrabAhu ko namaskAra karake saMyama pratiSThApanA hetu prazna kiyA / yathA : siri bhaddabAhusAmi NamasittA guttigupta muNiNAhiM / paripucchicayaM pasatthaM aTuM paiTThAvaNaM jaiNo // 3 // inhIM AcArya zreSTha dvArA aturvidha (nandI, vRSabha, siMha tathA deva) saMgha kI sthApanA kI gayI / jainendravaNI ke jainendrasiddhAnta meM arhadvali AcArya dvArA aparAtita saMgha, guNadhara saMgha, guta saMgha, candrasaMgha, nandisaMgha, punnATa saMgha, bhadrasaMgha, yora saMgha, siMha saMgha tathA sena saMgha Adi kI pratiSThApanA vIra nirvANa saMvat 593 meM huI aisA ullekha hai / AcArya arhadali pAMca varSa ke anta meM 100 yojana meM basane vAle sabhI muniyoM ko ekatrita karake yuga pratikramaNa kiyA karate the / eka bAra 'yuga pratikramaNa ke samaya Agata sarva munigaNoM se pUchA ki kyA sabhI muni A gaye ? taba unhoMne uttara diyA- hA~ bhagavan ! hama sabhI apane- apane saMgha sahita A gaye / yaha zraSaNa kara AcArya ne vicAra kiyA ki aba jaina dharma gaNa pakSapAta ke sahAre Thahara sakegA / udAsIna bhAva se nahIM / taba unhoMne aneka saMghoM kI sthApanA kI jinakA nAma mAtra uparokta ullikhita kiyA hai| PATRI mAtrA 12 TRA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ ataH bhadrabAhu AcArya kA astitva zrutAvatAra, sarasvatyAphtAra DaoN. nemicanda, premIjI, DaoN. vidyAdhara joharapurakara tathA DaoN. kastUracanda kAsalIvAla ke AdhAra para IsavI zatAbdI ke 35 varSa pUrva yA / kriyAsAra kI viSaya vastu : samasta kriyAoM ke sAra svarUpa AcArya pravara ne saMyama ko sthAna diyA hai / pUrvAcAryoM ne saMyama kA lakSaNa isa prakAra diyA hai : samyak yamo vA niyamaH dha.7/2, 1,3/7/3 arthAt samyaka prakAra se yama niyantraNa so saMyama hai / saMyamana karane ko saMyama kahate haiM tAtparya bhASa saMyama sahita dravya saMyama, saMyama kahA hai / anyathA nahIM / pUrvAcAryoM ne saMyama ke aneka bheda kiye haiM / unameM prathapa vyavahAra saMyama evaM dvitIya nizcaya saMyama / / vyavahAra saMyamaH paMca samidi tigutto paMceMdiya maMbuDo jidakasAo dasaNaNANa samaggo samaNoso saMjado bhaNido // 240 / / pra. sA. arthAt pAMca samiti sahita pAMca indriyoM ke saMkara (gopana karane) vAlA, tIna gupti sahita kaSAyoM ko jItane pAlA evaM darzana jJAna se paripUrNa jo zramaNa hai vaha saMyata (saMyama) kahA jAtA hai / badasamidi kasAyANaM daMDANaM iMdiyANaM paMcAhaM / dhAraNa-pAlaNa-Niggaha-cAyajao saMjmo bhaNio // 127 // paM.saM. arthAt pAMca mahAvata ko dhAraNa karanA, pAMca samiti kA pAlana karanA, kaSAyoM ( 25 athavA 4) kA nigraha karanA, mana, vacana, kAya rUpa tInoM daNDoM kA tyAga karanA, tathA pAMca indriyoM kA jItanA (so) vaha saMyama kahA gayA hai / bAhya AbhyaMtara parigraha kA tyAga, triyoga-rUpa vyApAra se nivRtti so anAraMbha, indriya viSayoM se viraktatA, kaSAya kA kSaya yaha sAmAnyataH saMyama kA lakSaNa kahA hai / vizeSatayA pravrajyA avasthA meM hotA hai / paMca mahAtratAdi kA dhAraNa pAlanAdi karanA vyavahAra se saMyama kahalAtA hai jo ki puNyopArjana kriyA kahalAtI hai| nizcaya saMyama : samasta chaha jIva nikAya ke ghAta karane, paMcendriya sambandhI viSayAbhilApA se pRthaka ANITATISTIAL 13 STARRADITITIOTICS
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ hokara Atma ke zujha svarUpa meM lIna hone se jIvAtmA saMyama yukta hotA hai / zuddha svAtmopalabdhiH syAt saMyamo niSkriyasya ca // 1117 // paM.dhaM arthAt niSkriya AtmA ke svazuddhAtmA kI upalabdhi ho saMyama kahalAtA hai / makaladeza evaM vikala deza, prANi tathA indriya saMyama ke bheda se saMyama 3-2 bhedoM yAlA kahA gayA hai / cAritra pAjhuDa meM AcArya kundakunda svAmI ne "dukhihaM saMjapacaraNaM sAyAra taha ha girAyA" arthAt sAgAra aura anagAra isa prakAra do prakAra ke saMgrama kA ullekha kiyA haiM / isI prakAra mUlAcAra meM AcArya zreSTha ne pRthvI, jala, agni, vAyu banaspati tathA do indriya, tIna indriya, thAra indriya evaM paMcendriya jIvoM kI rakSA karane ko prANI saMyama kahA hai / smarzana, rasanA, prANa, cakSu. karNa ye pAMca indriyA~ evaM chaThe mana ko saMyapina rakhane ko indriya saMyama kahA hai / kriyAsAra grantha meM saMyama kI sthApanA ke nirUpaNa ko hI bala diyA gayA hai / jisameM sarva saMgha hitakAraka sUri pada sthApanA kA mUla rUpeNa ullekha hai / kriyAsAra meM varNita viSaya : yaha grantha 80 gAthAoM se sUtrabaddha hai / jisameM prArambha meM devendroM se vandita strI vIra jinendra ko namaskAra kiyA gayA hai, tatpazcAt siddhakSetra giranAra zikhara para sthita zruta sAgara ke pAragAmI zrI bhadrabAhu svAmI ko sarvasaMgha sAnidhya meM namaskAra karate hue saMyama evaM sUri pada kI sthApanA ke sambandha meM prazna kiyA gayA hai / tadanantara saMyama kI sthApanA hetu AcArya dIkSA kA sAvayava pUrNarUpeNa prAvadhAna hai / isa grantha meM kriyAoM ke sAra svarUpa ekamAtra saMyama kI sthApanA se sambandhita jinadIkSA evaM AcAryapada dhAraNa karane kI pAtra-apAtratA (yogyAyogyatA), dIkSA ke pUrSa svabhAva, AcAra vicAra kA sArNana, dIkSA ke pUrva kI prAthamika kriyA, dIkSA yogya kAla samayakSetra (sthAna) kA parimApa evaM zuddhi vidhAna, tithi, vAra, nakSatra, yoga, lagnabalA-bala kA vizeSa varNana AcArya pravara ne kiyA hai tatpazcAt dIkSA pradAna vidhi kA varNana ullikhita hai / varNita viSayoM meM eka mahatvapUrNa viSaya kA bhI ullekha kiyA hai jisameM yadi paragaNa arthAt anya saMgha kA ziSya yadi AcArya pada ke yogya athaSA prArthanIya ho to saMgha ke sAnidhya meM AcArya prathamAvasthA meM paragaNa ke ziSya ke AcAra-vicAra Adi pravRttiyoM ko pUrNarUpeNa avalokana karatA huA punaH caturvidha saMgha sAnidhya meM nAmakaraNa karatA hai aura apane saMgha meM AcArya ke rUpa meM svIkAra karatA hai / bhagavatI ArAdhanA meM AcArya amitagati likhate haiM ki Ane vAle muni kI AcArya evaM saMghastha viziSTa yati dvArA parIkSA kI jAtI hai vaha kaise kI jAtI hai ? taba AcAryazrI samAdhAna karate haiM ki-1 LIVE 14 VIIIII
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvAsaya ThANAdisu paDilehaNa vayaNa gahaNa Nikkheve / sajjhAe ya vihAre bhikkhaggahaNe paricchaMti // 414 // bha.A. arthAt Avazyaka sthAna Adi meM pratilekhana, vacana, grahaNa, nikSepa, svAdhyAya, bihAra evaM bhikSA grahaNa meM parIkSA karate haiM / " Agantuko yatigurumupAzritya savinayaM saMghATaka dAnena bhagavannanu grAhyo'smIti vijJApanaM karoti / tato gaNadhareNApi samAcArajJo dAtavyaH saMghATaka iti nigadati" bha.A.pU. 317 arthAt Ane vAlA yati guru ke samakSa binaya sahita nivedana karatA hai ki bhagavan sahAyya pradAna kara mujha para anugraha kreN| usake pazcAt AcAra ke jJAtA AcArya bhI usa Agantuka yati ko sahAyatA dete haiM / isa prakAra paragaNastha ziSya ko yogya jAnakara caturvidha saMgha sAnidhya meM nAmakaraNa karatA hai aura apane saMgha meM svaziSya ke rUpa svIkAra karatA hai tathA saMgha bhI navIna ziSya ko sahadharmI ke rUpa meM ghoSaNA karatA hai " navIna yati ke lie AcArya pravara ne nirdeza kiyA hai ki vaha saMgha ke AcAravicAra Adi dharmAnukUla vacana kriyA Adi ko kareM tathA saMgha pratikUla vacana, kriyA evaM pravRttiyoM ke karane kA niSedha kiyA hai arthAt na kareM / eka khAsa bAta granthakAra ne AcArya pada ke yogya muni, AcArya pada pratiSThA kA muhUrta tathA AcArya pada pradAna karane ke sambandha meM sampUrNa yogya kriyAoM para acchI taraha bhalIbhAMti prakAza DAlakara isa grantha kI vizeSatA ko aura bhI adhika mahattpUrNa banA diyA hai / antima 78 ve sUtra meM " ajjASi hoI picchi karA zabda dekara ajiMkA bhI picchI ko dhAraNa karane vAlI hotI hai aisA nirdeza kiyA hai / aryikA ko bhI muni ke samAna picchI dhAraNa karanA yaha pratyeka paristhiti meM anivArya hai yaha kriyAsAra grantha kA pravAha dhArA nirantara calA A rahA hai / mUlagraMtha ke saMgrahakartA AcArya guptigupta haiM, jinake dvArA vividha saMghoM kI sthApanA dharma evaM saMyama rakSArtha huI thI / inhIM ne AcArya bhadrabAhu svAmI ko namaskAra karake saMyama pratiSThApanA hetu prazna kiyA thaa| jisakA samAdhAna 80 gAthAoM ke rUpa meM sUtrabaddha kiyA gayA hai yati pratiSThApana ke antargata grantha saMgrahakartA AcArya gusigupta ne mahAmaha gaNadhara valaya pUjA, navagrahazAnti, sarva upadrava zAnti tathA saMgha zAnti hetu zAnti vAcana karane kA nirdeza diyA hai tathA anta meM saMyama sthApanA vidhi karane, karavAne vAle ko AcArya pravara ne zIghra mukti kA kAraNa batalAkara grantha ko iti zrI kI hai / WAT 15 Y
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ uddezya : grantha prakaraNa se jinadokSA pUrNarUpeNa nirAbAdha rUpa se dhArApravAha ke rUpa meM uttarottara vRddhi ko prApta ho tathA TIkAkAra se jinadIkSA ko grahaNa va pradAna karate samaya vidhivat sampUrNa Avazyaka kriyAoM kA pAlana kiyA jAya, jisase kI saMyama sthApanA va sUri pada pratiSThA ke pazcAt saMyapa meM AdhA, saMgha meM girAvaTa evaM hInatA kA prAdurbhAva na ho / jisase saMghATaka saMyama evaM saMyama dhAraNakartA kA kisI bhI prakAra se ahita na ho / AvazyakatA : Avazyaka samgRrNa kriyAoM ke abhAva yA honatA meM saMgha, dharma, saMgama evaM mumukSu bhavya jIna kI hAni hotI hai / asa: Avazyaka hai, ki dIkSA dAtA pUrva meM sarvatra avalokana karake sAvayava vidhipUrvaka jinadIkSA (saMyama sthApanA ) pradAna kareM / anyathA svayaM evaM kriyA vihIna dIkSA jinazAsana meM mAnya nahIM / kriyAsAra kI AvazyakatA: saMsAra meM aneka prakAra kI kriyAeM vidyamAna haiM / jisake dvArA saMsArI AtmAeM karmoM ko nirjarA kramazaH karmoM kA abhAva, kamoM kA Anatra, kamoM kA baMdha karatI haiM / aneka vidha kriyA samUhoM meM dAna-pUjAdi puNya kriyAeM puNya ko pradAna karane vAlI tathA hiMsA-jhUTha Adi pApoM ko kriyAeM pApa ko pradAna karane vAlI hai, kintu unhIM kriyAoM ke madhya se utpanna hote hue kamala puSpa kI samAnatA ko dhAraNa karane vAlI-vidhi vidhAna kI vizeSatA ko liye hue saMyama kI pratiSThApanA kriyA hai jisakI samAnatA jagati-tala para kisI kriyA ke dvArA nahIM kI jA sakatI hai / jisako saMsArI jana Azcarya kI dRSTi se dekhate haiM / vaha saMyama alaukika haiM, laukika janoM kI dRSTi evaM zakti se bAhya hai / vaha saMyama aprameya hai, jisakA parimApa anaMta hone se asaMbhava hai / vaha saMyapa upamA se rahita anupama hai tathA vaha saMyama mukti sukha ko pradAna karane vAlI hone se ananta sukhoM kI khAna hai / isaprakAra aise anupama paramopakRSTa saMyama kI sarvAMga avayava sahita sthApanA ke hone se hI mumukSujanoM ke lie ati Avazyaka graMtha kI rUpa rekhA kA citrAMkana anivArya hai / isI mukti dAyaka saMyama sthApanA ke lakSya se hI kriyA sAra grantha ko prakAzita kiyA aisA pratIta hotA hai 1 tabhI AcArya guzigupta ne saMgha ke hita ke lie sampUrNa saMgha kI sAkSI pUrSaka nija gurU ko namana - vaMdana karate hue prazna kiyA | yahA~ samasta kriyAoM ke sAra svarUpa saMyama ko pradhAnatA dI hai / PROANIMAL 16 TI
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ grantha racanA kAla : kriyAsAra grantha ke prakAzaka AcArya bhadrabAhu haiM evaM grantha ke lipikAra AcArya gusiMgupta haiM / bhadrabAhu AcArya kA kAryakAla uparokta pramANAdhAra para vIra nirmANa ke 492 bAI pazcAt mAnA gayA hai| inhIM ke pazcAt AcArya guptigupta saMgha ( gaNa ) kI dhAraNa karane vAle gaNadhara hue / ahivalli mAghaNaMdi dharaseNaM pupphavaMtaM bhUdavalI / aDavIsaM igavIsaM ugaNIsaM tIsa vIsa vAsa puNo // prA.pa. arthAt arhati (guptigupta ), mAghanandi, dharasena, puSpadanta aura bhUtabali AcArya kA kAryakAla 28, 21, 19, 30 evaM 20 varSa haiM / isa ullekha se guptigupta kA samaya IsavI san kI prathama zatAbdI tathA vIra nirmANa ko chaThI zatAbdI honA cAhie / indranandi zrutAvatAra ke anusAra aMgajJAnI AcAryoparAMta vinayadatta, zrIdatta, zivadatta, ali evaM mAghanandi, AcAryoM ke nAma prApta hote haiM jinasena ke harivaMza purANa meM aMgajJAnI AcAryoM ke bAda 25 AcAryoM ke nAmollekha haiN| inameM se prathama cAra vinayaghara, guptaRSi, zivagupta evaM arhati haiM / ye AcArya zrIra nirvANa kI sAtavIM sadI ke dharasena Adi ke samakAlIna mAne jA sakate haiN| uparokta nAmAvalI se ina nAmAvali ke sAtha kAphI samAnatA hai / ke DaoN. oharApurakara ke AdhAra para AcArya arhadvali (guptigupta ) puSpadanta evaM bhUtabali guru the / isa taraha uparyukta pramANoM ke AdhAra para kriyAsAra grantha kA racanAkAla IsavI kI prathama zatAbdI tathA vIra nirvANa kI chaThI sAtavIM zatAbdI ke samakAlIna hotA hai / upasaMhAra : DaoN. udayacandra jaina, udayapura prAkRta ke mUrdhanya vijJAna haiN| unakA mArgadarzana hI kriyAsAra ke TIkA ko nayA AyAma de sakA hai / isa grantha kI TIkA zrI 1008 atizaya balI zrI pArzvanAtha jinAlaya meM hI prArambha kara pUrNa kI / Apane saMketa kiyA haiN| yaha grantha mahAna haiM isake sampAdana, saMzodhana, anuvAdana evaM mudraNa meM bhUla rahanA svAbhAvika hai ataH vidvatagaNa svAbhAvika dhUla-sudhAra kara par3heM evaM hameM sUcita kareM / grantha prakAzana kA tvarita kArya gurUvarya paramapUjya yA. ba. prAtaH smaraNIya rASTrasanta nimitra jJAna ziromaNI, vAtsalya ratnAkara, sAhitya divAkara dharmatIrtha pravartaka syAdvAda kesarI, bhArata gaurava, cAritropAsaka, mevAr3a sapUta gaNadharAcArya 108 zrI kundhusAgarajI mahArAja kI asIma kRpA evaM AzIrvAda se hI saba kucha sAdhya ho pAyA hai| gurU kRpA hI alokika hotI hai / unake caraNa kamaloM meM zatazaH zataza: sAdara vinaya vandana karatA huA apanI lekhanI ko virAma detA hU~ / maMgalavAra, caitra vadI paMcamI, vI. ni. saM. 2522, 21, mArca, 1995 santajanoM kA anucara upAdhyAya muni suradeva sAgara
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkA meM prayukta grantha nAmAvali (1) yogasAra-nisaMga yogi amitagati AcArya (3) pravacanasAra-kundakunda AcArya (4) mUlAvAra-kundakunda AcArya (5) mahApurANa-AcArya jinasena (6) prAyazcitta cUlikA-gurudAsAcArya (7) meru mandara purANa-ghAmanAcArya (8) dhavalA pu.(9) vrata tithinirNaya-siMhanadhAcArya (10) paMcaviMzatikA padmanandi AcArya (11) mUlabhagavatI amA -FT. pikAta (12) AcArasAra AcArya pIranandi (73) lagna candrikA-paM. rAma bihArI (14) bhAratIya jyotiSa-nemicanda siddhAntazAstrI (15) samayasAra-A. kundakunda (16) loka vibhAga- siMha sUrSi (17) pratiSThA tilaka-nemicandra AcArya (18) pratiSThA sAroddhAra- paM. AzAdhara (19) dAna zAsana-ma, vAsupUjya (20)jainendra siddhAnta koza (21) subhApita ratna sandoha- A. amita gati (22) gaNadhara valaya pUjA (23) dharmAmRta - paM. AzAdhara EDITIONIPRITI 18 SALAICH TANT
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ - AcArya bhadrabAha svAmI ( paMcama zruta kevalI ) kriyAsAra paNamiya vIra jiNiMda tiyasiMdaNamaMsiyaM vimalaNANaM / voccha paramattha-padaM jaMgama paDDAyaNa suddhaM // 1 // anvayArtha-(tiyasiMda) devapati indra ke dvArA (paNamiya) paMdanIya (pIra viNiMda) vIra jinendra ko (NamaMsiya) namaskAra karake (jaMgama) jIvoM kI (suddha paTThAyaNa) zuddha pratiSThApanA ke (paramastha padaM) paramArtha pada rUpa (vimalaNANaM) vimala jJAna ko (voccha) kahUMgA // 1 // artha-devendroM ke dvArA paMdanIya vIra jinendra ko namaskAra karake jagama (saMsArI) jIvoM kI zuma pratiSThApanA ke paramArtha pada svarUpa nirmala vizuddha jJAna ko kahUMgA // 1 // vizeSa-jaMgama jIvoM kI zaddha pratiSThA-arthAt yahAM para AcArya pravara (granthakAra) deva Adi ke zata indroM ke dvArA vandanIya, caturnikAya devoM se vandanIya aise paramAtmA mahAvIra jina ko mana Saghana kAya kI zusi pUrvaka namaskAra karake jaMgama jIva arthAt prAkRta bhASA meM jaMgama kA tAtparya calane vAlA, jo eka sthAna se dUsare sthAna para jA sakatA ho use jamIna mahA hai 'mAga meM "paparAlamiyA" pada diyA hai jisakA artha spaSTa hotA hai ki jo jIva karmoM ke AvaraNa se saMyukta hai jisake udaya meM jIva eka paryAya se dUsare paryAya meM, eka loka se dUsare loka meM, eka bhava se dUsare bhava meM, eka paramANu mAtra sthAna se dUsare paramANu mAtra sthAna meM gamana karatA hai / aise kamAMvaraNa sahita, azuddha pratiSThApanA sahita jIvoM ke zusa arthAt nija, AtmIya utpanna, karmAvaraNa se rahita, rAga dveSa mohAdi vikAra bhAvoM se rahita zuddha AtmIya pratiSThApana ke ananta jJAna Adi nina Asma sampatti svarUpa paramapada meM sthita zuddha pratiSThApanA ko kahane kI pratijJA karate haiN| paha zuddha pratiSThA kaise hotI so kahate haiM jaM caradi suddhacaraNaM jANai picchei suddha-sammattaM / sA hoi baMdaNIyA NigaMthA saMjadA paDimA // 11 // bo. pA. arthAt jo niraticAra cAritra kA pAlana karate haiM jinazruta-jinAgama ko jAnate haiM, apane yogya vastu ko dekhate haiM tathA jinakA samyaktva zuddha hai, aise muniyoM kA nirgrantha zarIra jaMgama pratimA hai / kaha vandanA karane ke yogya hai / yahAM granthakAra jaMgama pratimA kA varNana karate haiM ki jo aticAra rahita cAritra kA pAlana karate haiM, aticAra kI vyAkhyA dhavalAkAra ne isa prakAra kI hai : 19 TIMITRA
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ surAvANA-mAMsa bhakkhaNa-koha-mANA-mAyA-moha-harasa ri-sog| bhaya-dugaMdhitthi-purisa-Nava'saya veyA pariccAgo adicAro // arthAt surApAna, mAMsa bhakSaNa, krodha, mAna, mAyA, lobha, hAsya, rati, zoka, bhaya, jugupsA, srIveda, puruSaveda evaM napuMsakaveda inake parityAga na karane ko aticAra kahate haiN| 'edesi viNAso NiradicArI saMpuNNadA, tassa bhAvo nnidivaardaa|" arthAt uparyukta kathita aticAroM kA sarvathA sampUrNatayA vinAza, sarvathA parityAga kara dene kA nAma niraticAra hai usake bhASa niraticAra hote haiM / ___ isa prakAra niraticAra vrata/caritra kA pAlana karate haiM aura dravya evaM bhAva dUyavidha pAna ke jAtA hai ! ko dekhane yogya vasta ko khAte haiM ! jinakA aticAra rahita samyaktva hai aise nirgrantha muniyoM kA deha jaMgama pravimA kahA hai aise yatigaNa bandanA ke yogya, aise yatiyoM kI vandanA kI jAtI hai / yahAM AcArya pravara saMsArI jIvoM kI zuddha pratiSThA yAni paramArtha se AcaraNa karane yogya munipada ke zuddha stharUpa ko kahane kI pratijJA karate haiM // 2 // ziSya dvArA gurU se pRcchanA: siri ujayaMta sihare NANAviha-muNi ariMda saMpuNNe / cauviha saMgheNa judaM suyasAyara pAragaM dhIraM // 2 // sira bhaddabAhu sAmI NamasittA guttigutta muNi NAhi / paripucchicaya pasatthaM alu paichAvarNa jaiNo // 3 // anvayArtha-(siri ujjayaMta sihara) zrI urjayaMta-giranAra zikhara para (mANAviha muNi aridaM saMpuNNe) aneka prakAra ke munindroM se zreSTha (cauviha saMdhaiNa saha) caturvidha(yati, RSi, muni, anagAra) saMgha se saMyukta/sahita (suyasAyara pAragaM) zrutasAgara ke pAragAmI (aise) (dhIra) dhI/dhairyavAna (siri bhaddabAhu sApI) zrI bhadrabAhu svAmI ko (gamasittA) namaskAra karake (NAhiM ) nAbhisama (guttigutta muNi pAhi) guptigusa muni ke dvArA (jaiNo) yatiyoM ke (pasastha aTTha paiTThAvaNaM) prazasta/zuddha AThavI pratiSThApanA ke sambandha meM (paripucchicapa) prazna pUchA gayA // 2/3 // artha-zrI urjayaMta - giranAra zikhara para aneka prakAra ke yatindroM meM zreSTha caturvidha saMgha sahita zruta sAgara (zAstra sapura) ke paragAmI aise dhairyazAlI zrI bhadrabAhu svApI ko namaskAra karake nara nAbhi sama guptigupta muni ke dvArA yatiyoM ke zuddha ATha pratiSThApanA ke sambandha meM prazna kiyA gayA // 2 // 3 // STORIRAL 20 }VATIBIOTI
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSa- zrI giranAra giri ke zikhara para sthita AcArya bhadrabAhu virAjamAna haiM / jo ki jinAgama zruta sAgara ke jAnane vAle haiN| unheM sampUrNa yati saMgha ( yati, RSi, muni, anagAra) ke pramukha muni gutigupta dvArA guru vandanA kI jAtI hai / aura.. I pratijJA aha puvva sUri muhakaya viNiggayaM savvasAhu-hiyakaraNaM / bhaNAmi sugaha saMjama - riddhI siddhI tuhaM hoi // 4 // anvayArtha - (a) isake bAda ( puSTa sUri muhakama) pUrva AcAryoM ke mukha se (viNiggayaM) vinirgata-nikale hue (savva sAhu hiyakaraNaM) sampUrNa sAdhuoM kA hita karane vAlI AThavIM pratiSThApana ko ( pabhaNAmi ) kahatA hUM (tuhaM suNaha) use tuma sunoM jisase tumhAre ( saMjama riddhI siddhI) saMyama kI riddhI-siddhI hotI hai // 4 // artha - isake bAda pUrvAcAryoM ke mukha se nikale hue sarva sAdhuoM ke lie hita ko karane vAlI ATha pratiSThApanA ko kahatA hUM / use Apa saba zravaNa kareM, jisasa saMyama kI Rddhi aura siddhi hotI haiM // 4 // vizeSa - yahAM AcArya pravara pratijJA karate haiM ki meM pUrvAcArya kathita saMyama kI vRddhi aura siddhi yAni karmoM kA kSaya karane vAlI ATha pratiSThApanA ko kahane kA saMkalpa karate haiM / jisake dvArA sampUrNa sAdhu samUha kA hita ho, karma nirmUla hote haiM tAtparyArtha isa pratiSThApanA ke dvArA sarva sAdhuoM kA hita ( karmoM kA kSaya evaM saMyama kI vRddhi) hotA hai / yahI zAstra zravaNa kA phala hai| bharahe dUsaha samae saMghakamaM melliUNa jo mUDho / parivahRdi gavvirao so savaNo saMgha bAhirao // 5 // anvayArtha - (bharahe dUsaha samae) bharata kSetra ke duHsaha kAla meM ( saMghakamaM melliUNa) saMgha krama ko chor3akara (jo mUDho) jo mUDha mUrkha (gabbarao) garyarata hokara ( pariSadRdi) pravRtti / AcaraNa karatA hai| ( so samaNo ) vaha zramaNa ( saMgha bAhirao) saMgha se bAhya/bAhara hai // 5 // artha - bharata kSetra ke duHsama paMcama kAla meM mUlasaMgha ke anukrama ko chor3akara abhimAnarat hokara AcaraNa - vicaraNa karatA hai vaha mUr3ha hai evaM saMgha se bAhira - grahIbhUta hai vizeSa - jo garva se garvita ho abhimAna ke uttaMga zikhara para AsIna hokara jinAgama evaM pUvAcArya kathita AcaraNa ko chor3atA hai vahI saMgha se bahIMbhUta hai aisA AcArya MAMAMA VAIDEVATEIN
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravara kA nirdeza hai| jinamArga ke pratikUla AcaraNa karane vAle ko yahAM pUTha kaha kara sambodhita kiyA gayA hai| kyoMki gurukula ko avahelanA karane vAle ko AcArya mahodaya ne caritravAn jJAnavAn hokara bhI caritrahIna evaM jJAna hIna kahA hai / yathA guru kamollaMghana tatparA ye jina kramollaMghana tatyarAste / teSAM na dRSTi meM gururna puNyaM vRtta na baMdhurna eva mUDhA // 138 // dA. zA. arthAt guru kI paramparA ko jo nara ullaMghana / avahelanA karanA cAhate haiM arthAt gurvAjJA ko nahIM mAnate haiM ve jina bhagavAna kI AjJA ko hI ullaMghana karane meM tatpara haiM aisA samajhanA caahie| unameM samyaktva nahIM hai, unakA koI guru nahIM hai, unake puNya kA baMdha nahIM, unake cAritra kI prApti nahIM, unakA koI bandhu nahIM, vizeSa kyA? ve apana ahita karane vAle mUhujana mukhe haiN| aura bhI Age kahA hai ki jo sarvajJa paramparA se Ae hue sanmArga ko ullaMghana kara jo AcAraNa karatA hai vaha dhArmika manuSyoM meM utsaka arthAt dharma kA nAzaka kahalAtA haiM / isa dharmahIna anAdara pravRtti karane vAle ko hI AcArya paramadeva ne saMghabAhya ghoSita kiyA hai // 5 // guNa hAni varana vinAza nahIM gAmA desA vaNNA, pavaNAya mehayA samaNiyA / paDasama guhANI va dUbhara 6 // ; anvayArtha - (gAmA desA paNNA) gA~va, deza aura varNa (pavaNAhaya mahayA) pavanAta megha ke samAna (DisamayaM ) pratisamaya (guNahANI) guNoM kI to hAni hotI hai ( kintu ) (eNaviNAsaM} guNoM kA vinAza nahIM hotA / *** artha - pratisamaya hone vAle gA~va, deza aura varNoM ke hanana evaM zamana se bharata kSetra ke duHsama kAla meM pralaya ke samaya guNoM kI hAni hotI hai, kintu guNoM kA vinAza nahIM hotA hai / ( iti bhadrabAhu kRta yateH padasthApanaM ) (isa prakAra bhadrabAhu dvArA yAtiyoM ke pada kI sthApanA pUrNa ) jJAna vihIna jIva kI pravRttiH NANa- vihuNo, jIvo jiNamaggaM chaMDikaNa ummagge / vaTTaMto appANaM sAvaya loyaM paNAsei // 7 // anvayArtha (gANa vihuNI jIvo) jJAna vihIna / ajJAnI jIva (jiNamagaM chaMDikaNa) jinamArga ko chor3akara (ummagge) unmArga meM (vaTTato) vartana/pravRtti karatA huA (appA) apane / AtmA ke ( sAvaya loyaM) sAvaya loka ko (paNAsaI) praNAza/ uccheda karatA hai // 7 // MUMAN 22 V
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha-jJAna vihIna jIvana jinamArga ko chor3akara unmArga meM pravRtti karatA huA apane sampUrNa loka-ihaloka evaM paraloka donoM lokoM kA vinAza karatA hai 1911 vizeSa-jJAna se rahita jIvana ajJAnatA ke kAraNa jina praNIta sanmArga ko chor3akara unmArga kumArga athavA mithyAmArga meM pravRtti-AcaraNa karatA hai to vaha apane isa loka aura paraloka donoM ko bigAr3atA hai athavA apanA aura para-anya logoM kA donoM kA nAza karatA hai| kyoMki jJAnahIna, vivekahIna jIva ratnatraya se hIna ho jAtA hai aura ratnatraya rahita huA sva- para donoM ghAtaka hotA hai / svayaM kA bhI akalyANa karatA hai aura anya azrita janoM kA bhI akalyANa karatA hai / dUsare zabdoM meM isa loka meM bhI nindA kA pAtra tathA paraloka meM bhI saMgati kA bigAr3a karatA hai hInAcAra se // 7 // ahiMsA kI mUrti-AcArya : jamhA titthayarANaM uvaeso sava-jIva-daya-karaNaM / Ayariya muttiNUNaM tamhA so vaNNio samaye / // anvayArtha-(jamhA) jaise (titthayarANaM uvaeso) tIrthakaroM kA upadeza (satthya jIva daya karaNaM) sampUrNa jIvoM kI dayA kA kAraNa hai ( tamhA) usI prakAra kI (Ayariya mutti) sAkSAt bhUrti AcArya haiM (so samaye) aisA usa samaya meM (paNNio) varNita varNana kiyA gayA // 8 // artha-jisa taraha tIrthakaroM kA upadeza sampUrNa jIva dayA kA kAraNa hai usI taraha AcArya bhI pratyakSa dayA kI mUrti hai aisA usa samaya meM varNana kiyA gayA hai 8 // vizeSa-yahAM pUrva meM dRSTAnta ke rUpa meM kahA gayA hai ki jaise tIrthakara paramadeva kA upadeza sapaMjIva dayA kA kAraNa hai / jaisAki kahA hai / na ca hitopadezAdaparaH pAramArthikaH parArthaH // sa.ma. 3/1522 __ arthAt hita kA upadeza dene ke barAbara dUsarA koI pAramArthika-parama artha siddhi ko dene vAlA upakAra nahIM hai / kyoMki: jiNa vayaNa mosaha miNaM, visaya suha vireyaNa abhiyabhUyaM / jara maraNa vAhi haraNaM, khayakaraNama savva dukkhANaM // 17|| da. pA. artha-jina bacana rUpI auSadha viSaya sukha kA vineraka, amRta rUpa, jarA maraNa kI nAzaka evaM sarvaduHkhoM kA kSaya karane vAlI hai / Ada para samuddhAro ANA vacchalla dIvaNNA bhattI / hodi paradesagatte avvocchittiya titthassa // 111 // bha.A. arthAt svAdhyAya bhAvanA meM Asakta muni paropadeza dekara AtmA kA samuhAra, jina vacanoM meM bhaktI evaM tIrtha kI avyucchitti Adi utsama guNoM ko prApta kara letA hai / upadeza ke dvArA sarva joSoM kA kalyANa hotA hai / nija para kalyANa hotA hai / CINEHINDIHIROIRAHINITIA 23 MIRRORI STIA
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreturvyAkhyAtuzca asaMkhyAta guNa zreNyA karma nirjaraNa hetutvAt / / dha. 13/5, 5, 50 arthAt kyoMki vyAkhyAtA aura zrotA ke asaMkhyAta guNI rUpa se hone vAlI karma nirjarA kA kAraNa hai / usI prakAra AcArya kI vANI ke dvArA kalyANa kArI upadeza hotA hai / sArAMza devAdhideva tIrthakara dayA kI sAkSAta jIvaMta mUrti hai to usI prakAra AcArya parama deya ahiMsA ke sAkSAta mUrtimAna hai / dIkSA yogyA-yogya vaNNattaya saMjAdo, pidu-mAdu visuddhao sudeso / kallANaMgo sumuho, tava-sahaNo cArU rUbo ya // 9 // anvayArtha-jo (vaNNataya saMjAdo) trivANe meM utpanna ho (piTu mAda visusao) jisake mAtu pakSa aura pitR pakSa, (kula-Ati) vizuddha ho (sudeso) uttama dezaja ho (kallANaMgo) kalyANa rUpa zubha aMga ho (tava sahANo) tapa sahiSNu, tApa sahana karane vAlA ho (cArU rUvo ya) aura sundara rUpavAna ho // 9 // artha-AcArya trivarNotpanna mAtA-pitA ko vizuddhi, uttapadeza kalyANa svarUpa yogya prazasta aMga saumya mukhamudrA tathA tapa sAdhanA yukta sundara rUpavAna ho / dikkhAgahaNe joggo Na vicchiNNo Naya ahiya aMgo ya / chibbiraNAso umpAI cittI duvva-vasaNa-satatto // 10 // anvayArtha-(dikkhA gahaNe joggo) dIkSA grahaNa karane yogya hai / (ko) kauna jo (Na chiThiyANo) na vikalAMga ho, (Naya ahiMya aMgo) na adhika aMga ho (ya) ca zabda se na hIna aMga ho, (chivvira NAso) sundara choTI nAka vAlA ho ( ummAI) zuka sama nAka ho ( cittI dukhya vasaNa) aura dukhyasanoM se (satatto) rahita ho 150 // artha-dIkSA grahaNa karane yogya nahIM hai jo vikalAMga na ho jisakA aMga bhaMga evaM adhika aMga na ho tathA jo na kSata-vikSata, na unmatta pravRtti vAlA, sundara choTI nAsA vAlA, zuka sama nAsA vAlA ho unmAda apasmAra Adi doSoM se rahita aura durvyasana se rahita honA cAhie // 10 // vizeSa yahAM AcArya prapara jina dIkSA kA pAtra kauna hai aisA varNana karate haiM / jisameM prathama vikarNa meM utpanna ho / aisA ullikhita hai - taduktaM brAhmaNa, kSatriyAH vaizyA, yogyAH sarvajJa dIkSaNe / kulahIne na dIkSA'sti jinendroddiSTi zAsane // 106 // grA. cU. ma 24 TV
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt mAjhaNa, kSatriya aura vaizya ye tIna hI sarvajJa dIkSA nirgrantha liMga dhAraNa karane yogya haiN| ina tInoM meM bhinna zudrAdi kulahIna haiM ata: inake lie jina zAsana meM nirgrantha (nagna) liMga nahIM- pe nigrantha liMga ko dhAraNa karane yogya nahIM hai| triSu varNeSvekatamaH, kalyANAMgaH tapaH saho vysaa| sumukhaH kutsA-rahitaH, dIkSA gahaNe pumAna yogya // arthAt brAhmaNa, kSatriya, vaizya ina tInoM meM se koI sA bhI eka varNa mokSa kA adhikArI hai, vahI vaya ke anusAra tapazcaraNa karane vAlA sundara aura glAni rahita dIkSA grahaNa karane yogya hai / zAntastapaH kSamo'kutso baNe jveka tamastriSu / / kalyANaMgo naro yogyo liGgasya grahaNe mataH // 51 // yo. sA. arthAt jo manuSya zAnta hai. tamanAra meM pAI hai ho ki hai. tIna varSa meM se kisI eka varNa kA dhAraka ho aura kalyANa rUpa sundara zarIra ke aMgoM se yukta hai vaha jinaliMga ke grahaNa meM yogyapAnA gayA hai| tIsu ekko kallANaMgo tayo saho vayasA / sumuho kuchArahido liMgaggahaNe ivadi joggo // 10 / 305 / pra. sA. arthAt brAhmaNa, kSatriya aura vaizya ina tIna varSoM meM se kisI eka varNa kA, niroga, tapa karane meM samartha, ati bAla va ati vRddhatva se rahita, yogpa Apu vAlA, sundara lokopavAda se rahita puruSa hI jinaliMga ko grahaNa ke yogya hotA hai / prathama guNa trivarNotpanna tathA dvitIya guNa mAtA pitA kI vizuddhi honA Avazyaka batalAyA hai jaisA ki kahA hai vizuddha-kula-gotrasya sadvRttasyavapuSmataH / / dIkSA yogyatva mAmnAtaM sumukhasya sumedha saH // 158 // 39 // A. pu. arthAt jisakA kula aura gotra vizuddha hai, caritra uttama hai, mukha sundara hai aura pratibhA acchI hai aisA puruSa hI dIkSA grahaNa karane yogya mAnA gayA hai / kula evaM gotra zuddhi se tAtparyaH kulIna kSullakeSveva sadA deyaM mahAvrataM / sallekhanopa rUDeSu gaNeMdreNa gaNecchunA // 113 // prA. cU. arthAt sammAti vivAhitA brAhmaNoM meM brAhmaNa se, kSatriyA meM kSatriya se tathA vaizya HIIIIIIIIIIIIIIRAL 25 MITHIIIIIIIIMa
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ strI meM vaizya se utpanna hue puruSa ke hI mAtR pakSa evaM pitR pakSa ye donoM kula vizuddha hai| mAtA ke vaMza paramparA ko jAti tathA pitA se vaMza paramparA ko kula kahate haiM / brAhmaNI meM kSatriya se utpanna santAna, brAmhaNI meM vaizya se utpanna sUta caidehika Adi varNa rahina hai aura varNa se rahita puruSa, jAti se rahisa puruSa jina dIkSA grahaNa kA adhikArI nhiiN| tAtyaryArtha-sajjAti brAhmaNa, kSatriya evaM vaizya jinake varNa saMkara, vIrya saMkara tathA jAti saMkara kA doSa na lagA ho arthAt jisakA jAti evaM kula zuddha hai vahIM jina dIkSA kA pAtra hai / tadantara jisake aMga-bhaMga na ho athavA aMga adhika na ho vahI dIkSA kA pAtra hai jaisA ki kahA hai : "yo ratnatraya nAzaH sa bhaGgo jinavarairnirdiSTaH / tathA zeSa bhalena punaH zeSakhaNDa muNDavAta vRSaNAdi bhaMgena na bhavatti sallekhanAha loka dugucchA bhayena nirgrantharUpa yogyona bhavati // 224-11 // pra. sA./cA. a." arthAt tathA zarIra ke aMga bhaMga hone para mastaka bhaMga, zira bhaMga yA liMga bhaMga (vRpaNa bhaMga) vAta-pIr3ita Adi zarIra kI avasthA hone para koI samAdhi maraNa ke yogya arthAt laukika meM nirAdara ke bhaya se nindha bheSa ke yogya nahIM hotA aura bhI Age kahA hai ki: lobhi-krodhi-virodhi-nirdaya-zapan, mAyAvinAM maaninaaN| kaivalyAgama dharma-saMgha vibudhA varNAnuvAdAmanAm // muMcAmo vadatAM svadharma mamalaM saddharma vidhvNsinaaN| citta kleza kRtAM satAM ca gurubhirdeyA na dIkSA kvacit // 41 // pAtrApAtra bheda dA. zA. arthAt jo lobhI ho, krodhI ho. dharma virodhI ho, nirdayatA se dUsaroM ko gAlI detA ho, mAyAvI tathA mAnI ho. kevala , dharma, Agama, caturvidha saMgha tathA deva ina para doporopaNa karatA ho, 'maukA Ane para maiM dharma chor3a dugAM' aisA kahatA ho, saddharma nAza karane vAlA, majjanoM ke citta meM kleza utpanna karane vAlA ho use gurujana kadAcit bhI dIkSA nahIM dekheM // kul-jaati-vyo-deh-kRtybuddhi-krudhaadyH| narasya kutsitA vyaGgAstadanye liGga yogyatA 52 yo. sA. cA. a. arthAt jinaliMga grahaNa meM kukula, kujAti, kuvaya, kudeha, kubuddhi. aura krodhAdika kapAtha ye manuSya ke jinaliMga-grahaNa meM vyaMga hai bhaMga hai athavA bAdhaka haiM / inase CONORATORIAL 26 MIDROIw pAmagAMIIA
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhinna arthAt sujAti, (ma jAti, usama kula, osavAla-atizyatvasaM rAhata yogya Ayu, aMga bhaMga vA aMgAdhika se azravA anya deha sambandhI doSoM se rahita uttama deha, dharmAnukUla jinamArgI, uttama buddhi tathA krodhAdi vikAra se rahita avasthA hI liMga grahaNa kI yogyatA ko lie hue haiM ata: dokSAcArya ko dharma tathA dharmoM ke hita ke lie ina saba bAtoM ko dhyAna meM rakhakara jo jinadIkSA kA pAtra samajhA jAya use hI jinadIkSA denI cAhie anyathA apanI kusa vRddhi yA moha-lobhAdika ke vaza hokara nhiiN|| pUrva kAla meM bhI merU aura pandara donoM rAjakumAra bhI bhagavAna ke samavazaraNa meM / jAkara prarthanA karate haiM ki yettarUM guNattava tiraiva yAmuDai / gottiraM kulamivai yerUku vALini // noTarUM piravi nIra kailai nIMdu nr| Traipa yAm nirUvurU veDririrai jiDA 1201 // me. pa. pu.a.13 / arthAt isa prakAra mana meM vicAra kara kahane lage ki gaNadharAdi mutiyoM ke adhipati ! he svAmI suno | hamArA kula ucca hai, isaliye atyanta dustara saMsAra rUpI samudra se pAra karane ke liye setu rUpa munidIkSA kA anugraha karo isa prakAra bhagavAna se prArthanA kii| sArAMza-uparokta durguNoM se rahita tathA yogya guNa sampanna, mahAroga rahita nirogo hai vaha jina dIkSA dhAraka hotA hai anyathA nahIM // 10 // saMgha bAhAHgAyaNa vAyaNa NacaNa pamuhaM kukammAdi jIvaNo vaao| jai kahava hoI sAhU so saMgha vAhirao // 11 / / anvayArtha-jo (gAyaNa) gAkara (vAyaNa) bajAkara (NaccaNa) nAcakara/nRtyakara (pamuhaM kakammAdi) ityAdi pramukha kukarma Adi karake (jIvaNo pAo) jIvana yApana karatA hai (jai kahapa) yadi kisI taraha (sAhU hoI)nAna sAdhu bhI ho to (so) vaha zramaNa (saMgha vAhirao) saMgha bAhira hai // 11 // artha-jo gAkara, bajAkara, nAcakara ityAdi kukarmAdi ke dvArA jIvana yApana karatA hai / yadi vaha jisa kisI taraha sAdhu bhI ho jAtA hai to bhI vaha zravaNa saMgha se bAhirabAra hai // 13 // vizeSa-yahAM para saMgha ke bAhara kauna ? isa bAta ko lakSya meM rakha kara ukta gAthA kA avataraNa huaa| kahA gayA hai ki jo yati gAyana karake, yaMtra bajAkara, zarIra HTA 27 TETAITERA IMITRA
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ kI AkarSaka sthiti banAkara arthAta nRtya Adi kukarma karake apane udara pUrti karatA hai evaM mAna-pratiSThA bar3hAtA hai vaha zramaNa saMskRti se bahi bhUta hai| taduktaMgAyaka-vAdaka naIgala pAgadha gariddhArAkAni lokebhyaH / sevArtha dAtA dhanamapadAdabhayena cArthine dadyAt // 198 // dA. vicAra. dA, zA. arthAt gAne vAlA, bajAne vAlA, nRtya karane vAlA, stuti karane vAlA, hAsyakAra, yAcaka, AdiyoM kI sevA karane ke upalakSya meM, loka meM apavAda na ho isa bhaya se hI dhana denA caahie| unako pAtra samajha kara dAna nahIM denA cAhie / arthAt unako AcArya zrI ne pAtra kI saMjJA hI nahIM dii| Naccadi gAyadi tAvaM kArya baaediliNgruuvenn| so pAva-mohida-madI tirikkha joNI Na so samaNo 14 // liM. pA. arthAt jo muni hokara bhI nRtya karatA hai, gAtA hai aura bAjA bajAtA hai vaha pApI pazu hai muni nhiiN| isa prakAra ke yati saMgha bAhya hai // 11 // piccha par3idAya Nirado, ummagga pavaDhago ahaM jutto| jahakama vilo vi cario No savaNo samaNa pulloso // 12 // anvayArtha-jo (piccha paDidAya girado) picchI kA parivAda karane meM nirata hai (ummaga payaThugo jutto) unmArga kA pravartaka hai aura aTuMga mukta hai (jahakama viloSi cario) yathAkrama kA lopa kara cAritra kA pAlana karatA hai (No savaNo samaNa) yaha zramaNa nahIM balki ( pulloso) ghAma ke pUle ke samAna hai // 12 // artha-piccha grahaNa nahIM karane vAle nimiccha, unAga meM pravRtti karane vAle. yathAkrama se guru krama kA aura cAritra kA lopa karane vAlA zramaNa nahIM hai kintu cyuta zramaNa hai ghAsa ke pule ke samAna tuccha hai| vizeSa-yahAM isa gAthA meM AcArya pravara spaSTa karate haiM ki jagata meM cyuta zramaNa athAt zramaNa pada se cyuta kauna yati hai ? ukta varNana meM sarvaprathama jo yati picchI ko svIkAra nahIM karate haiM ve cyuta zramaNa hai aimA ullekha kiyA hai| indranandi AcArya ne apane nItisAra nAmaka grantha meM picchI dhAraNa svIkAra na karane vAle yatiyoM ko ni:piccha jainAbhAsa ke nAma se smaraNa kiyA hai| MOTIVAL 28 }MARHI
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaMthAH gopucchikaH zvetavAsa, draviDo yApanIyakaH / niSpicchazceti paMcaite, jainAbhAsAH prakIrtitA // 10 // nItisAra arthAt gAya ke bachar3e kI pUMcha ke bAla kI picchI dhAraNa karane vAle, zvetAmbara, draviDa, yApanIya, picchI rahita niHpiccha isa prakAra ye pA~ca prakAra ke yati jainAbhAsa kahe jAte haiM / dvitIya lakSaNa cyuta zramaNoM kA jina praNIta sumArga ko chor3a kara unmArga (jina pratikUla mArga) meM bhramaNa karane vAle yati ke lie kahA hai| tIsarA lakSaNa "guru krama kA lagnApU ne bhI zramaNatvapane kA niSedha kiyA / yathA guru kamollaMghana tatparA, ye jina kramollaMghana tatparAste / teSAM na dRSTirna gururna puNyaM vRttaM na baMdhurna ta eva mUDhAH // 138 // caturvidha nirUpaNa // dA. zA. arthAt jo manuSya guruoM kI paramparA ko ullaMghana karanA cAhate haiM ve guru AjJA pramANa na hone se jinendra bhagavAna kI AjJA ke ullaMghana karane meM tatpara haiM aisA samajhanA caahie| una logoM meM samyaktva nahIM, unake koI guru nahIM, unake puNya bandha nahIM, khArija prApti nahIM, tathA unakA koI bandhu nhiiN| vizeSa kyA ? ve apanA ahita kara lene vAle mUDhajana haiN| dhArmiko meM utmakaH nija dharmavaMza pAraMparAgata-satkramaM vyatikramya / yo vartate sa utsaka iha tena ca dharma vaMza hAniH syAt // 139 // dA. zA. arthAt sarvajJa paramparA se Agata sanmArga kA ullaMghana kara AcaraNa karane vAlA dhArmika manuSyoM meM utsaka kahalAtA hai| kyoMki vaha svecchA se hI AcAra dharma ko mAnane vAlA hotA hai isIlie isa prakAra ucchRMkhala pravRtti se usa vyakti dvArA nija dharma evaM vaMza kI hAni hotI hai| dikkhA vihaNA rahio, sayameva va dikkhio pamattaTTo / saMgha paDikUla citto, avaMdaNijo murNI hoI // 13 // anvayArtha - jo ( dikkhA vihiNA rahio ) dIkSA vidhi se rahita ho (sayameva dikkhio) svayaM dIkSita ho (ya pamattaTTI) aura pramatta abhiprAya vAlA (saMgha piDakUla A129 1VUUNE
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ cittoM) saMgha ke pratikUla cittaM vAlA (muNI) muni (avaMdaNijjo) avaMdanIya yandanA karane yogya nahIM (hoI) hotA hai // 13 // artha-dIkSA vidhi se rahita, svayaM dIkSita, pramAdI, ArtadhyAnI aura saMgha ke prati kula citta kA dhAraka muni avandanIya hotA hai // 13 // vizeSa-ukta bArahavIM gAthA meM AcArya zreSTha ne cyuta zramaNa ke lakSaNa diye usI ko yahAM para aura bhI spaSTa kiyA gayA hai jisase prathama lakSaNa dIkSA vidhi se rahita yati zramaNa paramparA se rahita hone se avandanIya kahA hai| dasaNa gANa caritte uvahANe jai Na liMga ruuvenn| aTuM jhAyaryAta jhA jharagata samitI hodI kA arthAt jo muni liMga dhAraNa kara samyagdarzana, samyagyajJAna evaM samyAcAritra ko upadhAna- ( Azraya) nahIM banAtA hai tathA ArtadhyAna karatA hai yaha ananta saMsArI hai // aba yahAM prakaraNa vaza saMkSipta dIkSAdya vidhi kA varNana karate haiN| yathAH jina dIkSA kA icchu jana sarvaprathama dIkSA dhAraNa karane kA kAraNa samajhanA caahie| jaisA ki kahA hai: gRha kA tyAga kyoM ? zakyate na vazIkartuM gRhibhizcapalaM manaH / atazcitta prazAntyarthaM sadbhistyaktA gRhe sthitiH // 10 // nirantarAniladAha, durgame kuvaasnaadhvaant-vilupt-locne| anekA ciMtA jvara jigitAtmanAM, nRNAM gRhe nAtmahitaM prasiddhyati // 12/4 / / jJAnArNava arthAt gRhastha ghara meM rahate hue apane capala mana ko vaza karane meM asamartha haiN| ataeva citta kI zAnti ke lie satpuruSoM ne ghara kA tyAga kara diyA aura ekAnta meM rahakara dhyAna avasthA ko prApta hue kyoMki niransara pIr3A rUpI AtaMdhyAta ko agni ke mAha se durgama, bamane ke ayogya tathA kAma krodhAdi kI kuvAsanA rUpI andhakAra se vilupta ho gayI hai netroM kI dRSTi jisameM, aise ghara meM aneka cintA rUpI jvara se vikAra rUpa manuSyoM ke apane AtmA kA hita kadApi siddha nahIM hotA // 10/12 // ___ jaba mumukSu jana gRha tyAganA Alpa hitArtha anivArya samajha lete haiM taba apane bandhu varga meM parampazaM le unakI AjJA lekara guru samIpa jAtA hai kyoMki yaha dIkSA pUrva prAthamika kriyA haiN| aisA hI pUrvAcArya kahate haiN| DOORMA CHODAIVAL 30 S AARCH
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Apiccha baMdhuvaggaM vimocido gurukltt-puttehi| Asija NANa-dasaNa-caritta-takvIriyAyAraM / / 202 // pra. sA./ma. arthAt bandhuvarga se vidA lekara apane se baI tathA strI putrAdi se mukta huA, jJAnAcAra, darzanAcAra, caritrAcAra, tapAcAra aura vIryAcAra karake virata hotA hai| AcArya jinaseneNa uktaM ca:siddhArcanAM puraskRtya sarvAMnAhUya smmtaan| tatsAkSi sUnave sarvaM nivedyAto gRhaM tyajet // 38 // ma. ghu.|| arthAt gRha tyAga nAmaka saMskAra meM sarvaprathama siddha bhagavAna kI pUjA kara apane samasta iSTa sambandhI ana ko bulAkara unheM unake sampUrNa ghara ke kArya bhAra ko sauMpa kara unheM sanmArgopadeza dekara svayaM nirAkula hove tatpazcAt dIkSA grahaNa hetu apanA ghara chor3a de|| ___ uparyukta gAthAeM bandhuoM kI sahamati pradAna karatI haiM parantu yadi badhuvarga meM matabheda hone se sahamata na ho to dozecchu ko kyA karanA cAhie, tara AcArya kahate haiM ki: tatra niyamo nAstiA kathamita ....tatparivAra madhya padako limidhyAH rbhavati tada dharmasyopasarga krotiiti| yadi punaH ko'pi manyate gotrasammataM kRtvA pazcAttapazcaraNaM karoti tasya pracureNa tapazcaraNameva nAsti kathamapi tapazcaraNe gRhIte'pi yadi gotrAdi mamatvaM karoti tadA tapodhana eva na bhavati // 202 / / pra.sA. ja. TIkA arthAt apane baMdhu varga se kSamA karA yaha kathana aparyAdA ke niSedha ke lie hai anyathA usake lie vahAM isa bAta kA niyama nahIM hai| kyoM niyama nahIM hai? kyoMki bharata, sagara, rAma, pANDavAdi ne jina dIkSA dhAraNa kI thii| unake parivAra ke madhya java koI bhI mithyAdRSTi hotA thA, vaha dharma para upasarga bhI karatA thaa| taba koI uparyukta mAta ko niyama mAna baiThe taba usake mata meM adhikatara tapazcaraNa hI na ho sakegA kyoMki jaba kisI taraha se tapa grahaNa karate hue yadi apane sambandhI Adi se mamatva kare tava koI bhI tapasvI ho nahIM sktaa| apane mana meM vairAgya bhAvanA pUrvaka guru ke samIpa jAkara hAtha jor3akara, mastaka zukA kara guru se prArthanA karatA hai "he bhagavAn mujhe svIkAra karo" aisA kahakara praNAma kiyA jAtA hai aura viziSTa AcArya dvArA yaha grahaNa kiyA jAtA hai| WATANT31WATERIES
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa prakAra jo dIkSAya vidhi se rahita ho, svayaM daukSita ho kyoMki AcArya / siMhanandI kahate haiM ki: ye svayaM vratamAdatte svayaM cApi vimuJcati / tadavrataM niSphalaM jJeyaM sAkSyA bhAvAt kutaH phlm|| guru praddiSTa niyamaM sarva kAryANi sAdhayet / / va. ti. ni. arthAt jo svayaM prata grahaNa karatA hai vaha svayaM hI vratoM ko bhI chor3a detA hai / usake lie kie gaye sampUrNa vrata niSphala ho jAte haiN| kyoMki guru ko sAkSI na hone se vratoM kA phala kyA hogA? arthAt kucha bhI nhiiN| guru se yathAvidhi grahaNa kiye gaye vrata hI sarva kAryoM ko siddha kara sakate haiN| ata: uparokta pUrvAcArya kathita vidhi se hIna svarya dIkSita haiM tathA tRtIya lakSaNa pramAda yukta paDAvazmaka Adi Avazyaka kriyAoM ke karane meM pramAda karatA ho, ArtadhyAna karatA ho, saMgha kI mUla pravRtti ke pratikUla AcaraNa pacana Adi vyavahAra karatA ho, vaha vandanA karane ke yogya nahIM hai // 13 // bhraSTa sevI bhraSTa pasisthANaM sevI pAsattho, paMca cela prihiinno| vivarIyakRpayAdI, avaMdaNijo jaI hoI // 14 // anvayArtha-(pasivANaM sevI pAsastho) pArzvasthoM kI sevA karane vAlA pArzvastha hotA hai (viparIyaTThapavAdI) Agama ke artha ko anyathA viparIta pratipAdana karatA ho (paMca cela parihIo) paMca prakAra ke vastra se rahita hotA hai, to bhI (jai) vaha muni (avaMdaNijjo hoI) avandanIya hotA hai // 14 // artha-pArzvasthoM kI sevA karane vAlA, Agama ke artha kA anyathA pratipAdita karane vAlA, pAMca prakAra ke vastra se rahita zithilAcArI sAdhu, viparIta pravRtti karane vAlA evaM apavAdo yati avandanIya hotA hai // 14 // vizeSa-yahAM avandanIya sAdhuoM kA varNana karate hue sUri pravara kahate haiM ki jo pAyastha sevI ho kyoMki pUrvAcAyaM kA mata hai ki tatyAvasthAvasannaika kuzIla mRgcaarissu||105/10|| si. sA. arthAt pAyastha vasatikA meM Asakta rahatA hai, upakaraNoM se upajIvikA karatA hai aura muniyoM ke pAsa rahatA hai| IIIIIIIIIIIIMa( 32 IVITA
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ avasanna-jo cAritra pAlana meM Alasya yukta hotA hai, jinavacanoM ko nahIM jAnatA hai, jisane cAritrabhAra chor3a diyA hai, jJAna se va caritra se jo bhraSTa hai aura kriyAoM meM Alagya yukta hai| kuzIla krodhAdikoM se kaluSita, vrataguNa aura zIloM se rahita saMgha kA apamAna karane vAlA hotA hai | mRgAcArI-gurukula ko chor3akara bihAra karane vAlA aura jinavacanoM ko dUSita karane vAlA hotA hai / isa prakAra pArzvasthAdi yatiyoM kA alpAMza svarUpa kahA vistAra se pUrvAcArya praNIta granthoM se jAnanA caahie|| pAsatthAdI pAyaM NiccaM vajeha savvadhA tumhe / haMdi hu melaNa doseNa hoI purisassa tammayadA // 341 // lajaM tado vi hiMsaM pAraMbhaM NivvisaMkadaM cev| piyadhammo vi kammeNA rUhatao tamao hoI // 342 / / bha. a. arthAt pArzvastha, avasanna saMsakta, kuzIla evaM mRgacaritra ina pAMca prakAra ke kumuniyoM meM tuma madA dUra rho| unase mela rakhane se unake sapAna pArzvastha Adi rUpa ho jAtA hai | pArzvastha Adi kA saMsarga karane kI icchA rakhate hue bhI lajjA karatA hai pazcAt asaMyama ke pratiglAni karatA hai ki maiM kaise isa prakAra vrata kA khaNDana karUM yaha to duranta saMsAra meM girAne vAlA hai, parantu cAritra moha ke udaya ke vazIbhUta hokara asaMyama kA prArambha karatA hai| asaMyama kA pAlana karake vaha yati Arambha parigraha Adi meM ni: zaMka hokara pravRtti karatA hai / isaprakAra dharma kA premI bhI muni krama se lajjA Adi kA tyAga karate hue pArzvastha Adi rUpa ho jAtA hai / tatpazcAt saMviggassapi saMsaggIe pIdI tado ya viisNbho| sadi vIsaMbhe ya radI hoI rahIe vi tammayadA // 343 // arthAt saMsAra se bhayabhIta muni bhI pArzvastha Adi ke saMsarga se unase prIti karane lagatA hai / nIti karane se unake prati vizvAsI ho jAtA hai| unakA vizvAsa karane se unakA anurAgI ho jAtA hai aura unameM anurAga karane se pArzvasthAdi maya ho jAtA hai / / kyoMki: dujaNa saMsaggIe saMkijadi saMjado vi dosenn| pANAgAre duddhaM piyaMtao baMbhaNo ceva // 351 / / dU[ 33 KARI
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ durjana ke saMsarga se loga saMyamI ke bhI sadoSa hone ko zaMkA karate haiM jaise madyAlaya meM baiThakara dUdha pInevAle brAhmaNa ke bhI madhapAyI hone kI zaMkA karate haiM / ata: pArzvastha sAdhuoM kI sevA, vinaya, bhakti Adi karane vAlA pati kramazaH lajjA Adi se pAzvastha magna ho jAtA hai phira cAhe vaha paMca prakAra ke vastra se rahita bhI kyoM na ho| aisA yatti avandanIya hotA hai| paMcanela ko ? paJca vidhAni paMca prakArANi ghelAni vastrANi-aMDaja vA kozaja tasari vIram (1) boDaja vA kapasi vastraM (2) romaja pa UrNAmayaM vastra esakopTrAdi roma vastra (pakkajaM vA valkaM vRkSAditvA bhaGgAdi challivastraM tadAdikaM cApi (4) capaMja vA mRgacarma vyAghracarma citrakacarma gajacarmArikam..... | bhA. pA. __ vastra pAMca prakAra ke hote haiM rezama se utpanna vastra aMDaja, kapAsa se utpanna voMDaja vastra, bakare UMTa Adi ke bAla se utpanna romaja vastra, vRkSa yA besa Adi kI chAla se utpanna carmaja vastra kahalAte haiN| tabhI jI deva, dharma, guru Adi mA apayAda yAciniyA karane vAlA tathA viruddha pravRtti karane vAlA yati bhI bandanIya nahIM hai // 14 // saMghAcAra cattA sayakappiya kirikamma sNghnno| gArava-taya kama soho avaMdaNinjo jaI hoI // 15 // anyathArtha-jo (saMghAcAra cattA) saMgha ke AcAra ko chor3akara (sayakappiya ) svayaM kalpita (kiriya kamma saMgahANo) kriyA karma kA saMgraha karane vAlA hai| (gAravataya kaya soho) rasa, RSi, sAta gArava rUpa tIna gArava se saMyukta hai vaha (jai) muni (avaMdiNajjo hoI) avaMdanIya hotA hai // 15 // artha-tIna gArava se garSita ho yati saMgha ke AcAra karma ko chor3akara svayaM nija kalpita kriyA karma kA saMgrahaNa karane vAlA muni apandanIya hotA hai // 15 // vizeSa-gArava zabda varNa ke uccAraNa Adi kA garva zabda gArava, ziSya pustaka, kamaNDalu picchI Adi se apane ko UMcA prakaTa karanA RddhimArava tathA bhojana-pAna Adi se utpanna sukha kI lIlA se masta hokara moha mada karanA sAta gArava hai| isa prakAra ina tIna mArava (garva/abhimAna )ke zikhara para sthitahokara saMgha ke AcAra karma ko chor3a detA hai vaha kauna-kauna se AcAra karma ko chor3a detA hai ? taba kahate haiM ki vaha darzanAcAra, jJAnAcAra, caritrAcAra, tapAcAra evaM vIryAcAra isa prakAra paMca prakAra CONTARATHI STICORICA 34 T A
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke AcAra karma ko chor3a detA hai aura pazcAt apane svayaM manokalpanA arthAt jaisA mana kI ruce vaise karma ko AcAra mAnakara usa svakalpita AcAra karma ko karane meM tallIna ho jAtA hai| aisA yati mUla AcAroM ko tyAga karane vAlA vandanA karane yogya nahIM hai| yahAM para prakaraNa vaza paMcAcAroM kA pUrvAcArya kathita saMkSipta varNana karate haiM(1) darzanAcAra kI nirmalatAH daMsaNa caraNa visuddhI avihA jiNaverahi NihiTThA / / 200 // NikkaMkhida NivvadigicchA amUr3ha diTThI y| uvagRhaNa ThidikaraNaM vacchalna pahAvaNa ya te aTTha 1201 mU.A. arthAt darzanAcAra kI nirmalatA jinendra variSTho ke dvArA ATha prakAra kI kahIM hai| ni:zaMkita, ni:kAMkSita, nirvicikitsA, amUr3hadRti, upagUhana. sthitIkaraNa, vAtsalya aura prabhAvanA / ye ATha samyaktva ke guNa (aMga) jAnanA / (2) jJAnAcAraH kAle viNae uvahANe taheva nninnhvnne| vaMjaNa attha tadubhayaM NANAcAro du aTTha viho // 261 // mU. A. arthAt svAdhyAya kA kAla (akAla samaya ko chor3akara), mana-vacana evaM kAya se zAstra kA vinaya yatnapUrvaka karanA, pUjA -satkAra-sammAna Adi se pATha karanA ( Adara vinaya pUrNaka), apane par3hAne vAle guru kA tathA pade hue zAstra kA nAma prakaTa karanA (chipAnA nahIM) varNa, pada, vAkya ko zuddhi pUrvaka zuddha uccAraNa karake par3hanA, anekAsa svarUpa artha kI zuddhi artha sahita pAThAdika kI zuddhi honA / isa prakAra jJAnAcAra ke ATha bheda haiN| kAla dinayopadhAna bahumAnA nihnavArtha vyanjana tadubhaya sampannatva lakSaNa jJAnAcAra : // 202 / / pra. sA. arthAt kAla, vinaya, upadhAna, yahumAna, aninhava, artha, vyanjana aura tadubhaya sampanna jJAnAcAra hai| (3) cAritrAcAraH pANivaha musAbAda adatta-mehuNa-pariggahA virdii| esa caritnAcAroM paMcaviho hodi NAdavvo // 288 / / CARTHATANTRIMATERNIMATAL 35 MIRRY
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNidhANa joga jutto paMcasu samidIsu tIsu guttIsu / esa varittAcAro aTThaviho hoi NAyavvo // 297 // mU. A. arthAt prANiyoM kI hiMsA, jhUTha bolanA, corI, maithuna sevana, parigraha - inakA parityAga ahiMsA Adi pAMca prakAra kA cAritrAcAra hai || pariNAma ke saMyoga se pAMca samiti aura tIna gupajakA rUpa pravRti dekhAvA hai / ( 4 ) tapacAcAra : duviho ya tavAcAro bAhira abbhaMtaro muNeyavvo / ekkekko vidhaddhA jahAkamaM taM parUvemo // 345 // aNasaNa avamodariyaM rasaparicAo ya vutti parisaMkhA / "kAyassa ca paritAvo vivitta sayaNAsaNaM chaI // 346 // pAvacchritaM viSayaM vaijjAvaccaM taheba sanjhAyaM / jhANaM ca visaggo abbhaMtarao tavo eso // 360 // mU. A. arthAt tapAcAra ke do bheda haiM- bAhya, abhyntr| unameM donoM ke 6-6 bheda haiM unako krama se kahatA hUM / anazana, avamaudarya, rasaparityAga, vRtti parisaMkhyAna, kAya-zoSaNa evaM vivakta zayyAsana isa taraha bAhya tapa ke cha: bheda haiN| prAyazcitta, vinaya vaizyAvRta, svAdhyAya, dhyAna aura vyutsarga- ye cha: bheda antaraMga tapa ke haiN| anazanAvamaudarya vRtti parisaMkhyAna - rasaparityAga- vivikta zayyAsana - 3 kAyakleza-prAyazcitta-vinaya vaiyAvRtya-svAdhyAyavyutsarga lakSaNa tapAcAra ||pr.saa. arthAt anazana avamaudarya vRttiparisaMkhyAna, rasaparityAga, vivikta zayyAsana, kAyakleza, prAyazcitta, vinaya, vaiyyAvRtya, svAdhyAya, dhyAna evaM vyutsarga svarUpa tapAcAra I ( 5 ) vIryAcAra : aNigUhiya balavirao para kAmAdi jo jahruttamAutto / juMjadi ya jahAthANaM viriyAyAro tti NAdabdho // 413 // mU. A. sammattetarAcAra pravartaka svazaktyAnigUha lakSaNaM vIryAcAra ||pr. sA. zAkti jisane aisA saMyama vidhAna karane arthAt nahIM chipAyA hai AhAra Adi se utpanna bala tathA sAdhu yathokta cAritra meM tIna prakAra anumati rahita satraha prakAra ke 36
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke lie AtmA ko yukta karatA hai vaha vIryAcAra jAnanA / samasta itara AvAra meM pravRtti karAne vAlo svazakti ke agopana svarUpa vIryAcAra I tAtparya upayukta paMcAcAroM ko chor3a kara svecchAcAra pravRtti karane vAlA yati avandanIya hotA hai | 15 || saMgha bAhya svecchAcArI : jo jArisaM (ca) * kappadi, muNivara gaNa bAhiraM mahAmoho / so tAriseNa kiriyA, kameNa bhaTTho muNI hoI // 16 // anvayArtha - (jo mArisaM ) jo jaisA (kampadi) kalpanA karatA hai ( so tArikheNa ) vaha vaisI manokalpita (kiriyA kameNa ) kriyA karma ko karane se ( mahAmoho) mahAmohI ( muNivara gaNa bAhiraM) munizreSTha / saMgha se bAhira bAhya (bhaTTo muNI hoI) bhraSTa muni hotA haiM // 16 // artha - jI jisa taraha kI kalpanA karatA hai vaha usa taraha kI manokalpita kriyA se munivaroM ke samUha se bAhara / bAhya hai mahAmor3I hai tathA bhraSTa muni hai / / 16 / / vizeSa - jo yati mahAzakti zAlI moha se pIr3ita hai vaha apane nija icchA pramANa karmoM ko karane ke kAraNa se munipada se bhraSTa hai aura muni saMgha / samUha se bahirbhUta hai / kyoMki rAjAnugrahato bhRtyo janAnyakkRty nazyati / yathA jar3AtmA ziSyo'pi gurvanugraha mAtrataH // 23 // pAtrApAtra bhedAdhikAra, dA. zA. arthAt rAjA ke anugraha ko prApta karane vAlA sevaka abhimAnI hokara logoM ko pIr3A dene se jisa prakAra apanA nAza karatA usI prakAra ajJAnI jar3a AtmA ziSya bhI guru ke anugraha se madonmatta hokara apane AtmA kA patana kara letA hai| tAtparyavaha apane pada se bhraSTa ho jAtA hai| kahA bhI hai nimajjatIva paMkAMdha pataMtIca nagAgrataH / zuddha dugbodhavRttebhyo vRthA bhrazyaMti mohitA // 153 // ca.vi.dA.ni.dA.zA. arthAt jisa prakAra koI kIcar3a ke kue meM phaMsa jAte hoM evaM parvata ke Upara se girate hoM usI prakAra saMsAra ke moha meM phaMse hue manuSya vyartha hI zuddha samyagdarzana jJAna cAritra se bhraSTa ho jAte haiN| gAthA chaMda meM eka mAtrA kA abhAva hone se 'ca' kA prayoga kiyA gayA hai / [ 37 ]
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ : S saMsAra meM moha bar3A jabaradasta kIcar3a hai| usameM jo phaMsa jAte haiM phira unakA usa kIcar3a se nikalanA kaThina ho jAtA hai evaM use pavitra ratnatraya dharma se cyuta honA par3atA hai jisa ke kAraNa manogata kriyAkANDa karatA huA vaha dIrgha saMsArI sana jAtA hai // 16 // hosaI maggappa bhaThThA, jiNarUva parUvaNA viviha saMghA / jamhA - tamhA sUrI pariThavaNaM, savva sokkhakara // 17 // anvayArtha - (paggappabhaThThA) mArga bhraSTa ( jiNarUSa parUSaNA hosaI) jina rUpa prarUpaNA hogI tathA ( vividha saMghA) vividha saMgha hoNge| ataH vastutaH jinaprarUpaNAra kSaNa hetu (jamhA tumhA) jaise-taise (savya saukhya kara) sarva sukha ko pradAna karane vAlI (sUrI pariNaM) AcArya pada pratisthApanA hai // 17 // artha - jinarUpa prarUpaNA ke mArga se bhraSTa vividha aneka saMgha hoMge unako AcArya jaise taise bhI jina rUpa kI prarUpaNA ke rakSaNa ke lie sarvasukha ko karane vAlI sUri sthApanA kI AvazyakatI hai // 7 // vizeSa yahAM AcArya jyeSTha kahate haiM ki jinadeva ke dvArA pratipAdita jinarUpa yathAjAta nagna digambara rUpa mArga se aneka jana bhraSTa hoNge| una bhraSTa hote hue jIvoM ko saMgha kA saMcAlana karane vAle ziSyAnugraha karane vAle AcArya dvArA jaise bhI bane yenakena prakAreNa saMyama pratiSThA kI rakSA ho sakegI vaise sarvaprakAra ke sukha ko dene vAle AcArya pada kI sthApanA kreNge| jaise granthakAra AcArya gupti gupta dvArA aneka viva saMgha kI sthApanA kI gaI / yathAH yatInAM brahma niSThAnAM paramArtha vidAmapi / svaparAdhyavasAyatva mAvi sIdatikramam // 4 // tadA sarvopakArAya, jAti saMkara bhIrUbhiH / maharddhikaiH paraMcake, grAmAdayAbhidhayA kulam // 5 // nI. sA. arthAt apane AtmasvarUpa meM tatpara, paramArtha ko jAnane vAle aise mukhya yatiyoM ke sAtha AtmadhyAna aura bAhya tapasyA ke vyApAra karane kA ullaMghana hotA thA / usa atikrama se sabhI kA upakAra karane ke lie varNa, jAti Adi meM saMkaratA utpatti hone ke bhaya se Rddhi sampanna rAjarSi, devarSi, brahmarSi, mahAmuniyoM ke nAmoM se zreSTha nirdoSa kuloM kI sthApanA kii| anantara kaI AcAryoM ke pazcAt bhaTTAraka devendra kIrti ke ziSya AcArya zAntisAgara jI ne zithilAcAra nivAraNa karane ke lie zramaNa saMgha ko
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ punarujjIvita kiyA / inake pUrva bhI kaI saMghoM kI sthApanA kundakundAdi pUrvAcAryo ke I dvArA bhramaM saMyama rakSArtha kI gii| ataH AcArya pada kI sthApanA anivArya hai| anyathA AcArya pratiSThApana ke abhAva se samUcA jinamArga hI TUSita ho jaaegaa| aneka unmArga gAmI saMgha ho aaeNge| santagaNa cAritrAcArAdi se bhraSTa ho jAeMge // 17 // viNNANa bahulabuddhi jiNamagga pahANI vigamaloho / AsApAsa vimukko, vimukka paDikUla buddhI // 18 // desa-kula- jAi sudvo, AcAra sudattha-karaNa-saMcaraNo / jahAviha saMgha samuddhara, pavitti pariciMtago suddho // 19 // anvayArtha - bahula buddhI vijJAna bahula buddhi (jiNamagga pahANo) jina/jinendra prarUpita mArga meM pradhAna (vigama lohA) vigata lobha nirlobha (AsA pAsa vimukto) tRSNa kutsita / nikRSTatA se rahita (paDikUla buddhi vikko) Agama va saMgha ke pratikUla buddhi se vimukta/anukUla buddhivAna // 18 // (desa-kula- jAi suddho) deza, kula jAti se zuddha ( AcAra sudattha karaNa saMcaraNoM) AcAra zruta ke artha kA samyag AcaraNa karane vAlA sadAcArI, (jahAviha saMgha ) yathA vidhi/yogya rIti se saMgha kA ( samuddhara pavitti) samAnatA pUrvaka bhalIbhAMti uddhAra karane vAlA ( pariciMtago zuddha ) pariciMtaka ciMtA karane vAlA, zuddha (Ayariyo) AcArya hotA hai // 19 // artha - jinamArga meM pradhAna, pratikUla - mithyAbuddhi se rahita, AzApAsa se vimukta, lobha rahita vicakSaNa vizeSa jJAna, rUpa saMghAnukUla pravartaka pracura buddhi, deza- kula jAti se zuddha AcAra evaM zruta ke artha kA vidhipUrvaka vicaraNa karane vAlA sadAcArI yathA vidhi saMgha kA uddhAra kA paricintaka AcAryatva lie hotI hai| usako vaha pravRtti ciMtA rahita tathA zuddha hai // 18-19 // vizeSa- yahAM AcArya pada kA uddhAra vRddhi karane ke sambandha meM nirUpaNa karate hue kahate haiM ki jisakA deza, kula evaM jAti vizuddha haiM, jinendra deva ke dvArA pratipAdita mArga ke pratikUla / mithyAbuddhi ko chor3akara anukUla dAnAdi pravRtti karane vAlA haiM, jinamArga ke pakSa meM samasta AcaraNa karane vAlA tathA Agama kA vAstavika artha ko karane vAlA hai, AzArUpI granthI se vimukta arthAt rahita, jinAgama kA naya Adi kA vizeSajJAnarUpI pracura buddhi ko dhAraNa karane vAlA, apane vizeSa jinAgama vihita {39 17h
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAna ke dvArA jina zAsana meM nirdoSa vidhi se saMgha, gaNa, gacchAdi kA samyak prakAra se uddhAra-utthAna punarUtthAna karatA hai| isa bhavya yati ko ukta pravRtti cintA vihIna tathA zuddha hai| tAtparyAtha-sA ukta pravRtti ke dvArA gaNa gaccha saMghAdi kA uddhAra karane meM samartha hotA hai| // 18-19 // AcArya guNa baMbhaNa khattiya baiso, vimukka kuTThAI sayala doSa gnno| saga-parasamaya Nayavaha, pabhAsao suddha cAritto // 20 // anvayArtha-jI (baMbhAga) brAhmaNa (khattiga) kSatriya (vAiso) vaizva hI (kuTThAI sayala doSa gaNo) va kuTilatA Adi athavA kuSTa Adi sakala doSa samUha se / vimukko) vimukta rAhata ho| (saga-para samaya) sva samaya, para samaya aura (gApavaha ) nyAya nIti kA (pabhAsI) prakAzaka aisA (suddha cAritro) zuddha caritravAn AcArya hotA hai // 20 // artha-jo brAhmANa, kSatriya tathA vaizya hai, kuTilatA, kuSTa Adi sakala dopoM ke samUha se rahita hai, jo svasamaya evaM paramamaya kA jJAtA, nIti mAgaM kA prakAzaka haiM ve zuddha cAritra vAle haiM // 20 // bhAvArtha-usma kulIna jAtaja (brAhmaNa, kSatriya, vaizya ho, kuSTa apasmAra, mahA mArI Adi roga tathA mAnasika kuTilatA Adi sampUrNa dopoM se rahina ho, o svasamaya svasiddhAnta aura erasamaya parasiddhAnta ke naya pramANa Adi kA pUrNana : jAnakAra ho evaM zuddha nirmala nirdoSa cAritra vAle ho|srvtr pUjya: vavahAraNayA vekhI pariNiMdA vivanjio jiyA' NaMgo Airiyo pariThavido, aNNoNNa vi pUjANijo ya // 21 / / anvayArtha-vivahAraNayA NayAvekhI) vyavahAra nayApekSo vyavahAra naya kI apekSA rakhane ghAlA {parINa dA vijjio) para nindA kA parityAgI (jiyA'NaMgo) viSayAbhilASAoM ko jItane vAlA (Ayario pariThavido) AcArya pada para sthApita kiyA jAtA hai, (pujANijjo ya ) vaha pUjya hotA hai, (Na aNNyoNNa vi) anya nahIM // 21 // artha-jo vyavahAra bhaya kI apekSA rakhane vAlA, paraniMdA se rahita, vighaya kI AzAoM se rahita kAmadeva ke vijetA ho, eka dUsara/paraspara AcArya pada para sthApita kiyA jAtA hai vahIM sRjanIya hotA hai anya nhiiN|| ___ yh| uparokta gAthA naM. 20 evaM 21 meM AcArya ke lakSaNa prakaTa karate hue EIRRIMINAINA NANASI HalibiHITRIIII
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthakAra kahate haiM ki jo grAhmaNa , kSatriya tathA vaizya kula meM utpanA uccakulI ho, saga moha,I , lAbha, kadha, I, mAtra A.de yA vikAra bhAvoM se rahita ho tathA jo svasamaya arthAt sAmAnya tathA AtmA ke artha meM jIna nAmaka padArtha sva samaya haiM jo ki ekatva rUpa se eka hI samaya meM jAnatA huA tathA pariNamatA huA samaya hai uparyukta samaya zabda ke do bhedoM meM paramAtmA ko svasamaya tathA ahirAtmA ko para samaya batalAyA hai| yathAH bahiraMtarappameyaM parasamayaM jinniNdehi| paramappo tabbheyaM jANa guNaThANe // 147 / ra. sA. isI taraha AcArya kundakunda svAmI ne apane samayasAra grantha meM kahA hai: uccakulI ho, rAga-iMca moha, ISyAM, lobha, krodha, mAna mAyA Adi sampUrNa vikAra bhAvoM se rahita ho tathA jo svasamaya arthAt sAmAnyatayA AtmA ke artha meM jItra nAmaka padArtha samaya hai jo ki ekatva rUpa se eka hI samaya meM jAnatA huA tathA pariNamatA huA samaya hai uparyukta samaya zabda ke do bhedoM meM paramAtmA ko sthasamaya tathA bahiAtmA ko para samaya batalAyA hai / yathA isI taraha AcAra kundakunda svAmI ne apane samaya sAra prantha meM kahA haijIvo caritta desaNa NANaviu taM hi sasamayaM jANa, juggala kammapadesaThThiyaM ca taM jANa parasamayaM // 2 ||s. sA. arthAt he bhaSya ! jo bhavya jIva samyaka cAritra, darzana, jJAna meM sthita ho rahA hai vaha nizcaya se svasamaya jAno aura jo pudagala karma pradezoM meM sthita hai use parasamaya jaatii| isa taraha jo yati svasamaya evaM para samaya meM se svasamaya ko mukhya rUpa se svIkAra kara tathA anya parasamaya ko goNa karane ke mArga bodha ke prakAza karane vAle haiM, vyavahAra naya ko dikhalAne vAle, paraniMdA karane vAle evaM kAmadeva moha ko jItane vAle AcArya pratiSThA prApta anyonya yati gaNoM ke dvArA pUjanIya tathA zuddha samyaka cAritra vAna hote haiN| aise mAritravAna, naya patha pradarzaka AcArya sarvajJa mAnya tathA saMgha, gaNagacNAdi kA uddhAra karane vAlA hotA hai / / 20121 // 1411
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ unmArganigraha hetu kadama jaha gurukA parihApo, bAI ko di pramukhako smaayro| to tassa NiggahaI, caviha saMghopavaDhedi // 22 // anvayArtha -(jaha guru kama parihINo) yathA guru krama/paramparA se rahita, (jai) yadi (kovi mANusso) koI bhI manuSya( samAyarao) AcaraNa karatA hai| (to tassa) to usake (NipahaSTuM ? nigraha avarodha rukAvaTa ke lie (caraviha) caturvidha (saMghopavaTredi) saMgha yukti pUrvaka sthApana karatA hai // 26 // artha-yadi koI bhI manuSya yathA guru-krama paramparA kA hAsa karake samAcaraNa.. AcaraNa karatA hai to usake nigraha ke lie AcArya punaH caturvidha saMgha meM yukti pUrvaka saMsthApita karate hue prata meM sthira karatA hai / arthAt usakA nigraha karanA yogya hai // 22 // ziSya nigraha vidhiHpilledUNa raData pi jahA bAlassa muhaM vidaarittaa| panjer3a ghadaM mAyA tasseya hiMda viciMtatI // 479 // taha Ayario vi aNujassa khavayassa dosa NI hrnn| kuNadi hidaM pe pacchA hohidi kaDaosahaM vatta / / 480 / / pAeNavi tADito sa bhaddao jattha sAraNa asthi // 481 // AdaTThameva je ciMtedu muTThidA je paramavi loge| kaDuya pharusehiM te hu adi dullahA loe||483 / / bha. A. arthAt jo jisakA hita karanA cAhatA hai vaha usako hita ke kArya meM balAt pravRtti karAtA hai jaise hita karane vAlI mAtA apane rote hue bAlaka kA bhI muMha phAr3akara use ghI pilAtI hai / usI prakAra AcArya bhI mAyAcAra dhAraNa karane vAle kSaeka ko jabaradastI doSoM kI AlocanA karane meM bAdhya karate hai, taba vaha kSapaka apane dopa kahatA hai jisase ki usa ziSya kA hita ho| jaise kaTa aupadhi pIne ke bAda rogI kA kalyANa -roga nivAraNa hotA hai| lAto se ziSyoM ko tAr3ake hue bhI ziSya ko doSoM se anIti mArga se alipta rakhatA hai vahIM guru hita karane vAlA samajhanA cAhie / jo puruSa Atmahita ke sAtha-sAtha, kaTu evaM kandora zabda bolakara parahita bhI sAdhate haiM ye jagata meM atizaya durlabha sapajhane cAhiye / evaM yahIM to AcArya kA kartavya hai
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo ki baha janmadAtrI mAtA se bhI adhika hita kAraka hotA hai / / 479 / / se 483 // yahI AcArya pravara kahate hai ki yadi koI panuSya guru krama paramparA nIti mArga kA ullaMghana karatA hai| aura unmArga meM gamana karatA hai to usako rokane ke lie athavA nigraha karane ke lie saMgha nAyaka AcArya usa unmArgI pati vA zrAvaka ko daNDa kI cAroM nItiyoM kA Azraya lete hue pUrva sthApita saMyapa mArga meM punaH sthitikaraNa karatA hai evaM trurvidha bhramaNa zrRMkhalA meM usa yati ko sthApita karatA hai aisA hI bhagavatI ArAdhanAkAra sikhate haiN| tassavi par3aThANaLU, parUviyo vihiviseseNaM kiNpi| dikkhA kajo va puNo, uvayAra hoi NiyameNa / / 23 / / anvayArtha-(tassavi) usakI bhI punaH (paztASaNaThaM) pratiSThApanA ke lie (kiMpi) jo kucha bhI (parUviyo vihi viseseNaM) Agama prarUpita vidhi vizeSa/vizeSa vidhi ke dvArA (puNo) punaH (dikkhA kamjo) dIkSA karanA yogya hai, (NiyameNa) nizcaya se ( uvayAraM hoi) upakAra karane vAlA hotA hai // 23 // artha-unmArgI usa ziSya ke saMyama pratiSThApanA ke lie prarUpita vidhi vizeSa ke dvArA dIkSA kArya bhI niyama se upakArarUpa hotA hai yA upacArarUpa hotA hai // 23 // vizeSa-AThavIM saMyama pratiSThApanA hetu paramparAgata vidhi kI vizeSatA ke kAraNa dokSA dhAraNa ko bhI mahAna upakAra evaM prazaMsanIya kahA hai jaisAki pazyandi AcArya zreSTha ne apane paMcatriMzatikA grantha meM kahA hai - manuSya kila durlabhaM bhavabhRtastatrApi jAtyAdayasteSve-vAptavacaH zrutiH sthitiratasyAzca dRgbodhne| prApte te atinirmale api para syAtAM na yenonjhite, svarmoka phalaprade sa ca kathaM na lAdhyate saMyama // 971 // arthAt isa saMsAro prANI ko manuSyatva, uttamajAtyAdi, jinavANI zravaNa, dIrdha Ayu, samyagdarzana evaM samyagjJAna ye saba milane uttarottara adhika-adhika durlabha hai| ye saba saMyama-jina vrata ke binA svarga evaM mokSarUpa advitIya phala ko nahIM de skte| isalie saMthapa kaise prazaMsanIya nahIM haiN| arthAt niyama se prazaMsanIya-mahAna upakAra svarUpa hai // 23 //
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ lagna vicAra dikkhA laggado jar3a vANario rUda saMThiyo suhao / sUro caMdo viio, taiyo chaThTho ya ca rUddesu // 24 // anvayArtha - (dikkhA laggado ) dIkSA lagna (AI) yadi (rudda saMdio) rudra meM sthita hai to zubha hai| (sUcI) aura candra (i) dasarA (taio) tIsarA, (chaThThIya) aura haDDA ho to ( ruddesu) sthAna meM ho to zubha hai // 24 // artha-yadi jina dIkSA lagna rudra graha meM sthita ho to subhaga haiM aura sUrya, candra dvitIya, tRtIya evaM chaThe sthAna ho to munirudra zubha hotA hai // 24 // vizeSa - yahAM gAthA 24 meM lagnAdikA varNana karate haiM jo ki jina dIkSA ke yogya evaM ayogya hai| sarva prathama uparyukta Aye hue rudra graha se kyA tAtparya hai : ( 1 ) lagna sthAna prathama bhAva aura saptama bhAva meM jo aSTama sthAna kA svAmI ho ina donoM meM jo balavAna ho vaha rudra graha hai / . (2) ina donoM aSTamezoM meM durbala bhI pApa graha se dekhA jAtA ho to vaha rudra graha kahalAtA hai / (3) balavAna rudra graha kI dRSTi ho to alpAyu hotA hai| jyotiSa zAstrAnusAra bhAva eMva lagna donoM hI 12-12 hote haiN| bhAva 12 (1) tanu/lagna (2) zrana (6) riMga, (7) strI (11) Ama (3) sahaja / bhrAtA (4) suhATa / sukha ( 5 ) putra (8) mRtyu ( 9 ) bhramaM (60) karma (12) vyaya // lagna-12 (1) meSa (2) vRSa (3) mithuna (6) kanyA (7) tulA (8) vRzcika (11) kumbha (12) mIna // taio chaThTho dasamo ikkArasamo kujo buho ya suho / laggagao caTha paMcama sattama Nava dasamo ya guru // 25 // anvayArtha - (taio) tIsarA (chaTTo) chalA (dasamo) dasavAM ( ikkAramamI) gyArahavAM (kuJjI ho ya) maMgala aura budha ( suho) zubha haiN| (lagga gao ) lagna gata 44 ) (4) karka (9) dhanu (5) siMha (10) makara
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ (ca) cauthA (paMcama) pAMcavAM (sattama) sAtavAM (Naya) navamAM {dasamoya) aura dasavAM (guru) zubha hai // 25 // artha-lagna se tIsara, chaThaveM, dasaveM evaM gyAraha sthAna ye paMgala aura budha tathA lagna se cauthA, pAMcaveM, sAtaveM, navameM aura dasaveM sthAna meM guru kA honA zubha hai // 25 // taio chaThTho Navamo duvAlaso suMdaro have sukko| vIo paMcamago aThThamo ya ekkAraso ya saNI // 26 // anvayArtha-(taio) tIsarA (chaTho) chaThavAM ( Navamo) naSamA (duvAlaso) bArahavAM (sukko) zukra (saMdaro) sundara (have) hotA hai| (pIo) dUsarA ( paMcamago) pAMcavAM (anumoya) AuSAM (ekAraso ya) aura gyArahavAM (saNI) zanI (suMdaro) zubha haiM // 26 // artha-lagna se tIsare, chaThaveM, nava tathA bArahaveM sthAna meM zukra zubha hotA hai aura lagna se dUsare, pAMcathe, AThaveM tathA gyAraveM sthAna meM zani manohara arthAt zubha hai // 26 // rAzi sthita graha phala cakra (gA. 24 se 26 taka ) rAzi sUrya, candra maMgala, budha phala ru zukra zani 2,5,8,11 graha bala:majjhima balaM ca kiccA saNIcaraM ghisaNayaM blvNt| abalaM sukaM lagge tA dikkhaM dinja sIsasma // 27 // anvayArtha-(saNIcara) zanicara/zani ko (majhima balaM) madhyama yala vAlA karake (dhisaNayaM) bRhaspati ko (balavaMta) balavAna bala vAlA banAkara (ca) aura (abalaM) balahIna (sukkaM) zukra ho (tA) usa ( lagge) lagna meM (sIsassa) ziSya ko (divalaM dijja) dIkSA deve // 27 // jyotiSa zAstrAnusAraH SEARRRRIORAINITAR 45 MIRRITILIZIIEIRLINES
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ ! artha vizeSa- graha bala-balI graha kA tAtparya hotA hai acchA sAthI mitra graha yA acchI dRSTi, zubha rAzi meM ho, zubha graha ke bIca meM ho, zubha graha ke aMza meM ho, ucca yA mitra navAMza meM ho| jo graha ucca mUla trikoNa (53 sthAna : bhAva), svagRhoM yA mitra gRhI ho yA sva nakaMzA dreSkANa Adi varga meM ho, graha jo ucca aura nIca ke ghara meM ho vaha bhI balavAna hotA hai / 7 (1) balI grahaH- udita ( udaya kI prApta ) svakSetrI, mitrakSetrI, ucca mUla trikoNa yA varga meM stravarga yA mitra ke varga meM ho yA uparyukta batAye prakAra se ho / (2) jaba yaha kI kiraNeM pUrNa teja maya hoM cAheM vaha zatru Adi rAzi yA aMza meM ho (3) candra ko jaba pUrNa pakSa prApta ho pUrNa candra ho / (4) sUrya ko jaba digbala prApta ho arthAt dazama ghara meM sthita ho / (5) dUsare paMca tArA jaba vakrI ho evaM kAnti nirmala ho (sUrya se saptama sthAna meM sthita graha pUrNa balI hotA hai| ) tAtparya dIkSA kAla meM madhyama balI zani, pUrNabalI budha evaM lagna sthAna meM abalI zukra ko dazA meM dIkSA kA mAMgalika kAryakrama karanA cAhie // 27 // graha balAbala : aTTikkArasa chaThThama duga paNasaMTho saNI bala vihUNo / muktigao ca sattama dasamo ya guru have balavaM // 28 // anvayArtha - (adikkArasa) AThavAM, gyArahavAM (rudrama) chana (durgA) dUsarA (paNasaMTo) aura pAMcavAM (saNI) zani (ala vihUNo) bala vihIna hotA hai (muktigao) muktigata yAni prathama sthAna gata ( caDa) cauthA ( sattama) sAtavAM (dasamo ya) aura dasavAM (guru) guru ( balavaM) balavAna (have ) hotA hai // 28 // artha - Ata, gyAraha chaThavAM, dUsarA aura pAMcavAM aniSTa kAraka zani ho prathama sthAna tathA cauthA sAtavAM aura dasavAM guru balavAna hotA hai / / 28 // chaThTho dasamo so taha abalo sukko suho vayaggahaNe / do taya paMca chakArasamo taha buho ya suho // 29 // anvayArtha - (chaThThI) chaThavAM (dasamo) dasavAM ( taha) tathA (sukko) zukra ( abalo) abalI/yalahIna hotA hai (do) dUsarA ( taiya) tIsarA (paMca) pAcayAM (chaTThe kAra samo taha) chaThavAM aura gyArahavAM (buho) budha ( bayaragahaNe) vratagrahaNa karane meM (suho) zubha hotA hai // 29 // 46 )
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha-pAThavAM, dasavAM tathA gyAharayAM zuka abaralI hotA hai evaM dUsarA, tIsarA, pAcavAM, chaThavAM tathA gyArahavAM buddha vrata grahaNa karane hetu zubha hotA hai // 29 // taiye chaThe dasameM ekkAra sagoya maMgalo rmmo| sukkaMgAraya saNiNA sattamao sasaharo asuho||30|| anvayArtha -(taiye) tIsarA (chaThe ) chaThayAM (isameM) dasavAM (ekkAra saMgoya) , aura gyArahavAM (maMgalo) paMgala (rampo ) ramyA zubha hai| (sakkaMgAraya) zukra maMgala (saNiNA) zani (sattamao) sAtaveM meM tathA (sasaharo) canda (asuho) azubha hai // artha-tIsare, chaThe, dasaveM aura gyArahaveM sthAna meM sthita maMgala ramya-uttama zubha hotA hai| sAtaveM sthAna meM zukra, maMgala candra tathA zani azubha hai // 30 // graha bala zubhAzubha cakra (gA. 28 se 30 taka) graha bala abalI/balahIna balavAna sabalI abalI zukra budha zubha (vratagrAhya) magala 3,6,10,11 zubha maMgala azubha zakra azubha zani azubha azubha candra lagna balA bhAva meM : iya samma NAUNaM laggabalaM dinjae gare dikkhaa| laggeNa viNA dikkhA, mArai NAsei pheDe // 31 // anvayArtha (iya) isa prakAra (laggabalaM) sAna bala ko ( sambha) bhalI bhAMti (NAUNaM) jAnakara (NaraMdikkhA) manuSya ko dIkSA (dijae) dekheM / ( laggeNa viNA) lagna ke binA (dikkhA) dI gaI dIkSA (mArai) mAratI hai, (NAsei) nAza karatI hai (pheDe) tathA dokSA cyuta karatI hai // 31 // VAAMARIKAHANIHIRICISTRIAISE 47 VIDHIRTISTRATI
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 artha - isa prakAra lagna ke bala ko bhalibhAMti jAnakara manuSya ko dIkSA deveM / lagna bala ke binA dI gaI dIkSA, dIkSA Adi kA ghAta karatI hai naSTa karatI hai tathA dIkSA cyuta karatI hai 32 // vizeSa- uparokta likhe gaye vidhi ke vidhAna ko yogya rIti se pUrNata: jAnakara arthAt ukta bAtoM para madhyadRSTi rakhate hue mokSecchu ko jina dIkSA pradAna kareM anyathA lagna bala ke na rahate hue dIkSA dene se dIkSaka, dIkSA dhAraNakartA evaM dIkSA kArya ina tInoM kA ghAta karatI haiM isase saMgha kA bhI ahita hotA hai| dIkSA meM tyAjya saMkaMti gahaNa baddalakhaMDa, tihi bhUmikaMpa NigghosA / parivesa pamuha dosaM vivajjae apamaleNa // 32 // anvayArtha - (saMkaMti) saMkrAnti (grahaNa) sUrya-candra grahaNa ( baddala ) bAdala (khaMDa tihI) tithi khaMDa / kSayatithi (bhUmikaMpa ) bhUmi kampa/ bhUkampa (gigghosA) mahAna avyakta zabda bhayaMkara nAda tathA ( pariveza) gariveSa ( pamuha dosaM ) ityAdi pramukha doSoM ko ( apamateNa ) nizramAda pUrvaka ( vivajjae ) parityAga kara deveM // 32 // artha saMkrAMti, grahaNa, bAdala khaNDa tithi kA khaNDana, bhUmi kampa, pariveSa Adi pramukha doSoM ko apramAda purvaka chor3e // 32 // nirghoSa tathA vizeSa - yahAM AcArya zreSTha vizeSa paristhiti meM dIkSA kA niSedha karate huye kahate haiM ki jaba saMkrAnti ho arthAt "saMkrAMntiH parivartanam " sarvArthasiddhi granthakAra ne saMkrAnti kA artha parivartana batAyA hai| yahAM jyotiSa niyamAnusAra pUrva rAzi se agalI rAzi meM graha Ane kA nAma saMkrAMnti haiN| sampUrNa grahoM kI saMkrAMnti hotI hai| pratyeka graha hara rAzi meM gamana karatA hai| jaise sUrya saMkrAnti meM meSa saMkrAnti, vRSa saMkrAnti mithuna saMkrAnti, karka saMkrAnti siMha saMkrAnti, kanyA saMkrAnti, tulA saMkrAnti, vRzcika saMkrAnti, dhana saMkrAnti, makara saMkrAnti, kuMbha saMkrAnti, mIna sNkraanti| isI taraha candra kI saMkrAntiyA~ bhI hotI hai| * dvitIya grahaNakAla sUrya grahaNa tathA candra grahaNa ke bheda se grahaNa do prakAra kA hotA hai| jainAgama ke anusAra candra ke nIce rAhu kA vidhAna tathA sUrya ke nIce ketu kA vimAna saMcAra karatA haiN| ve donoM chaha mAsa meM pa ( kramaza: pUrNimA- amAvasyA) kI prApti hone para candra aura sUrya ko AcchAdita karate haiM jyotirvidoM ne isa avasthA ko hI grahaNa kahA hai| yathA: caratIndoradho rAhurariSTro'pi ca bhAsvataH / SaNmAsAt parvasaMprAptA varkendu vRNutazca tau // 22 // lo. vi. MA 48 }
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ candra grahaNa sUrya grahaNa samaya pUrNamAsI ke nizA zeSa pratipadA kI sandhi meM candra grahaNa hotA hai aura amAvasyA aura pratipadA kI sandhi meM sUrya grahaNa hotA hai kRSNa paMDiyA ( pratipadA) ko jo nakSatra ho usase solahavAM nakSatra amAvasyA ko par3e aura amAvasa paDivA mile to sUrya grahaNa hotA hai| jisa nakSatra para sUrya ho usase 15 vAM nakSatra pUrNamAsI ko par3e aura rAtri ko par3iyA mile to candra grahaNa ho / rAhu kI rAzi meM yA rAhu se 2,6,7,12 vIM rAzi meM sUrya candra / isa prakAra grahaNa kA varNana saMkSipta meM kahA / tRtIya tithi khaNDa - jisako dUsare zabdoM meM tithi kSaya kahate haiM jaba eka dina meM tIna tithiyA~ vartamAna rahatI haiM to madhyama tithi kA kSaya mAnA jAtA hai tathA jaba eka dina meM do tithiyAM rahatI hai to uttara tithi kA kSaya mAnA jAtA hai| yathA: yA ekasmina vAsare dvayantA dvayostidhyoH yatra samAptiH tatrottarA kSaya tithi: jaise: guruvAsare ghaTikAyaM tRtIyA taduttaraM caturthI para paMcAzad ghaTikA paryaMta evamuttAra caturthI kSayatithi evaM kSaya tithiSTA, sUryodaye vArasyA prApteH / phalaM - kRta maMgalaM tatra trispRgava meM tithau bhasmI bhavati tatsarvaM kSipramanau yathendhanam // jyo. ca 5 arthAt kSaya tithi meM tathA vRddhi tithi meM donoM hI avasthAoM meM zubhakArya varjita 30 - bhUmikampa - bhUkampa - bhUmi meM halana calana kA honA / yaha acAnaka hone vAlA utpAta haiM jaise bhUkampa, ulkApAta bhauma utpAta ye Akasmika utpAta kahalAte haiN| nirghoSa - nirdoSa arthAt atizaya tIvra AvAja meghoM kI garjanA, bijalI kI garjanA Adi / ye saba antarikSa utsata haiM jaise nirdoSa-nirghAta, pariveSa, indra dhanuSa, digdAha Adi / nirghAta bhayaMkara zabda karate hue bijalI girane kA nAma nighAMta haiM athavA pavana ke sAtha pavana TakarA kara giratA hai taba jora se kar3akar3AhaTa zabda hotA hai jaba bar3I nirghAta kahalAtA hai| pariveSa AkAza meM kabhI-kabhI mahala Adi dikhAI dete haiN| sUrya-candra ke cAroM tarapha aneka raMga kI kiraNoM kA jo merA dikhAI detA hai vahI pariveza haiM sUrya-candra kI kiraNa parvata ke Upara pratibimbita hokara pavana ke dvArA maNDalAkAra hokara thor3e se megha vAle AkAza meM aneka raMga aura AkAra ke dikhate haiM vahI pariveSa hai athavA varSA Rtu meM sUrya yA candramA ke cAroM ora eka golAkAra - 49 )
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ athavA anya kisI AkAra meM eka maNDala mA banatA hai iso kA nAma pariveSa hai| prazastAn prazastAMzca yathAvadanu pUrvataH 1/4 // bha. saM arthAt prazasta evaM aprazasta ke bheda se pariveSa do prakAra kA hai| paMca prakAra vijJeyA: paMca varNAzca bhautikaaH| graha nakSatrayoH kAla pariveSAH smutthitaaH||2/4|| bha. saM arthAt pAMca varNa evaM pAMca bhUtoM-pRthvI, jala agni, vAyu aura AkAza kI apekSA se parivepa pAMca prakAra ke jAnanA caahie| yaM pariSeSa graha evaM nakSatroM ke kAla ko pAkara hote haiN| tAtparya-jina dIkSA meM saMkrAnti, candra grahaNa athavA sUrya grahaNa, bAdaloM kA khaNDana honA, bhUmi kampana honA, atizaya tIvra AvAja ke sAtha megha garjanA honA, pariveSa evaM Adi zabda se ulkApAta, vAyu prakopa, gandharva nagara, digdAha cara-sthira padArtha se vikAra honA, raNju dhUli Adi prakopoM kA samajha lenA caahie| prazasta-tithi nakSatra-yoga-lagna grahAMzake / yaddIkSA grahaNaM taddhi pArivAjyaM pracakSyate // 157 / / dIkSA yogyatva mAmnAMta sumukhasya sumedhasa // 1958 // grahoparAga grahaNe privessendrcaapyoH| vakra grahodaye megha paTala sthagitate'mbare // 15935 naSTAdhimAsa dinayeH saMkrAntau haanimttiyau| dIkSA vidhi mumukSuNA necchanti kRtaHbuddhayaH // 160/39 // A. pu. arthAt mokSa kI icchA karane vAle puruSa ko zubha tithi, zubha nakSatra, zubha yoga, zubha lagna aura zubha grahoM ke aMza meM nirgandha AcArya ke pAsa dIkSA grahaNa karanA caahie| yogya puruSa hI dIkSA grahaNa karane yogya mAnA hai| jisa dina grahoM kA uparAga ho, duSTa grahoM kA udaya ho, AkAza megha paTala se DhakA ho, naSTa mAsa (hIna mAsa) ho athavA adhika mAsa kA dina ho, sUrya-candra para pariveSa (maNDala) ho, indra dhanuSa uThA ho, saMkrAnti ho athavA kSaya tithi ho| usa dina buddhimAna AcArya mokSa kI icchA karane vAle bhavyoM ke lie dIkSA kI vidhi nahIM karanI cAhie arthAt usa dina kisI ziSya ko navIna dIkSA nahIM dete haiN| MAMANAS 50 MICha
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ acala zubha tithi: zubha nakSatra: zubhayoga: zubha muhUrta 2,3,5,7,10, 11, 12, mRga, hasta, svAti, 3 upAe anurAdhA yeNA dhaniSThA, zatabhiSA, pUrvA bhAdrapada, revatI, rohiNI ye nakSatra zubha haiN| prIti AyuSmAna, saubhAgya, sukarmA, buddhi, zuma, siddhi, sAdhya zubha zukla evaM aindra yoga / sthira rAzi- 2, 5, 8, 11 tathA isake navAMza meM zubhalagna : zubha vAra: zubhamAha : gotrara zuddhi graha :- guru, ravi, candra / eka anya mata - soma, maMgala, budha aura zukra ye vAra, 1,6,11,5 va 10 ye tithi azvinI, rohiNI, punarvasu, maghA, hasta, vizAkhA, mUla zravaNa tathA pUrvA bhAdrapada ye nakSatra / vAra tithi, nakSatra ina tInoM kA yoga milane para dIkSA grahaNa tathA vrata grahaNAdi kArya ravivAra, guruvAra, zukravAra vaizAkha, zrAvaNa, Azvina, kArtika magasara, mAgha, phAlguna / karane meM zubha hai // 32 // jai viha mUlaguNANaM pariNamaNaM bhakti bIya taNNAmaM / kIrati apamattA tato vibutva pAmaNeo // 33 // anvayArtha - (jaha viha) jisa vidhi se (mUla gugANaM) mUla guppoM kA (pariNAma) parigamana / paripAlana hotA hai| ( taNAmaM vIrya ) usakA dUsarA nAma ( apramattA) niSpramAda / yatna pUrvaka (kIraMti) kiyA / rakhA jAtA hai ( tato) usake bAda (a) bimba / jinabimba ko taraha (gamaNeo) namana karane yogya hotA hai // 33 // artha - jisa vidhi se mUlaguNoM kA pariNamana paripAlana vartana hotA hai usI kA dUsarA nAma bhakti hai| usI bhakti se yaha pramAda rahita pratibimba kI taraha namana karane yogya hotA hai // 33 // arthAt sUri pada dIkSaka bhakti pUrvaka mUlaguNoM meM pariNamana / AcaraNa karatA hai vaha usI parama bhakti ke dvArA pramAda rahita hokara dIkSA kI vidhi ke prakAzaka arahaMta paramaguru tathA dIkSA dAtA AcArya ko bhakti pUrvaka vinaya pUrvaka namana evaM vaMdana karatA hai| yaha bhakti kI vizeSa prakriyA hai| usa sUri pada saMskAra ke bAda vaha jinabimba kI taraha namaskAra karane yogya / namanIya hotA hai ||33| 151VUUUMAMM
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ graha dazA lagnasthAna gata grahaH buha guru sukko lagge, suhayA caMdodu majjhimo lagge aMgAra sUra saNiNo, mutti gayA NAsago, hoti // 34 // anvayArtha-(lagge) lagna meM (bahu) budha (guru) guru tathA (suSako) zukra (suhayA) zubha hotA hai| (caMdo du) candra bhI (lagge) lagna meM (majjhimo) madhyama mAnA gayA hai (mutti gayA) lagnagata (aMgAra) maMgala (sUra) sUrya tathA ( saNiNo) zani (NAsago) nAza karane vAlA (hoMti) hotA haiM // 34 // artha-lagna meM badha, guru aura zukra zubha hai, lekina candra madhyama mAnA jAtA hai tathA lagna gata sUrya, maMgala aura zani cale jAne para nAzaka azubha hai // 34 // dvitIya dhana bhAva/sthAna gata grahaH bIA buha guru saNiNo rammA sukko have paraM mjho| kanjassa viNAsayarA, saNi diNayarA maMgalAdIyA // 35 // anvayArtha-(zroA) dUsare meM (buha-guru-saNiNo) budha, guru aura zani (rammA) ramya hai kintu (sukko) zukra (majho) madhyama (have) hotA hai / (saNi) zani (digNayarA) tathA dinakara/sUrya (maMgalAdIyA) paMgala Adi (kamjassa) kArya kA (viNAsayarA) vinAza karane vAlA hotA hai // 35 // artha-dUsare dhana bhASa meM budha, guru aura zani uttama hai kintu zukra sadhyama mAnA jAtA hai tathA zani, aura sUrya maMgalAdi kArya kA vinAza karane vAle azubha hote haiM // 35 // tRtIya sahaja bhAvagata grahaH ravi-sasi-kuja-buha-saNiNo, suhayA tujhyA guru vi mljhimo| sukko taiyo NUNaM, duThTho muNi bhAsiyaM laggaM // 36 // anvayArtha-(tujhyA) tIsare (bhASa) meM (ravi) sUrya (sasi) candra (kuja) maMgala (buha) budha (saNiNo) tathA zani (suhayA) subhaga/zubha hai (guru tri) kintu guru (majjhimao) madhyapa mAnA gayA hai (sukko) zukra (taiyo) tIsarA (duSTho) duSTa hotA hai (aisA) (laggaM) sAna (muNi bhAsiyaM) muni ke dvArA kahA gayA hai // 36 // artha-tIsare sahaja bhAva meM sUrya, candra, maMgala, budha aura zani zubha haiM tIsarA guru WHAat 52 VIDIO
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhI madhyama hai erSa tIsare sthAna (bhAva) meM zukra kA sthita honA muni ke dvArA doSa yukta -azubha kahA gayA hai // 36 // / caturtha suhat bhAva gata grahaH buha guru sukkA suhayA, veyagayA majjhimo have cNdo| sesA savve-vigahA, vivanjiyA payatteNa // 37 // anvayArtha-cauthe bhAva meM (buha) budha (guru) guru (sukkA) zukra (sukhyA) zubha hote haiN| cauthe meM (caMdo) candra (majjhimo) yadhyama (have) hotA hai (sesA) zeSa (savye vigahA) sabhI graha (payatteNa) prayatna pUrvaka (vivajjiyA) parihAra karanA cAhie 37 // artha-cauthe suhRt (sukha) bhAva meM budha, guru, zukra sukha dene vAlA zubha hotA hai tatA balavAna candra madhyama hai evaM zeSa sabhI graha -sUrya, maMgala aura zani graha prayatna pUrva parihAra-chor3anA cAhie // 37 // vizeSa-bala sUtrazuklAdi rAtri dazake 'hani madhyavIrya zAlI dvitIya-dazake'tizubha prdo'sau| candrastRtIya-dazake balavarjitastusaumyekSaNAdi-sahito yadi zobhana: syAt / / 10 // arthAt zuklapakSa kI pratipadA se daza dina candramA madhyama balI hotA hai, phira daza dina-zuklapakSa ekAdazI se kRSNapakSa paMcamI taka pUrNa candra -(balavAna bandra) atizubhaprada hotA hai| phira daza dina-kRSNa pakSa kI SaSThI se amAvasa taka balahIna candra hotA hai| yadi azubha kSINa balI candra zubha graha budha, guru, zukra, aura ketu se dRSTayuta ho so zubha dAyaka hotA hai| paMcama bhAva mata grahaH ravi sasi kuja sukka saNI, paMcamagA majjhimA munneyvyaa| buha guru viya duSiNavi, maMgala mAhappa-kattAro // 38 // anvayArtha-(paMcama) lagna se pAMcaveM bhAva meM (ravi sasi kuja sukka saNI) sUrya, candra maMgala, zukra aura zani (majjhimA) madhyapa hote haiN| (buha guru viya) budha aura guru WTORREVISION
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidvAnoM dvArA (duNNivi) ye donoM hI (maMgala mahApaNa kattAro) maMgala mahAtmya ko karane vAle (muNethalyA) mAnanA cAhie // 38 // artha-yadi dIkSA lagna se cace bhAva meM sUrya, canda, maMgala, zukra evaM zani ho so madhyama tathA budha aura guru ye donoM hI graha pAMcava meM ho to AtmA ke lie yahA maMgala karane vAle uttama jAnanA cAhie // 38 // SaSTham bhAvagata grahaH sasi ravi kuja guru saNiNo, chaThe ThANammi rammigA hoti| sukka buhApi ya chaThA, majjhima gayA kevala zUNaM // 39 // anvayartha-(chaTTe) chaThe (ThANammi) sthAna meM (sasi ravi kujaguru) canda, sUrya, maMgala, guru aura ( saNiNo) zani ho to (rammigA) ramya/uttama (hoti) hotA hai| sukka bujhApi ya)zukra aura budha bhI (irA) chaThe sthAna meM (majhima) madhyama (gayA) mAnA gayA hai (kevalaM NUNaM) aisA advitIya mAnA hai // 39 // artha-chaThe ripu sthAna meM canda, sUrya, maMgala, guru, aura zani ramyamanohara hote haiM tathA zukra aura budha bhI chaThe sthAna meM madhyama advitIya mAnA gayA hai| // 39 // saptam strImitra bhAvagata grahaH sattamago suramaMto suhao, sasi sukka buhya manjhatthA / saNi maMgalAo YNaM, vajeyavvA payatteNa // 40 // anvayArtha-(sattamago) lAna se sAtaveM bhAva meM (suramaMto) sUramaMtrI bRhaspati (suhayA) zubha hotA hai (sasi sukka bahupa) candra, zukra aura budha ( majjhatthA) madhyama sthita mAnA gayA hai kintu, (saNi maMgalAo) zani aura maMgala (NUNaM) hInA nindanIya ( payatteNa ) prayatna pUrvaka (vanneyavyA) chor3a denA cAhie | ardha-sAtaveM strI sthAna meM yA mitra sthAna meM vRhaspati (guru) zubha hai, sAnaveM candra, zukra aura budha padhyama hote haiM kintu zani aura maMgala nindanIya haiM, ataH prayatnapUrvaka parihAra karanA cAhie. 4 // aSTam mRtyu bhAva gata grahaH aicca caMda maMgala, buha guru sukkA vivanjiyA aThThA / majhimao maMda gaI, Navammi suhAvahA ede // 41 // anvayArtha-( alA) AThaveM bhAva meM (aicca) Aditya/ravi, (caMda maMgala) candra. maMgala, (buha guru sukkA) budha, guru aura zukra (vivajjiyA) parihAra karanA cAhie HIRAANTIRTAINTIMATA
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ AThapAM zani (marisamao) madhyama hotA hai kintu (ede) ye hI (maMda gaI) maMda gati vAle graha (mi) nabameM sthAna meM (suhAvahA) sukha prada/sukha pradAna karane vAle hote haiM // 41 / artha-AThave mRtyu, Ayu bhAva meM sUrya,candra, maMgala, budha, guru, aura zukra kA parityAga karanA cAhie yadi AThAM candra zani ho to madhyama hotA hai evaM navama dharma bhAtra meM maMda gati vAle ye hI graha-sUrya, candra, maMgala, budha, guru aura zukra madhyama sukha pradAna karane vAle jAnanA cAhie // 41 // vizeSa sUrya ke prabhAva se graha kI zIghra caMda gati zIghra gati sUrya ke dUsare sthAna meM grh| sama gati sUrya ke tIsare sthAna meM grh| maMda gati sUrya ke cauthe sthAna meM grh| kucha vakra evaM vakra- sUrya ke pAMcaveM evaM chaThaveM sthAna meM grh| atipakra sUrya ke sAtaveM evaM AThaveM sthAna meM graha / kuTila gati- sUrya ke navameM sthAna meM graha / (7) mArgI gati sUrya ke dasaveM sthAna meM grh| zIghra gati sUrya ke gyArahaveM sthAna meM graha / ati zIghra gati - | sUrya ke bArahaveM sthAna meM graha / / isa prakAra sampUrNa grahoM kI gati jAnanA caahie| graha gati phalAdeza: | phala vakrIgraha paradeza bhejatA hai| | udayagata graha | sukha pradAyaka mArgI graha | ArogyatA detA hai| astagraha Adara evaM dhana nAsaka krUragraha pakkI | atikrUra grahavakrI meM balavAna zubha graha vakrI | zubhaprada graha mArgI meM / kamajora navam dharma bhAva gata grahaH deva guru sukkaNAmA, majhimayA buha saNiccarA nnuurnn| vajeyavvA ya sayA, maMgala sasi diNayarA NavamA // 42 // anvayArtha-(NavamA) navameM bhAva meM (deva guru sukka NAmA) vRhaspati aura zukra WORRIOTIRTHATAE 55 THMA avasthA
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ ho to (majhimayA) madhyama hote haiM (buha saNiccarA) budha aura zanizcara (pUrNa) usI ke samAna madhyama hote haiM (NavamA) navA ( maMgala, sasi, diyarA ) maMgala. candra aura sUrya (sayA) hamezA ( vajjevvA) varjanIya / parihAra karane yogya haiM // 42 // 1 artha - navama dharma bhAva meM bRhaspati, guru aura zukra madhyama hote haiN| budha aura zani usI ke samAna madhyama hote haiM kintu maMgala, candra aura sUrya kA sarvadA parihAra kara denA cAhie // 42 // dazam karma bhAvagata grahaH buha sukka guru tiNNivi, dasammi havaMti savva siddhiyarA / sasi saNiNo majjhatthA, asuhA ravi maMgalA pUrNa // 43 // ( anvayarthI - (buha sukka guru) budha, zukra, aura guru (timiNavi) ye tInoM hI (dasamma) dasa bhAva meM siddhi) siddhi kI kara pAle (havaMti ) hote haiN| dasaveM meM (sasi sagigo) candra aura zani ho to (majjhatthA) madhyama hotA hai| (raSi maMgalA) sUrya aura maMgala ho to (guNaM asuhA) hIna azubha hai ||43| ekAdasa dvAdaza Aya vyaya bhAva gata grahaH ikkArasamA sabve, siddhiyarA bArasA mahAduThThA / evaM lagge rajje, biMbAI par3aThThae rammaM // 44 // anvayArtha - (ikkAra samA) gyArahaveM sthAna meM (savve) sabhI graha (siddhiyarA ) siddhi karane vAle tathA ( bArasA) bArahaveM sthAna meM rahane vAle ( mahAdulA) mahAduSTa/ azubha doSa yukta hote haiN| ( evaM ) isa prakAra ke (lagge) lagna meM (rajje) rAjya meM (biMbAI paie) bimba sUripada Adi pratiSThA karanA ( ramyaM ) ramya/ zubha hotA hai // 44 // artha - gyArahaveM Aya bhAva meM sampUrNa graha sarvasiddhi karane vAle hote haiM tathA bArahaveM Syaya nAmaka sthAna meM sarva graha mahAna doSa yukta hote haiN| isa prakAra ke lagna hone para rAjya meM bimba, jinadIkSA sUri pada Adi pratiSThA karanA mana ko haraNa karane vAlI ramaNIya hotI hai // 44 // vizeSa-uparyukta dvAdaza bhAvoM meM kramazaH grahoM ke hone kI yogya ayogyatA ko AcArya zrI ne digdarzana karAyA jisakI saMkSipta rUpa se tAlikA dI jA rahI hai| yathA: 56 }
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAdaza bhAvagata graha pha kramAka bhAva phala 1 (1) tanu/lagna zubha : 4 (2) dhana zubha : (3) sahaja 10 (4) sukha (5) saMtAna/vidhA 15 (6) zatru 16 , 17 (5) strI mitra 18 / / graha | khudha, guru, zukra naI, madhyama sUrya, maMgala, zani azubha/dIkSA ghAtaka budha, guru, zani, maMgala madhyama ravi, zani, | azubhAkAryavinAzaka sUrya, candra. maMgala, budha, zani zubha padhyama nggi| azubhAghAtaka budha, guru, zukra zubha balIcandra madhyama sUrya, maMgala, zani azubha sUrya, candra, maMgala, zukra, zani madhyama budha, guru | uttama/zubha candra, sUrya, maMgala, guru, zani uttama zukra, budha madhyama zubha candra, budha, zukra madhyama zani, maMgala azubha sUrya, candra, maMgala, budha, guru, zukra | azubha zani | madhyama sUrya, candra. maMgala, budha, guru. zukra | (madhyama gati kAle) zubha guru, zukra madhyama budha, zani madhyama maMgala, candra, sUrya azubha budha, zukra, guru zubhAsarva siddhi kArakA zani, candra madhyama sUrya, maMgala azubha sampUrNa graha uttama zubha azubha 20 (8) Ayu 22 (9) bhAgya 23 (1) bhAgya! dharma 26 (10) karma 27 // 28 / , 29 (11) Aya 30 (12) vyaya PRIONA( 57 MIRATIONA MHEIHIMIRE
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ lagna sambandhi vizeSa jJAtavyaH jar3a laggaM Na vi labbhai, turiyaM kajjaM ca jAyade ahavA / to dhruva payacchayAI, Nicchala laggaM gaheyAM // 45 // anvayArtha - (i) yadi isa prakAra (la) lagna ( Na vi labbhai) nahIM mile ( ahavA) athavA (ka) dIkSA kArya ko (turiMgaM ) zIghra hI ( jAyade) karanA ho to ( dhruva yacchayAI) dhruva pada chAyA se (cchila lagAM) nizcala sthira lagna ko (gaheyatvaM ) grahaNa karanA cAhie // 45 // artha - yadi isa prakAra ke lagna na mile athavA mile apitu yadi dIkSA kA kArya zIghra karanA ho to dhruva pada kI chAyA se nizcala sthira lagna ko grahaNa karanA cAhie // 45 // ke zubhAzubha vizeSArtha - yahAM AcArya pravara pUrva meM lagna, sthAna bhAva evaM graha yoga batalAne ke pazcAt isa khAsa bAta ko spaSTa ullikhita karate haiM ki uparyukta gAthAoM meM likhita lagna yadi na mile kintu mukti kA kAraNabhUta jinadIkSA kA mAMgalika kArya yadi zIghra hI karanA dhruva avazyambhAvI hai to nizcita/ sthira lagna-vRSa, siMha, vRzcika evaM kumbha lagna ko grahaNa kara lenA cAhie || anya pAThabheda se : rAzi lagna cara mela karka tulA lagna phalAdeza tAlikA sthira nRpa siMha vRzcika dvisvabhAva mithuna kanyA 58 1 anu mona makara kumbha jaghaNya lagna uttama lagna madhyama lagna tiriyadviyammi dhuvae, karijja dikkhA paiThumAIyaM / uddhaThThiyammi tammi hu, kariJja te havai dumakkhAI // 46 // anvayArtha - (tiriya iryAmma) tiryag sthita ( dhruvae) dhrutra pada meM (dikkhA imAI ) dIkSA-pratiSThA Adi (karijja) karanA cAhie (uDiyama) udhvaM sthita dhruSa pada meM yajJAdika ( karajja) kareM (te) to vaha (dumakhAI) akSaya vRkSa / akSaya cAritra
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ ko athavA saMyama kI sthiratA (havA) hotI hai // 46 // artha-tirgagmukha udhvaMmukha saMjJaka tathA dhruva saMjJaka nakSatra hone para dIkSA pratiSThA Adi kArya kareM tathA urdhvamukha sthita dhruvapada chAyA meM yajJAdika kareM to vaha akSaya vRkSasaMyama kI sthiratA athavA akSaya cAritra ko pradAna karatI hai / / 46 || vizeSa-tiya'gmukha-revatI, azvinI, jyeSThA, anurAdhA, hasta, citrA, svAti, mRgazira evaM punarvasu Urdhvamukha-u.bhA., u. phA. ,u. pA., puSya, rohiNI, zravaNa, dhaniSThA evaM shtbhissaa| dhruva saMjJaka-la. bhA., u. phA., u. pA., rohiNI/ravivAra / bharaNyuttara phAlgunyo, maghA citrA vishaakhikaaH| pUrvAbhAdra padA bhAni, revatI munidIkSaNa // 2 // rohiNI cottarASADhA uttarAbhAdra pttthaa| svAtiH kRttikayA sAdha banyate muni dIkSaNe // 3 // kri. ka. saM. arthAt bharaNI, uttarA phAlgunI, maghA, citrA, vizAkhA, pUrvA bhAdrapada, revatI muni dIkSA meM prazasta hai! rohiNI, uttarApAda uttarA bhAdrapada tathA svAti, kRtrikA Adi nakSatra muni dIkSA meM varjita hai| sArAMza yaha hai ki raMSatI azvinI Adi tiryag mukha nakSatra tathA uttarASAr3ha Adi dhruSa nakSatra vartamAna ho taba saMyama kI sthiratA aura akSaya cAritra kI siddhi hetu jina dIkSA pradAna kI jAnI cAhie aura jaba u. bhA. Adi Urdhva mukha nakSatra ho taba yajJAdi prazasta karma karane caahie| taNucchAyAi payAI saNi sasi sukke su vasu vasu cnnvlN| achu buhe Nava bhome muNiruddo guru ravI esa // 47 // anvayArtha-(taNucchAyAI) apane tanu zarIra kI parachAI (payAI) paira taka par3atI ho (vasa) dvitIya dhana bhAva meM (saNi sasi mukkesa) zani, candra evaM zukra ho (gururavI) guru aura sUrya ho to (muNirUddo) muni pada ke viruddha ayogya hai / / 47 // artha-apane zarIra kI chAyA - parachAI paira tara par3atI ho/madhyAnha kAla, kasudvitIya dhana sthAna-bhAva meM zani, candra evaM zukra ho, AThaveM meM budha naveM meM paMgala tathA inhI AThaveM evaM naveM bhAva meM guru evaM sUrya ho to muni dIkSA kA grahaNa karanA muni KHIRAINRITARIA 59 }TIIIIIIIIIIIII
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ pada ke viruddha ahitakara hai // 47 // suyadevimaMta mahimA, aNihaya suguNAdi maMta sattIe / saMghe AlocittA, kAyavvaM sUri paThThevaNaM // 48 anvayArtha - (suya devimaMta) zrutadevI ke maMtra kI (mahimA) mahAtmya (aNihaca ) anihata hai| (suguNAdi maMta) uttama guNoM Adi kI atizaya mantra ( sattIe) zakti / sAmarthya ke hone para (saM) catubiMdha saMgha ke pratyakSatA meM (AlocitA) AlocanA karate hue ( sUri paTTaNaM) sUri/AcArya pada kI prakRSTa sthApanA (kAyatvaM ) karanA cAhie // 48 // artha- zruta devI ke maMtra kI mahimA mahAtmya ahita hai kisI ke bhI dvArA ullaMghana nahIM katI haiM arthAt akATya hai, usa ziSya meM uttama guNoM kI ma dekhakara caturvidha saMgha ke hone para prakarSa rUpa se sUriM atizaya yogyatA pada pratiSThA vidhi pUrvaka sthApanA karanA cAhie // 48 // vizeSa savati mahimA ! - janayati mudamanta bhavya-pAthorUhANAM, harati timira - rAziM yA prabhA bhAnavIna / kRta nikhila padArtha dyotanA bhAratIddhA, vitaratu dhutadoSAsArhatIM bhAratI va // 1 // su. ra. saM. arthAt sarasvatI, sUrya ko prabhA - AbhA ke samAna jJAna prabhA kA vistAra karane vAlI hai / sarasvatI devI sUrya ke samAna bhavya jIvoM ke antaH karaNa meM harSa ko utpanna karatI hai, ajJAna timira rAzi ko naSTa kara jJAnarUpa prakAza karatI hai abhiprAya sarasvatI kI upAsanA se arahaMta pada kI prApti hotI hai jinheM bhAratI Adi aneka uttama nAmoM ke dvArA pukArA jAtA hai jinakI mahimA aparampAra hai / yogI jana hI jisakI thAha ko pA sakate haiM isa taraha sarasvatI devI kI maMtra mahimA - maMtrazakti vizAla hai| aise usa zruta dvAdazAMga vANI ke dvArA usa sUriM pada pratiSThA yogya ziSya ko guNAdi kI sAmarthyatA ko dekhakara dIkSA pradAyaka AcArya muNyAdi caturvidha saMgha ke hone para yAni saMgha kI pratyakSatA meM sUri pratiSThA vidhivat sthApana arthAt guNAropaNa kareM // 48 // dIkSA sthAnAdi vAtAvaraNa: pimmale gAye Nayare, Nimpala bhUvAla saMgha saMjutte / phAsUya bhUmIe sadahatthaM, khettaM parivahu // 49 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1180 N 17SEN POLRATO ARTHI nahA 123 7 18eARY
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ anvayArtha-(Nimmale) nirmala (gAmeM) gAMva meM (Nayare) nirmala nagara meM (himmala bhUvAla saMghe) nirmala rAjA aura nirmala saMgha se (saMjutte) saMyukta hone para (sadahatthaM) zata/100 hAtha (phAsuya bhUmIe) prAsuka bhUmi para (khetta) kSetra meM maMDapa kI (parivahu) saMsthApanA karanA cahie // 49 // artha-nirmala gAMva tathA nirmala nagara meM, nirmala rAjA aura nirmala saMgha se saMyukta hone para so (100) hAtha kI prAsuka bhUmi para kSetra-maMDapa kI saMsthApanA kareM yA Ayojita karana cAhie // 19 // -126-- 720 maNDapa racanA evaM vedI pramANaH vizeSa- jisa gAMpa evaM nagara meM jana mAnasa jina dIkSA kA virodha na kare dharma bhAvanA se paripUrNa usa sthAna vizeSa ko nirmala gAMva tathA nirmala nagara kahA hai / isI prakAra jina dIkSA kA virodha na karane vAlA samyAdRSTi rAjA tathA caturvidha saMgha chaAyatana UITAR 61 WIT
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 sve paripUrIta nirmala rAjya evaM nirmala saMgha kahalAtA hai isIlie caturvidha saMgha kI sAnidhyatA kA tathA jana mAnasa kI sAnidhyatA kA AcArya pravara ne nirdeza diyA hai| isa prakAra sampUrNa vAtAvaraNa kI anukUlatA hone para 100 hAtha ( 150 phuTa) pramANa prAsuka ekendrima Adi sUkSma jIva rahita, sukSma bila, chidra Adi se rahita Tosa bhUmi para jina dIkSA pratiSThApana mahAna utsava karane ke lie maNDapa kI sthApanA karanA cAhie || athavA aha caurasIdihatthaM, causaThThiya caduvIsaM parimANaM / khettaM kijjA zuddhaM vedijugaM bhUmi mANeNa // 50 // anvayArtha - (a) athavA (caurasIdi hatyaM) caurAsI hAtha (causaliMga) causaTa hAtha (duvIsA) caubIsa hAtha ( parimANaM ) pramANa / nApa ( khettaM) kSetra ko (zuddha karanA) zuddha karake (bhUmi mAgeNa) bhUmi mAna / bhUmi pramANa ke anusAra (vedijugaM ) yugala vedI kA nirmANa karanA caahie| artha - athavA 84 hAtha ( 126 phuTa ) yA 64 hAtha ( 96 phuTa ) athavA 24 hAtha (36 phuTa ) pramANa kSetra ko zuddha karanA caahie| bhUmi mApAnusAra usameM yugala ( 2 ) vedI kA nirmANa karanA cAhie // 50 // vizeSa bhUmiko zuddha karane kI vidhi: khAtvA vizodhya saMpUrya samIkRtya pavitrite / bhUbhAge maMDapaM kAryaM pUgakSIra drumAdibhiH // 4/4 // pra. ti. - arthAt yajJa siddhi ke lie upakaraNoM ko taiyAra karake sarva prathama zAntividhAna kareM tadanantara maMDapa vedI Adi nirmANa kreN| bhUmi khodakara, zodhakara punaH use bharakara samAna kareM aiso pavitra bhUmi para umbara Adi vRkSa kI lakar3I se maMDapa taiyAra kareM | 50 // cakra racanAH kAyavvaM tattha puNo gaNahara valayassa paMca vaNNeNa / cuNeNa ya kAyatvaM uddharaNaM cAru sohillaM // 51 // anvayArtha - (guNo) usake bAda (tatva) vahAM (paMca vaNNeNa cupaNeNa) pAMca varNa (raMga) ke cUrNa se (gaNahara alayassa) gaNadhara valaya kA ( cAru) sundara (ya) aura ( sohillaM) zobhA yukta (uddhAraNaM) Upara uThAte hue (kAyatvaM ) yananA cAhie // 51 / / artha - phira vahAM para paMca varNoM ke cUrNa se gaNadhara valaya yaMtra kA sundara evaM 62 1
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ zobhAyukta uddharaNa nirmANa karanA sahie // 51 // vizeSa sUri dIkSA mahotsava sthAna para paMca varga- zveta, pIta, harA, tAmbaDA evaM kAlA isa prakAra paMcavarNo ke cUrNa se nIce likhita maNDala kA nirmANa kreN| yathA gaNadhara : ra cakra kA samuddhAra " atha gaNadhara valayamanuziSyate / pUrvaM SaTkoNa cakre kSmAbIjAkSaraM likhet / tadupari ahaM iti nyaset tasya dakSiNato vAmatazca hrIM vinyaset pIThAdadhaH zrI nyaset / tataH oM asi A u sA svAhetyanena zrI-kArasya dakSiNataH prabhutyuttarato bhAvatprAdakSiNyena veSTayet / tataH koNeSu SaTsvapi madhye apraticakre phaDiti savyena sthApayeta // tathA kaNAMtarAleSu vicakrAya svAheti SavIjAni jhauMkArottarANi apasevye vinyaset / tadbahirvalaya kRtvASTasu patreSu Namo jiNANaM, Namo ohi jiNANaM, Namo kuTTabuddhINAM Namo bIja buddhINaM, ghAmo padANusArINaM ityaSTau padAni kramet likhet / tatas tadbahistadvat SoDazapatreSu Namo saMbhiNNa soDArANaM, Namo namo buddhANaM, Namo bohiyabuddhANaM, Namo ujumadINaM pAmo viulamadINaM, Namo dasa puvvINaM, pAmo aTuMga- mahA Nimitta kusalANAM, Namo viuvvaNa- iDDipattANaM, Namo vijjAharANaM, Namo cAraNANaM, Namo samaNANaM, Namo AgAsa gAmINaM, Namo Asi-visANaM, Namo didvivisANaM iti SoDaza padAni vilikhet / tatasdbahisvac- caturviMzati patreSu Namo ghora-guNa- parakkamANaM, Namo ghoraguNa baMbhayArINaM, Namo Amosahi pattANaM, Namo khellosahi pattANaM, Namo jallosahi pattANaM, Namo viDosahi pattANaM, Namo sacvosahipattANaM, Namo maNa balINaM, Namo vaci valINaM, Namo kAya valINaM, Namo khIra savINaM, Namo sappisavINaM, Namo mahura-savINaM, Namo amiyasavINaM, Namo akkhiNamahANasANaM, Namo vaDamANANaM, Namo loe savva siddhAya daNANaM, Namo bhavavado mahadi mahAvIra vaDhamANa buddhi risINaM / caturviMzati padAnyalikhya hrIMkAra - mAtrayA triguNaM veSTayitvA krauMkAreNa niruddhaya bahiH pRthvI maNDalaM hrIM zrI arha a si u sA apraticakre phaT { 63 14 7 T 7
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ vicakrAya itrau-itrau svaahaa|" maNDapa kI sundaratAH vicitra vasanaiH sarva maMDapAni prasAdhayet dhvajaizca sallakIrabhAsta bhairapi dalasrajA // 27 // catudvaroz2a koNastha zubhra kumbhASTakena c| toraNai bhUri sauMdarya nAnAratnAMzu kAMcitaiH // 28 / / pralambana muktAlaMbUSa hAra strktaarkotkraiH|| bhUripuSpopahAreNa cAru candana carcayA // 29 // muktA svastika vinyAsai raMgAvali vizeSa ke // 30 // pra. ti. arthAt sampUrNa maNDala uttama prakAra ke citra-vicitra divya vastroM se suzobhita kre| patAkAeM sthApati kareM sallakI vRkSa tathA kelA ke vRkSa stambha sAroM koNa meM khar3A kreN| cAroM dizAoM meM mAlA lttkaayeN| maNDapa ke cAroM daravAjoM ke koNa meM do-do kuMbha sthApana kareM, toraNa bAMdhe, motI ke hAra laTakAyeM, puSpa phailAyeM, svastika banAveM evaM aneka raMga ke citra bnaaveN| kalaza, darpaNa, zRMgAra, darbhamAlA, dhUpaghaTa evaM anya maMgala padArthoM se maMDapa ko suzobhita kareM // 5 // duIjammi saMti maNDala mahimA kAUNa puSpha dhuuvehi| NaNAviha bhikkhehi ya karija paritosiya cakkaM / / 52 // anvayArtha-(duijammi) jisameM do (maNDala) maNDala (puSpha hiM) puSpa aura dhUpa ke dvArA (mahimA kAUNa) mahimA prabhAvanA/sAja-sajjA yukta karake (mANAviha) aneka prakAra ke (bhikkhehiya) bhakSya padArthoM se (paritosiya) dAna se santuSTa karate hue (cakka) cakra/gaNadhara cakra kI (karijja) pujA kare // 52 // artha-jisameM dono paMDala (maMDapa) sAja-sajjA ko puSpa aura dhUpa se uttama gaMdha yuphta karake aneka prakAra ke bhakSya padAthoM se caturvidha saMgha ko ecchika dAna Adi se saMtoSita karanA cAhie aura aneka vidha vaibhava prabhASanA pUrvaka cakra kI pUjA kareM // 52 // vizeSa-yahAM AcArya pravara ne dIkSArthI ke lie nirdeza kiyA hai ki vaha ihaloka evaM paraloka meM sukha tathA zAnti ko pradAna karane vAle gaNadhara valaya cakra kI pUjA ecchika dAna dete hue mahAna mahimA-vaibhava ke sAtha kareM | cutarvidha saMgha ko bhakSya padArthoM kA dAna karatA huA saMtopita kreN| MAS 64 KUTA
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ uktaMca itthaM gaNAdhika cakra mahAbhiSeka pUjA purA niyama vAniti yaH kroti| satsvarga saukhyamanubhUya tato'vatIrya prApnotyananta sukhamakSaya mokSa lakSmyAH ga. va. puu.|| artha-isa gaNAdhipa cakra-maMDala ko jo niyama pUrvaka mahA abhiSeka tathA pUjA karatA hai vaha svarga sukha kA anubhava karake yahAM se avatIrNa hokara yahAM (karma bhUmi se, ananta sukha svarUpa mokSa lakSmI ko prApta karatA hai / 12 // gaNadhara maNDalaM bhavatu, bhakti maMtA bhavatAM ca siddhidam / / 80 // ga.va.pU. arthAt gaNadhara maNDala vidhAna zivapada kA dAtA, duritoM kA nAzaka, yaza evaM sampadA ko dene vAlA sisi ko dene vAlA hai / isa prakAra sampUrNa vaibhava sahita gaNadhara cakra kI pUjA kareM / aisA AcArya pravara kA nirdeza hai / / 52 // gaNadhara valaya pUjA divasa pramANaH evaM bArasa divasA ukkasse majjhimA hu chdivsaa| sabajahaNNa eo, majhimado tiSiNa vAsarayA // 53 // anvayArtha- (evaM) isa prakAra (vArasa divasA ukkasse) utkRSTatA se bAraha dina (majjhimA) madhyama se (chaddivasA) cha/6 dina (majjhimA) madhyavartI hotA hai / (hu) vAkyAlaMkAra (saya jahaeNaNa) sarva jaghanyatA se (eo) yaha (tiSNi vAsarayA) dina tIna dina paryaMta hotA hai // 53 // artha-isa prakAra yaha saba pUjA vidhAna mahotsava utkRSTa bAraha (12) dina, madhyama cha (6) dina kA madhyavartI tathA sarva jaghanyatA se tIna dina paryaMta hotA hai / / 53 // sUtravAcanadi karttavyaH paDidivasaM guNa jutto, joI jaNo kuNadi tittha sudpddhnne| ahisega jogga kiriyA, AhavA parivAyaNA kiriyA // 54 // anvayArtha-12, 6 yA 3 dina paryata (paDidivasa) pratidina (guNagutto joi jaNo) guNa saMhita yogI jana (tistha suda paDhaNe) tIrthakara kathita gaNadhara gundhita grantha zruta kA paThana kareM, yA (ahasega jogA kiriyA) abhiSeka yogya kriyA kareM (ahavA) athavA (parivAyaNA) prati vAcanA/adhyayana (kiriyA) kriyA (kuNadi)kareM 154 // ATTITUTIIIIIIIRTAL 65 ITRITITI VITA
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha - pratidina guNayukta guNavAna, jJAnavAna yogI jana gaNadhara guthita zruta kA paThana kareM pada pratiSThApanA meM yogya zuddhi karaNa maMgala snAna, jinAbhiSeka pUjA Adi yogya kriyA kareM athavA guru ke samIpa punaHpunaH prativAcanA adhyayana kriyA kareM // 54 // vizeSa yahAM AcArya nirdeza karate haiM ki mahApuNyakAraka mahotsava pratidina tIrthaMkara parama deva ke dvArA guthita sUtrabaddha grantha kA paThana kareM tathA sUriM pada pratiSThApanA meM karaNIya pratidina maMgala kriyA jina pratibimba kA abhiSeka AhvAna Adi kriyA kreN| guru ke samIpa bAra-bAra granthoM kI pAMca prakAra ko (vAcanA, pRcchanA, anuprekSA AmnAya dharmopadeza vAcanA kareM // AcArAMga pUjopadezaH jattha diNe payaThavaNaM, tattha rahasse sasaMgha saMjuttaM / AyAraMgaM pujji vi, sArassa dasaM juyaM pUNaM // 55 // anvayArtha - (jasthadiNe ) jisa dina jahAM (payaThavaNaM) sUriM pada sthApanA karanA hai ( tattha rahasse ) vahAM rahasya maya sthAna meM (dasaM jurya) dasa yuga / 40 hAtha pramANa zuddha sthAna para (saMsaMgha saMjuttaM) apane cutarvidha saMgha sahita ( AcAraMga ) AcArAMga ke (sArassa) sAra ko ( pujivi ) pUjA kare // 55 // artha- jisa dina jisa sthAna para sUri pada sthApanA karanA hai usa dina vahAM dasa yuga 40 hAtha pramANa zuddha bhUmi para apane sampUrNa saMgha sahita AcAra aMga kI pUjA kareM // vizeSa-muni pada sthApanA divasa para 40 hAtha (60 phuTa ) zuddha bhUmi - mala-mUtra, sUkSma kITa Adi, sUkSma jIva ke rahane ke sthAna se rahita (bAMbI chidra Adi se rahita ) zuddha bhUmi para apane yati, RSi, muni, anagAra athavA muni, AryikA zrAvaka, zrAvikA isa prakAra cutarvidha saMgha sahita AcArAMga kI pUjA, bhakti ArAdhanA Adi kareM // 55 // payaThavaNaM joga kiriyA, kampaM kiMccA savaggaM saMjuttaM / AyAraMgaM jaMtaM puNaravi pujjijja bhaktie // 56 // anvayArtha - ( paThavaNaM) pada sthAna ke ( joga kiriyA ) yogya kriyA (kampaM ) karma ko (kinsa) karake (puNo savagrga) punaH apane baMdhu varga/sarva saMgha ( saMjuttaM ) sahita (AyAraMga naMtaM) AcArAMga yaMtra gaNadhara yaMtra kI ( pujjijja) pUjA ArAdhanA (bhattie) bhakti pUrvaka kareM // 56 / / artha- sUripada sthApanA yogya (maMgala pUjAdi ) kriyA karma karake puna: apane saMgha sahita AcArAMga yantra ( gaNadhara valaya yantra) kI pUjArAdhanA bhakti sahita karanA cAhie // 56 // 3 { 66 }
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ jar3a para gaNahara sIso, payaThavaNe saMthudo jaha hodi| to tassa NAmakaraNaM, saloya AloyaNA sahiyaM / / 57 / / anvayArtha-(jai) yadi (para gaNahara soso) para gaNadhara arthAt anya AcArya kA zima (jai) muni ( payaThavaNe) sUri para sthApanA meM { saMthudo) saMstuta bhajanIya (hori) hotA hai (to tassa) to vaha usakA (saloya) / saMgha sammukha athaSA prazaMsA pUrvaka (AloyaNA) AlocanA sahita (nAmakaraNaM) nAmakaraNa karanA caahie|57 // artha-yadi para gaNadhara kA koI ziSya hai| yaha yadi AcArya pada pratiSThApana peM saMstuta arthAt prArthanIya hotA hai to usakA nAmakaraNaM saMgha sammukha soca tathA AlocanA sahita karanA caahie|57|| vizeSa-yahAM AcArya zreSTha nirdeza karate haiM ki yadi koI para gaNadhara anya AcArya kA ziSya suriM padasthApanA karane ke lae yadi saMstutaH cunA gayA ho to sampUrNa saMgha sAkSI pUrvaka kezaloMca aura AlocanA sahita nAmakaraNa saMskAra karanA caahie| aba yahA~ prakArAntara se para gaNastha Agatati ke sambandha meM vizeSa kRta samAcAra kahate hai| AgaMtuka NAmakulaM gurudikkhAmANa barisagasaM c| AgamaNa disA siskhA paDikamaNAdIya guru pucchA / / 166 / / sA. a. mU. cA. arthAt guru Agantuka paragaNastha ziSya nApa, kula, guru, dIkSA ke dina, varSAvAsa, Ane kI dizA, zikSA, pratikramaNa Adi ke viSaya meM prazna karate haiN| isa prakAra saMgha ke AcArya ziSya ke ratnatraya sambandhita praznAdi ke dvArA samAlocanA karate hue Agantuka paragaNastha ziSya kA nAmakaraNa evaM svIkAra karanA caahie| aisA jinopadeza hai / 57 // bArasa bArasa jAvahu, dINa jaNANaM ca diJjae daannN| gAiya maMgala gIyaM, juvaI jaNo bhatti rAeNa 58 // anvayArtha-(bArasa-bArasa) bAraha-bAraha (jAbAhu ) dina paryaMta (dINa gaNANaM) dIna-hIna janoM ko (ca) bhI (dANaM dijjae) dAna deve tathA (jubaI jaNo) yuvati janoM dvArA ( bhatti rAeNa) bhakti rAgapUrvaka (maMgalagIya) maMgala gIta (gAiya) maMgalAcaraNa gAna karanA cAhie / 8 // WHAT 167 ]
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha - isa prakAra bAraha bAraha dina paryaMta dIna-hIna janoM ko bhI dAna deveM tathA yuvatijanoM dvArA bhI bhakti mArga pUrvaka maMgala gAna kiyA jAnA cAhie arthAt bhakti maMgalAcaraNa gAna pUrvaka karanA cAhie // 58 / / jeNa vayaNeNa saMgho, samaccharo hor3a taM puNo vayaNaM / vArasa divasaM jAvadu vajjiyavvaM appamatteNa // 59 // anvayArtha-(jeNa yayaNeNa) jisa vacana se (saMgha) saMgha (samaccharo hoi mAtsarya / kopa - dveSa yukta hotA hai ( taM vayAmaM) aise usa vacana ko (appamatteNa ) prammada chor3akara ( vajjipavvaM ) varjita / parityAga karanA caahie| (bArasa divasa) bAraha dina (jAvadu) paryaMta (puNo ) punaH iSTa smaraNa karanA cAhie // 59 // artha - jisa vacana ke dvArA saMgha mAtsarya - kopa evaM dveSa yukta hotA hai aise vacana ko tathA nindAyukta vacana ko apramAda pUrvaka parityAga parihAra karanA cAhie tathA bAraha dina mana hI mana bAra bAra iSTa devatA- arahaMta siddha Adi kA smaraNa uccAraNa karanA cAhie / 59 / / indra pratiSThAH vArasa iMdA rammA, tAvadiyA ceva tesimvlaao| hANAdi suddha dehAste, vara mauDa kada sohA // 60 // puMDikkhu daMDa hatthA, iMdA iMdAyaNIo sikkhalasA / Ayariyassa puratthA, parchati NacvaMti gAyaMti // 61 // anvayArtha - ( vArasa iMda rammA ) ramaNIya / manohara bAraha indra (ceva) aura utanI hI ( acalAo ) indrANiyAM (tesi) unameM ( pahANAdi dehAste) ve snAnAdi se apane zarIra kI (suddha) zuddha kareM aura (vara) uttama ( mauDa) zirobhUSaNa mukuTa ( kada) ke dvArA (sohA) suzobhata, (puMDikkhu ) dhavala tilaka, (daMDahatthA ) hAtha meM daNDa lie hue (iMdA iMdrAyaNIo) indra aura indrANiyAM (sikkhalasA) abhyAsa karate hue Ayariyassa purasthA) AcArya ke agravartI / sammukha (paddhati) stava par3hate haiM ( NacvaMti ) nRtya karate haiM (aura) (gAyaMti) maMgala gAna karate haiM // 60/61 artha - ramaNIka manorama bAraha indra evaM utanI hI bAraha indrANiyAM snAna ubaTana lepana Adi se deha zarIra ko zuddha kareM tathA abhISTa mastaka kA AbhUSaNa kirITa (mukuTa), dhavala tilaka, hAtha me daNDa- hAtha meM rajata-svarNa tathA ratnamaya char3I athavA hAtha meM caMbara lie hue zobhA ko prApta dIptimAna ye indra aura indrANiyAM abhyAsa karate hue prathamAvasthA meM jinopadeza ke sthAna para AcArya ke sAmane stavana karate haiM, guNa vAda ( 68 )
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ karate haiM, nRtya karate haiM evaM maMgala gAna karate haiM / / 60161 vizeSa-bAraha indra aura Araha indrANiyAM pratiSThA vidhi ke anusAra snAna karake apane sarvAMga para candana kA lepa kareM, mAlA pahaneM, tilaka lagA, vastra dhAraNa kareM, mukuTa dharANa kareM, yajJopavIta svIkAra kareM, bAjubaMdha, aMgUThI tathA kar3e pahaneM, hAtha meM daNDa dhAraNa kreN| karadhanI tathA caraNa mudrikA pahane ityAdi vastrAbharaNoM ko dhAraNa karake "evamAnaMdataH stutvA zaka : pUrvavadAdazat kRtvAsphuTa naTet arthAt ye indra Ananda se bhakti" pUrvaka stuti stotra pATha karate hue Aripha sANDa : gRha kA ye .. kriyAeM indra indrANIyAM AcArya ke agravartI sthita hokara karate haiM / 60/61 // aha AviUNa savve, maMDalamabhivaMdiUNa dkkhinndaa| hiMDivi maMgala dadhvaM, phasittA satna dhaNNANaM // 62 / / javiUNa sattavAraM, paNavAima arihaMta bIya vyN| maya-Nakkhara sirivaNNaM, homataM suddha buddhiie||63 // anvayArtha-(aha) isake bAda (savve) sabhI indra-indrANI (Avikraya) Akara (maMDalamabhivaMdikaNa) maMDala gaNadhara Salaya maMDala va saMgha ko sammukha hokara namaskAra, mandanA karake (maMgala davya) maMgala dravya ko ( phasittA) sparza karake (dakkhiNadA hiMDimi) dakSiNa kI tarapha se pradakSiNA deve pazcAt (satt dhaNNANaM) sapta dhAnyoM ko ( sattabAra) sAta bAra ( paNavAima) paNavIja (arihaMta bIja) arihaMta bIja ko (mayaNakkhara) madana akSara (siriyaNaM) zrI varNa aura (homaMta) homantra 'svAhA' ko (suddha buddhIe) zuddhabuddhi se (javikaNa) jApa karake (bIjavayaM) bIja ko vapana kareM // 62163 // artha-athAnantara sabhI indra-indrANo Akara saMgha evaM gaNadhara thalaya maMDala ke sammukha namaskAra karake, dakSiNa kI tarapha se pradakSiNA dete hue maMgala draSya ko sparza karake sapta dhAnyoM ko paNa bIja "o" arihaMta bIja dvaya "ahaM '' madana akSara "ktI" zrI varNa "zrI" homantra "svAhA" (oM aha isI zrI svAhA) isa maMtra kA sAta bAra zuddha citta se jApakara bIja vapana karanA caahie| taduktaM ca tasminnahani sAyAnhe tvaMkurArpaNa mNddpe| mRttikA saMgraho bhUtvA bIjAropo ythaavidhi| pra. ti. arthAt tIrtha vidhi ke dina maNDapa meM Ananda pUrvaka pRtikA saMgraha karake yathA vidhi bIja ropaNa kareM // 62-63 // HINDIAE 69 VIATION
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapta dhAnya-gehUM, canA, ur3ada, cAvala, mUMga, jau, tila / kalasAi cAri ruppaya, hemamaya vaNNaI toya bhriyaaii| divvosahi juttAI, payaNhavaNe hoMti tattha joggAI / / 14 / / anvayArtha-(cAri rupaya hemamaya) cAra mAMdI aura cAra mAne svarNa ke (kalasAi) kalaza ra diyosahi julAI) divya auSadhi se yukta ( toya) jala meM ( bhariyAI) bhare hue kalaza ( paya rAhavarNa) sUri caraNoM ke abhiSeka ke (jogAi) yogya (hoMti ) hote haiM / arthAt abhiSeka karanA cAhie / / 84 // artha-cAra kalaza cAMdI ke aura cAra kalaza svarNamaya nirmita divya auSadhi mahita jala se pUrNa bhare hue kalaza se AcArya ke caraNoM kA nhavaNa-abhiSeka karane yogya mAne gaye haiM arthAt AcArya caraNoM kA abhiSeka karanA cAhie // 4 // divya auSadhi-sahadevI, balA, siMhI, zatamUlo, zatAvarI, kumArI, vyAnI ( eraMDa), amUtavallI / dhvajA pramANa purisa pamANaM ramma, taddhayaM majjhimaM paraM hoi| jaNhu pamANaM aharaM, iNariu catnAri sIhaSTuM / / 65 // anvayArtha-(purisaM pamANaM) puruSa ke pramANa vAlI (tat) baha ( bhayaM) dhvajA (rama) ramya zubha hai / (jAha pamANa) ghuTane ke pramANa vAlo ( dhvajA) (pagjhima) madhyama hotI hai tathA (sIhATa iNarita) siMha cinha se cindita sarala ( cttaari| cAra (ahAM) anya (dhvajA) (paraM} uttama hotI hai // 65 // artha-purupa ke pramANa vAlI dhvajA zreSTha ramaNIya-manorama hotI hai aura ghuTane ke pramANa vAlI sUrya cinha me cinhita anya dUsarI cAra dhvajAeM zIghra hI uddezya- lakSya kI pati arthAta mukti rAnI ko zIghra hI varaNa karane vAlA hotI hai // 65 // siMhAsana prakaraNa sIhAsaNaM pasatthaM bhammANara suruppa pAhaNayaM / / Airiya ThavaNajogaM, visesado bhUsiyaM suddhaM // 66 / / anvayArtha-(Airiya ThavaNajoga) AcArya ke baiThane yogya ( sIhAsaNaM pasatthaM ) prazasta prazaMsanIya siMhAsana (bhamyANara) kASTa (suruppa) sonA, cAMdI tathA (pAhaNayaM) pAraNa kA ( visesado) vizeSa rUpa se ( bhUsiya) bhUSita suzobhata tathA (suddha) zuta honA cAhie / / 16 | EARTHRILLIAMERIZEL 70 1Y
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha-AcArya ke baiThane- virAjane yogya sthAna para prasiddha prazaMsanIya utkRSTa DA. kaSTa ke Aisana moma kI jaya-janAe ani karate hue sthApana karanA cAhie // 66 // bhAvArtha-baiThane yogya gITha- jo khaTamala Adi kSudra prANiyoM se rahita ho, caracara zabda na karatA ho. jisameM cheda na ho, jisakA sparza sukhotpAdaka ho, jisameM kolakAMTA Adi na ho, o hilA-DulatA na ho, nizcala ho aise kASTa Adi pITha kA Azraya kreN| yathA: vijanatva zabdamacchidraM sukha sprshmkiilrum| stheyastArNadhiSTheyaM pIThaM vinaya vanam // 5 // kri. ka. athAMta isa prakAra ki yogya kASTa ke zuddha siMhAsana-poTa ko AcArya jayajayakAra kA uccAraNa karate hue sunazcita sthAna para usa pITha ko sthApana kara athAt rkhe| vaha pITha vizeSa kara bhUSita aura zuddha honA cAhie // 66 // sUri padA pratiSThA ke pUrva tassatale vara paumaM aThThadalaM sAlitaMdulo kinnnnN| majhe mAyApatte, Thala piMDaM cAru savyatya 67 // anvayArtha-(tassa saleM) usa siMhAsana ke nIce bhAga para (aGgu dala) ATha dala vAlA (vara) uttama (paumaM) kamala ko (sAli taMdulo) zAli santula para (kiNaNaM) zobhAyamAnaHutkIrNa karanA aura (pajJa) usake bIca meM (mAyA) pAyA bIja hauM / patte) patra meM (cAru savyatya) cAroM aura sarvatra (ThalapiMDa) kiraNeM prasArita kareM 7 // artha-usa siMhAsana ke nIce ke bhAga para zAli dhAnya ke cAvala ko phailAte hue aSTa dala vAle kapala ko utkIrNa kareM, usake madhya bhAga para mAyA bIja "hI" evaM patra "prasArita karanA " arthAt usake madhya bhAga para hI bIjAkSara banAkara usake cAroM ora sarvatra kiraNeM prasArita kareM // 17 // pacchA pujivijaMtaM, tipayAhi Na devi siMha piitthss| kuMbhI pANo sagaNaM, paripucchiya viusau taM pIThe // 68 // anvayArtha-(pacchA) usake bAda (pujiSijata) yaMtra kI pUjA karake (devi) divya (siMha pIThassa) siMhapITha siMhAsana kI (tipamAhiNa) tIna pradakSiNA (dakSiNa se) karake (bhI pANo) jala kumbha lekara (indra) (sagaNaM) apane gaNa saMgha ko (paripucchiya) pUchakara (taM pIThe ) usa siMhAsana para (AcArya ko) (viusau) virAjamAna kara // 18 // 471 VISITE
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ ----- AALAAJAN AAAA 00000 - sUri pada pratiSThA ke pUrva kA dRzya EIRTHRITIATITIATIA 72RRRRI
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha-isake pazcAt uparyukta yaMtra kI pUjA karake tathA diSya siMhapITha/siMhAsana kI tIna pradakSiNA dekara evaM pUjA karake hAtha meM kumbha lekara indra apane gaNa ko pucha kara AcArya ko usa pIna para baiThAve kareM / / 68 // tatto pubagayANaM, jaINa NAmaggahaM guI kunndi| iMdo siddhaMtAdiya, satthaM agge smuddhrdi||69 // anvayArtha-(tatto) usake bAda vaha (iMdo) indra ( pukhyagayANaM) pUrvagata (jaINaM) thatiyoM ke (NAmaggaha) nAmAgraha pUrvaka (guI kuNAdi) nirdoSa uccAraNa kare tathA (sijhatAdiya)siddhAnta Adi (satthaM) zAstroM ko (agge) Age (samuddharadi) bhalI prakAra sthApita kareM // 19 // __artha-isake pazcAt vaha indra Adha pUvaMgata prAcIna yatiyoM ke nAmAgraha: pUrSAcAryoM kI paTTAyali kA uccAraNa karake stuti pUrvaka par3he aura indra pratiSThA, siddhAnta Adi zAstroM ko uddhAra-ucca sthAna zruta pIta para sthApanA kareM / / 69 // to baMdiUNa saMgho vitthara kiriyAe cAru bhaavenn| Aghosadi esa guru, jiNovva hammANa sAIya / / 70 11 anvayArtha-(to) usake bAda (cAra bhAveNa) sundara zreSTa pujya bhAvoM se (vitthara kiriyAe)sabhI vistAra kriyA ke ho jAne para (saMgho) zruta va saMgha kI (vaMdiUNa) vandanA karake (saMgho) saMgha (Aghosadi) ghoSaNA karatA hai ki (esa guru) yaha hone vAlA guru (jigovya) jinendra kI taraha (hammANa) hamAre ( sAmIya) syAmI haiM 100 artha-usake bAda zreSTha-pUNyapane ke bhAvoM ke dvArA vistAra kriyA ho jAne para ata aura sUri kI vandanA karake saMgha ghoSaNA karatA hai ki ye guru rAga-dvee Adi antaraMga zatruoM ko jItane vAle jina ke samAna hamAre svAmI haiM / / 50 // vizeSArtha-yaha AcArya pravara ne saMyama pratiSThAna kriyA karane ke pazcAt saMgha kI pratikriyA kA varNana karate hue kahA hai ki utkRSTa bhAvoM se sampUrNa savistAra kriyA ke ho jAne para dvAdazAMga AcArAMga kI vandanA karake tathA AcArya kI vandanA karake saMgha -caturvidha saMgha ghoSaNA karatA hai ki jisa prakAra jinendra rAga dveSa moha Adi vikAra bhAvoM se rahita hote haiM tathA antaraMga va bahiraMga zatruoM ko jItane vAle hote haiM sarala sahaja svabhAvo parama sva samaya meM sthita hote haiN| ThIka usI prakAra ye guru AcArya bhI jina kI taraha hamAre svAmI (nAyaka) haiN|70 / / jaM kAradi esaguru dhamatthaM taM Na jo du mnnnnedi| so savaNo ajAo, sAvayavo saMgha baahiro71|| emapaORITTAL 73 VIEW
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ anvayArtha - (aM) kyoMki ( esa guru ) hamAre guru ( dhammatthaM ) dharma ke lie (kAdi) kriyA karate haiM (naM) tuma (jo du) use jo (Na bhaNNedi) nahIM mAnate haiM (so) (samago) zramaNa ( ajjAo) AryikA yA (sAvayavo ) zrApaka ho ( saMgha bAhirao) saMgha se bAhira hai // 71 artha - aise sarvamAnya guru dharma kI siddhi ke lie jo bhI zuddha bhikSA kI khoja, nirdoSa zikSA kA grahaNa karanA ityAdi kriyA karate evaM karavAte haiM sarvAza sahita unakI AjJA ko jo bhramaNa yati arjikA evaM zrAvaka zrAvikA gaNa use nahIM mAnatA hai vaha saMgha se bAhara bAhya hai // 71 // vizeSa- uparyukta vidhi pUrvaka AcArya pada pratiSThA ho jAne para sarvamAnya aise AcArya parama guru jinakI saMgha ne siramora dhAraNa kiyA thA aise guru jo bhI nirdoSa kriyApaMcAcAra, nirdoSa bhikSA, niraticAra vrata kA pAlana, doSoM kI zuddhi Adi kriyA svayaM karatA aura karavAtA haiM use jo saMgha ke vibhAga saMghAMza muni, ajiMkA, zrAvaka evaM zrItrikA mAnya nahIM karatA hai vaha zramaNa saMgha se bahirbhUta bAhya hai / 71 / / saMgha satkAra evaM saMghosittA, muttAmAlAdi divva vatthehiM / potthaya pUyaM kiccA, tado paraM pAyapUjA ya // 72 // anvayArtha - ( evaM ) isa prakAra ( saMghosittA) saMgha ke Azrita (yogya) (muttApAlAdi) muktA / motI kI mAlA svaNAdi puSpa Adi (ga) tathA (divva vatthehiM ) divya vastroM ke dvArA (potthaya ) zAstra kI ( pUrva kiMcyA) pUjA kareM (tadI) usake bAda (gara) mukhya guru ke / AcArya ke ( pAyapUjA) caraNoM ko pUjA kareM // 72 // artha - isa prakAra saMgha ke Azrita janoM kI motI ko mAlA Adi divya vastroM se zAstrajI kI pUjA karake tatpazcAt utkRSTa mukhya guru yAni AcArya parameSThI ke caraNoM kI pUjA kreN| bhAvArtha - yahAM cutarvidha saMgha evaM Azrita janoM ke satkAra karane kA nirdeza diyA haiM ki saMyama evaM AcArya pratiSThApana kriyA karane ke pazcAt dharmasAdhana ke upakaraNa bhUta motI, mUMgA kI mAlA utkRSTa zrAvaka zrAvikA evaM AryikA saMghastha bramhacArI Adi kI vastra pradAna ke dvArA aura zAstra (jinavANI) kI pUjA - satkAra karake saMgha ke nAyaka utkRSTa parama guru ke caraNa kamaloM kI pUjA kareM / isa prakAra saMgha kA satkAra pUjAdi karane kI vidhi vizeSa kA varNana kiyA gayA hai // 72 // zAnti visarjana tatto vidie divase, mahAmahaM saMti vAyaNA juttaM / bhUyabaliM gRhakhati, karijjae saMgha bhoyatthaM // 73 // MAN JAY
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ anvayArtha-(tato) usake bAda (vidie divase) dUsare dina (saMgha moyatyaM) saMgha kI khuzahAlI kuzalatA ke lie, (bhUyabaliM gahakhaMti) bhUta Adi ke prakopa tathA grahoM ko zAnti ke lie (mahAmaha) mahApUjA (saMti vAyaNA) zAnti vAcanA (karijjae) kareM // 73 / / artha-usake bAda dUsare dina saMgha kI khuzahAlI ke lie bhUta preta Adi ke prakopa tathA grahoM kI zAnti ke lie mahA-mahotsava ke antargata pUjA zAnti pAda evaM visarjana kareM / 73 // vizeSa-AcArya pada pratiSThApana athavA saMyapa-sUri pada pratiSThAna kriyA ke hone ke pazcAt saMgha ke ratnatraya svAsthyAdi ko sakuzala hetu , bhUta-preta Adi ke balaprakopa ko zAnta karane ke lae tathA suryacandra Adi napagrahoM ke prakopa janita pratikUlatA ko anukUla banAne ke lie evaM mahAmaha-jisako mahApUjA kahA jAtA hai| zAnti visarjana karanA cAhie / paMDita pravara AzAdharajI ne sAgAra dharmAmRta meM mahAmaha ! kA svarUpa isa prakAra kahA hai bhaktyA mukuTabaddhayAM jina pUjA vidhIyate / tadAkhyA:sarvatobhadra cturmukh-mhaamhaaH||271/2|| arthAt mahAmaNDalezvara rAjAoM ke dvArA bhakti pUrvaka jo jinapUjA kI jAtI hai usake nAma satra zobhaSTa caturmukha evaM mahAmaha hai| jinakI sApannAdi ke dvArA mukuTa kAMdhe jAte haiM unhe mukuTabaddha yA maNDalezvara kahate haiN| ve jaba bhaktivaza jinadeva kI pUjana karate haiM to usa pUjA ko sarvatobhadra Adi kahate haiM baha pUjA sabhI praNiyoM kA kalyANa karane vAlI hotI hai isalie use sarvatobhadra kahate haiN| catumuMkha maNDapa meM kI jAtI hai isIlie satarmukha karate haiM aura aSTAhika kI apekSA mahAna hone se mahAmaha kahate haiN| sarvatra nirbhaya hokara yaha pUjAeM kI jAtI hai kintu kisI bhI bhaya ke vazIbhUta hokara nhiiN| isIlie bhakti vaza kahA gayA haiN| yaha pUjA kalpavRkSa kI pUjA ke tulya hotI haiM kyoMki kalpavRkSa pUjA meM pUjaka cakravatI apane rAjya bhara meM yAcaka ko icchA ke anurUpa dAna ke dvArA unake manorathoM ko pUrNa karate hue pUjA karatA hai kintu mahAmaha pUjA meM maNDalezvara mAtra apane janapada meM tadecchA pramANa dAna ke dvArA yAcaka janoM ko santuSTa karate hue pUjA karatA hai| uparyukta gAthA meM ukta kAraNoM kI zAnti ke lie zAntipATha visarjana stavana Adi mahAmahotsava ke samApana kI kriyA karane kA nirdeza AcArya zrepna ne diyA hai / 13 // saga saga gapoNa juttA, AyariyaM jaha-kameNa bNdittaa| lahuvA jaMti sudaMsaM, parikaliyaM sUri sUreNa // 74 / / 75 V IRAIL
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ anvayArtha-anantara (saga-saga) apane-apane (gaNeNajuttA) gaNa se saMyukta (Ayariya) AcArya ko (aha-kameNa) yathAkrama se (vaMdittA) vandanA karake (sahuvA) prazaMsanIya (sudeza) uttama deza meM (sUri sureNa) parAkramI AcArya (parikaliya) saMgha sahita (jati) vihAra karate haiM / 74 // artha-anantara yathAkrama se apane-apane gaNa-saMgha, kula Adi se saMyukta AcArya kI yathAkrama se bandanA karake sUri sUra AcArya bhagavana prazaMsanIya sudeza meM vihAra karate haiM // 14 // vizeSa-AcArya pada pratiSThApanA kI sampUrNa yogya vistRta kriyA vaibhava ke sAtha ho jAne para dvitIya avasthA meM saMgha ke sampUrNa tyAgI gaNa, zrAvakAdi jana kramapUrvaka apane samUha sahita navIna pratiSThApita sUrisUra-dhIra-vIra AcArya kI vidhivata vandanA karate haiM tatpazcAt yaha sUri pravara sudeza/utsama deza arthAt jinAgama meM jahAM kA rAjA dharma se saMyukta hotA haiM, jahAM kI prajA dharma ko prANa ke samAna mAnatI ho, jahAM dharma ke Ayatana kA nirmANa, surakSA aura vRddhi hotI ho, jahAM kI prajA nyAyAti ke anukUla apanI sampUrNa pravRtti karatI ho, jahA dIkSA dhAraNa karane vAle sulabha ho jahAM kA janamAnasa jinopadeza zravaNa grahaNa kA icchuka ho aise kSetra, grAma, nagara, zahara, deza Adi ko AcArya zrI ne utsama deza mAnA hai| AcArya aise sudeza meM dharmAcaraNa, dharmavRddhi, dharma saMrakSaNa Adi ke lie vihAra! vicaraNa karatA hai| aba prakArAntara se yati pada pratiSThApana ke pazcAt kI kriyA darzAte haiN| prathama to muni dIkSA kriyA hone ke anantara dvitIya apane-apane gaNa se yukta AcArya kI bhakti pUrvaka vandanA karake "sthitvA..guruvAma pAveM zrutvA pratikramaNamI'ti" tAtparyArtha guru ke bAyeM hAtha kI tarapha baiThakara saMyama sambandhI prazaMsanIya uttamopadezanA ko prApta hotA hai / yathAH AdAya taM pi liMgaM, guruNA parameNa taM nnmNsittaa| soccA savada kiriyaM, uvaTThado hodiso samaNo 207||pr.saa.c.a. arthAt prathama hI parama guru ArahaMta bhaTTAraka aura dIkSAcArya dvArA bhAva evaM dravya isa prakAra donoM liMgoM ko grahaNa karake mUlaguru (arahaMta) evaM uttara guru (dIkSAcArya) ko bhASya-bhAvaka bhASa se paraspara milane ke kAraNa jisameM stra-para gheda samApta ho cukA hai aisI namaskAra -vaMdanA kriyA ke dvArA sammAnita karake bhAvastuti paya tathA bhAva vandanA maya hotA hai| pazcAt sarva sAvadha yoga ke pratyAkhyAna svarupa eka mahAprata ko sunane rUpa zrutajJAna ke dvArA sva samaya meM pariNAmita hote hue AtmA ko jAnatA huA sAmAyika WITHRILLIA 76 VITHILITI ES
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ meM ArUr3ha hotA hai / yAni vrata sahita kriyA ko sunakara pratikramaNa ke dvArA upasthita . hotA huA vaha zramaNa hotA hai| guru ke dvArA upadeza prApta kara dezanA paya ho jAtA hai| isI ko AcAryoM ne zikSAkAla kahA hai| dIkSAnantaraM nizcaya vyavahAra ratnatrayasya paramAtma tatvasya ca parijJAnArthaM tatpratipAdakAdhyAtma zAstreSu yadAzikSA gRhNAti sa shikssaakaal| paM. kA/tA. . arthAt dIkSA ke bAda nizcaya vyavahAra ratnatraya tathA paramAtma tastra ke parijJAna ke lie usake pratipAdaka adhyAtma zAstra kI, jaba zikSA grahaNa karatA hai taba yaha zikSA kAla hotA hai| isa prakAra vaha navIna ziSya dIkSA ke anantara guru ke pApapArzva meM sthita hokara guru dezanA ko prApta karatA hai / / 74 // so paDhadi savya satya, dikkhA vijjAi dhammavatthaM c| Nahu jiMdadi Nahu rUsadi, saMgho vi savvatthaM 175 // anvayArtha-(so) vaha AcArya (sadhvasatthaM) sampUrNa zAstroM ko ( paDhadi) par3hatA hai| (dikkhA/vijAi dIkSA, vidyA Adi (dhammavatthaM) dharma vastu kI (gahurNidadi) nindA nahIM karatA (sadhyastha)sarvatra (saMghoSi) saMgha bhI (yahu rUsadi) kisI taraha ruSTa nahIM hotA hai // 75 // artha-vaha AcArya dharma siddhi ke lie sabhI zAstroM ko par3hatA hai, dIkSA- muni pada Adi tathA vidyA-maMtrAdi vidhA samyagjJAna Adi kI dharma sisi ke lie niMdAAlocanA nahIM karatA hai, to saMgha bhI usa AcArya para kisI bhI taraha ruSTa nahIM hotA hai / / 75 // vizeSa-yahAM AcArya pravara nirdeza karate haiM ki vaha navIna dIkSita AcArya dharma vyavahAra dharma evaM nizcaya dharma, vyavahAra ratnatraya dharma evaM nizcaya ratnapraya dharma, sarAga cArigha evaM pItarAga cAritra, sAmAyika Adi paMca prakAra ke saMyama kI siddhi ke lie sampUrNa dharma granthoM evaM dharma vastu kA adhyayana karatA hai, parantu muni pada kI nindA nahIM karatA hai, arahaMta Adi kI nindA-avarNavAda nahIM karatA hai / vidyA- kevalajJAnI kI nindA doSAropaNa nahIM karatA hai, jinavANI kI niMdA nahIM karatA hai| isa prakAra saMgha, gaNa, gaccha, kula ke anukUla pravRtti jaba navIna dIkSita kI hotI hai taba gaNa gaccha Adi bhI usa para kisI bhI taraha kupita nahIM hotA hai| ye saba anukala pravRtti ziSyoM ke dharma kI siddhi ke lie hI hotI hai| kahA hai - r
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ ye zasaMti namati sAdhviva purobhaktyA bhveyurjddaaH| pazcAjjainA striratna sahitAnkurvatyupAlaMbhanam / / zUnyagrAma niviSTha kASThanigala prakSiptapAdo ythaa| zaMsannadyanuvannamankaraziro dainyaM bruvnmuuddhdhii||42|| arthAta jo vyakti sAmane sAdhu janoM ko dekhakara prazaMsA karatA hai namaskAra karatA hai evaM pIche se una ratnatraya dhAriyoM kI niMdA karatA hai vaha ajJAnI jIya haiN| usako dInatA, bhakti ThIka usI taraha hai jaise koI sUne grAma meM bandhana kAla meM kisI ke paira ko phaMsAne para rAste calane vAloM ko dekhakara vaha dInatA ko dhAraNa karatA hai. stuti prazaMsA karatA hai, hAtha jor3atA hai Adi aneka bhAyA pUrNa kriyAeM karatA hai isI prakAra sAdhuoM kI prazaMsA sAmane kara pIche se niMdA karane vAsoM kI dazA hotA hai / 42 // ataH pUrvAcAryoM kA sandezasadadRSTi vibudhaMdayAlu mamalaM cAritra vaMtaguruM / ye kupyaMti zapanti cetasi sadA pradveSamAkurvate // teSAM saMrvadhanaM haraMti yadargha sajjJAna mAhaMtitad graste' ke tamasA yathA jagadidaM tadvatsacitto bhavet // 43 // arthAt jo samyagdRSTi kiTTAna, dayAlu, nirmala evaM cAritradhArI apane guruoM ke prati krodhita hote haiM, unako gAlI dete haiM evaM citta meM sadA dveSa karate haiM, unake saMvardhana ko cora Adi apaharaNa karate haiM, evaM usake jJAna ko pApa cora naSTa karate haiN| jisa prakAra sUrya ke rAhu grasta hone para yaha loka aMdhakAra se AvRtta hotA hai / / 43 // isa prakAra yaha navIna pratiSThApita AcArya guru, prANa, kula Adi kI nindA nahIM karatA huA dIkSA vidhA Adi tathA dharma ko vastu evaM jinAgama maya sampUrNa grantha zAstroM kA pUrNataH adhyayana paThana karatA hai to sarvatra saMgha, gaNa bhI usa AcArya ke prati ruSTa kupita nahIM hotA, nindA nahIM karatA balki usako sahAyya pradAna karatA hai / vaMdaNa pamuhaM savvaM jahAkama karie paraM Nicca / eso hoI viseso, tassa kare savva saMyoya // 6 // anvayArtha-(vaMdaNa pamuha) vandanA pramukha (saNaM karie) sampUrNa kriyAeM (jahApharma) yathAkrama/kramapUrvaka (saadhu)| (paraM) uttama rUpa se (piccaM) nitya hI (karie)karate haiN| (eso) yaha usakI (visesohoi) vizeSa hai ki (savyasaMghoya) sampUrNa saMgha bhI (tassa kare) usake AdhIna/Azrita hotA hai // 76 // VAHIRAINRITIRTHIANRAISAL 78 VIDIOINTS IIIIIIIIIIAN MINIMAL
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha- pratikramaNAdi sarva kriyAoM ko yathAkramAnusAra nitya hI sampUrNa zreSTha munijanoM dvArA pratiSThApita AcArya zreSTha kI bandanA karate haiM aura sampUrNa saMgha usa sUri ke AjJA meM hote haiM, yahI usakI vizeSa vidhi hai arthAt uma AcArya ke niyaMtraNa athavA AdhInatA meM sArA saMgha hotA hai| yahI saMgha kA yogya pravRtti hai / 76 // vizeSa-yahAM vandanA-prativandanA ke krama kA ullekha karate hue AcArya vaya kriyA evaM AjJA vizaMpa kA varNana karate hue kahate haiM ki navIna pratiSThApita AcArya ke sammukha barvidha saMbha maMdanA vidhi ko papaglU lekara pratikamaNa, stava Adi sampUrNa karaNIya kriyAoM kI niSpramAda hokara karate haiM aura vizepa sArA saMgha navIna AcArya zrI kI AjJA meM hotA hai athavA pratiSThApita AcArya ke niyantramA dekha-rekha meM hotA hai| jaisA ki jinAgama meM uslikhita hai ki jaba saMgha kA nAyaka AcArya apane sampUrNa ziSya maMDalI! saMgha ko yaha AjJA pradAna karatA hai ki jisa prakAra Aja paryaMta mujhe saMghAdhIpatiHAnnAyaM mAna kara merI AjJA meM calate the usI prakAra Aja se merI AjJA pramANa calane vAle 'amuka' ziSyoM ko AcArya pada diyA gayA hai usakI AjJA meM tuma saba apanI sampUrNa kriyAoM kA AcaraNa/pAlana kro| yaha Aja se tumhArA AcArya hai aimA pUrvAcArya ghoSita karatA hai| astu isI ko granthakAra ne vidhi vizeSa kahA hai| yaha navIna AcArya pada yogya kahA aba navIna muni pada yogya kucha kartavya prakArAntara se kahate haiM sukhenAsInama vyagraM sUri vaMdet smmukhm| vaMde'hamiti vijJApya hastamAtrAMtarasthitaH // 60 / / pramRjya kartarI sparzAtmASTAMgAnyavanImapi / pAvarddhazayyAyA''namya rUpicchAMjulibhAlaka // 11 // tadukAMca vigauravAdi doSeNa sapicchAMjuli shaalinaa| sadaSjasUyo''cAryeNa kartavyaM prativaMdanA // 60/61/62 / / A. sA. arthAt anAkula hokara sukhapUrvaka baina hue AcArya ke sanmukha eka hAtha dUra gavAsana se baiThakara, picchI sahita aMjuli ko mastaka para rakhakara pUrva meM AcArya ko sUcita kareM, ki gurudeva meM vandanA karatA hUM / tadanantara gurvAjJA hone para apane AThoM aMgoM ko sparza kareM, bhUmi Adi ko pIchI se saMmArjana kare tathA picchi sahita aMjuli mastaka para rakhakara gavAsana-gau Asana se aMgo ko jhukAkara bhakti pUrvaka AcArya ko namostu MPIRICIAL 79 VIP
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ kreN| pAya munirAja AcArya ko vandanA karate haiM taya samjana kamAla pana divAkara AcArya, Rdi gaurava, rasa gaurava evaM mAta gaurava rahita hokara hAtha meM pini lekara namostu, kaha kara prati vandanA kreN| sarvatrApi kriyAraMbhe vndnaa-prtivndne| guru ziSyasya sAdhunAM tathA mArga didarzane 55/8 / / a. a. arthAt sabhI niya-naimittika kRtikarma ke prArambha meM ziSya ko AcArya kI panadanA karanI cAhie aura usake uttara meM AcArya ko ziSya ko vandanA pratibandanA karanI caahie| hastAntareNabAdhe saMphAsa pamanjaNaM pujto| jAceMto baMdaNayaM icchAkAraM kuNai bhikkhU / / 611 // ....... leNA rAkhicdA rA rahirANa zuddha bhAveNa / kidiyammakAra kassavi savegaM saMjarNa teNa // 12 // gha. a. ma. rA./. a. arthAt bAdhA rahita eka hAtha ke antara se sthita hokara zarIra Adi ke antara se sthita hokara bhUmi zarIra Adi sparza evaM pramArjana karatA huA / muni vandanA kI yAcanAprazna karakaM vandanA karatA hai. tArapArtha- sAdhu, deva guru kI vandanA karate samaya ''hastAntaraMNa" eka hAtha kI pUrI kama se kama honI caahie| tatpazcAt pitrikA se apane zarIra evaM bhUmi kA paripArjana karake punaH prArthanA kare ki he bhagavAn ! maiM ApakI candanA karUMgA' guru kI svIkRti pAkara bhaya, AsAdana Adi doSoM kA parihAra karate hue, sthira citta se vinayapUrvaka unakI vandanA kareM | ___ aura kRtikarma-vandanA karane vAle ko haca utpanna karate hue ve guru garva rahita zubhASa se vandanA svIkAra kareM / arthAt prativandanA karate haiN| bhAvArtha-jaba ziSya muni, AcAAya, upAdhyAya Adi guruoM kI yA apane se bar3e yattigaNoM ko vandanA karate haiM to badale meM AcArya Adi bhI ''namostu" zabda bolakara prativandanA karate haiN| yahI pandanA ko svIkRti hai| isI ko AcArya nabhara ne vandanA kI vidhi vizeSa batalAI hai / 16 || protsAhana evaM paya pariThThavaNaM, jo sakkadi kArio sarya buddho| so siddhaloya sokkhaM, pAvadi acireNa kaalenn||7|| anvayArtha-( evaM) isa prakAra ( paya pariSThavaNaM) sUripada kI sthApanA pho ( jo) jo (sakkAda) zakti yukta karatA hai, (kArio) karAne meM (sayaM mukho) svayaM buddha-svayaM VINTAMINATIONATES COMINDIAN 80 TWITTI R THA
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAgRta hotA hai (sI) vaha (acireNa kAlega) zIghra kAla meM ho ! siddhalIya sokkha) siloka ke sukha ko (gAyadi) prApta karatA hai | 77 || artha - jo jI isa prakAra svayaM pada pratisthApanA mahotsava kI zuddha hokara karatA hai va karavAtA hai vaha acireNa zIghra kAla meM hI siddha loka ke sukha ko pAnA hai // 77 // bhAvArtha - yahAM pada pratiSThApana ke phala kA nirUpaNa karate hue bhadrabAhu AcArya kahate haiM ki AM jIva nara svayaM apane andara rAga dveSAdi krodha mAnAdi vikAro pariNAmoM kA parivAra karate hue svayaM zuddha hokara AcArya pada pariSThApana karatA hai athavA - mahA mahotsava ko hameM pUrvaka karavAtA hai vaha nara siMha loke rakhata niyodha, sAta.....4 bahuta atyalpa kArana meM hI pA letA hai arthAt siddha pada ko pAtA hai / / 77 / / - vihAra paricaryA paMca saya picchahattho aha caTu tiga doNi hattho / saMgha vai hu sIso, ajjA puNu hodi picchakarA // 78 // anvayArtha - ( paMcasaya ) pAMca sau (pittho) mayUra picchIdhArI (a) athavA ( caMdu cAra (tiga) tIna ( doNi) do yA (hatthoM) eka vidradhArI hote haiN| ( saMghaSa hu) saMghapati bhI (AcArya) (sImA) ziSya hotA hai| ( ajjA pugu) ajiMkA bhI (picchaka), picchI dhAraka ( hoMdi) hotI hai // 38 // { } artha - vara AcArya pAMca sau piccha dhArI/ ziSya sahita athavA cAra athavA tIna vAda vA eka michi dhArI ziSya ko lekara vihAra karatA hai| saMpati bhI usakA ziSya hotA hai aura AryikA bhI picchI dhAraNa karatI hai // 78 // bhAvArtha - yahAM para granthakAra saMgha sambandha nirdeza karate haiM ki vaha saMdhipati AcArya jo ki saMgha nAyaka kahalAtA hai vaha apane sAtha 500 picchidhArI sAdhuoM ko apane sAtha lekara vicaraNa karatA hai athavA cAra, sona, athavA do yA eka gichi dhArI sAtha kI apane sAtha lekara vihAra karatA hai granthakAra ke ina zabdoM se spaSTa ho jAtA hai ki eka AcArya bhI apane sAtha anya sAdhu ko sAtha meM rakhakara bihAra karatA hai| inake lie bhI eka vihAra mAnya nahIM thA to sAmAnya sAdhu kI to bAta hI kyaa| kyoMki bhagavata. kundakundAcArya ne to yahAM taka apanI prazasta lekhanI se kaha diyA ki yadi maMga zatru bhI ho to muni ekAkI bihAra na kreN| saMyukta sUri vihAra krama kA varNana karane ke bAda AcArya zrI ne ullekha kiyA hai ki saMghapati: saMgha saMcAlaka bhI AcArya kA ziSya hotA hai usake AjJA meM calatA hai aura AryikA bhI gaccha dhAraNa karatI hai arthAt AryikA ko bhI picchI dhAraNa karanA anivArya hai hara avasthA meM aisA granthakAra ke ukta vAkya se spaSTa ho jAtA hai| 81 VAR
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ niH piccha amAnyaH jo savaNo NaDa picchaM, giNhadi ziMdedi mUr3ha caaritto| so savaNa saMgha vanjho,avaMda Nijo sadA hodi // 79 // anvayArtha-(o savaNo) jo zramaNa !sAdhu (piccha) pichI ko (Nahu giNahadi) grahaNa nahIM karatA hai balki (NiMdedi) nindA karatA hai (mar3ha cAritto) vaha mUDha cAritrI hai (so) yaha (savaNa saMgha) zramaNa saMgha se (yajjho) vayaM hai (sadA) sadA {AdaNijjo) avandanIya (hodi) hotA hai 79 // artha-jo zramaNa-sAdhu picchI ko grahaNa- svIkAra nahIM karatA haiM apitu nindA karatA hai yaha bhUda cAritrI amaga saMgha se bAha-parihAra karane yogya tathA sadA avanadanIya vandanA--pratibandanA ke ayogya hai / 09 // bhAvArtha-jo yati na to yattitva kA cinha mayUra picchI grahaNa karatA haiM varan niMdA karatA haiM aisA yati moha ko utpanna karane vAlA mUr3ha cAritra ko dhAraNa karane vAlA hai, aise ziSya ko AcArya zrI ne sampUrNa saMgha ke dvArA tyAjya parihAra karane yogya mAnA haiM tathA anya yati-sampUrNa saMgha ke dvArA bandanA Adi ke ayogya mAnA hai| yathA: gopucchakaH zvetabhAsA, drAviDo yaapniiykH| niSpicchazceti paMcaite, jainAbhAsaHprakIrtitA // 10 // nI. sa. arthAt gAya ke bahAr3e kI pUMcha ke bAla ko picchI dharaNa karane vAle. zvetAmbara, draviDa, yApanIya, picchI rahita-pichI ko svIkAra na karane vAle isa prakAra indra nandi AcArya ne pAMca prakAra ke janAbhAsa-jaina dharma ke aparAdhI mAnA hai| isI se AcArya prakara bhadrabAhu ne aise yattiyoM ke lie avandanIya bandanA ke ayogya svIkAra kiyA hai kyoMki picchI dhUlI aura paseva se mailI nahIM hotI hai, komala-mRdu hotI hai, kar3I nahIM hotI hai, arthAt namanazIla evaM halkI hotI hai| isa prakAra aise guNoM se yukta piccho kI prazaMsA sAdhujana karate haiN| yadhA: rayaseyANamagahaNaM machava sukumAladA lahutaM c| jatthede paMcaguNA taM paDilihaNaM pasaMsaMti // 18 / / bha. A. Thaparyukta paMcaguNa saMyukta picchI hone se yati gaNoM ke lie jIva dayA pAlana kA eka mAtra sAdhana hai| iriyAdANa Nikheve vivegaThANe NisIyaNe synne| uvyattaNa-parivattaNa pasAraNA uMTaNAmasse // 16 / / 1 82 PM
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ paDilehaNeNa paDile hijja cinhaM ca hoi saga pkkhe| vissAsivaM ca liMgaM saMjada paDivadA caiva // 17 // bha. a. tu jaba yati baiThate haiM khar3e hote haiM, zayana karate haiM, apane hAtha pAMva pasArate he saMkoca lete haiM. jaba ve uttAnazayana karate haiM kavaMTa badalate haiM, taba ve apanA zarIra picchikA meM parimArjana svaccha karate haiN| picchikA se hI jIva dayA pAlI jAtI hai, kA lAgoM meM yati viSayaka vizvAsa utpanna karane kA cinha hai tathA picchikA dhAraNa manaM munirAja prAcIna muniyoM ke pratinidhi svarUpa haiM aisA siddha hotA hai| ataH niSkarSa picchI dhAraNa karanA jinAgama siddha hai isase viruddha picchI ko amvIkAra karane vAlA mUr3ha cAritravAna yati avandanIya evaM saMgha bAhya hai // 79 // iya bhabAhu sUrI, paramattha parUvaNo mahatio / jesiM hoi samattho, te dhaNNA puNNa puNNAya // 80 // " iti bhabAhu svAmi kRta jina kriyAsAraH samAptaH anvayArtha - ( iya) isa prakAra jo (bhadabAha sUrI ) bhadrabAhu AcAryakRta ( paramattha) paramArtha kA (parUvaNAM nirUpaNa karane vAlaM ( mahAteo) mahAna tejasvI haiN| ve kahate haiM (jesiM) jisameM (samattho hoI) aisA sAmarthya hai (te) se ( dhaNNA) dhanya hai, (puNNa puNNAya) purNata: puNyavanta haiM // 80 // " artha - isa prakAra mahA tejasvI paramArtha kA nirUpaNa karane vAle bhadrabAhu AcArya kahate haiM ki jisameM aisA sAmarthya hai ve dhanya haiM evaM puNyavanta haiM ||80 bhAvArtha - uparokta jina prarUpita mArga kA nirUpaNa kara saMyama pratiSThApanA ke prakaraNa kA upasaMhAra karate hue mahAna taparUpI teja ko dhAraNa karane vAle mahA tejasvI, paramArtha- parama yAni saMyama, cAritra evaM sarvottama artha kArya kA nirUpaNa karane vAle AcArya bhadrabAhu kahate haiM ki jina jIvoM meM saMyama, cAritra Adi meM svayaM sthApita hone aura sthApita karane kI sAmarthya zakti hai ve jIva dhanya haiM arthAt stuti ke pAtra haiM, prazaMsA karane yogya haiM tathA bhAgyazAlI haiM evaM ve hI sampUrNa bharapUra sukRta se paripUrNa haiM |480 || isa prakAra bhadrabAhu svAmI ke dvArA kathita kriyAsAra grantha samApta huA "iti zrI " [ 83 }
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 dIkSoddhezya / hitAhita kara] dIkSA gRhanti manujAH svaka, harA . svapuNya vRddhaye kecid kecit saMsRti muktaye 124 1 // vizva jIyAnukaMpAvAn dharma prayota kArakaH / yathA zrIgautamasvAmI kecidAtmavizuddhaye // 25 // kazcit svakulanAzAya duSkRtopArjanAya nA / baMdhuvarga vinAzAya dvIpAyana muniryathA 126 / / kazcidAtma vinAzAya nijadharmaikahAnaye / duSTa-mithyAgrahagrastaH pAzvanAmA muniryathA 127 // kazciduccAsanAsaktaH kapAyAnaccha mAnasaH / kASTAMgAra svAbhAti pradhyasta nijavallabhaH Izal dA . zA./ pA. bhe. arthAt saMsAra meM koI manuSya apane kamoM kA nAza karane ke lie dIkSA lete haiN| koI apane puNya kI vRddhi ke lie dIkSA lete haiM / koI saMsAra se chUTane ke lie dIkSA lete haiM | saMsAra ke samasta jIvoM ke prati anukampA rakhane vAle, dharma kI prabhAvanA karane vAle zrI gautama svAmI ne jisa prakAra Atmazuddhi ke lie dIkSA lI hai vaise hI koI-koI dIkSA lete haiM / koI-koI dvIpAyana muni ke samAna apane kula kA nAza karane ke lie, pApoM kA upArjana karane ke lie evaM baMdhu vargoM kA saMhAra karane ke lie dIkSA lete haiM / koI-koI pAzvamuni ke sapAna apane nAza ke lie, apane dharma ke nAza ke lie, duSTa-mithyAtvarUpI bhUta ke vazIbhUta hokara dIkSA letA haiM | koI-koI kASTAMgAra ke samAna ucca AsanoM-pada ke lolupo hokara, kavAya kalupita citta se apane svAmI ke nAza karane kI bhAvanA se dIkSA lete haiM 124-28 17 deha kleza sahA: kecitparotkarSA sahiSNavaH / nAzayati janAndharma bhUpA bhUtvAgra janmani // 29 // tapAMsi dhRtvA kAyena hadvArabhyAM naMti tAni ca / votkhAtayaMta; zAsyAni muktvA zvetArjunAni ca // 30 // MANTRAPARINTAI BASTIPRITICIA
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyonya-matsarAH kecinmunayo: munidUSakAH / svAmi dattArthaM bhuMjAnA hava sva-svAmi dUSakAH // 31 // kaMcidvirAgiNo bhUtvA bibAnIvAti rAgiNaH I kulAlAmaMtra nikSipta zikhi vatkAmavihvalAH // 32 || labdhvA rAjyamavaMtIya bhUpA baMdhUnbalAni ca / dhRtvA dIkSAM dhanaM labdhyA kecidvAndhava popakAH // 33 // svAmI drohAnijaM dezaM muksvAri-viSayaM gatAH / svAmIdrohadharA kecida zaktA nirayaM gatAH // 34 // nindanti nindayatyeva sadgotrAnsAdhu puMgavAn / jinarUpa dharAH kecit vAyubhUtyAdayo tathA B mAyayA kecidevAtra deha saMskAra kArakAH / AtmaghAtaka durbhASA vaidika brAhmaNA iva // 136 1 vyavahRtyAnyadezeSu naMSTyA svairArjitaM dhanaM / ye narAste yathA kecitsvakAya - kleza tatparAH // 37 // kecidupati kSetre nitthAcita kRSikriyAH / alabdha dhAnyA vartate yathAsyurniSphala kriyA BB | sarvArambha paribhraSTAH kecitsvodarapUrtaye / kecitsvarga sukhAyaiva kecidaihika bhUtaye | 139 dattesa syAdyathA dIkSAM yo munibahirAtmanaH / kASTAgAra sthApita zrI jIvaMdharApitA yathA // 40 // dA. zA. / pA. the. a. arthAt koI-koI deha ke kleza ko sahana karane vAle hote haiM aura koI dUsaroM I ke utkarSa ko sahana karane vAle nahIM hote haiM / ve Age ke janma meM rAjA hokara prajA va dharma kA nAza karate haiM // 29 // koI koI kAya se tapa dhAraNa kara vacana aura mana se usakA nAza karate haiM / ve usI ke samAna pUrkha haiM, jo kheta meM vyartha ke ghAsoM ko kATanA chor3akara sasyoM-dhAnnoM ko ho kATakara nAza karatA hai ||30 // koI-koI muni eka dusare ke prati matsara yukta hokara paraspara eka dusare kI nindA kiyA karate haiM jisa prakAra ki svAmI ke diye hue dhana ko khAte hue bhI nIca sevaka apane svAmI kI nindA karate haiM // 31 // (85)
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ koI-koI puni virAgI hote-kahalAte hue bhI bimba phala ke samAna atyanta rAgI hote haiM / kumbhakAra ke maTakoM ko pakAne vAlI agni ke samAna kAma pIr3ita rahate haiM // 32 // jisa prakAra rAjA rAjya prApti karake apane bandhugaNa aura sainya kA rakSaNa karate haiN| usI prakAra koI muni dIkSA dhAraNa kara dhana kamAta haiM aura apane bAMdhavoM kA poSaNa karate haiN| svAmI droha ke kAraNa jo apane deza ko chor3akara zatru-rAjya meM jAve to nahIM pIr3ita hote haiM, isI prakAra kitane hI apane svAmI va guru kI niMdA karane se naraka maye haiM // 34 // koI-koI vAyabhati Adi muniyoM ke samAna mani hote hue bhI uttama kulagotra meM utpanna sAdhuoM kI svayaM niMdA karate hai aura dUsaroM se niMdA karAte hai 35 // koI-koI muni vaidika brAhmaNoM ke samAna mAyAcAra se deha saMskAroM ko karate haiM aura AtmaghAta karane vAle durvicAroM ko sadA mana meM lAte rahate haiM / 36 // jisa prakAra koI manuSya paradeza meM vyApAra kara kamAye hue dhana ko khokara AtA hai, usI prakAra koI-koI muni vyartha kAyakleza kara janma khote haiM // 37 // koI-koI mUrkha kisAna jo ki sadA Usara bhUmi meM hI kRSi karatA rahatA hai parantu dhAnya ko pAtA nahIM hai / usI prakAra koI-koI muni anyathA rUpa kriyAoM ko karane se yathArtha phala ko pAte nahIM / / 38 // samasta AraMbhoM se bhraSTa hokara koI-koI muni apane udara poSaNa ke liye dIkSA lete haiN| koI svarga sukha kI prApti ke liye aura koI aihika saMpatti kI prApti ke lie dIkSA lete haiM / / 39 // jo muni aise bahirAtyAo ko binA vicAra kiye hI dIkSA de dete hai, vaha usI prakAra ko dIkSA hai, jaise kASTAMgAra kI satyaMdhara rAjA ne rAjyatrI de dI 140 || IWAL 86 MINS
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIkSA nakSatraphalAdezAH arthAt kisa nakSatra meM dIkSA lene se kyA phala hotA hai ( AcArya 108 zrI mahAvIrakIrtijI kI DAyarI se ) (1) azvinInakSatre dIkSitaH AcAryo bhavati paJcapuruSANAM dIkSAdAyako miSTAnnabhuktaH apamRtyudvayamavinA catu catvAriMzadvarSANi jIvati / (2) bharaNInakSatre dIkSito anazanAditapaH kArakaH guru ko bhraSTo bhUtvA punarvarta svIkRtya dviSaSThI varSANi jIvati / (3) rohiyAM dIkSita miSThAnnabhoktA, videzaparibhramaNazIlaH apamRtyudvaMyenavaMcita : vratabhraSTo bhUtvA punaH trataM svIkRtya saptati varSANi jIvati / (4) mRgazire dIkSitaH AcAryo bharSAta dvAviMzati puruSANAM dIkSAdAyaka : samastasaMghAcAro bhUtvA satati varSANi jIvati / ( uttamAtiuttama) (5) AdrAyAM dIkSito jitendriyA dvApaSThI varSANi jIvati / ( madhyama ) (6) punarvasu dIkSitA paJcavarSANyantaraM tapazcutvA bhraSTo bhUtvA punarvrataM strI. tya tiNAmAryANAM dIkSAdAyakaH saptati varSANi jIvati / (7) puSyanakSatre dIkSitaH tapaH kRtvA, AcArya: paJcapuruSANAM dIkSAdAyaka: medhAvI viMzati (zata) varSANi jIvati / (uttamAtiuttama ) ( 8 ) ( 9 ) maSAyAM dIkSita: prazastAcAkhAn vinIta: SaSTha varSANi jIvati / ( madhyama ) AzleSAyAM dIkSito videzagAmI dukhitaH guruvinItA, vratatapazcyuto bhUtvASaSTI SaNyantaraM sarpadaMSTro mriyate / ( 10 ) pUrvAphAlgunIyAM dIkSita: paMcadazapuruSANAM dIkSAdAyaka: vrata tyA punaH svIkRtya navati varSANi jIvati / (11) uttarAphAlgunIyAM dIkSita: AcArya: azIti varSANi jIvati, madhurAhAra bhAMjI / (12) hastAyAM dIkSita AcAryaH paJcastrINAM paJcapuruSArNA dIkSAguru bhUtvA zata varSANi jIvati / (13) svAtau dIkSitaH paSTi aryANi jIvati / (14) citrAyAM dIkSito'sIti varSANi jIvati eke AyAttidIkSAM / 187 V
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ (15) vizAkhAyAM dIkSitaH tapazcutvA azIti varSANi jovati / (16) anurAdhA dIkSita: AphnAryaH saptatipuruSANAM dIkSAguru bhUtvA naSati varSANi jIvatti miSThAnna bhoji / AryikA vrata ko (uttama) (17) jyeSThAyAM dIkSitaH ekAgrI ugratapasvI paTpaJcAzat varSANi jIvati / (madhyama) (18) mUle dIkSito miSThAnnabhoktA apamRtyutrayacyuto bhUtvA napati varSANi auSati / (19) pUrvASADhAyAM dIkSita: upasargatraya sahiSNu sapacyutvA punaH taM svIkRtya azoti varSANi jIvati / (20) uttarASADhAyo dIkSito tapazcyutvA atirogoldapApa mRtyutobhUtvA strIdvaya puruSapaMcakaM ca dIkSiyitvA paSThi varSANi jIvati / (21) zrAvaNe dIkSita : dvAdaza puruSANAM guru, miSThAnnabhokta, viMzatyuttarA zatavANi jIvati / AryikA / (utamAtiuttama) (22) dhaniSThAyAM dIkSita AvArya : azIti varSANi jIvati / (uttama. madhyama) (23) zatatAre dIkSitaH paJca-paJca puruSANAM dIkSA guru navati- navati varSANi jIvati / (24) pUrvAbhAdrapado dIkSita: dvAdaza puruSANAM dIkSA guru / zata paryANa jIvati / (madhyama) (25) uttarAbhAdrapade dIkSita: miSThAnnabhojI dvAdaza puruSANAmAryakANAM guruH / azIti varSANi jIvati / AryikA (madhyama) (26) revatyAM dokSito miSThAnnabhojI AcAryo bhUtvA piMzati varSANi jIvati / (uttama) (27) kutikAyAM dIkSita: AcArya: paJca puruSANAM dIkSAdAyakaH bhraSTa pratavAn, eNavati __ varSANi jIvati / noTa:- jisa nakSatra ke Age 'AryikA' zabda likhA hai usa nakSatra meM AryikA dIkSA, kSullikAdIkSA aura muni kSullaka dIkSA Adi saba dIkSA ho sakatI hai / ye nakSatra strI, puruSa donoM ke lie haiN| THITAL 88 OMMERHIARY
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ [dIkSA kA sAmAna gaMdodhaka aura dahI thor3A-sA, bhasma- 1 nAriyala, kapUra 2 tolA, kezara 10 grAma, gomaya-thor3A-sA (jisako iSTa ho to ye, nahIM to nahIM), supArI 5 Thosa, nAriyala kI kAcalI agara kSullaka dIkSA ho to 11 aura muni dIkSA ho to 13, cAvala- 5 kilo, kapar3A / gaja, pIcchI 1, kamaNDalu 1, pastra 1, dUrvA / agara kSallikA dIkSA ho to 16 hAtha kI do sAr3I, 2 // gaja ke do dupaTTA, agara AryikA dIkSA ho to 16 hAtha ko do sAr3I / agara kSullaka dIkSA ho to do laMgoTI rasadara (dupaTTA) khaMDavastra va bhojana karane ke lie eka kaTorA, drAkSI sUkhI 500 grAma, loMga-50 grAma, ilAyacI-50 grAma, khAraka500 grAma, khar3I haldI-500 grAma, supArI-500 grAma / dIkSAmuhUrtAvali mAsaH |cai. vai. zrA. Azvi. kA. mArga. mAgha. phA. etanmAse zubham nAdhimAse / / nakSatrA: | Azvi. ro. u. 3 ni. re. inu. puSya, svAti. puna pU. zra. . za. eghusat / vAsarAH | sU. caM. bu. vR. zu. epApati bhadrAdidopavarjite sadi prazastam / tithayaH | 2 / 3 / 5 / 7 / 10 / 11 / 12 / etAsu tithizreSThaM kRSNevA vatpaJcamIsat / zuddhalagna, 2 / 3 / 45 5 / 6 / 5 59 / 12 etadarayAGgeSucandratArAnu kulesati zubham / lagnAta 3 / 6 / 11 epupApaiH / / 4 / 5 / 7 / 9 / 10 / epa bhuzubhaizcauttamam / zanizca | aSTapyAM saMkrAntI ravicandroparAgeyottam / guruzakrayorudaye zreSTham / lagna jaghanya cara lAna uttara sthira vRSabha madhyama dvisvabhAva mithuna meSa karka siMha kanyA tulA vRzcika makara kumbha ina lAnoM meM dIkSA kabhI nahIM denA cAhie jaghanya sthira lagna meM dIkSA denA mIna ina 'lAnoM meM dIkSA denA madhyama A 89TTAR
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIkSA-nakSatrANi praNamya zirasA vIraM jinendramamalavratam / dIkSA RNa yakSya satAM subhakA bharaNyuttaraphAlgunyau maghAcitrA vizAkhikAH / pUrvAbhAdrapadA bhAni revatI muni dIkSaNe // 2 // rohiNI cottarASADhA uttarAbhAdrapattathA / svAti: kRtikayA sArdhaM varjyate munidIkSaNe // 3 // AzvinI - pUrvAphAlgunyA hastasvAtyanurAdhikAH / mUlaM tathottarASADhA zravaNa: zata bhiSaktathA || || uttarAbhAdrapasyApi dazeti vizadAzayAH / AryikANAM vrate yogyanyupanti zubhahetavaH // 5 // bharaNyA kRttikAyAM ca puSye zleSAIyostathA 1 punarvasau ca no dadhurArzvikAvratamuttamAH // 6 // pUrvAbhAdrapadA mUlaM caniSThA ca vizAkhikA / zravaNazveSu dAnte kSullakAH zalyavarjitAH ||7 || iti dIkSAnakSatraphalam dvAdaza mAha dIkSA phala Azvina kArtika caitra vaizAkha jyeSTa ASAr3ha zrAvaNa bhAdo azubha ati duHkhadAyaka raranalAbha azubha maraNa azubha, baMdhu nAza zubha kArI azubha, prajJA hAni magasara poSa mAgha phAgaNa { 90 } sukha vRddhi dhana vRddhi zubhadAyaka azubha, jJAna hAni jJAna kI vRddhi, buddhi vRddhi yaza vRddhi, saubhAgya vRddhi
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ tithyAdi guNana phala tithi kA nakSatra kA yAra kA 16 gaNa karaNa kA yoga kA 32 guNa tAsa kA 60 guNa lagna kA 1 karor3a guNA candra kA 100 karor3a guNA mAsAdi zuddhAzuddha vicAra (1) mAsa-sukha va bhoga zubha candra - abhISTa siddhi (2) tithi- dhana va aizvarya subha bAra-sarva sampatti prApti (3) nakSatra-kArya siddhi zubha muhUrta - citta prasanna ho (4) karaNa * dhana prApti zubha lagna-AnandadAyI (5) yoga iSTa vastu prApti lagneza-parAkrama vRddhi basI lagna-sarSaguNoM kA udaya kArya hetu graha bala kArya bala (1) vivAha va utsava - guru kA (2) rajo darzana meM -sUrya kA (3) saMgrAma meM -maMgala kA (4) vidyAdhyayana meM - budha kA (5) yAtrA meM zukra kA (6) dIkSA meM - zani kA |(7) sarva kArya meM - candra kA dekhanA cAhie [kisake kauna balI tArA valI hone se zubha candra balo hotA hai candra balI hone se sUrya balI hotA hai sUrya balI hone se maMgalAdi sarva graha valI hote hai IPAL 91 TRARIBIRRIER bala kArya HIMALANIKITALLLL
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-2 jinadIkSA dene yogya guru evaM zramaNatva nAhaM bhavAmi kasyApi na kiMcana mamAparam / itkiMcanatopetaM niSkaSAyaM jitendriyam // 4 // namaskRtya gurubhaktayA jinamudrA-vibhUSitam / jAyate zramaNo'saGgo vidhAya vrata saMgraham II III jinaliMga kI dhAraNa karane ke lie jisa guru ke pAsa jAnA cAhie usake guNoM ko pramukha rUpa se batA diyA ki paha guru tIna mukhya guNoM se sampanna ho (1) maiM kisI kA nahIM aura na dUsarA koI para padArtha merA hai / 'akiMcana bhAvanA' / (2) kapAya rahita niSkapAyI aura (3) indriyoM para vijaya prApta kiye hue jitendriya honA cAhie / ye guNa jisameM nahIM baha jinaliMga kI dIkSA dene yogya nahIM / ina guNatraya sampanna guru ko namaskAra karake (dIkSA grahaNa ke bhAva ko nivedana karake) guru ke dvArA upadiSTa vratoM ko grahaNa karake jinamudrA se vibhUSita ni:saMga/parigraha rahita huA vaha mumukSu dIkSita hone vAle kA lakSya eka mAtra mokSa kI icchA honA cAhie aisA mumukSu ' zramaga' hotA hai / jinadIkSA lene yogya puruSa zAntastapaH kSamo'kutso varNeSveka tamastriSu / kalyANAGgo naroyogyo liGgasya grahaNe mata: 1518 // yo, sA, jo zAnta svabhAvI ho, tapa karane meM samartha, doSarahita, brAhmaNAdi trivarNa meM se kisI eka varNa se saMyukta, kalyANasvarUpa sundara sampurNa avayava se sampanna hai vaha jinaliMga dhAraNa karane yogya mAnA hai / lobhikrodhi virodhi nirdayazapana mAyAvinAM pAninAM / kevalyAgama dharmasaMgha vibudhAvarNAnuvAdAtmanAm // muMcAmo vadatAMsvadharmamamalaM sadhdarma vidhvaMsinA / citra klezakRtAM satAM ca gurubhideyAna dIkSA kvacit 141 || jo lobhI, krodhI, dharmavirodhI, nirdayatA se gAlI dene vAlA, mAyAvI, mAnI, kevalI, Agama, dharma, saMgha evaM deva ina para dopAropaNa karane vAlA, samaya Ane para maiM nirmala dharma ko chor3a dUMgA isa prakAra kahane vAlA, saddharma kA nAzaka. evaM mAnoM ke citta meM kleza utpanna karane vAlA manuSya ko gurujana kabhI bhI dIkSA nahIM dekheM // dA. zA. SHARAMMAHIMAMMIMATHMAR PAR 92 T RIA
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ kula-jAti-bayo-deTha-kRtya-buddhi-kudhAdayaH / narasya kutsitA vyaGgAstadanye liGga yogyatA 15218 // jinaliMga grahaNa meM kukula-vikRta kula, kujAti-jAti saMkarAdi saMyukta kuSaya atibAla-ativRta Adi, kudeha-rogI, kukRtya-saptavyasana, pApAdirasa, kubuddhimithyAtvAdi grasita, kukrodhAdika-krodhAdi kaSAya saMyukta ye manuSya ke jinaliMga grahaNa meM vyaMga arthAt bhaMga athavA bAdhaka hai / inase bhinna sukulAdi liMga dhAraNa kI yogyatA ko liye hue hai| paMcama kAla meM jina liMga sambhava taruNasya vRSasyoccai : nadato vihatokSaNAt / tAruNya eva nAmANye sthAsyanti na dezAntara 175 || ma. pu. samavazaraNa meM bharata cakrI ke svapa phala banAte hue bhagavAna kahate haiM ki UMce svara se zabda karate hue taruNa baila kA vihAra dekhane se sUcita hotA hai ki loga taruNAvasthA meM ho punipada meM Thahara sakeMge, anyAvasthA meM nahIM / ko'pi kyApi munirbabhUva sukRtI kAle kalAvapyalaM, mithyAtvAdi kalaGka rahitaH saddharma rakSAmaNiH ||241 || ni. sa' kalikAla meM bhI kahIM koI bhAgyazAlI jIva mithyAtvAdi svarUpa mala kIcar3a se rahita rakSAmaNi aisA samartha puni hotA hai / / kSiA yogya kAla jaba koI Asanna bhaSya jIva bhedAbheda ratnatrayAtmaka AcArya ko prApta karake AtmarAdhanA ke artha brAhmaNa abhyantara parigraha kA parityAga karake dIkSA grahaNa karatA hai| vaha dIkSA kAla hai / pa. kA./tA. vR. kSA ke ayogya kAla jisa dina grahoM kA uparAga ho, grahaNa lagA ho, sUrya candra para pariveSa ho, indradhanuSa uThA ho, duSTa grahodaya ho, AkAza meSa paTala se DhakA ho, kSayapAsa athavA adhika mAsa ho, saMkrAnti ho athavA kSayatithi ho usa dina buddhimAna AcArya mokSa ke icchuka bhavyoM ke lie dIkSA kI vidhi na kareM / / 159-160 / ma. pu. isa prakAra sarvaguNa sampanna guru deva ke dvArA svIkRta hone ke lie apane sakuTumba ko sAntvanA pUrvaka pUchatAcha kara mIThe zabdoM se saMtoSa dilAkara kSamA yAcanA, kSamApradAna kara guru caraNoM meM zraddhA bhakti pUrvaka pinaya karate hue dIkSA kI yAcanA kareM / gurU bhI RREART
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ RECEN nikaTa bhaSya, acira kalyANecchu samajhakara nizcita zubha tithyAdi para jinadIkSA pradAna karate haiM jisakI vartamAna meM pracalita vidhi isa prakAra hai / (muni yati pada pratiSThA vidhi gAthA siddhayogibRhaktipUrvaka liGgamayaMtAm / luncAkhyAnAgnyapicchAtma kSamyatAM siddhabhaktiH // yaha risakhabhakti aura bRhatyogibhakti pUrpaka locakaraNa, nApakaraNa, nagnatA pradAna aura picpradAna rUpa liMga arpaNa kareM aura sikhabhakti par3hakara liMgArpaNavidhAna ko samApta kareM / dIkSAdAnottarakarttavyamvratasamitIndriyarodhAH paMca pRthak kSitizayo radAdharSaH / sthitisakRdazane luJcAvazyakaSaTke vicelatA'snAnam // ityaSTAviMzatiM mUlaguNAn nikSipya dIkSite / zaMzepeNa salInAlIn nI mAtAtiyA // usa dIkSita meM pAMca vrata, pAMca samiti, pAMca indriyanirodha, kSitizayana, adantadhAvana, sthitibhojana, sakRdbhukti, loca, chaha Avazyaka, acelatA aura asnAna ina aTThAIsa mUla guNoM ko, saMkSepa se caurAsI lAkha guNoM tathA aThAraha hajAra zIloM ke sAtha mAtha sthApita kara dIkSAdAtA AcArya usI dina vratAropaNa pratikramaNa kare / yadi lagna ThIka na ho to kucha dina Thahara kara bhI pratikramaNa kara sakatA hai / 26-anyadAtanalocakriyAloco dvitricaturmAsairvaro madhyo'dhamaH kramAt / laghuprArabhaktibhiH kAryaH sopvaasprtikrmH| dUsare, tIsare yA cauthe mahIne meM loca karanA cAhie / do mahIne se loca karanA utkRSTa, tIna mahIne se madhyama aura cAra mahIne se upavAsa sahita loca karanA cAhie / atha loca pratiSThApanakriyAya siddhabhaktikAyotsarga karomi('tavasiddhe' ityAdi) atha loca pratiSThApanakriyAyAM yogibhaktikAyotsarga karomi NOTERNAL 94 TVBIHITS THIVARIA
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ (anantaraM svahastena parahastenApi vA locaH kAryaH ) atha loca niSThApanakriyAyAM siddhabhaktikAyotsarga karomi('tavasiddhe' ityAdi) anantaraM pratikramaNaM kartavyam / bRhad ( muni) dIkSA vidhi dIkSakaH pUrvadine bhojana samaye bhAjanAdi tiraskAra vidhi vidhAya AhAraM gRhItvA caityAlaye Agacchet / tato vRhatpratyAkhyAna pratiSThApane siddhayoga bhakti paThitvA guru pArzve pratyAkhyAnaM sopavAsaM gRhItvA, AcArya zAMti-samAdhi bhaktiH paThitvA guroH praNAmaM kuryAt / bhAvArtha-dIkSA ke pahale dina dIkSA lenevAlA bhojana ke samaya dhAtu miTTI pAtrAdika kI tyAga (bhAjana tiraskAra) vidhi karake aura AhAra grahaNa karake, arthAt-dIkSA ke pahale dina dIkSA leneSAlA pAtrAdika meM bhojana nahIM karake kara pAtra meM AhAra karake caityAlaya meM Ave, phira bRhatpatyAkhyAna pratiSThApana meM siddha bhakti evaM yogakti ko par3ha kara guru ke pAsa meM cAra prakAra kA AhAra kA tyAga karake upavAsa grahaNa kareM / phira AcArya, zAMti evaM samAdhi bhakti kA pATha par3hakara guru ko praNAma kareM / atha-dIkSAdAne dIkSAdAtajanaH zAMtikagaNadharavalaya pUjAdikaM yathAzakti kArayet / atha dIkSakaM snAnAdikaM kArayitvA yathA yogyAlaMkAra yuktaM mahAmahotsavena caityAlaye samAnayet / sa devazAstraguruNAM pUjAM vidhAya vairAgya bhAvanA paraH savaiH saha kSamAM kRtvA gurorage tiSThet / tato gurorane saMghasyAgre ca dIkSAyai yAMcAM kRtvA tadAjJayA saubhAgyavatI strI vihita svastikoparizvetavastraM pracchAdya tatra pUrvadizAbhimukhaH paryakAsanaM kRtvA Asane, gurozcottarAbhimukho bhUtvA, ( 1 saMghASTakaM saMgha) ca paripacchAya locaM kuryAt / bhAvArtha-dIkSA ke kucha dina pahale dIkSA dilavAne vAle dAtA mandira meM zAMtikAraka evaM gaNadharavalaya vidhAna ko pUjana yathAzakti karAve, phira dIkSA ke dina dIkSA lenevAle sajjana ko dAtA apane ghara maMgala snAnAdika karAkara yathAyogya sudara vastrAbhUSaNa pahanAkara bar3e samAroha ke sAtha gAje bAje se maMdira meM lAyeM aura yaha AnaMdapUrvaka devazAstraguru siddhAdika kI pUjana samAroha ke sAtha karake vairAgya bhAvanA meM tatpara vaha dIkSaka sarva guhastha evaM apane kuTumbijanoM se kSamA karAye evaM svayaM kSamA karake gurudeva ke sAmane baiTha jAve / tadanantara saMgha ke sAmane guru mahArAja se dIkSA kI yAcanA karake guru ko AjJA se saubhAgyavatI strI dvArA banAye gaye zveta vastra se DhaMke hue cAvala ke svastika para usa WILAIMATERIANTRIKH MINA { 95 VIEOHIBITION
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaya pUrvAbhimukha pacAsana se baiTha jAye aura guru mahArAja uttarAbhimukha baiTha jaaye| phira dIkSA lenevAlA gurumahArAja se pUchakara kezalaMca kare / zAli maMtra OM namo'hate bhagavate prakSINAzeSakalmaSAya divyatejo mUrtaye zrI zAMtinAthAya zAMtikarAya sarva vighnapraNAzanAya sarvarogApamRtyu vinAzanAya sarvaparakta kSudropadrava vinAzanAya sarva kSAmaDAmara vinAzanAya OM hro hrIM hU~ hrauM haH asi-AusA amukasya ....... (yahA~ dIkSA lenevAle kA nAma leve ) sarva zAMti kuru kuru svAhA ityanena mantreNa gandhodakAdikaM trivAraM maMtrayitvA zirasi nikSipet / / zAMtimaMtreNa gandhodakaM tripariSicya mastakaM vAma hastena spRzet / bhAvArtha-isa zAnti maMtra ko bolate hue AcArya tIna yAra dIkSaka ke mastaka para gandhodaka DAle aura yAyeM hAtha se dIkSaka ke mastaka ko sparza kare / [vaddhamAna maMtra OM namo bhayavado vaDDhamANassa risahassa cakkaM jalaMta gacchaI AyAsa loyANaM jaye vA, vivAde vA, thaMbhaNe vA, raNaMgaNe vA, moheNa vA, sayajIva sattANaM aparAjido bhavadu rakkha rakkha svAhA / ||iti vaddhamAna maMtra || tatodadhyakSata gomaya dUvA~kurAn mastake vardhamAna maMtreNa nikSipet / bhAvArtha-isa vardhamAna maMtra ko bolakara AcArya dadhi akSata gopayabhasma 6 aMkura dIkSaka ke pastaka para DAle / OM Namo ara he tANaM ratnatrayapavitrIkRtottamAMgAya nyotirmayAya matizrutAvadhImanaHparyaya kevalajJAnAya asiAusA svAhA / idaM maMtraM paThitvA bhasmapAtra gRhItvA karpUramizritaM bhasma zirasi nikSipya nimmamaMtra uccArya prathama kezotpATanaM kuryAt / usake bAda pavitra bhasma-araNya kaNDe kI rAkha grahANa karake- (lekara) OMNamo arahe tANaM....ityAdi / isa maMtra ko par3ha kara kapUra se mizrita rAkha ko mastaka para IDIIOHINITION CSI ILAINTAITAITHIRTHRITRA
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ ? DAle usake prazcAta nIce likhA mantra kA uccAraNa karate hue prathama keza ko upAr3e (ukhADe ) | LL : OM hrAM arhadbhayo namaH, OM hrIM siddhebhyo namaH OM sUribhyo namaH OM hrauM pAThakebhyo namaH, OM hraH sarvasAdhubhyo namaH" ityuccaran guruH svahastena paMcavArAn kezAn utpATayet / pazvAdanyaH ko'pi locAvasAne bRhadIkSAyAM locaniSThApanakriyAyAM pUrvIcAryetyAdikaM paThitvA siddhabhakti ( ktiM ) kartavyA ( kuryAt) tataH zIrSa prakSAlya gurubhaktiM dattvA vastrAbharaNayajJopavItAdikaM parityajya tatraivAvasthAya dIkSAM yAcayet / tato guruH zirasi zrIkAra likhitvA OM hrIM ahe asi A u sA hrIM svAhA' anena maMtreNa jAtaM 108 dadyAt / tato gurustasthAMjaloM kezara karpUrazrIkhaMDena zrIkAraM kuryAt / zrIkArasya caturdikSu 44 rayaNattayaM ca vaMde cauvIsajiNaM tahA vaMde | paMcaguruNaM vaMde cAraNajugalaM tahA vaMde // hrI zrI... . svAhA isa maMtra se prathama kezoM ko ukhAr3e tatpazcAt OM hAM........ityAdi maMtra vithamaMtra kA uccAraNa karake guru apane hAtha se kezoM ko ukhAr3e kezaloMca kareM / usake bAda anya koI bhI samAsa kareM / lona kI samApti para "bRhadIkSAyAM...... ityAdi par3hakara siddha bhakti karanA cAhie pazcAt mastaka ko prakSAlita karake guru kI bhakti prastuta karake vastra, AbharaNa AbhUSaNa tathA yajJopavIta Adi kA parityAga kara usI avasthA/nagnAvasthA meM dIkSA kI yAcanA kareM / 11 OM *****FALLAL usake bAda guru sira/ mastaka para zrIkAra likhakara " OM hImityAdi mantra se 108 bAra jApa deveM / jApa kreN| usake bAda guru usa ziSya kI aMjulI meM kezara, kapUra, zrI khaNDa dravyoM se zrIkAra kareM / zrI kAra ke cAroM dizAoM meM iti paThan aMkAn likhet pUrve 3, dakSiNe 24, pazcime 5, uttaraM 4 likhitvAsamyagdarzanAya namaH samyagjJAnAya namaH samyakvAritrAya namaH / iti paThan tandulairajJjaliM pUrayet taduparinAlikera pUgIphalaM ca dhRtvA siddha cArita yogibhaktiM paThitvA vratAdikaM dadhyAt / bhAvArtha - zrI likhakara usake cAroM tarapha Upara likhI huI gAthA bolakara pUrva meM 3. dakSiNa meM 24, pazcima meM 5 uttara meM 4 aMkoM ko likhakara samyagdarzanAya namaH ityAdi bolakara ziSya kI aMjuli meM cAvala bharakara Upara nAriyala supArI dharakara samaya ho to nUrI siddha, cAritra yogibhakti par3hakara vrata deveM, nahIM to laghu bhaktiyAM paDheM / 197 V
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ vadasamididiya rodho loco AvAsayamacelamaNhANaM / khidisayaNamadatavaNaM ThidibhoyaNameyabhattaM ca 11 // paMca mahAvrata paMca samiti paMcendriyarodhalocaSaTaDAvazyaka kriyAdayo'STAviMzati mUlaguNAH uttamakSamAmAdaMvArjavasatyazaucasaMya-matapasnyAgAkiJcanyabrahmacaryANi dazalAkSaNiko dharmaH aSTAdaza zIlasahasrANi caturazItilakSaguNAH, trayodazavidha cAritraM, dvAdazavidha tapazceti sakalaM sampUrNa arhatsiddhAcAyopAdhyAyasarvasAdhusAkSikaM samyaktvapUrvaka dar3havattaM samArUDhaM te meM bhvtu| arthAta-yaha uparokta pATha tIna bAra par3hakara ziSya ko vratoM kI vyAkhyA samajhAkara drata dekheM aura zAMtipakti kA pATha par3heM / // AzIrvAda zloka || dharmaH sarvasukhakaro hitakaroM dharmabudhAzcinyate / dharmeNaiva samApyate zivasukhaM dharmAyA tasmai namaH || dharmAnnAstyapara; suhRdbhavabhUtAM dharmasya mUlaM dayA / dharme cittamahaM dadhe pratidinaM he dharma 1 mAM pAlaya // iti AzI; zlokaM paThitvA aMjalistha taMDulAdikaM dAtre pradeyaM / azrAt- dIkSA lenevAlA sajana apane hAtha meM rakhe hue naMdula nAriyala supArI pagairaha uparokta AzIrvAdAtmaka zloka bolakara dAtAra ko dekheM / atha SoDaza saMskArAropaNa ayaM samyagdarzana saMskAra iha munau sphuratu // ayaM samyagajJAna saMskAra iha munau sphuratu // 2 // ayaM samyakcAritra saMskAra iha munau sphuratu // 7 // ayaM bAhyAbhyantaratapaH saMskAra iha munau sphuratu // 4 / / ayaM caturaMgavIrya saMskAra iha munau sphuratu // 5 // ayaM aSTa mAtRmaMDala saMskAra iha muno sphuratu // 6 // ayaM zuddhyaSTakoSTaM saMskAra iha munau sphuratu // 7 // ayaM azeSa parIghaha jaya saMskAra iha munau sphuratu // 8 // ayaM triyoga saMyamanivRttizIlatA saMskarA iha munau sphuratu // 9 // ayaM trikaraNA saMyamanivRtti zIlatA saMskAra iha munI sphuratu // 10 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ i ayaM dazA saMyamanivRtti zIlatA saMskAra iha munau sphuratu // 11 # ayaM catuH saMjJAnigraha zIlatA saMskAra iha munau sphuratu // 12 // ayaM paMcendriya jaya zIlatA saMskAra iha munau sphuratu // 13 // ayaM dazadharmadhAraNa zIlatA saMskAra iha munau sphuratu // 14 // ayamaSTAdazasahastrazIlatA saMskAra iha munau sphuratu // 15 // ayaM caturazIti lakSaguNa saMskAra iha munoM sphuratu ||16 || iti pratyekamuccAryaM zirasi lavaMga puSpANi kSipet / arthAt ina pratyeka maMtra ko bolate hue AcArya dIkSaka ke mastaka para puSpAdi kSepaNa karake saMskAra kreN| phira nimna maMtra par3hakara dIkSaka ke mastaka para punaH puSpa DAleM / NamoM arahaMtANaM Namo siddhANaM Namo AyariyANaM Namo uvajjhAyANaM Namo loe savva sAhUNaM OM parama haMsAya parameSThine haMsa haMsa haM hrAM hai hrauM hrIM haiM hra: jinAya namaH jinaM sthApayAmi saMvauSaT // atha gurvAvali svasti zrISIranirvANa saMvatsare 24 tithau pakSe mUla . mAsAnAM pAsottame vAsare kSetre tIrthakara zubha vastikAsthAne mUlasaMghe saMnagaNe puSkara zrIkundakundAcAyAMdi paramparAyAM AcArya zrI zAMtisAgara tatziSyAH zrI vIrasAgarAcArya tatziSyAH zrI dharma sAgarAcArya tatziSyAH nAmadheyaH tvaM tatziSyA zrI zivasAgarAcArya ziSyasi / --PLE.IN.... noTa :- apanI guru paramparAnusAra dIkSA dAtA khole / athopakaraNa mAse picchI pradAna Namo arahaMtANaM bhI antevAsin ! SaDjIvanikAya rakSaNAya pAdavAdi guNopetamapicchopakaraNaM gRhANa gRhANa iti picchikAdAnam / zAstradAna ( 99 ) OM Namo arahaMtANaM matizrutAvadhimanaH paryaya kevalajJAnAya dvAdazAMga zrutAya namaH bho antevAsin ! idaM jJAnopakaraNaM gRhANa gRhANa // iti zAstradAnaM //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaucopakaraNaM (kamaNDalu) OM Namo arahatANaM ralatraya pavitrIkaraNAMgAya bAhyAbhyantaramalazuddhAya namaH bho antevAsin ! idaM zaucopakaraNaM gRhANa grahANa / (iti garu mahArAja pAye hAtha se kamaNDala dAna dekheM / ) laghu samAdhi bhaktiH / icchAmi bhaMte samAhittikAussAgo kao tassAloceuM rayaNattayasarUvaparamappajhANa lakkhANaM samAhibhattI e Nicca kAlaM aMcemo, pUjemi, vadAmi, yamassAyi, dukhamanu o. kammarapao, bohilAho, sugaigamaNaM, samAhiparaNaM, jiNaguNa sampani, hou majhaM / tato naSadIkSitomunigUrubhaktayA guruM praNamya anyAn munIn praNamyopaviti / yAtravratAropaNaM na bhavati tAvadanye munayaH prativandanA na dadati / / tato dAtu pramukhAH janAH uttama phalAni agre nidhAya tasmai namo'stu iti praNAma kurvnti| bhAvArtha-samAdhi bhakti par3hane ke bAda navadIkSita muni gurubhakti se gurudeva ko praNAma (namaskara) karake anya muniyoM ko bhI namaskAra karake baiTha jAve / jaba taka vratoM kA AroMpaNa nahIM hoye taba taka dUsare munivRnda prativandanA nahIM kareM / isake bAda dAtA pradhAna manuSya uttama phaloM ko Age dharakara una nava dIkSita munirAja ko namostu kare / tatastatpakSe dvitIyapakSe vA sumuhUrte vratAropaNaM kuryAt / tadA ralAya pUjA vidhAya pAkSika pratikramaNapAThaH paThanIyaH / tatra pAkSika niyamagrahaNa samayAt pUrva yadA badasamididItyAdi paThyate tadA pUrvavat vratAdi dadyAt |niymgrhnn samaye yathAyogya ekaM tapo dadyAt / (palyavidhAnAdika) dAtR prabhRtiH zrAvakebhyopi eka eka tapodadyAt / tato'nye munayaH prativaMdanAM dadati / usake bAda usI pakSa meM yA usake dUsare pakSa meM zubhA uttama muhUta ke hone para vratoM kA AropaNa kareM / taba itanA hone para, ratnatraya pUjA ko karanA hotA hai to pAkSika pratikramaNa par3hanA yogya hai / yahA~ usa pAkSika niyama grahaNa ke samaya se pUrva sabase pahale pada samidI Adi par3hate hue pahale ke samAna pratAdi ko deveM / niyama grahaNa karane ke samayAntara meM yathAyogya zaktyAnusAra eka tapa vrata (palya vidhAnAdi ko) dekheM aura dIkSA dilAne vAle zrASaka bhI eka-eka tapa ko dekheN| usake bAda hI anya munivarga prativandanA karate haiM / aba mukha zuddhi mukta karaNa vidhi kahate haiMHIRAITHILITIMILITA 100 SIMIRRIA
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 mukhazuddhI muktakaraNe vidhiH trayodazasu paMcasu triSu vA kaccolikAsu lavaMga esA pugI phalAdikaM nikSipyatAH kaccolikAH gurora sthApayet / mukhazuddhi muktakaraNa pAThakriyAyAmityAdyuccArtha siddhayogaAcArya zAMti - samAdhibhaktiM vidhAya tataH pazyAnmukhazuddhiM gRhaNIyAt / 13 athavA 5 vA 3 vizeSa pAtroM meM laoNga, elA/ ilAyacI, pUMgIphala (supArI) Adi DAlakara usa pAtra ko guru ke Age sthApita kreN| mukhazuddhi Adi uccAraNa karake siddha bhakti, yogi bhakti, AcArya bhakti, zAnti bhakti evaM samAdhi bhakti paDhanA cAhie / usake bAda mukha zuddhi grahaNa kareM / || isa prakAra mahAvrata kI dIkSA vidhi samAsa // kSullakadIkSAvidhiH ...... atha laghudIkSAyAM siddha-yogi- zAnti-samAdhibhaktIH paThet 1 "OM hrIM zrIM klIM aiM ahaM namaH " anena maMtreNa jAyaM vAra 21 athavA 108 dIyate / anyacca vistAreNa laghudIkSAvidhiH atha laghudIkSAnetujana: puruSa: strI vA dAtA saMsthApayati / yathA yogyamalaMkRtaM kRtvA caityAlaye samAnayet devaM vaMditvA sarve: saha kSamAM kRtvA gurorane ca dIkSAM yAcayitvA sadAjJayA saubhAgyavatIstrI vihitasvastikopari zvetavastraM pracchAdya tatra pUrvAbhimukhaH parvakAsano guruzrottarAbhimukhaH saMghASTakaM saMghaM ca paripRcchaya lokhaM........... namo'rhate bhagavate prakSINAzeSakalmaSAya diSyate jomUhaM ye zAntinAthAya zAntikarAya sarvavighnapraNAzanAya sarvarogApamRtyu vinAzanAsa sarva para kRtakSudropadravavinAzanAya sarvakSAmaDAmara vinAzanAya OM hrAM hrIM huM hrauM hra: a si Au sA amukastra sarvazAnti kuru kuru svAhA' anena maMtreNa gandhodakAdikaM trivAraM zirasi nikSipet / zAntimaMtreNa gandhodakaM triH pariSicya vAmahastena spRzet / tato dadhyakSatagomayatadbhasma dUrvAMkurAn ! mastake vardhamAna maMtreNa nikSipet OM gamo bhayavado vaDhamANassetyAdi vardhamAnamantraH pUrva kathitaH / locAdividhiM mahAvratavadvidhAya siddha-bhakti-yogibhaktI paThitvA vrataM dadyAt / daMsaNayetyAdi vAratrayaM paThitvA vyAkhyAM vidhAya ca gurvAvalIM paThet / tataH saMyamAdyupakaraNaM dadhAt / 14 OM gamo arahaMtANaM bhoH kSullaka ! ( Arya ailaka !) kSullake vA padjIvanikAyarakSaNAya mAdavAdiguNopetamidaM picchopakaraNaM gRhANa gRhANa, ityAdi pUrvavatkamaNDaluM jJAnopakaraNAdikaM ca yaMtraM patitvA dadyAt iti laghudIkSAvidhAnaM samAptam / 101 VAR FL 'OM
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. kSullaka dIkSA vidhi : yahA~ laghu dIkSAyA ke lie siddhabhakti, yogibhakti, zAnti bhakti evaM samAdhi bhakti par3heM / OM homityAdi isa maMtra se 21 bAra athavA 108 bAra jApa dekheM / 44 I aura bhI vistAra se laghu dIkSA vidhi likhate haiM yahA~ laghudIkSA kSullaka, kSullikA, puruSa athavA strI, dIkSA dAtA ko sthApita karate haiM / yathAyogya-zakti va yogyatA ke anusAra alaMkAroM se alaMkArita karake caityAlaya meM A / deva bandanA karake sabhI ke sAtha kSamAyAcanA va kSamA pradAna karake zuru ke Age dIkSApradAna karane ke lie yAcanA (prArthanA) karake una guru kI AjJAnusAra saubhAgyavatI strI dvArA nirmita zveta vastra se AcchAdita svastika ke Upara pUrva dizA kI ora mukha karake paryaMkAsana pUrvaka baiTheM aura guru uttarAbhimukha hokara saMghASTaka aura saMgha se pUcha kara ............. 44 OM namo'rhate ityAdi maMtra se gandhodaka tIna bAra sira para kSepaNa kareM / zAntimaMtra se gandhodaka tIna bAra siMcana karake bAyeM hAtha se mastaka ko sparza kreN| usake bAda dahI. akSaya, gomaya aura usakI bhasma (rAkha) tathA dUrvAMkuroM se mastaka para vardhamAna maMtra par3hakara kSepaNa kareM / " OM Namo bhayavada vaDDha mANase ityAdi vardhamAna maMtra pahale kahe anusAra par3he / loca Adi vidhi ko mahAvrata vidhi ke samAna siddha bhakti evaM yogibhakti par3hakara vrata deveM / daMsaNavaya ityAdi tIna bAra par3hakara usakI vyAkhyA vistAra pUrvaka karake aura gurvAvalI paDhe / usake bAda saMyama ke upakaraNa ko pradAna kareM / OM gamo arahaMtANaM gRhANa, ityAdi pahale ke samAna / munivrata dIkSA ke samAna kamaNDalu, jJAnopakaraNa zAstrAdika ko ukta maMtra par3ha kara pradAna kareM / 14 'isa prakAra laghu dIkSA vidhAna samApta huA" athopAdhyAyapadadAnavidhiH - sumuhUrte dAtA gaNadharavalayArcanaM dvAdazAGga zrutArcanaM ca kArayet / tataH zrIkhaMDAdinA chaTAn datvA tandulaiH svAstikaM kRtvA tadupari paTTakaM saMsthApya tatra pUrvAbhimukhaM tamupAdhyAyapadayogyaM munimAsayet / athopAdhyAyapadasthApanakriyAyAM pUrvAcAryetyAdyuccArya siddhazrutabhaktI paThet / tata AvAhanAdimaMtrAnuccArya zirasi lavaMgapuSpakSataM kSipet / tadyathA - OM hrI~ Namo uvajjhAyANaM upAdhyAyaparameSThin ! atra ehi ehi saMvaSada, 102
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ aGkhAnanaM sthApana sannidhIkaraNaM / tatazca "OM hrauM Namo ukhajjhAyANaM upAdhyAyaparimeSThine namaH" imaM maMtraM sahendunA candanena zirasi nyaseta ! tutAna zAnsisamAdhibhaktI paThet / tataH sa upAdhyAyo gurubhakti danyA praNamya dAne AzA ddhaaditi| ityupAdhyAyapadasthAvidhiH / aba upAdhyAya pada pratiSThA kI vidhi likhate haiM zubhamuhUrta meM dAtA gaNadhara valaya kI pUjA aura dazAMga zruta kI pUjA karAye usake bAda zrI khaNDa Adi ke samUha se tandula. cAvaloM se svastika ko karake-banAkara usake Upara vastra sthApita karake usake Upara pUrva dizA kI ora mukha karake usa upAdhyAya pada pratiSThA ke yogya muni ko baiThAyeM / usake bAda "upAdhyAya pada sthApanA.... ityAdi uccAraNa karake sidbhakti par3e / tatpazcAt AvAinan Adi maMtroM kA uccAraNa karate hue mastaka para loga, puSpa akSata ko kSepaNa kareM / vaha maMtra isa prakAra hai OM hrauM Namo mityAdi AhvananAdi maMtra || tatpazcAt OM hauM Namo uvaNjhAyANa upAdhyAya parameSThine namaH / isa mantra kI sahAyatA se candana ko sira para kSepaNa kareM / azvAnantara zAnti bhakti aura samAdhibhakti par3heM / anantara vaha upAdhyAya, guru kI bhakti pUrvaka namaskAra karatA hai aura dAtA (AcArya) usako AzIrvAda detA hai / isa prakAra upAdhyAya padasthAna vidhi huI // (AcAryapadamatiSThApanakriyA) siddhAcAryastutI kRtvA sulagne gurvanujJayA / lAnyAcAryapadaM zAnti stuyAnsAdhuH sphuradguNaH // jisake guNa saMgha ke citta meM sphurAyamAna ho rahe haiM aise sAdhu zubha lagna meM sibhikta aura AcArya bhakti karake gurU kI AjJA se AcArya pada ko grahaNa kara zAnti bhakta kare / atha AcAryapadapratiSThApanakriyAyo...siddhabhaktikAyotsarga karomi(siddhaktiH) atha AcAryapadamatiSThApanakriyAya........AcAryabhaktikAyotsarga karomi(AcAryabhaktiH ) evaM bhaktidvayaM paThitvA adhaprabhRti bhavatA rahasyazAstrAdhyayana EHINITINATIONAL 103 VAIRAIIMSTERTAIIMa
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIkSAdAnadika mAcAryakAryamAcaryamiti gaNasamakSa bhAsamANena guruNA samayamANapicchagrahaNalakSaNamAcAryapadaM gRhNayAt / anantaraM atha AcAryapadaniSThApanakiyA.........zAntibhaktikAyotsarga karomi sumUhUrte dAtA zAntikaM gaNadharavalayAnaM ca yathAzakti kArayet / tata: zrIkhaMDAdinA chaTAdikaM kRtyA AcArya padayogyaM munimAsayet / AcAryapadapratiSThApanakriyAyoM ityAdhuccArya siddhAcArya bhakti pale t |'AUM ha paramasurabhidra vyasandarbhaparimalagarjatIrthAmbasampUrNasuvarNakalazapaMcakatoyena pariSecayAmIti sthAhA'' iti paThitvA kalazapaMcakatoyena pAdopari secayet / tataH paMDitAcAyoM "nirveda sauSTha" ityAdi maharSistavanaM paTham pAdau samaMtAtparAmRzya guNAropaNaM kupAMt / tataH OM hUM Namo AiriyANaM AcAryaparameSThin ! atra ehi ehi saMvauSaT AvAhanaM sthApanaM sannidhIkaraNaM 1 tatazca "OM haM Namo AiriyANaM dharmAcAryAdhipataye namaH" anena maMtreNa sahendunA candanena pAdayoyostilakaM dadhAt / tataH zAntisamAdhibhakkI kRtvA gurubhaktayA guruM praNamyopavizati / tata upAsakAstasya pAdayoraSTa tayomiSTiM kurvanti / yatayazca gurubhaktiM datvA praNamanti / sa upAsakedhya AzISadi dadyAt / ityAvAryapadadAnavidhiH / anyacca-OM hAM hI zrI ahaM haM sa: AcAryAya nama :- AcAryavAcanAmaMtra; 1 OM hrIM zrIM ahaM haM sa: AcApi nama:- AcApatraH / "iti zrI" zubha muhUrta meM pada dene vAlA zAntikAraka gaNadharavalaya kI pUjAzakti pramANa pUrvaka karAve / tatpazcAt zrI khaNDa Adi ke Dhera ko svastyAdi karake AcArya pada pratiSThA ke yogya muni ko baiThAye aura "AcArya pada pratiSThApanAdi" kA uccAraNa karake siddha bhakti paDhe / OM hU.........ityAdi par3hakara paMca kalasa ke jala se caraNoM para seMcana kA aprakSAla kare / usake bAda paMDitAcArya "niveda sauSTha" ityAdi maharSi stotra par3hakara pAda prakSAla Adi sampUrNa kriyA karake guNoM kA AropaNa kare / tadanantara OM hai.........ityAdi AvAhanan sthApana sannidhIkaraNa maMtra par3hane ke bAda "OM haM mI.....iti maMtra se candana se pAdadvaya/caraNa gugala para tilaka kareM aura bAda meM zAnti bhakti aura samAdhibhakti karake guru kI bhakti se guru ko praNAma kara/namaskAra kara baiTha jAye / usake bAda usakI AcAya kI, upAsanA kahane vAle karate hai aura anya yati ke dvArA guru bhakti se namaskAra karate haiM / vaha AcArya upAsakoM ke lie AzIvAMda pradAna kare / isa prakAra AcArya pada pradAna kI vidhi samApta huI / EVINORIAHINIDIOHITA 104 TAITIRIOTI