Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ namo arihaMtANaM namo sidhdhANaM namo AyariyANaM namo uvajajhAyANaM namo lee savva sAhurNa eso paMca namukakAro salva pAvappaNAsaNo maMgalANaM ca savvasiM paDhamaM havaI maMgala
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinAgama prakAzana yojanA pa. pU. AcAryazrI ghAMsIlAlajI mahArAja sAheba kRta vyAkhyA sahita DVD No. 2 (Gujarati Edition) :: yojanAnA Ayojaka :: zrI caMdra pI. dozI - pIeca.DI. website : www.jainagam.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ ANUTTARO SHRI PAPATIKA hakeley SUTRA zrI anuttaropapAtika sUtra
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - OOO OOD PPPee HTTARAMusum INDIAN UN Talam jainAcArya - jainadharmadivAkara-pUjyazrI-ghAsIlAlajI-mahArAjaviracitayA arthabodhinyAkhyayA vyAkhyayA samalaGkataM hindIgurjarabhASAnuvAdasahitam anuttroppaatiksuutrm| Anuttaro - papatika Sutram niyojakaH saMskRta-prAkRtajJa-jainAgamaniSNAta-priyavyAkhyAni paNDitamuni-zrIkanhaiyAlAlajI-mahArAjaH aaaaaaaaa prakAzaka: * bhA0 zve0 sthA0 jainazAstroddhAra-samiti-pramukhaH zreSThi-zrIzAntilAla-maGgaladAsabhAI-mahodayaH mu0 rAjakoTa (saurASTra) Rapnima dvitIyA AvRttiH prati 1000 vIra saMvat 2485 vikramasaMvat 2015 IsvIsan 1959 mUlyam rU. 7-50 Lessssssssssssssssssssssssss
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM mA si sthA na : zrI a. bhA. zai. sthAnakavAsI jai na zA oddA 2 samiti grIna leAja pAse, rAjakoTa, Published by : Akhil Bharat 5. 3. zrI anuttaropapAtika sUtra Shri Jain Shastroddhar Samiti, Garedia Kuva Road, RAJKOT. (Saurashtra) W. Ry. India, bIjI AvRtti H prata 1000 vIra savata : 2485 vikrama saMvat : 2015 IsavI sana : 1959 * mudraka : ane mudraNasthAna * jayatilAla devacaMda mahetA ja ya bhA2ta pre sa, ga 2 DI A * vA rADa zAka mArakeTa pAse, rAjakoTa.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAdhyAya mATe khAsa sUcanA (1) A sUtranA mUlapAThano svAdhyAya divasa ane rAtrinA prathama prahare tathA cothA prahare karAya che. (2) prAtaHuSAkALa, sandhyAkALa, madhyAhna, ane madhyarAtrimAM be-be ghaDI (48 miniTa) vaMcAya nahIM, sUryodayathI pahelAM 24 miniTa ane sUryodayathI pachI 24 miniTa ema be ghaDI sarvatra samajavuM. (3) mAsika dharmavALAM strIthI vaMcAya nahIM temaja tenI sAme paNa vaMcAya nahIM. jyAM A strIo na hoya te oraDAmAM besIne vAMcI zakAya. (4) nIce lakhelA 32 asvAdhyAya prasaMge vaMcAya nahIM. (1) AkAza saMbaMdhI 10 asvAdhyAya kAla. (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) ulkApAta--moTA tArA khare tyAre 1 prahara (traNa kalAka svAdhyAya na thAya.) (9) digdAha--koI dizAmAM atizaya lAlavarNa hoya athavA koI dizAmAM moTI Aga lagI hoya to svAdhyAya na thAya. garjArava--vAdaLAMno bhayaMkara garjArava saMbhaLAya. gAjavIja ghaNI jaNAya to 2 prahara (cha kalAka) svAdhyAya na thAya. nirdhAta--AkAzamAM koI vyaMtarAdi devakRta ghoragarjanA thaI hoya, athavA vAdaLo sAthe vIjaLInA kaDAkA bole tyAre ATha prahara sudhI svAdhyAya na thAya. vidyuta--vijaLI camakavA para eka prahara svAdhyAya na thA. yUpaka--zuklapakSanI ekama, bIja ane trIjanA divase saMdhyAnI prabhA ane caMdraprabhA maLe to tene yUpaka kahevAya. A pramANe yUpaka hoya tyAre rAtrimAM prathamA 1 prahara svAdhyAya na karavo. yakSAdIma--koI dizAmAM vIjaLI camakavA jevo je prakAza thAya tene yakSAdIpta kahevAya. tyAre svAdhyAya na karavo. (8) ghumika kRSNa--kAratakathI mahA mAsa sudhI dhUmADAnA raMganI je sUkSma jala jevI dhUmmasa paDe che tene dhUmikAkRSNa kahevAya che. tevI dhUmmasa hoya tyAre svAdhyAya na karavo. mahikAzveta--zItakALamAM zvetavarNavALI sUkSma jalarUpI je dhummasa paDe che. te mahikAzveta che tyAre svAdhyAya na karavo. (10) rajauddAta--cAre dizAmAM pavanathI bahu dhULa uDe. ane sUrya DhaMkAI jAya. te rajauddAta kahevAya. tyAre svAdhyAya na karavo.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) audArika zarIra saMbaMdhI 10 asvAdhyAya (11-12-13) hADakAM-mAMsa ane rUdhira A traNa vastu agnithI sarvathA baLI na jAya, pANIthI dhovAI na jAya ane sAme dekhAya to tyAre svAdhyAya na karavo. phUTeluM iMDu hoya to asvAdhyAya. (14) maLa-mUtra--sAme dekhAya, tenI durgandha Ave tyAM sudhI asvAdhyAya. (15) smazAna--A bhUminI cAre bAju 100/100 hAtha asvAdhyAya. (16) caMdragrahaNa--jyAre caMdragrahaNa thAya tyAre jaghanyathI 8 muhUrta ane utkRSTathI 12 muhUrta asvAdhyAya jANavo. (17) sUryagrahaNa--jyAre sUryagrahaNa thAya tyAre jaghanyathI 12 muhUrta ane utkRSTathI 16 muhUrta asvAdhyAya jANavo. (18) rAjavyudgata--najIkanI bhUmimAM rAjAonI paraspara laDAI thatI hoya tyAre, tathA laDAI zAnta thayA pachI 1 divasa-rAta sudhI svAdhyAya na karavo. (19) patana--koI moTA rAjAnuM athavA rASTrapuruSanuM mRtyu thAya to teno agnisaMskAra na thAya tyAM sudhI svAdhyAya karavo nahIM tathA navAnI nimaNuMka na thAya tyAM sudhI UMcA avAje svAdhyAya na karavo. (20) audArika zarIra--upAzrayanI aMdara athavA 100-100 hAtha sudhI bhUmi upara bahAra paMcendriyajIvanuM mRtazarIra paDyuM hoya to te nirjIva zarIra hoya tyAM sudhI svAdhyAya na karavo. (21thI 28) cAre mahotsava ane cAra pratipadA--ASADha pUrNimA, (bhUtamahotsava), Aso pUrNimA (indra mahotsava), kArtika pUrNimA (skaMdha mahotsava), caitra pUrNimA (yakSamahotsava, A cAra mahotsavanI pUrNimAo tathA te cAra pachInI kRSNapakSanI cAra pratipadA (ekama) ema ATha divasa svAdhyAya na karavo. (29thI 30) prAtaHkAle ane sandhyAkALe dizAo lAlakalaranI rahe tyAM sudhI arthAt sUryodaya ane sUryAstanI pUrve ane pachI eka-eka ghaDI svAdhyAya na karavo. (31thI 32) madhya divasa ane madhya rAtrie AgaLa-pAchaLa eka-eka ghaDI ema be ghaDI svAdhyAya na karavo. uparokta asvAdhyAya mATenA niyamo mUlapAThanA asvAdhyAya mATe che. gujarAtI Adi bhASAMtara mATe A niyamo nathI. vinaya e ja dharmanuM mUla che. tethI AvA AvA vikaTa prasaMgomAM gurunI athavA vaDIlanI icchAne AjJAne ja vadhAre anusaravAno bhAva rAkhavo.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAdhyAya ke pramukha niyama (1) (3) isa sUtra ke mUla pATha kA svAdhyAya dina aura rAtrI ke prathama prahara tathA cauthe prahara meM kiyA jAtA hai| prAta: USA-kAla, sandhyAkAla, madhyAhna aura madhya rAtrI meM do-do ghaDI (48 miniTa) svAdhyAya nahIM karanA cAhie, sUryodaya se pahale 24 miniTa aura sUryodaya ke bAda 24 miniTa, isa prakAra do ghar3I sabhI jagaha samajhanA caahie| mAsika dharmavAlI striyoM ko svAdhyAya nahIM karanA cAhie, isI prakAra unake sAmane baiThakara bhI svAdhyAya nahIM karanA cAhie, jahA~ ye striyA~ na hoM usa sthAna yA kakSa meM baiThakara svAdhyAya kiyA jA sakatA hai| nIce likhe hue 32 asvAdhyAya-prasaMgo meM vA~canA nahIM cAhie(1) AkAza sambandhI 10 asvAdhyAyakAla (1) ulkApAta-bar3A tArA TUTe usa samaya 1 prahara (tIna ghaNTe) taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (2) digdAha--kisI dizA meM adhika lAla raMga ho athavA kisI dizA meM Aga lagI ho to svAdhyAya nahIM karanA cAhie / garjArava-bAdaloM kI bhayaMkara gaDagaDAhaTa kI AvAja sunAI detI ho, bijalI adhika hotI ho to 2 prahara (cha ghaNTe) taka svAdhyAya nahIM karanA caahie| nirghAta-AkAza meM koI vyantarAdi devakRta ghora garjanA huI ho athavA bAdaloM ke sAtha bijalI ke kaDAke kI AvAja ho taba ATha prahara taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / vidyuta--bijalI camakane para eka prahara taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie yUpaka-zukla pakSa kI prathamA, dvitIyA aura tRtIyA ke dino meM sandhyA kI prabhA aura candraprabhA kA milAna ho to use yUpaka kahA jAtA hai| isa prakAra yUpaka ho usa samaya rAtrI meM prathamA 1 prahara svAdhyAya nahIM karanA cAhie (8) yakSAdIpta--yadi kisI dizA meM bijalI camakane jaisA prakAza ho to use yakSAdIpta kahate haiM, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / dhUmikA kRSNa-kArtika se mAgha mAsa taka dhuMe ke raMga kI taraha sUkSma jala ke jaisI dhUmasa (koharA) par3atA hai use dhUmikA kRSNa kahA jAtA hai isa prakAra kI dhUmasa ho usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) mahikAzveta--zItakAla meM zveta varNavAlI sUkSma jalarUpI jo dhUmasa par3atI hai vaha mahikAzveta kahalAtI hai, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (10) rajodghAta--cAroM dizAoM meM teja havA ke sAtha bahuta dhUla uDatI ho aura sUrya Dha~ka gayA ho to rajodghAta kahalAtA hai, usa samaya svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (9) aitihAsika zarIra sambandhI 10 asvAdhyAya -- (11,12,13) hADa-mAMsa aura rudhira ye tIna vastue~ jaba taka agni se sarvathA jala na jAe~, pAnI se dhula na jAe~ aura yadi sAmane dikhAI deM to svAdhyAya nahIM karanA cAhie / phUTA huA aNDA bhI ho to bhI asvAdhyAya hotA hai / (14) (15) (16) mala-mUtra - sAmane dikhAI hetA ho, usakI durgandha AtI ho taba-taka asvAdhyAya hotA hai / I zmazAna -- isa bhUmi ke cAroM tarapha 100 - 100 hAtha taka asvAdhyAya hotA hai / (19) candragrahaNa--jaba candragrahaNa hotA hai taba jaghanya se 8 muhUrta aura utkRSTa se 12 muhUrta taka asvAdhyAya samajhanA cAhie | (17) sUryagrahaNa - jaba sUryagrahaNa ho taba jaghanya se 12 muhUrta aura utkRSTa se 16 muhUrta taka asvAdhyAya samajhanA cAhie / (18) rAjavyudgata -- najadIka kI bhUmi para rAjAoM kI paraspara lar3AI calatI ho, usa samaya tathA lar3AI zAnta hone ke bAda eka dina-rAta taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / patana -- koI bar3e rAjA kA athavA rASTrapuruSa kA dehAnta huA ho to agnisaMskAra na ho taba taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie tathA usake sthAna para jaba taka dUsare vyakti kI naI niyukti na ho taba taka UMcI AvAja meM svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (20) audArika zarIra -- upAzraya ke andara athavA 100 - 100 hAtha taka bhUmi para upAzraya ke bAhara bhI paJcendriya jIva kA mRta zarIra par3A ho to jaba taka vaha nirjIva zarI vahA~ par3A rahe taba taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (21 se 28) cAra mahotsava aura cAra pratipadA - ASAr3hI pUrNimA ( bhUta mahotsava), Aso pUrNimA (indriya mahotsava), kArtika pUrNimA ( skandha mahotsava), caitra pUrNimA (yakSa mahotsava) ina cAra mahotsavoM kI pUrNimAoM tathA usase pIche kI cAra, kRSNa pakSa kI cAra pratipadA (aikama) isa prakAra ATha dinoM taka svAdhyAya nahIM karanA cAhie /
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ (29 se 30) prAtaHkAla aura sandhyAkAla meM dizAe~ lAla raMga kI dikhAI deM taba taka arthAt sUryodaya aura sUryAsta ke pahale aura bAda meM eka-eka ghar3I svAdhyAya nahIM karanA cAhie / (31 se 32) madhya divasa aura madhya rAtrI ke Age-pIche eka-eka ghar3I isa prakAra do ghar3I svAdhyAya nahIM karanA caahie| uparokta asvAdhyAya sambandhI niyama mUla pATha ke asvAdhyAya hetu haiM, gujarAtI Adi bhASAntara hetu ye niyama nahIM hai / vinaya hI dharma kA mUla hai tathA aise vikaTa prasaMgoM meM gurU kI athavA bar3oM kI icchA evaM AjJAoM kA adhika pAlana karane kA bhAva rakhanA cAhie /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ||ath zrI anuttaropapAtiThazAMga sUtra ThI viSayAnubhAziSThA // anu. viSaya pAnA naM. prathama varga 1 (adhyayana 1) 1 bhaMgalAyara 2 zAstraSThA pariyaya 3 sabhavasarA sva3pa chA varzana 4 sAvadhapU niSedha 5 sabhavasarA sva3pa chA vAryAna 6 Aryasudharbha pariyaya 7 sudharmabhsu praznottara 8 lichumAra vAryAna 8 gautabha praznottara 10 adhyayanasabhApti oo m JUM adhyayana 2 se 10 taka 11 bhayAli hubhArAhi nau hubhAroM chA varzana 12 (1) varNa sabhApti atha dvitiya varga 2 15 13 ghIrdhasena Ahi teraha hubhAra ThA varzana 14 (2) varNa sabhApti 1pa zrI anuttaropapAtika sUtra
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha tRtIya varga 3 sa m m 15 dhanya-zubhAra varzana 16 dhanyabhAra dharmopadezaThA vArzana 17 pugatAparAvarta vArzana 18 saMsArasva35 varzana 18 dhanyachubhAroSTho jJAnaprApti 20 dhanyachubhAraThI tapazcaryASThA vAryAna 21 dhanya managAraThA zarIra vAryAna 22 dhanyanAbha sanagAraThI bhujyatAThA vAryAna 23 dhanyanAbhArAgAraThA zarIra vAryAna 24 dhanyanAbhArAgAra ThI stuti 25 dhanyanAbhAgAra uA saMstArachA vAryAna 26 dhanyanAbhArAgAra Tho hevalogabhana chA varzana 27 dhanyanAbhAgAra ThA bhavAntara viSayameM praznottara 28 sunakSatrAhinavaDubhAraThA varzana 28 zAstrasabhApti u0 zAstraprazasti m 46 47 ||ti zrI anuttaroSapAtiTazAMga sUtra DI viSayAnubhAzichA sabhAta // zrI anuttaropapAtika sUtra
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalAcaraNa gujarAtI bhASAnuvAda. (1) je aneka guNa samUhanI khANa che, je kalpavRkSa samAna sakaLa manorathane pUrNa karavAvALA che, je devatAone vandanIya che temaja je mekSarUpI mahela para suzobhita che, vaLI anekabhavanA samasta pApa evaM duHkhone vinAza karavAvALA che, je bhavya ane pitAnA jJAnarUpI divya prakAzathI sanmArga pradarzita karavAvALA che, ane je zreSTha kakayANakArI sukha devAvALA muniyAnA nAtha che evA carama tIrthaMkara jinendra bhagavAna mahAvIrasvAmIne namaskAra karuM chuM. (1) (2) je jIvanI rakSA arthAt yatanAmATe derA sahita sadA mukhavastrikA mukha para bAMdhe che, tathA je rAga dveSathI rahita che evA nirmaLa AcAra pALavA vALA sugurune huM namaskAra karuM chuM. (2) (3) "huM ghAsIlAla" muni bhavya jIvone sukhapUrvaka jJAna-prApti mATe zrI "anuttarapapAtika sUtranI "arthabaMdhanI TIkA banAvuM chuM. (3) - uparokata lokomAM maMgalAcaraNa tathA viSaya, sambandha, prayojana ane adhikArI, e mukhya pAMca vAte batAvI che. jo ke pratyeka graMthamAM te Avazyaka che. A "anuttarapapAtika dazAMz sUtramAM, bhagavAne je je viSayanuM varNana karyuM che, te tene saMkSepathI nAma nirdeza kare che- zAstrakA paricaya A viSaya nandisUtramAM A pramANe kahyuM che - rAjagRha Adi nagara, tyAM rahelA udyAna (bagIcA), yakSAyatana, vanakhaMDa, samavasaraNa, rAjAonA ane mAtApitAonA nAma, dharmAcArya, dharmakathA, A lekasaMbaMdhI tathA paralekasaMbaMdhI vaibhava bhegaparityAga, dIkSA, kRtaparigraha (zrutagrahaNa), tapa, upadhAna, pratijJA-abhigraha, upasarga. saMlekhanA (saMthArAno prAga) AhArane tyAga, zarIrane halAvyA vinA vRkSAdinI mAphaka eka sthAna para sthira rahevArUpa pAdapapagamana saMthAre anuttara vimAnamAM utpanna thavuM, pharI sukuLamAM janma le, samyakatvanI prApti thavI, ane mokSa meLava AdI. A navamAMga anuttare pAtika dazAMgamAM eka zrutaskaMdha che, traNa varga che. adhyayananA samUhane varga kahe che, prathama vargamAM daza, bIjA vargamAM tera, ane zrI anuttaropapAtika sUtra
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ trIjAmAM daza adhyayana che, uddezana-kALa traNa che. je sakaMdhamAM jeTalA varga hoya che tenA teTalAja uzana-kALa hoya che, samudezana-kALa paNa traNa che. badhA maLIne chetALIsa lAkha ATha hajAra, 4608000 pada pramANa che. samavAyAMga sUtramAM paNa anuttarapapAtika dazAMganA viSayane Aja kama maLe che. "mavALa" zabdanI vyutpatti nIce pramANe che - 'samyak ekIbhAvenAvasaraNama-ekatra gamanaM-saMmilanaM devamanaSyAdInAM samavasarA- arthAt jyAM sammilita rUpathI ekaja udezathI devatA-manuSya Adi ekatrita thAya che tene samavasaraNa kahe che. athavA "mavatti=gavatanita ghaTavartha levAvo vatra tamArA athata jyAM dharmakathA sAMbhaLavA mATe devatA Adi Ave che, tene samavasaraNa kahe che. samavasaraNa svarUpa kA varNana je sthAna (kSetra), gAma ane nagaramAM samavasaraNa thAya che, tyAM bhagavAnanA Agamana pahelAM ja Abhigika devatA (sevaka devatA) AvIne acitta vAyu, jaLa tathA puSpa Adi viphiyarUpathI utpanna kare che, vaikiya-zakita dvArA utpanna karela pavana, pANI tathA phUla saceta hotAM nathI. kaI deva tyAMnI dhULa (kacara Adi) dUra karavA mATe vAyunI vikrvaNA kare che, kaI devatA dhULane upazAnta karavA (besADI devA) jaLavRSTi kare che, kaI pariSadane besavA mATe puSpavRSTi kare che. jethI pariSadamAM beThela zrotAonI nIce DhIMcaNe sudhI kulene Dhaga thaI jAya che. kadAca je devatAo dvArA nirmita (nirmANa karAyela-racela) samavasaraNamAM saceta pANa-puSpAdinI vRSTi thAya te saceta pANIthI bhInI thaelI pRthvI tathA saceta kulethI AcchAdita sthAna para sAdhu-sAvi tathA jeoe vrato agIkAra karI rAkhyAM che evA pratijJAdhArI zrAvaka-zrAvikAonuM Agamana sarvathA asaMbhava che. zrI anuttaropapAtika sUtra
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariSadamAM mukhya aMga te sAdhuja che. eTale devatAo dvArA samavasaraNamAM saceta pANI tathA saceta kula AdinI varSA nathI hotI, paraMtu acetaja hoya che. evuM nizcita thAya che, have ahIM e prazna utpanna thAya che ke, devatA je potAnA svarUpane hAthI, mRga, sarpa Adi nAnA prakAranA rUpamAM pitAnI vaikiya zakita dvArA pariNata kare che, te vividha rUpa te saceta hoya che. te samavasaraNane mATe karela vRSTi saceta kema nahIM? tene pratyuttara eja che ke:-devatAone pitAnA AkAra jevA athavA bIjAnA AkAra jevA vikriya zarIramAM pitAnA Atma-pradeza hoya che. eTale te saceta che. paNa te pulemAM tathA pANImAM tenA Atmapradeza na hovAthI te aceta che. vikiyazakitadvArA utpanna thaela vAyu, jaLa tathA kulemAM ekendriya Adi jIva hoya che e viSayanuM zAstromAM koI pramANa maLatu naeNthI. sAvadyapUjA niSedha je devatA nadI samudro AdithI pANI, latA, vRkSa AdithI kula lAvIne varSA kare che, evuM AgamamAM kyAMI lakhyuM hoya te te saceta pANI puSpAdinuM anumAna saMbhavita hoI zake, anyathA nahIM. vaLI paNa-jinezvara vItarAga bhagavAnanI sAvadya pUjA zAstromAM niSiddha che. chakAnA samAraMbhathI je pUjA thAya che te sAvadya kahevAya che. mATe bhavya jIne vItarAganI sAvadya pUjA karavI kalpatI nathI. kemake te karmabandhane hetu che. arthAta sAvadya-pUjA saMsAra-paribhramaNanuM kAraNa che. ahiM kArya kAraNa bhAva A pramANe che - sAvadya pUjA chakAyanA AraMbhathI thAya che, ane chakAyanA AraMbhathI hiMsA thAya che, hiMsAthI cikaNA karmo baMdhAya che, ane cikaNuM karmonA badhathI narakanigada Adi ananta dukhethI yukta caturgatirUpa saMsAramAM paribhramaNa karavuM paDe che. mATe jinezvara vItarAga bhagavAnanI sAvadya pUjAne zAstromAM niSedha che. jemake upAzakadazAMganI "agAradharmasaMjIvanI" nAmanI TakAmAM kahyuM che-"je mahAtyAgI jinezvara vItarAga devanI sAvadha-pUjA kare che. te A caturgatirUpa saMsAramAM aneka prakAranA janma maraNa karatAM karatAM dIrghakALa sudhI paribhramaNa kare che." sAvadya pUjAthI chakAyano AraMbha thAya che. AraMbhathI karma-babdha thAya che. karma-baMdhathI jIvane A saMsAra rUpI cakramAM paDavuM paDe che. bhagavAne A vAta sthAnAlgasUtra (sthA. 5 udde 1) mAM kahI che pAMca kAraNe jIva durgatimAM jAya che jemake-jIvahiMsAthI, juThathI, cerIthI, maithunathI ane parigrahathI." zrI anuttaropapAtika sUtra
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ - hiMsA karavAthI durgati thAya che, mATe sAvadya-pUjA sarvathA niSiddha che. e rIte je bhagavAnanA caraNomAM sadA prema rAkhavAvALA tathA zubhagatinA Icchuka devatA vItarAga bhagavAnanA samavasaraNamAM saceta pANuM puSpa AdinI varSA kare che, A vAta kaI paNa yukitathI siddha thaI zakatI nathI. anumAna pramANathI paNa A vAta siddha thAya che ke- jema taMgikA nagarInA zrAvaka, bhagavAnanA samavasaraNamAM pAMca prakAranA abhigama-pUrvaka arthAt saceta dravya (vastuo) ne tyAga karIne jatA hatA, teja rIte bhagavAnanA anuyAyI abhiyogika devatA paNa samavasaraNamAM saceta pANI puSpa AdinI vRSTi karatA nathI. A tIrtha karenI maryAdA che. kahyuM paNa che samavasaraNamAM devatA aceta pAchuM, puSpa AdinI vRSTi kare che kemake saceta vastune mATe jinendra bhagavAne niSedha karela che. - bhagavAna pArzvanAthanA saMtAnika sthavira bhagavAna tuMgikA nagarIne puSpavatI nAmanA udyAnamAM padhAryA, te nagarInA nivAsI sthavira bhagavAnane vandana karavA pAMca prakAranA abhigamapUrvaka gayA. bhagavatI sUtramAM kahyuM che. jyAM puSpavatI nAmanuM udyAna che. tyAM AvI te sthavira bhagavAnane pAMca prakAranA abhigamapUrvaka vandana kare che. arthAt sthavira bhagavAnane vandanA karavA jatAM A pAMca vAtanuM dhyAna rAkhe che, jemake - (1) saceta dravyane dUra rAkhe che, (2) aceta dravyane dhAraNa kare che, (3) eka zATika jeDayA vagaranAM kApaDanuM (sAMdhA zivAya eka saLaMga) jatanA mATe uttarAsaMga kare che, () dUrathI bhagavAna draSTigocara thatAMja-dekhatAMja, hAtha joDe che, (5) manane ekAgra kare che samavasaraNa svarUpa kA varNana upAsakadazAMgasUtramAM paNa A vAta prasiddha che. prathama adhyayanamAM Ave che ke -"jitazatru" nAme rAjA pAMca prakAranA abhigamapUrvaka bhagavAnane vandana karavA gayA zrAvakagaNa paNa vIrane vandana karavA mATe saceta mukhya pAna Adino tyAga karIne pachIja jAya che, uparAMta pramANothI bhagavAnanA samavasaraNamAM Avela devatAo dvArA karelI saceta puSpa paNa AdinI vRSTi siddha thatI nathI. caMpA nagarImAM zramaNa bhagavAna mahAvIranA samavasaraNane avasare samrATa kuNika pitAnI cataraMgiNa senA sAthe pAMca prakAranA abhigamapUrvaka bhagavAnane vandana karavA atyanta Adara temaja vinaya sahita gayA hatA. te pAMca prakArano abhigata aupapAtika sUtramAM e pramANe kahela che, jemake zrI anuttaro papAtika sUtra
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAM zramaNa bhagavanta mahAvIra birAje che tyAM kuNika rAjA AvyA. AvIne bhagavAna mahAvIrane pAMca prakAranA abhigamapUrvaka vandana kare che. te pAMca abhigama nIce mujaba che - (1) saceta dravya (padArtho)ne dUra rAkhe che. (2) aceta dravyane dhAraNa kare che. (3) eka zATika-sAMdhA vinAnuM eka saLaMga AkhuM kapaDuM. tenuM jamaNa mATe uttarA saMga kare che. (4) bhagavAna daSTigocara thatAMja hAtha joDe che. (pa) manane ekAgra kare che. vizeSa jJAna mATe Aja pramANe bIjA AgamamAM anusadhAna karavuM joIe. have ahiM anuttarapapAtika dazAMgano zabdArtha batAvavAmAM Ave che: mana=nahIM uttara zreSTha che anya vimAna jenAthI, evAM vijaya. vaijayanta, jayanta aparAjita, ane sarvArthasiddha nAmanA vimAnamAM kapAtara utpanna thavuM. ane rthAt vijaya, jayanta, jayanta, aparAjita, ane sarvArthasiddha, nAmanA sarvazreSTha vimAnemAM utpanna thavAvALA "gujarAti che. anuttara vimAnamAM utpanna thavAvALA jAli kumAra Adidaza adhyayana vALe jene prathama varga che te anuttaravAtivarAtrI che. ahiM daza zabda lakSaNAthI kathAvastunuM jJAna karavAvALe che. kemake bhagavAna dvArA A aMgene dharmakathArUpe upadeza devAela che. te navamA aMganuM A prathama sUtra che. te ja ItyAdi. Aryasudharma paricaya je kALa je samayamAM rAjagRha nAme nagara hatuM. te kALa te samayamAM arthAt cothA ArAnA hIyamAna rUpa samayamAM (jemAM AyuSya, avagAhanA, vaNe, rUpa, rasa, jJAna ane zakita Adine hAsa thato hoya tene hIyamAna kahe che) rAjagRha nagaranI bAhera guNazilaka nAmanA udyAnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIranA pAMcamAM gaNadhara zrI Arya sudharmA svAmI padhAryA, je jJAnAcAra, darzanAcAra, Adi AcAra rUpa guNothI yukata hoya tene Arya kahe che, te A guNethI alaMkRta hatA. mATe temane AryazabdathI lAvavAmAM AvatA hatA. jene dharmazreSTha hoya tene sudharmA kahe che evA Arya sudharmA svAmI tyAM padhAryA. temane saMkSipta paricaya A pramANe che: kalAka' nAme sannivezamAM "dhammila" nAmane eka brAhmaNa rahetA hatA, tenI strInuM nAma "bhakilA" hatuM. temanA putra sudharyA hatA, temaNe pacAsa varSanI umare zramaNa bhagavAna mahAvIra pAse dIkSA grahaNa karI. trIza varSa sudhI bhagavAna zrI anuttaropapAtika sUtra
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAvIranI sevA karI, ane teo cauda pUrvanA dhArI thayA. vIra nirvANunA khAra varSa pachI janmathI khANu 92, varSanI avasthAe temane kevaLa jJAna prApta thayuM. ATha varSa sudhI kevaLapadane pALI pUrA seA varSanuM AyuSya pUrNa karI zrIA jammUsvAmIne potAnA pada upara pratiSThita karIne mekSa padhAryA. zrIsudharmAMsvAmInuM padhAravuM jANI nagaranivAsI leAka vandanA karavA tathA dharma kathA sAMbhaLavA nikaLyA, dharmAMkathA sAMbhaLI sau pAta-peAtAnA sthAne gayA, te phALa samaya zrI sudharmAMsvAmInA moTA ziSya zrI jaMbU aNugAra temanA avagrahamAM natamastaka arthAt jenuM mastaka namelu che evA thai, hAtha joDI, peAtAnA DhIMcaNune uMcA rAkhI, ane dhyAnamAM avasthita thaI sayama ane tapathI AtmAne bhAvita karI rahyA che. sudharmajambu praznottara pariSada gayA pachI te ja khU anagAra, jemane zraddhA hatI, je jijJAsu hatA, ane jemane jijJAsAne kAraNe kutUhala thayuM hatu, jemane zraddhA utpanna thai, saMzaya (jijJAsA ) utpanna thayeA hatA, ane kutUhala utpanna thayu hatu, jemane sArI peThe sa Mzaya hateA ane sArI peThe kutUhala hatuM te zrI sudharmAMsvAmInI samIpa AvI vividha vandanA karIne sAme beu hAtha joDI sevA karavA lAgyA ane A pramANe melyAhe bhagavanta ! dharmanI Adi karavAvALA, dharmAMtI nI sthApanA karavAvALA potAnI meLe svayaM khAdhane prApta karavAvALA, puruSomAM zreSTha, puruSomAM siMhasamAna, puruSomAM puMDarIka kamaLa samAna, puruSomAM gandhahastI samAna, lAkamAM uttama, leAkanA nAtha, lAkahitaiSI, leAkapradIpaka, leAkane jJAnarUpI Aleka (prakAza)thI prakAzita karavAvALA abhaya devAvALA, jJAnarUpI cakSunA devAvALA, mekSa mA batAvavAvALA, zaraNa devAvALA zrI anuttaropapAtika sUtra n
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ sacamarUpI jIvana pradAna karavAvALA, samyakatva devAvALA, dharmonA dAtAra, dharmAdezanA devAvALA, dharma nAyaka, dharmArUpI rathanA sArathI, dharmomAM pradhAna tathA cAra gatine anta karavAvALA, cakravartI samAna, saMsAra rUpI samudramAM dvIpa (beTa) samAna, zaraNe AvelAne AdhArabhUta, apratihata zreSTha jJAna darzanane dhAraNa karavAvALA, chadma arthAt ghAtikarahita, svayaM rAgadveSane jItavAvALA tathA bIjAne paNa jItAvavAvALA, svayaM saMsArarUpI samudrane taravAvALA tathA khIjAne paNa tAravAvALA svayaM kheAdha prApta tathA bIjAne paNa khAdha prApta karAvavAvALA, svayaM kaThinaka bandhanathI mukata tathA bIjAone paNa karmothI mukata karavAvALA, sajJa, sadezI kalyANusvarUpa, sthira, rogarahita, antarahita akSaya, abhyASAdha, punarAgamanarahita, evA siddhigati nAme padmapada (meAkSa) ne prApta karavAvALA, zramaNa bhagavAna mahAvIre AThamA aMga antakRtadazAnA A artha kahyo che teA he bhagavan! muktiprApta zramaNa bhagavAna mahAvIre A navamA anuttarapapAtikadazAMga sUtranA zuM zuM artha prarUpita karyA che ? (sa. 1) 'tapa naM se' ityAdi. sudharmAM svAmI kevA che tenuM thaDuM varNana ahIM karavAmAM Ave che:- jemaNe bhagavAnadvArA kahelI arthArUpa vANIne mULAgama rUpe prathita karI che, je zreSTha dhane mAnavAvALA sudharyAM nAmathI prasiddha che. ahiM sudharmAMsvAmIne aNagAra vizeSaNathI zA mATe sambadhita karela che te kahe che: aNagAra-sukha samAdhi rahetAM vihAranA nava AnI maryAdAnuM ullaMdhana na karI niyatavAsarahita arthAta eka nizcitaHsthAne sthAyIrUpa na rahetAM pavana samAna RRpratikhandha vihAra karatA rahe, tene aNugAra kahe che. jakhUsvAmI kevA che ?- jaMbUsvAmI jinavacanAmRtanA atyanta pipAsu che, saMyamamAM daDha temaja niyatavAsa rahita aNagAra che. zrI jakhUsvAmInAM pUchavAthI pUrNAMkata guNothI yukta zrI sudharmAM svAmI kholyA-he jakhU ! uparAta guNothI alaMkRta nirvANapada prApta zramaNa bhagavranta mahAvIre navamA aMga zrI anuttarApAtikazAMga sUtranA traNa varga kahyA che. adhyanAnAM samUhane va kahe che, pUchelA praznanA gurudvArA yathA uttara prApta karI zrIja khUsvAmIe phrI navIna utsAha temaja jijJAsA sAthe vinaya sahita zrI sudharmAMsvAmIne pUchyuM- he bhaganan! mukitaprApta zramaNa bhagavAna mahAvIre navamA aMga zrI anuttarApapAtika dazAMganA traNa va kahyA che, te he bhagavan ! anuttara papAtika dazAMganA prathama vanA keTalA adhyayana kahyAM che? zrI sudharmAM svAmI khelyA-he jajhU! uparokata mahAna guNothI yukata, mukita zrI anuttaropapAtika sUtra 7
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ prApta ghara pariSahene sahana karavAvALA zramaNa bhagavAna mahAvIre zrI anuttarapapAttikadazAMga sUtranA prathama varganA daza adhyayana kahyAM che. te ahIM batAve che- (1) jAti, (2) mayAli, (3) upajAli, (4) puruSasena, (5) vAriNa, (6) dIrghadanta, (7) laSTadAnta, (8) vehala, (9) vaihAyasa ane (10) abhayakumAra ahiM "kumAra" zabdathI pratyekane saMbaMdhita karavA joIe. jema jalikumAra mAlikumAra Adi. Aja kamathI adhyayane viSaya jANavuM joIe. jemake - jAlikumAra adhyayana, yAlikumAra adhyayana Adi. A kamathI dazeya adhyayana kahelAM che. A anuttarapapAtikadazAMga sUtranA adhyayanathI arthAta jAlikumAra Adi kumAranA astrijJAnathI saMyama tathA tapa mArgamAM pravRtti thAya che. tapasaMyamamAM pravRtti thavAthI ATheya karmonI nirjarA thAya che. nirjarAthI samasta kamekSINa thAya che. samasta karma kSaya thavAthI paramapada (mokSa) nI prApti thAya che. ukta prakArathI A zAstrajJAnanuM phala mokSaprApti ane viSaya jAlikumAra AdinuM caritra che. ema bhavya jIvone jANavuM joIe (sU) 2) zrI jaMbUsvAmI pharIthI prazna kare che - "pha mate ItyAdi. he bhadaMta ! pUrvokata guNothI saMyukta nirvANapada prApta zramaNa bhagavAna mahAvIre anuttare papAtikadazAga sUtranA prathama varganA daza adhyayana kahyA che. te che bhagavAn ! pUrvokata guNayukta evA zrI zramaNa bhagavAna mahAvIre anuttarapapAtikadazAMganA prathama adhyayananA zuM artha prarUpita karyA che ? arthAta temAM zuM varNana karyuM che? ahiM prazna karatAM "pUrvokata guNethI yukata" "mukita prApta" "zramaNa bhagavAna mahAvIra Adi zabdone prayoga vAraMvAra karavAmAM AvyuM che. te bhagavAna pratye atyanta bhakitane vyakata kare che. vAkayabhedathI vAraMvAra kathana punaruktidoSanuM kAraNa paNa thatuM nathI, ane atyanta IcachA temaja bhakita sAthe bhagavAnane guNonuM vAraMvAra smaraNa karatAM guNaja thAya che tathA bIjA vicArothI manane kheMcI koI paNa eka viSaya para manane ekAgra karavA mATe vAraMvAra uccAraNa karavAmAM Ave che. tIrthakara dvArA kathita bhAvenuM vAraMvAra kathana, samyakatva saMyama ane tapa Adi vizuddha bhAvene paripuSTa karavAvALuM, meharUpI bhayaMkara vyAdhine nAza karavAvALuM zrI anuttaropapAtika sUtra
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane rAgAdirUpI viSane dUra karavAvALuM hoya che. jevI rIte viSane dUra karavA mATe ekaja mancanuM uccAraNa vAraMvAra karAya che, mannasiddhi mATe japa karatAM ekaja matrane vAraMvAra japa karavAmAM Ave che, rogane dUra karavA mATe enI eja auSadhInuM vAraMvAra sevana karavAmAM Ave che, karmakSaya karavA mATe tapa-saMyamanI ArAdhanA vAraMvAra karavAmAM Ave che. nija AtmasvarUpane pragaTa karavA mATe parama prabhu arihata AdinuM vAraMvAra dhyAna karavAmAM Ave che, te ja rIte AjJA, upadeza tathA guNakIrtana AdimAM uparokata e padenuM vAraMvAra uracAraNa zubha phaLadAyI tathA azubha phaLane dUra karavAvALuM thAya che. upadeza detA tIrtha kare tathA gaNadharonA abhiprAya-bhavyajanonAM tatvajJAna saMskArone utpanna karavA mATe, meharUpI vyAdhine vinAza karavA mATe ane rAgarUpI viSane dUra karavA mATe hoya che. vAraMvAra uccAraNathI samyakatva Adi guNanuM piSaNa thAya che, eTale uparokata zabdone vAraMvAra prayoga Avazyaka che. che sU0 3 che jAlikumAra varNana zrIjabU svAmI taraphathI prazna thatAM zrI sudharmAsvAmI belyA- "i rahyuM ityAdi. he jaMbU! A rIte nizcayathI bhagavAne prathama adhyayananA nIce mujaba artha kahyA che te kALa te samayamAM dhana-dhAnya-ezvarya--vaibhava-sampanna, aneka AkAzaspazI bhavanethI zabhita tathA svaparacakabhayarahita, rAjagRha nAmanuM nagara hatuM te nagaranA izAna koNamAM guNazilaka nAmanuM prasiddha udyAna hatuM. tyAM zreNika nAme rAjA hatuM, tenI paTarANInuM nAma dhAraNIdevI hatuM. je zIla Adi guNethI suzobhita hatI. teNe eka vakhata svapnAmAM siMha je. rAjA "zreNika" nI paTTarANI dhAriNI devI' ne A zubha svapananA phaLasvarUpa "jAlikumAra nAme putra utpanna thaye meghakumA zrI anuttaropapAtika sUtra
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ ranI mAphaka ja janmotsava, pAMca dhAIo dvArA lAlana pAlana, bahetara kaLAonuM adhyayana, tathA vivAha Adi kArya saMpanna thayA. Avazura taraphathI dAyajAmAM vastra, alaMkAra, rana Adi ATha ATha prakAranI vastuo, meghakumAranI mAphaka ja temane lagnamAM prApta thaI hatI. te " jAlikumAra" pitAnA mahelamAM pUrvajanma-upArjita zubha karmone kAraNe atyuttama gItanRtyAdi pAMca prakAranAM anupama viSayasukhane anubhava karatA vicaratA hatA. te samaye rAjagRhanA "guNazilaka nAmanA udyAnamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA. rAjA "zreNika pitAnA samasta parivAra tathA caturaMgiNI senA sAthe bhavya jIvanuM kalyANa karavAvALA, bhavyajanonA manane raMjana karavAvALA, guNagaMbhIra, carama tIrthakara zramaNa bhagavAna mahAvIranu Agamana jANe temane vandana namaskAra karavA mATe nIkaLyA ane pAMca abhigamapUrvaka bhagavAnanI sevAno upasthita thayA. jevI rIte pahelAM "meghakumAra" bhagavAnane vandana-namaskAra karavA nIkaLyA hatA teja rIte "jAlikumAra paNa bhagavAnane vandana-namaskAra karavA mATe nagarathI nIkaLI bhagavAna jyAM birAjatA hatA tyAM AvyA. meghakumAra" nI mAphaka bhagavAnanI anupama dharmadezanA sAMbhaLI teone vairAgya utpanna thaye. pitAnA mAtApitAne pUchI atyanta utsAha temaja utkRSTa abhilASAnI sAthe sarva prANione abhaya pradAna karavAvALI, paramapada mokSa tarapha eka lakSya banAvavAvALI dIkSA grahaNa karI. je rIte meghakumAre agyAra aMgenuM jJAna prApta karyuM hatuM. teja rIte jAtikumAre paNa sAmAyikathI laIne AcArAMga Adi agyAra aMgenuM jJAna prApta karyuM. ahiM prazna utpanna thAya che ke -"jAlikumAra' Adi rAjakumAre e bhagavAna pAse dIkSA lIdhI tathA temanI pAse agyAra aMgenuM adhyayana karyuM hatuM, A vAta kevI rIte saMbhavita hoI zake che? kemake A navamu aMgasUtra agyAra aMgenI antargata thaI jAya che jene viSaya svayaM jAlikumAra Adi rAjakumAronAM jIvana vRttAntaja che. eTale jAlikumAra Adi rAjakumAranA pitAnAja caritrane nirUpaNa karavAvAlA A anuttapipAtikadazAMga sUtra te samaye anupalabdha hovAthI A aMgane adhyayana (bhaNavuM) sarvathA asaMbhava che, arthAt temanA adhyayana (bhaNavA) viSayanI vAta kevI rIte saMbhavita thaI zake che? ene pratyuttara A che ke-A dvAdazAMgI arthapathI dhava, nitya ane zAzvata che. paNa me gI zrata cAritranuM nirUpaNa karavAmAM pravRtta sarve tIrthakaroe te te samayane upayogI phakta hetu ane daSTAMntanuM svarUpa judI judI rIte saMkalita karela che paraMtu mokSa prApti karAvavAvALA zrata-cAritrarUpa lakSyane judI rIte kayAMya zrI anuttaropapAtika sUtra 10
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa upadeza karela nathI, eTale A zruta-cAritranA svarUpanI samAnarUpathI anAdikALanI pravRtti hovAne kAraNe A dvAdazAMgInuM dhrutva nityatva ane zAzvatikatva siddha thAyache. temaja kahyuM paNa che ke-A khAra aMgarUpa gaNipiTaka ( AcAya nI peTI ) kayAreka paNa na hatI atyAre paNa nathI ane kayAreya nahi hAya tema nathI, paNa te hatI, che ane raheze, kemake A peTI dhruva che. niyata che, zAzvata che, akSaya che, avyaya che. avasthita che ane nitya che. " (nandI ) hetu ane dRSTAnta zrutacAritranA pariSaka hAvAthI tIrthaMkarAe pratyeka samaye tapeAtAnA ziSyAne pratibeAdhavA anukULatAnusAre tenuM judI judI rIte kathana karela che, eTale ahIM have zakAne koI sthAna rahetu nathI, tethI jJAtAdhama kathAMgasUtraM meghakumAra, vipAkasUtramAM subAhukumAra Adi, antakRtadazAMgasUtramAM gautamakumAra Adi tathA kAlI mahAkAlI Adi sAdivaone agyAra agAnuM adhyayana (bhaNavuM) saMgata thAya che. meghakumAranI mAphka jAlikumAre paNa guNaratna nAme tapanuM ArAdhana karyuM. e tapanI vidhi A rIte che :-prathama mahinAmAM ekAntara upavAsa, bIjA mahinAmAM chaThThuMne pAraNe chaThTha, trIjAmAM aThThamane pAraNe aThThama. e rIte seALame mahine seALa seALa upavAse pAraNu, eja kramathI pAchA utaratA ekAntara upavAsa sudhI karavAma Ave che. divase utkruTukAsane ( ukaDuAsane ) sUryanI AtApanA le. rAtrimAM mukhavastrikA cAlapaka sivAya prAvaraNa rahita thai vIrAsane besI dhyAna kare. A pramANe A tapamAM tapa divasa 407 tathA pAraNAnA divasa 73 kula 480 divasa thAya che e krame seALa mAsamAM A tapa pUrNa thAya che. skandaka RSinI mAphaka, cintanA, pRcchanA tathA anazana Adi vrata mATe lagavAnanI AjJA prApta karavI Adi sava varNana jANavuM, ane skandaka RSinI mAphaka ja e jAlikumAra aNugAra sthavirAnI sAthe vipulAcala pa`ta upara gayA. ahI vizeSa ATaluM jANavuM ke eee sALa varSe cAritrapAlana karI anta samayamAM audArika zarIrane choDI urdhva gati karatAM candramAthI lai saudharmAM izAna Adi smaraNa acyuta paMta khAreya devalAka tathA nava caiveyaka vimAnAne mela ghI vijaya' nAme anuttara vimAnamAM vaimAnika deva rUpe utpanna thayA. (sU. 5) zrI anuttaropapAtika sUtra 11
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ gautama praznottara ttA che te ItyAdi. jAlikumAranA zarIra chuTayA bAda temanA samIpavatI sthavirAe jAlikumAra aNagArane kAlagata thayA jANe paralokagamanahetuka kAryotsarga karyo. tadanantara jAlikumAranA pAtra-bhikSApAtra Adi, vastra-dorA sahita mukhavastrikA, lapaTTa, cAdara, rajoharaNa Adi dharmopakaraNa laIne vipulAcala pahADathI utarI bhagavAna mahAvIra svAmInI sevAmAM upasthita thayA, ane vandana namaskAra karI A pramANe belyA. he bhagavan! kAlaprApta jAlikumAranA A dharmopakaraNo che. tyArabAda he bhagavad ! evuM sAdhana karI bhagavAna gautama svAmI zramaNa bhagavanta mahAvIrane atyanta-vinaya-sahita A pramANe pUchavA lAgyA...he bhagavan! devatAo dvArA sevita bhadraprakRtivALA ApanA suziSya jAlikumAra aNagAra kALa karIne kayAM gayA? ane kayAM utpanna thayA? bhagavAna mahAvIra kahe che,-he gautama ! mAre suziSya jAlikumAra aNagAra skandaka RSinI jema pitAnA audArika zarIrane chaDI candra Adi bAreya devaloka ane nava veyakane oLaMghI vijaya nAmanA pahelA anuttaravimAnamAM utpanna thaye che. zrI gautamasvAmI puna: praznana kare che - he bhagavan! vijaya vimAnamAM jAtikumAra devanI keTalI sthiti che? bhagavAne kahyuM- he gautama! batrIsa sAgaropamanI sthiti che. zrI gautamasvAmI-he bhagavan ! jAlikumAradeva pitAnI devasaMbadhI Ayu, bhava ane sthitine pUrNa karI kyAM jaze? tathA kayAM utpanna thaze? zrI anuttaropapAtika sUtra 12.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayanasamApti bhagavAna kahe che-he gautama! mahAvideha kSetramAM janma laIne tyAMthI siddhigati nAme sthAnanI prApti karaze, arthAt pitAnA samasta kamene kSaya karI mekSamAM jaze. zrI sudharmA svAmI zrI jakhkhasvAmI pratye kahe che - he jabU! pUrvokata samasta guNothI yukata mukti prApta zramaNa bhagavAna mahAvIre anuttarapapAtikadazAMga sUtranA prathama varganA prathama adhyayanane A pramANe artha kahela che. zrI anupAtika sUtra" nI "arthAdhinI nAmanI TIkAnA gujarAtI anuvAda" nuM prathama adhyayana samApta. zrI anuttaropapAtika sUtra 13
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ mayAli kumArAdi nau kumAroM kA varNana / (1) varga samApti "' ItyAdi. A rIte jAlikumAranI mAphaka zeSa mAli Adi nave rAjakumArI jIvanavRttAnta jANavAM. ahi vizeSa ema samajavuM ke A daza kumAromAM 1 jAli, 2 mAli, 3 upayAli, 4 puruSasena, 5 vAriNa, 6 dIrghadanta ane 7 lawdanta, e sAta dhArINuM rANanA, vehala ane vaiDAyasa e be celaNanA putra che. abhayakumAra mahArANuM nandAne putra che. jAlikumArathI vAriSaNa sudhI pAMca rAjakumAree soLa varSa, dIrghadanta, lakhadanta, ane vehala, e traNe bAra varSa ane vaihAyasa tathA abhayakumAra, e be pAMca pAMca varSa sudhI saMyama pAlana karyuM. jAlikumAra, mAlikumAra, upayAlikumAra, puruSasena, ane vAriNakumAra e pAMca kramazaH vijaya, vaijayanta, jayanta, aparAjita ane sarvArthasiddhamAM utpanna thayA. dIrghadanta sarvArthasiddhamAM utpanna thayA. bAkInA traNa pazcAnupUrvI thI aparAjita Adi vimAnamAM utpanna thayA, arthata aparAjitama laSTadanta, jayantamAM vehala, ane vaijayantamAM vaihAyasa utpanna thayA. abhayakumAra vijaya vimAnamAM utpanna thayA. zeSa varNana prathama adhyayanamAM varNita jAlikumAranI mAphaka ja jANavuM, abhaya kumArane vizeSa paricaya A pramANe che. rAjagRha nagara, pitAnuM nAma zreNika tathA mAtAnuM nAma nandAdevI, avazeSa varNana jAlikumAranI mAphaka che. zrIsurmAsvAmIe kahyuM:- he jaMbU! mukitaprAta zramaNa bhagavRnta mahAvIre anuttarapapAtikadazAMgasUtranA prathama varganA A Upara mujaba athe prarUpita karyA che. anuttarapapAtikadazAMga sUtranI "arthabodhinI" nAmaka TIkAnA gujarAtI anuvAdane prathama varga samApta zrI anuttaropapAtika sUtra 14
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIrdhasena Adi teraha kumAra kA varNana / (2) varga samApti zrI anuttarApapAtikadazAMga sUtranA banne varga (ra). zrI jakhUsvAmI sudharmAMsvAmIne pUche che- (barU La maMte ' ityAdi. huM bhagavan! pUrvAMta sakalaguNAlaMkRta mukitaprApta zramaNa bhagavAna mahAvIre zrIanuttarapapAtikadazAMga nAmaka A navamA aMganA prathama varganA A artha prarUpita karyAM che tA bhagavan! sakalaguNayukata mukitaprApta zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe A anuttarApapAtikadazAMga sUtranA dvitIya vanA zuM artha kahyA che? arthAt temAM kayA viSayanuM varNana karyu che. zrIsudharmAM svAmI kahe che-jammU ! pUkita sa` zuSNeAthI yukata mukitaprApta zramaNa bhagavAna mahAvIre A anuttarApapAtizAMga sUtranA tera (13) adhyayana prarUpita karyAM che te A pramANe che - (1) dIrgha sena (2) mahAsena (3) ladanta (4) gUDhadanta (5) zuddhadanta (6) hala (7) kruma (8) humasena (9) mahAkrumasena (10) siMha (11) siMhasena (12) mahAsiMhasena (13) punyasena (s0 1) zrI jaMbU svAmI sudharmAM svAmIne pUche che--nar La maMtte' ityAdi. he bhagavAn ! nirvANapadaprApta saMkaLaguNAlaMkRta zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIe jo anuttara papAtikadazAMga sUtranA dvitIya varganA tera (13) adhyayana kahyA che te he bhagavan ! mukitaprApta zramaNa bhagavanta mahAvIre dvitIya varganA prathama adhyayananA zuM artha pratipAdita karyAM che. ? zrI sudharmAM svAmI kahe che.-he jakhU! te kALa te samayamAM rAjagRha nAme nagara, guruzilaka caitya zreNika rAjA, dhAriNI devI, teNe spaSnamAM ekavAra siMha dekhyA, jenA phaLasvarUpa eka putraratna utpanna thaye. jAlikumAranI mAphaka ja tenA paNa janma-mahAtsava, khAlakrIDA, zikSaNa Adi jANavuM joie. ahiM vizeSamAM ATaluM samajavuM ke emanuM nAma dIsena che. zeSa bhagavAnanI pAse dIkSA grahaNa karavI, mAsika salekhanAthI kALa karI vijaya vimAnamAM utpanna thavuM, mahAvideha kSetramAM janma levA, tathA tyAM samasta du:khano nAza karI nirvANapada prApta karavuM, Adi tenuM paNa samasta vakatavya jAlikumAranI mAphka ja che. eja pramANe dIsena Adi teya (13) rAjakumArAnuM rAjagRhanagara zreNika pitA, dhAriNI mAtA, tathA dIkSAparyAMya seALa seALa varSanI hatI. emAM anukramathI dIdhasena ane mahAsena e be vijayamAM, lamravrutta ane zrI anuttaropapAtika sUtra 15
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ gUDhadanta e be vijayantamAM, zuddhadaH ane hala e be jayantamAM drama ane tumasena e be aparAjita vimAnamAM, ane zeSa mahAdvamasena, siMha, siMhasena, mahAsihasena ane puNyasena e pAMceya sarvArthasiddha nAme anuttara vimAnamAM utpanna thayA. he jaMbU ! A pramANe mekSaprApta zramaNa bhagavAna mahAvIre zrI anuttare 5pAtikadazAMga sUtranA bIjA varganA A artha prarUpita karyA che. banne varganA arthAt jAlikumAra Adi trevIsa muniyee eka eka mAsanI saMlekhanA karI potAnA zarIrane parityAga karyo hate. bhAvArtha--anuttarapapAtikadazAMga sUtrano A bIjo varga tera adhyayanamAM vibhAjita che. pratyeka adhyayananuM varNana pratyeka rAjakumAranuM jInavavRttAnta che. A tereya rAjaphumAra rAjagRhanA rAjA zreNikanA putra tathA paTTamahiSI dhAriNadevInA aMgajAta hatA. jAlikumAranI mAphaka ja temane janma-mahotsava, zikSA, bAlakrIDA, Adi kArya sampanna thayAM. temAM tyAganI parAkASThA hatI. anupama sAMsArika sukhane tyAgI emaNe bhagavAna mahAvIra pAse dIkSA grahaNa karI, agyAra aMgenuM jJAna prApta karyuM. guNaratna tapa, cintana Adi samasta kAma karyuM, seLa varSa paryanta saMyamanuM pAlana karyuM. antamAM eka mahinAnI yAdagamana saMkhanA karI A zarIrane choDI anuttara vimAnamAM utpanna thayA. tyAMthI cavI mahAvideha kSetramAM janma laI samasta karmonA kSaya karI paramapada mokSa prAnta karaze. (sU0 2) Iti zrI anuttarapapAtikadazAMga sUvanI arthabaMdhinI nAmaka TIkAnA gujarAtI anuvAdano bIjo varga samApta. mArA zrI anuttaropapAtika sUtra 16
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanya-kumAra varNana atha tRtIya vaga prAraMbha zrI jaMbUsvAmI pUche che - he bhagavana! "garU i maM" ItyAdi. nirvANapadaprApta zramaNa bhagavAna mahAvIre zrI anuttarapapAtikadazAMga sUtranA bIjA varganA (13) tera adhyayananA A uparokta artha kahyA che te, he bhagavan ! mukitaprApta zramaNa bhagavAna mahAvIre A anupAtikadazAMganA tRtIya varganA zuM artha prarUpita karyA che ? zrIsudharmAsvAmI kahe che he jaMbU! mukitaprApta pUrvokata guNothI suzobhita zramaNa bhagavAna mahAvIra-prabhue A anuttarepapAtikadazAMga sUtranA trIjA adhyayana kahyAM che, te A pramANe che - - (1) dhanya, (2) sunakSatra, (3) trASidAsa, (4) pezvaka, (5) rAmaputra, (6) candrika (7) pRSTimAtRka, (8) peDhAlaputra, (9) piTTila, (10) vehaluM (sU0 1) zrI jakhkhasvAmI pUche che-rU che maMti! ItyAdi. he bhagavana ! siddhigatinAmaka parama padane prApta karavAvALA uparokata aneka guNothI yukta zramaNa bhagavAna mahAvire zrI anuttaropapAtikadazAMganA trIjA varganA dasa (10) adhyayane kahyAM che te he bhagavan! mukitaprApta zramaNa bhagavAna mahAvIre prathama adhyayananA zuM artha pratipAdika karyA che - zrI sudharmA svAmI kahe che he jaMbU! A anuttarapapAtikadazAMga sUtranA trIjA varganA prathama adhyayananA zramaNa bhagavAna mahAvIre A artha pratipAdita karyA che te kALa te samayamAM aneka gaganacumbI prAsAdethI yukata svacakAracakrabhayarahita, dhanadhAnya-janathI paripUrNa, ezvarya tathA vaibhava sampanna kakandI nAthe prasiddha nagarI hatI. tyAM sarva RtunAM phalakUlethI yukata sahasrAma nAme eka atIta ramaNIya udyAna hatuM, te nagarImAM jitazatrunAme rAjA hatA. zrI anuttaropapAtika sUtra
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ - te kAkI nagarImAM bhadrA nAme eka sArthavAhI rahetI hatI. sArthavAhI zabdane artha nice mujaba che - je gaNima, dharima, meya ane paricchedyarUpa vikeya padArtho laIne vizeSa lAbha mATe bIje deza jatA hoya tathA sAthe (sAthe cAlanArA janasamUha) nAM gakSemanI cintA karatA hoya tene sArthavAhI kahe che, tenI strI sArthavAhI kahevAya che. nAma" AdipadanA artha nimna prakAre che nima-te vikeya vastuone kahe che ke je eka be traNa, Adi saMkhyAkamathI gaNatrI karI ApavAmAM Ave; jema-nALiyera, sopArI, keLA Adi. ""i--tene kahe che ke je trAjavAM-kaTe e dvArA tela karI zakAya; jemaghauM, java, mIThuM, sAkara, Adi. "je-te vikeya padArthone kahe che ke je, paLI, gaja, vAra, hAtha athavA kaI mApa vizeSa dvArA mApI zakAya; jema-dUdha, ghI, tela, vastra, Adi. "pirante padArthone kahe che ke je, pratyakSarUpe karoTI athavA anya ke upAya dvArA parIkSA karI devAya, athavA levAya; jema-mANeka, motI, muMgA, sonuM, Adi. zA nava garimUvA" "a" zabdathI laI "aparibhUthA paryanta samasta vizeSaNa padena nIce pramANe arthe che- gaDhA"--apAra dhana-dhAnyathI sampanna, virA-dIptA -zIla sadAcAra Adi guNathI prakAzita, "phittA" dapitA-dharma--gauravathI garvita arthAta te bhadrA sArthavAhI ghaNAM dhana dhAnyathI sampanna, zIla-sadAcAra rUpI guNAthI prakAzita tathA potAnA gauravathI yukata hatI. tene vistRta aneka bhavana, palaMga, zayA, sihAsana, pATalA Adi, yAnagADI, ratha Adi, vAhana-gheDA, hAthI Adi hatA. tene ghaNuM dhana-gaNima dharima Adi, tathA ghaNuM cAMdI, sonuM hatuM, teNe pitAnuM dhana bevaDA lAbha upara nyAyapUrvaka karja levAvALA manuSyamAM tathA vyApAramAM lagAvI rAkhyuM hatuM. tene tyAM sahue jamI lIdhA pachI paNa ghaNuM bhata-pAna vadhatuM hatuM, ane te vadheluM bhakta-pAna garIne ApavAmAM AvatuM hatuM. tene AjJAkArI dAsa dAsI ane jAtivaMta gAya, baLada, bheMza, pADA, gADara Adi ghaNAM hatAM, te bhadrA rAjagRha nagaramAM ghaNI pratiSThita ane sammAnanIya hatI. zrI anuttaropapAtika sUtra 18
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ te bhadrA sArthavAhIne dhanya nAme dAraka putra hatuM, ' zabdathI e jANavuM joIe ke tenA garbhathI utpanna thaela hate arthAta kheLe lIdhela na hatuM, te sarva prakAranA zubha lakSaNothI tathA AkAra-paripUrNa pAMca IndriyothI yukta sarvAga sundara hate. arthAt jenI badhIya Indriye pitAnA viSayane grahaNa karavAmAM samartha ane pUrNa AkAra vALI hatI, te hAthamAM rahela vidyA, dhana, jIvana rekhArUpa lakSaNathI, zarIra para rahela tila, masa Adi vyaMjanathI tathA suzIlatA Adi guNothI yukta hate. - mAna-koI puruSa Adi jaLathI bharapUra bharelA kuMDa (zarIra jeTale uDe ane paheLe) AdimAM pese ane tenA pesavAthI je eka droNa (parimANavizeSa) jaLa bahAra nIkaLI jAya che te puruSa Adine mAnavAna (mAnava yukata) kahe che. ahIM mAnavAna puruSa AdinAM zarIranI avagAhanAvizeSane mAna kahevAmAM Ave che. 3mAna' -trAjavAmAM rAkhI telavAthI je ardhabhAra (eka prakArane pariNAma) thAya tene unmAna kahe che. 'amAi'-pitAnI AMgaLiothI 108 eka ATha AMguLa uMcAIne pramANu kahe che. A mAna, unmAna ane pramANuthI yukata hovAne kAraNe yathAyogya avayanI racanAvALA hevAthI je puruSanuM samasta aMga sundara hoya tene "mAnonmAnamALa tapUvaeNmunAtaranA " kahe che. A jAtanI zarIra sampaTAvALA te dhanya kumAra candramA samAna saumya AkAravALA, sundara kAntivALA, sahunA hRdayane AhalAdita karavAvALA tathA sarvotkRSTa rUpa lAvaNya karI yukta hatA. A dhanyakumAranuM pAMca prakAranI dhAImAtAo dvArA pAlana karavAmAM Avela hatuM jema-(1) kSIrapAtrI-dUdha dhavarAvanArI. (2) bhajanadhAtrI-snAna karAvavAvALI. (3) maMDanadhAtrI-vastrAbhUSaNa paherAvavAvALI (4) kIDanadhAtrI khelAvavA-kudAvavAvALI arthAta ramADavAvALI, (5) aMdhAtrI-LamAM levAvALI dhAI. dhanyakumAranuM zeSa varNana-bahetara 72 kaLAonA adhyayanathI mAMDI jyAM sudhI zabdAdi viSayenA bhAgamAM samartha thayA arthAta yauvanAvasthAne prApta thayA tyAM sudhInuM varNana zrI bhagavatIsUtramAM kahela mahAbalakumAranA varNananI mAphaka jANavuM joIye. (sU0 2) zrI anuttaropapAtika sUtra 19
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'tay i an" ItyAdi, te pachI bhadrA sArthavAhI pitAnA putra dhanyakumArane bAlyAvasthA oLaMgI yuvAvasthAmAM Avela tathA bhogasamartha jANI batrIsa atyanta uMcA gaganacuMbI zreSTha bhavana nirmANa-taiyAra karAvyA, te bhavananA madhyamAM eka sundara bhavana, dedIpyamAna vividha varNavALA maNiothI jaDela, zilpa kauzalya yukata, netra tathA manane AhUlAdita karavAvALA sundara aneka prakAranAM suvarNa staMbhethI yukata hatuM. tyAra bAda te bhadrA sArthavAhIe batrIsa 32 ibhya zeThenI kanyAo sAthe eka divase dhanyakumArane vivAha karAvyuM ahiM "rUma' zabdano artha thAya che hAthI, jenI pAse hAthI jeTaluM dravya hoya tene "" zeTha kahe che. e ibhya zeTha jaghanya madhyama utkRSTa bhedathI traNa prakAranA hoya che, eka hAthInA parimANamAM jenI pAse mANeka, motI, mUMgA, sonA, cAMdI Adi hoya tene jaghanya Ibhya kahe che. eka hAthInA parimANamAM jenI pAse vajAmaNi, mANeka AdinI dhanarAzi hoya, tene madhyama Ibhya kahe che. eka hAthInA parimANamAM jenI pAse mAtra vajI hIrA heya tene utkRSTa Ibhya kahe che. Ibhya zreSThimAM zreSTha arthAta utkRSTa Ibhya zreSThine tyAM dhanyakumAranA vivAha thayA, pratyeka kanyAnA mAtA pitA dvArA dhanyakumArane ratna, AbharaNuM, vastra, yAna-ratha ghoDA gADI Adi, Asana-palaMga, pathArI Adi. dAsa, dAsI Adi batrIsa batrIsa dAyajAmAM maLyAM. tyAra pachI te dhanyakumAra potAnA mahelamAM aneka prakAranAM mRdaMga Adi vAdyo temaja gIta nRtyanI sAthe manuSyabhava saMbandhI pAMceya prakAranA viSaya sukhano upabhega karatA vicAravA lAgyA. (sU0 3) zrI anuttaropapAtika sUtra
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanyakumAra dharmopaduzakA varNana taLa zAheLa' ityAdi. je vakhate dhanyakumAra manuSya bhavasaMdhI pAMca prakAranA viSaya sukhene anubhava karI rahyA hatA. te kAla te samaye kAkandI nagarImAM zramaNa bhagavAna zrI mahAvIra prabhu padhAryAM, te nagaranivAsinI pariSada bhagavAnane vAMDhavA mATe gaI. je prakAranA ThAma-mATe temaja bhakitanI sAthe samrATa keNika bhagavAna mahAvIra svAmIne vandanA gayA teja pramANe kAkandInArAjA jitazatru paNa bhagavAnane vandanA gayA. (sU0 4) 'tapaLa tasa' ityAdi, tyAra pachI jitazatrurAjAnA jAvA samaye kAkandI nagarInivAsI manuSyanA paraspara vArtAlApathI utpanna thatA kolAhalathI bhagavAnanuM Agamana jANI dhanyakumArane hRdaye A pramANe vicAre utpanna thayA. dharmanI Adi karavAvALA, dharma-tIrthanI sthApanA karanAra, dhanAyaka, dharmammU- sAthe vAha, carama tIrthaMkara bhagavAna zrI vardhamAna svAmI kAntI nagarInI bahAra sahasramravana nAmanA udyAnamAM padhAryAM che. samasta manuSya temane vaDhavA mATe jai rahyA che. eTale te leAkeAnA aMdaro aMdara vArtAlApathI thato keTalAhala sabhaLAya che. uparAkata mahAna guNaiAthI yukata evA anta bhagavAnanAM nAma mAtranAM zravaNathI mahAphaLanI prApti thAya che. teA pachI temanI sanmukha darzanArthe jatAM tathA temanI sevA karatAM phaLanuM tA kahevuM ja zuM. e pramANe vicAra karI, je bhAva ane bhakitathI bhagavAnane jamAli vandana karavA gayA hatA teja pramANe dhanyakumAra paNa gayA ahiM vizeSatA e che ke jamAli rathamAM besI bhagavAnane vaMdavA gayA hatA. tyAre dhanyakumAra peAtAne aneka vAhane hAvA chatAM paNa koI jAtanA vAhana sivAya pagathI cAlIne gayA. tyAM jaIne temaNe bhagavAnane vividha vandana karyA tathA dha dezanA zravaNa karavA bhagavAnanI samIpe zrI anuttaropapAtika sUtra 21
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ beThA. tyAre bhagavAna dhanyakumArane saMbodhIne te vizALa dharma sabhAmAM dharma kathA kahevA lAgyA- "leka che "aleka che ItyAdi. te pachI bhagavAna dhanyakumArane saMbodhIne kahe che ke - he dhanyakumAra! ghaNAM ratnonI khANathI paripUrNa rohaNAcala parvata samAna, samasta guNonI khANa, svarga tathA mokSanA sukhane devAvALe A manuSyajanma ati durlabha che. he devAnupriya! anaMtAna duHkhane sahana karatAM karatAM tathA vAraMvAra aneka pudgala-parAvarta karatAM karatAM koI viziSTa puNya-prakRtinA udayathI dharmAnuSThAna karavAne A manuSya-bhavarUpa suvarNavasa tane prApta thayela che. Avo suavasara pharIthI prApta thavuM muzkela che, kemake-he devAnupriya! (1) manuSya janma, (2) AryakSetra, (3) uttama kuLa, (4) dIrgha AyuSya, (5) samasta indriyanI paripUrNatA, (6) zarIranuM svastha ( nigI) hovuM, (7) sAdhu-samAgama, (8) sUtra-zravaNa, (9) samyakrU-zraddhA, (10) dharma kAyamAM parAkrama pherava. e daza ekSasAdhana, jIne atyanta dulabhatAe maLe che. he devAnupriya! je manuSya, A durlabha mAnava-janma prApta karIne pitAnA kalyANa mATe mokSamArgane Azraya nathI letA te manuSya pitAnI aMjalimAM AvelA amRtane DhALI nAkhI viSapAna karavA Icche che, samasta icchAone pUrNa karavAvALA, aNamola cintAmaNi ratnane choDI pattharanA TukaDAne grahaNa karavA icche che, airAvata hAthIne choDI gadheDA para caDhavAnI IcchA rAkhe che. sarva abhilASAo pUrNa karavAvALA kalpavRkSane ukhADI bAvaLane ropavA mAMge che. pArasamaNi ApI tenA badalAmAM pattharanA TukaDAne levAnI cAhanA rAkhe che. kastUrI ApIne kolasA grahaNa karavA Icche che. kAmadhenu gAyane vecI bakarI kharIda karavA Icche che. prakAzane cheDI adhakArane Iche che. rAjahaMsanI nindI karI kAgaDAne Adara ApavA icche che. motIone cheDI guMjA (caNeThI) levA Icche che. eTale kSaNamAtra sukhadAyI, paraMtu pariNAmamAM lAMbA samaya sudhI ananta dukhadevAvALA e kAmane cheDI sarvaviratirUpa cAritradharmamAM sarva prakAre yatna kare jaIe. jevI rIte ke pahADI nadInA Ugra pravAhamAM paDela patthara vAraMvAra upara nIce gabaDatAM tathA aneka ThekANe athaDAtAM athaDAtAM amuka TAIme vagara prayatna svayameva goLa thaI jAya che. tevI ja rIte ananta kALathI anantAnanta pudgala-parAvarta karatAM karatAM kaI viziSTa puNyaprakRtinA udayathI AtmakalyANa arthe dharmanI AradhanA karavAne apUrva temaja durlabha avasara tamane mahAna muzkelIthI prApta thaye che. ItyAdi. dhanyakumAra pUche che- he bhagavan ! A pudgalaparAvarta zuM che ? zrI anuttaropapAtika sUtra
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ pudgalaparAvarta varNana bhagavAna kahe che - AhArakane choDIne audArika Adi zarIranI vargaNAone gya cauda rAjulakavatI samasta paramANuonA samastarUpathI samilanaja pugalaparAvarta che, te jeTalA kAlamAM thAya che, te kALa paNa pugala-parAvarta kahevAya che, tenuM parimANa (kALamAna) ananta utsapirio ane avasarpiNio che. A pugala-parAvarta sAta prakAranuM cheH- (1) audArika-pudgala-parAvarta, (2) vikriya-pudgala-parAvarta, (3) taijasa-pudagala-parAvarta, (4) kArmaNa-pugala-parAvarta, (5) mana-pudgala-parAvarta, (6) bhASA-pudagala-parAvarta, (7) zvAsocchavAsa-pudgalaparAvarta, A sAta pagalapasavane ullekha bhagavatI za 12 u. 4 mAM paNa che. A pudagalaparAvarta dravya, kSetra, kALa, bhAva, bhedathI pratyeka cAra prakAranAM thAya che. A dravya kSetra, kALa, bhAva, rUpa pudgalaparAvarta paNa sUkSma ane bAdaranA bhedathI pratyeka be be prakAranA thAya che, jema (1) bAdara-dravya-pudagalaparAvarta, (2) sUphama-dravya-pudagalaparAvarta, (3) bAdarakSetra-pudgalaparAvarta, (4) sUphama-kSetra-pudagalaparAvarta, (5) bAdara-kALa-pudgalaparAvata, (6) sUkSma-kALa-pudagalaparAvartA, (7) bAdara-bhAva-pudgalaparAvarta, (8) sUkSma-bhAvapudgalaparAvarta. audArika Adi sAteya pudgalaparAvane dravya, kSetra, kALa, bhAvathI cAraguNa karatAM (28) aThAvIsa bheda thAya che. e rIte sUkSma ane bAdaranA bhedathI pratyeka be prakAranA hovAthI pudagalaparAvartana (56) chappana bheda thAya che. dArikAdi-pudagala-parAvata audArika zarIramAM sthita jIvAtmA jyAre samasta lekavatI dArika zarIra yegya seve paramANuone samasta rUpathI audArika zarIrapaNe sparza kare che, pariNamana kare che, ane upabhegA karIne cheDe che. tyAre te sparzI audAki-pugala-parAvarta kahevAya che. emaja vaikiya-zarIra-sthita jIva jyAre samastalakavatI vaikriya-zarIra-gya paramANuone samasta-rUpathI sparza, pariNamana ane upabhegA karIne cheDe che, tyAre te vaikiya-pugala-parAvarta thAya che. evI rIte tejasa Adi samasta pudgalaparAvarta jANuM levA. dravya-pudagalaparAvarta. A anAdi saMsAramAM bhavabhramaNa karatAM karatAM keka jIva jyAre ananta ananta zrI anuttaropapAtika sUtra 23
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavagrahaNathI sakalalekavatI samasta paramANuone pota potAnI vargaNone yogya, arthAta audyArika zarIrane audArika zarIra egya, vekiyane vaikiya-zarIra yogya, tejasane tejasa zarIra egya kArmaNane kAmaNazarIrogya, manane manAyegya, bhASAne bhASAyegya, zvAsacchavAsane zvAcchavAsagya, pugala paramANuone samastarUpathI sparza kare che, parizamana kare che ane upabhoga karI karI cheDe che, tyAre bAdaradravyapuddagalaparAvarta thAya che. dravyathI eka jIvane anantAnanta pugalaparAvarta thAya che, kemake paramANu ananta che. eka eka paramANune jIva anantAnanta audArika Adi sAteya rUpathI sparza kare che, pariNamana kare che. tathA upaga karI karIne cheDe che. anantane anantathI guNatAM anantAnanta thAya che. ananta paramANuomAM ekeka paramANunA ananta pudagalaparAvarta thavAthI eka jIvane anantAnanta pudgalaparAvarta thAya che. eTalA mATe A rIte anaHpulaparAvata rUpa saMsAra mahAcakranAM paribhramaNathI jIva kadI paNa zAnta prApata karI zakato nathI. je audArika Adi sAteyanuM pitapatanAM rUpathI arthAt audArika Adi paNAthI pitatAnI vagaNa cagya samasta lekavyApI pudagala paramANuone ekeka karatAM kramathI sparza kare, dArika-zarIra-rUpamAM pariNamana karavA tathA upabhega karI-karI choDI de teja sUphamapudgalaparAvarta che. ahiM tAtparya e che ke :- prathama audArika zarIrathI audArika-vargaNu-gya sakala-leka-vyApta samasta pudgala-paramANuone sparza kare, pariNamana kare tathA vArevAre upabhogamAM laI choDI de. e rIte dArika-vargaNuM-gya sakala-lokavyApI samastapudgala-dravyanA upabhoga karyA pachI vaikiya-zarIrathI vaikiya-vargaNA-gya samasta-pulane sparza kare, pariNamana karavo tathA upabhega karI-karI cheDI devo. tyAra pachI eja kemathI bAkInA taijasa AdinuM pitAnI vargaNAyegya paramANuone sparza karavo, pariNamana karavo tathA upabhegamAM laIne tyAga karavo sUkSamadravyapugalaparAvarta che. ahiM e vAtane jANI levI Avazyaka che ke - dArika-vargaNu-gya eka paNa pudagala paramANuone sparza karatAM jIva je enI vacamAM Avela vaikriyavargaNAyegya pudgalene ze te te sparza gaNuM zakAtuM nathI. kSetrapudagalaparAvarta. kAkAzanA jeTalA paNa pradeza che, temAM pratyeka pradezane krama-utkrama-pUrvaka zrI anuttaropapAtika sUtra 24
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ maraNathI sparza thavo teja bAdarakSetrapugalaparAvarta che. bhava-bhramaNa karatAM karatAM jyAre jIva kAlAntaramAM pharIthI tyAM AvI teja pUvagADha (pUrve avagahelA) pradezamAM mare te te pradeza gaNI zakAtuM nathI. paraMtu je pradezamAM jIva pUrve mRtyune prApta nathI thaye te pradeza je kama yA utkamathI mRtyu- dvArA pRSTa thAya te gaNI zakAya che. je pUrva-pRSTa lekAkAza - pradezathI kaI vyavadhAna (antara) vinAM kramaza: kAkAza-pradeza mRtyuthI sparzAya te sUphamakSetra-pudgalaparAvarta thAya che. sArAMza- je pUrvAvagADha AkAza-pradezamAM jIva maryo che te AkAza-pradezathI ke vyavadhAna vinA rahelA bIjA, trIjA, cethA, pAMcamAM Adi AkAza pradezamAM keIpaNa samaye mare ane eja kramathI je samasta kAkAza-pradezane mRtyuthI paze te te sUphamakSetra-pudgalaparAvarta thAya che. paranta bhavacakranAM bhramaNathI jIva je pUrvAvagaDhapradeza athavA vyavahita-pradezamAM vAra vAra ananta vAra paNa mare te pradeza mRtyupRSTa gaNuM zakAtuM nathI. kALapudagalaparAvarta. utsarpiNa ane avasarpiNa kALamAM jeTalo samaya hoya che te badhAyane kema yA utkamathI vAra vAra mRtyudvArA sparza kare te te bAdara-kALa pudgalaparAvarta thAya che. je jIva kemapUrvaka eka pachI bIjAne sparza kare te te sUkSamakALapudugaLaparAvarta thAya che. sArAMza- keI jIva utsapi athavA avasarpiNI kALanA prathama samayamAM maryo, teja jIva eka samaya nyUna vIsa keDA-keDI sAgaropama vItyA pachI kAlAntare teja utsapi athavA avasarpiNanAM bIjA samayamAM mare tathA pharI paNa teja prakAre trIjA, cethA, pAMcamAM, chaThThA Adi samayamAM mare. e kamathI utsarpiNa ane avasarpiNanA vIsa keDAcheDI sAgarepamamAM jeTalA paNa samaya che e badhAyanuM anantAnanta bhavene grahaNa karI mRtyune sparza kare teja sUmakALa pugalaparAvarta che, je vyavahita (AMtarU paDela) athavA pUrvapRSTha samaya A kamathI mRtyu dvArA sparzAyA vinA AgaLa-pAchaLa sparza thAya te tenI gaNatrI thatI nathI. bhAvapudagalaparAvartana kaSAya-vaza thavAthI adhyavasAya thAya che, adhyavasAyathI karmabandhana thAya che, temAM manda ane tIvra Adi bhedathI kaSAmAM paraspara ghaNuMkharUM aMtara hoya che. zrI anuttaropapAtika sUtra
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ eTale manda ane tIvra Adi bhedathI karmAMnA vipAkarUpa anubhAga-anyanA asaMkhyAta adhyavasAya sthAna che. prANiyAnI je je prakAranI bhinna bhinna pravRttio che te te prakAranA bhinna bhinna adhyavasAya che. ethI tenuM pratyeka sthAna bhinna bhinna thAya che. anubhAga-anyanA asaMkhyAta adhyavasAya sthAnemAMthI koi eka sthAnamAM tene anurUpa kaSAyanA udayamAM rahela koi jIva mRtyu prApta thayA hoya ane teja rIte krama ane utkramathI mRtyudvArA anubhAga anyanAM asaMkhyAta lokAkAza pradeza pramANavALA sarve adhyavasAya sthAna pRSTa thAya tyAre AdarabhAva pudgala-parAva thAya che. ahIM paNa jo adhyavasAya-sthAna kadAca mRtyuthI pa karela hoya ane teja zrI kayAreka mRtyuthI pRSTha thAya te te gaNavAmAM nathI AvatuM, parantu je sthAna pahelAM mRtyuthI pRSTa na thayu hoya tA te kadAca ghaNA akhtara pachI paNa mRtyuthI pRSTa thayu hoya tyAre gaNI zakAya che. anubhAga-andhanA jeTalA adhyavasAyasthAna che te badhAyane kramathI jo jIvAtmA mRtyudvArA sparza kare to te sUkSmabhAva-pudgala parAvata thAya che. sArAMza--kaSAyanAM udayarUpa sajadhanyu-adhyavasAya-sthAnamAM rahela kAi jIva mRtyu prApta thayA tyArabAda jo teja jIva phrI anantakAla vItyA pachI paNa tenAthI avyavahita arthAt antararahita khIjA sthAnamAM rahIne mare te te maraNu gaNI zakAya che. parantu jo te jIva tenAthI lAgela khIjA sthAnamAM mRtyu prApta na thaIne anantakALa sudhI paNa anya sthAnAmAM maratA rahyo hoya to te sthAne gaNavAmAM AvatAM nathI. bhale te ananta maraNa paNa thai gayA hoya. kALAntaramAM jo teja jIva khIjA adhyavasAya sthAnathI maLela trIjA adhyavasAya sthAnamAM mare te te trIjuM maraNu gaNAya che. parantu tenA vacamAM Avela anya maraNu gaNAya nahIM. eja kramathI jo anubhAgaanyanA samasta asaMkhyAta adhyavasAya sthAna mRtyuthI pRSTha thAya tyAre sukSmabhAvapuddagalaparAva thAya che. bhAvArtha jainadarzanamAM atyanta sUkSmAtisUkSma kALane samaya kahe che. jene kAi vibhAga na thai zake evA asaMkhya samayeAnI eka AvaLikA thAya che, eka karoDa saDasaTha lAkha sItAtera hajAra khasA sALa AvaLikAnuM eka muhUta thAya che. trIsa muhUnA eka ' dina-rAta' thAya che. paMdara divasanuM eka pakSa thAya che. e pakSanA eka mahinA, Ara mAsanuM eka varSa thAya che. asaMkhyAta varSoMnuM eka patyeApama, dasa kADAkIDI palyApamanuM eka sAgarApama, dasa koDAkoDI sAgaropamanI eka utsarpiNI thAya che. tathA avasarpiNI paNa dasa koDAkoDI sAgaropamanIja thAya che. utsarpiNI ane avasapiNI maLIne eka kALacaka thAya che. sarpInI puchaDIthI meDhA sudhInA zarIranI mAphaka zrI anuttaropapAtika sUtra 26
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ je kALamAM bharata aravata Adi kSetranA manuSyanuM zarIra, AyuSya, buddhi, bala, Adi vRddhi pAmatAM hoya tene utsarpiNI kALa kahe che, ane je kALamAM sApanA mukhathI puMchaDI sudhInA zarIranI jema kramaza: AyuSya bala buddhi Adine pAsa thate heya tene avasarpikALa kahe che. pratyeka utsarpiNI ane avasarpiNImAM cha cha ArA hoya che, e prakAre ananta utsarpiNI ane avasarpiNIo pUrI thAya tyAre eka dArika-pudagala-parAvarta thAya che. e ja rIte sAteya pudagala-parAvartamAM anantaananta kALacaka vyatIta thaI jAya che. saMsArasvarUpa varNana e pramANe bhagavAna samIpe jIvana caturgatibhramaNakAraka ananta pudgalaparAvartAnA svarUpane sAMbhaLI tathA apAra mahAsAgara samAna saMsArane jANa dhanyakumAra janma, jarA, maraNa ane AdhivyAdhi-grasta jIvanAM mahAduHkhane samajI te hadayamAM vicAravA lAgyA saMsAramAM sarve jIva duHkhI che, keI paNa sukhI daSTigocara thAtuM nathI. mAtAne garbhamAM AvatAM ja jIva mAtAnI svataMtratAnuM apaharaNa karI le che, pite paNa dhamaNIyonI jALathI baMdhAela, jarAyathI pariveSTita (vITAeluM), hAtha-pagathI baMdhAela tathA uMdhA laTakavAthI gardananI pIDAne lIdhe atyanta duHkhita thaI mahAndhakAra-yukata azuci-sthAnamAM rahI sarva prakAre paratantratAne anubhava kare che. tyAM mAtAnA niyama-viruddha uThavA-besavA tathA haravA-pharavAthI atyanta dukhita thAya che. garbhamAM mAtAthI khavAtA annAdinA tIkhA, kaDavA, kaSAyalA, khArA, ThaMDA tathA garama rasarUpa ucchiSTa padArthothI kaleza pAme che. e pramANe tIvra kaSTa bhegavatA keIpaNa rIte nava mAsa sADAsAta divasanA niyatakALa paryanta garbhanI mahAna vedanA sahana karI jyAre janma le che tyAre prasUti kALanA pavanathI atyanta pIDita hoI tathA e dusaha duHkhathI mUcchita thaI marelAnI mAphaka garbhathI paDI jAya che. zrI anuttaropapAtika sUtra
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaLI khAlyAvasthAmAM janma-samayanI asahanIya pIDAne kAraNe te potAnI pUrvI AtmAkathAne bhUlI jAya che. atyanta kaThora bhUmi tathA pANA AdinA ghasArAthI kIDiyA AdinA karaDavAthI tathA vAravAra jamIna para paTakAvAthI navA navA du:khAne sahana kare che. vacce vacce khAMsI, zvAsa, kaph, javara, viSama jherIlA phADakA tathA mastakazUla Adi aneka bhayaMkara rogonA upadravathI du:khAnA anubhava kare che. je du:khAne joi bIjA manuSyeAnAM hRdaya paNa vidINu ane dravita thaI jAya che. cIvana-avasthAmAM ISTa vastunA viyoga tathA aniSTa vastunA saMyogathI Ata temaja raudra dhyAna dhyAtA aneka prakAranA saMtApAnA anubhava kare che. evI rIte vRddhAvasthAmAM paNa kaMThenalIne kApavA jevA atyanta tIvra prANa Adi vAyuthI, ` zvAsaprazvAsadvArA gha rAtA kaphathI ativyAkula-citta thai tathA rUdhira ane mAMsathI rahita zithila aMgopAMga thaI dArUNa (bhayaMkara) du:khAne kAraNe mUrchita thai jAya che. A audArika zarIra tA azuci padArthaoNMthI utpanna hovAne lIdhe tathA pratikSaNa aci padArthonA jharavAthI acija che. dhanyakumAroko jJAnaprApti kAmabhAga kAmabhogAnuM sevana karavuM vAnta (vamiTa), pitta, kapha, vI tathA rakatanuM prAzana karavA kharekhara che. e kAmabhoga kSaNamAtra mATe sukharUpa tathA ananta kAla mATe duHkhadAyaka che ane e krutyaja (cheDavAmAM muzkela) hAya che. AtmAne paraleAka gamana karatI samaye koi tene bacAvavAvALu athavA zaraNa devAvALuM thAtuM nathI. A badhA bhautika vaibhava ahiM bhUtaLa paraja rahI jAya che. pazu potAnA vADAmAMja bAMdhelA rahI jAya che. gharanA daravAjA sudhI patnI tathA smazAna zrI anuttaropapAtika sUtra 28
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudhI bhAi-andhu mRta-zarIranI sAthe sAthe Ave che. pAtAnuM zarIra paNa peAtAnI sAthe na AvatAM ahiM citAmAMja maLIne bhasma thai jAya che. ekalA ni:sahAya thaIneja jIva paleAka prayANa kare che. e mATe mAre janma, jarA, maraNanA du:khAne dUra karavAva.LA vAstavika akSaya sukhane devAvALA cAritradharmIneja potAnA AtmakalyANa mATe grahaNa karavo joie. A pramANe anta:karaNathI vicArI atyanta vairAgyavAn thaI tathA eka dha neja zaraNasthAna mAnIne te dhanyakumAra zramaNa bhagavAna mahAvIrane A pramANe kahevA lAgyA. he bhagavan ! nirthe pravacananI huM zraddhA karU chuM. vizvAsa karU chuM. he prabhu ! A nind pravacana mane rUce che. huM nittha pravacana grahaNa karavAmAM udyamanta thaye chuM. he prabhu ! ApanA A upadeza satya che. sarvAMga--satya che, ane sarvathA satya che. he prabhu ! A nigrantha pravacana asandigdha ( sandeha-rahita ) che. jo Apa pharamAvI rahyA che te sa`thA pUrNa che, temAM koI paNa prakAranI truTi nathI, e viSe have mane jarA paNa zaMkA nathI. parantu he bhagavan ! atyAre mAtra eka vAta khAkI che, ane te eja ke mAtA bhadrAne puchavAnuM, eTale he prabhu ! huM mAtA bhadrA sAvAhIne pUcho ApanI pAse dIkSA grahaNa karIza. bhagavAne kahyuM he devAnupriya ! tamane jema sukha thAya tema kaza, parantu zubha kAryoMmAM vilaMba na kare. (s0 5) 6 'tapa n se ' ityAdi tyArabAda te dhanyakumAra potAne ghera jaIne potAnI mAtA bhadrA sA vAhIne pUche che. jevI rIte jamAlIe potAnA mAtApitAne pUchyuM hatu. pUrve kayAre paNa nahiM sAMbhaLela evA dhanyakumAranA vairAgyapUrNa vacana sAMbhaLI mAtA bhadrA-sAvAhI sUcchita thai gai. zItaLa Adi aneka prakAranA upacArothI mUrchA dUra thayA pachI tene tathA dhanyakumArane dIkSA viSaye ukita-pradyukitarUpa saMvAda (uttara-pratyuttara) thayA. jyAre te mahAkhalanI mAphka dhanyakumArane gharamAM rAkhavA sama na thai tyAre te bhadrA--sAvAhI vivaza thaIne saMsAraniSkramaNa (dIkSA) nI AjJA Ape che. jevI rIte thAvaccAputranI mAtA kRSNa vAsudevane dIkSAmaheAtsava mATe pUche che, tevIja rIte mAtA bhadrA-sAvAhIe paNa rAjA jitazatrune pUchyuM, ane chatra-cAmarAdinI mAMgaNI karI. jevI rIte zrIkRSNa vAsudeve cAvaccAputrane! dIkSAmahAtsava karyo hatA. tevIja rIte rAjA jitazatrue paNa dhanyakumAranA dIkSAmaheAtsava karyAM. e rIte dhanyakumAra bhagavAna pAse pratrajita thai iryAdisamitiyukta aNagAra thaI guptabhrahmacArI thayA. (sU0 6) zrI anuttaropapAtika sUtra 29
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanyakumArakI tapazcaryAkA varNana "taif ItyAdi. dhanyakumAra aNagAre je divase dIkSA grahaNa karI teja divase zramaNa bhagavAna mahAvIrane vandana-namaskAra karI A pramANe bolyA he bhagavan ! je ApanI AjJA hoya te huM jIvana-paryanta nirantara chaThachaThanAM pAraNA karUM, pAraNAmAM paNa AyaMbila karuM. evI rIte chaTha-chaThane pAraNe Aya bila karatAM tapasaMyamathI pitAnI AtmAne vizuddha karI vicarUM. chaThane pAraNAne divase vikRtirahita rUkSa anna aceta pANImAM nAkhI ekaja Asane besI AyaMbilane AhAra karUM, paNa AyaMbila vinAno nahi. AyaMbilanI vidhi upAsakadazAMgasUtranI "agAradharmasaMjIvanI" TIkAmAM A pramANe ApI che - "vigaya-ghI, dUdha, dahI, tela, geLa Adi sarasa padArtha--rahita, cekhA, zekelA caNuM Adi lukhkhA-sUkA annane aceta pANImAM nAkhI eka vakhata khAvuM te AyaMbila che." te rakSa anna paNa kharaDela (leTa AdithI bharela) hAthathI dIdhuM hoya te kalpa, parantu mAre mATe hAtha kharaDIne (bharIne) Ape te nahIM kape. te AhAra paNa nIrasa hovAthI nAkhI devA jevuM hoya paNa khAvAnAM upayogamAM AvavA jevuM na hoya. te AhArane bIjA ke zramaNa-zAkAdika brAhmaNa-cAcaka, atithibhikhArI, kRSaNa-daridrI vanIka-karuNAbharyA avAjathI bhajana mAMgatA atyanta bhUkhyA manuSya paNa levAnI IcchA na kare eja AhAra mAre pAraNAnAM AyaMbila mATe grahaNa kare kalpa. e rIte dhanyakumAra aNagAranA nivedana karavAthI bhagavAna A pramANe belyAjema tamane sukha upaje tema kare. zubha kAryamAM vilamba na kare" (sU) 7) tay of ItyAdi dhanyakumAra aNagAra zramaNa bhagavAna mahAvIranI AjJA prApta karI atyanta prasanna evaM saMtuSTa thayA, ane pratijJAnusAre jIvana-paryata antararahita chaTha-chaThanA pAraNAmAM AyaMbilanI tapasyAthI AtmAne bhAvita karatA thakA vicAravA lAgyA. (sU0 8) tAM je te ItyAdi. dhanyakumAra aNagAra chaTha chaTha tapanA prathama pAraNAnA divase, prathama praharamAM svAdhyAya karI zrI gautama svAmInI mAphaka gocarI javA mATe bhagavAnane pUche che, bhagavAna mahAvIranI AjJA prApta karI te kakandI nagarImAM padhAryA, tyAM uMca nIcA tathA madhyama kuLamAM bhikSArtha bhramaNa karatA AyaMbila mATe lukhA AhAranI gaSaNA kare che. paraMtu sarasa AhAra levAnI jarA paNa IcchA karatA nathI. (sura 9) zrI anuttaropapAtika sUtra 30
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ tay i ?' ItyAdi. zAstra-vihita catanAvAlI. dAtA dvArA dIdhela vastusambandhI, tathA utkRSTa bhAvathI Asakitarahita svIkArelI eSaNAthI AhAranI veSaNa karatA thakA dhanya aNagArane bhikSA mAM AhAra maLe te pANI nahIM ane pANI maLe te AhAra nahIM (sa. 10) tay " ItyAdi, pharI paNa te dhanyakumAra aNagAra prasanna mana, kaluSabhAva rahita arthAt krodhAdi-Aveza-rahita, viSAdabhAva vinA, tanatanATa zabdane cheDI, sthiracitta thaI, prApta saMyamanI vizuddhi mATe udyoga, tathA aprApta saMyamanI zreNI prApta karavA mATe yatna karatA tathA mana, vacana, kAyAnA saMyamamAM atidRDha thaI uMca, nIca tathA madhyama gharethI jeTale malya teTale AhAra-pANI AvazyakatAnusAre grahaNa karI kAkadI nagarIthI bahAra nikaLyA. tyAMthI te jyAM bhagavAna virAjamAna hatA tyAM AvyA ane zrIgautamasvAmInI mAphaka bhagavAnane AhAra pANI dekhADaye (sU0 11) tay vi " ityAdi. tyArabAda te dhanyakumAra aNagAra zramaNa bhagavAna mahAvIra pAsethI AjJA laI AhAramAM amUchita-varNa rasa AdimAM gRddha na thatAM, madhyasthabhAve tIvra-vairAgya-bhAvanAthI pUrve karela sundara tathA sarasa AhAranuM smaraNa na karatAM rAgadveSa rahita kaI paNa svAda-vinA AhAra karatA hatA. te AhArane paNa (21) ekavIsa vAra pANIthI dhoI nIrasa temaja satvahIna karIne AhAra karatA hatA. teo svAda vinA kaI rIte AhAra karatA hatA te dRSTAntadvArA batAve che - jevI rIte sarSa bilamAM praveza karatI vakhate bilanA bane-AjubAjunA bhAgane sparyA vagara madhyabhAgathIja temAM praveza kare che tevIja rIte dhanyakumAra aNagAra paNa mukhanA banne bhAgethI AhArane sparzAyA vagara svAdarahita AhAra karatA hatA. e prakAre tapa-saMyama-pUrvaka AtmA-cintana karatA thakA rahetA hatA. (sa. 12) tay se' ItyAdi. te pachI eka samaye zramaNa bhagavAna mahAvIre kAkandI nagarInA sahastramravana nAmanA udyAnathI nikaLI bIjA dezamAM vihAra karyo. (su) 13) "ta, i" ItyAdi. te pachI dhanyakumAra aNagAre zrIzramaNa-bhagavAna mahAvIranA tathArUpa bahuzruta sthavironI pAse sAmAyika Adi agyAra aMgenuM jJAna prApta karyuM, ane tapa-saMyama-pUrvaka Atma-cintana karatA thakA rahevA lAgyA. (sU) 14). zrI anuttaropapAtika sUtra 31
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanya anagArakA zarIra varNana "tay of R" ItyAdi. te dhanyakumAra aNagAra A udAra-pradhAna tapathI sarvathA sukAI gayA, tathA rUkSa thaI gayA te paNa teo rAkhathI DhaMkAelI havananI agni samAna bahArathI teja-rahita hovA chatAM paNa baMdhaka trASinI mAphaka Atmatapa-tejathI adhika-adhika dedIpyamAna thayA. (sU0 15) have dhanyakusAra aNagAranA tIvra tapanAM prabhAve dedIpyamAna kAntiyuktazarIranuM varNana karAya che.- "pauTH if ItyAdi. dhanyakumAra aNagAranA caraNa (paga) tapane kAraNe sukAI gaelA vRkSanI chAla, kASTapAdukA athavA jarjarita pagarakhAM samAna zuSka, rUkSa ane mAMsarahita thaI gayA hatA, kevaLa hADakAM ne cAmaDA tathA nAnAM jALathIja teonAM caraNa (paga) dekhAtA hatA. paNa temAM mAMsa tathA lehI jarApaNa dekhAtA hetA. (sU0 16) paugya' ItyAdi. atizaya tapanA kAraNe aNagAranA paganI AMgaLIo aparipakava avasthAmAM teDela tathA teja dhUpamAM sukAela zuSka, plAna-karamAela, vaTANAnI zIMga, maganI zIge athavA aDadanI zIge samAna zuSka, rUkSa temaja mAMsa rata-rahita thaI gaI hatI. te kevaLa hADa, cAma ane nasethIja dekhAtI hatI. (sU 17) dhaUItyAdi. ati ugra tapane kAraNe dhanA aNagAranI jaMghA (DhIMcaNanA nIcene bhAga), kAgaDAnI jaMdhA, kaMka (pakSivizeSa)nI jaMghA athavA TeNikAlikA (pakSivizeSa)nI jaMghA samAna zuSka, rUkSa ane mAMsa-rakata-rahita thaI gaI hatI. A pakSIonI jaMghAnA svabhAvathI ja nirmAsa temaja rakata-rahita hoya che. eTale ahIM enI upamA ApavAmAM AvI che. dhanyakumAra aNagAranI jaMghAo paNa tenA jevI pAtaLI thaI gaI hatI. (sU0 18) paur ItyAdi. jevI rIte kAlI nAme vanaspati vizeSanuM sandhisthAna (Da), mera temaja heNikAlikA (pakSivizeSa) nAM DhIMcaNanuM sandhisthAna zuSka, rUkSa, mAMsa temaja rakta-rahita hoya che. evI rIte dhanya :aNagAranA banne DhIMcaNa zuSka, rUkSa, temaja mAMsa-ratathI rahita thaI gayA hatA. (sU) 19) zrI anuttaropapAtika sUtra 32.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ pauT" ItyAdi. jema zyAma (priyaMgu) vRkSanA aMkura, badarI [ bera ] vRkSanA aMkura, sallakI [vRkSavizeSanA aMkura, zAlmalI simala] vRkSanA aMkura aparipakava avasthAmAM ja teDIne taDakAmAM sukAvI devAthI plAna temaja rUkSa thaI jAya che. evI rIte atyaMta ugra tapane kAraNe dhanyukumAra aNagAranA urU-DhIMcaNanA uparano bhAga [sAthala), rakata mAMsa nahi hovAthI zuSka temaja rukSa thaI gayo hate. (sU0 20) pauUsa" ItyAdi. jevI rIte UTanA baccAnA paga, vRdhdha, baLadanA be parIvAlA paga, uparathI UMcA ane nIce khADAvALA tathA rakta-mAMsa-rahita hoya che, evI rIte dhanyakumAra aNagAra kaTi-pradeza paNa atizaya tapane kAraNe rakata-mAMsa rahita, atyanta kSINa, zuSka temaja rUkSa thaI gayA hate sUtra 21] dhaonlsa ItyAdi. jema taDakAmAM sukAelI cAmaDAnI masaka, caNA AdinI roTalI sekavAnI letI [to) athavA loTa bAMdhavAnI katharoTa, zuSka rakSa temaja aMdarathI uMDI gaharI hoya che, tevI rIte atizaya ugra tapanA kAraNe dhanyakumAra aNagAranuM peTa paNa rakata temaja mAMsanA abhAvathI kRza, zuSka, rUkSa temaja uMDuM thaI gayuM hatuM. arthAt tapanA kAraNe peTa pIThane ceTI gayuM hatuM. (sU) 22) paUT jevI rIte sthAsakAvalI-arIsA [darpaNa) nI AkRtivALA pAtra vizeSanI athavA daNanI eka upara rAkhelI paMkita pANAvalI-pAna pAtra, [glAsa nI pakita athavA muMDAvalI sthArthavizeSa-pazu bAMdhavAnA khIlAnI kramaza: eka upara eka rAkhelI paMkti je rIte e alaga alaga gaNI zakAya che evI rIte atizaya ugra tapanA kAraNe dhanyakumAra aNagAranI banne bAjunI pAMsaLIo rakta temaja mAMsanA abhAvathI judI judI gaNI zakAtI hatI. [sU0 23 dha ItyAdi. zrI dhannA aNagArane pRSTa-pradeza [ vAsa] nirmAsa temaja rakatahIna hovAthI karNa phUla [buTIA), pattharanI kuMDI, athavA bALakone ramavAnA lAkhathI banela eka prakAranA ramakaDAnI samAna zuSka rUkSa thaI gayA hatA. (sU24 "gha " zrI dhanyakumAra aNagAranuM vakSasthala mahAna tapazcaryAne kAraNe nirmAsa temaja rakatahIna hovAthI te, vAMsathI banAvela TopalIne nIceno bhAga, vAMsa AdinI cIpathI banAvela paMkhA athavA taDapatranA banAvela paMkhAnA jevuM, zuSka, rUkSa thaI gayuM hatuM. [sU0 25]. pauUTlsa' AvI mahAn tapazcaryAnA prabhAvathI dhannA aNagAranI bhujAo, lehI ane mAMsanA abhAve zamI nAmanA vRkSanI zIMga, vAhAya giramALA vRkSanI zige, athavA agathiyA-bakavRkSavizeSanI zI jevI, zuSka-rUkSa thaI gaI hatI. (sUra6) zrI anuttaropapAtika sUtra 33
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhaousa' ityAdi. jema sukAI gayela chANAM, vaDanAM sukAM pAMdaDAM, athavA palAsa [khAkharA - DhAka] vRkSanA sukAI gayela pAMdaDA hoya che, tevI ja rIte dhanyakumAra anagAranA banne hAtha atizaya ugratApanA kAraNe mAMsa ane lehInA abhAve zuSka rUkSa thaI gayA hatA. (sU0 27) dhakSa ItyAdi jevI rIte vaTANAnI zIge. maganI zIge, ane aDadanI zI ge, adhI pAkela avasthAmAM teDIne taDakAmAM sukavavAthI plAna ane zuSka thaI jAya che. tevI ja rIte dhanyakumAra aNagAranA banne hAthanI AMgaLIo atizaya tapanA kAraNe rakta ane mAMsanA abhAve zuSkarUkSa thaI gaI hatI. (sU) 28) bagujra ityAdi jevI rIte kamaMDaLanI garadana, nAnA kaLazIyAthI garadana, athavA kuMjAnI garadana atyanta sAMkaDI temaja pAtaLI hoya che, tevI rIte dhanyakumAra aNagAranI garadana paNa atizaya tapanA kAraNe mAMsa ane raktanA abhAve kRza temaja zuSka-rUkSa thaI gaI hatI. (sU) ra9) dhaousa ItyAdi. taratanuM utpanna thayeluM tumbaDInuM phaLa, hakuba (hiMgATA)nuM phaLa athavA kerInI goTalI jevA prakAranI hoya che, tevI ja rIte dhanyakumAra aNagAranI DAhI paNa atyanta ghora tapanA kAraNe rakata ane mAMsanA abhAvathI zuSka ane rUkSa thaI gaI hatI. (sU0 30) ItyAdi. jevI rIte sukAya gayela jaLa, kaileSa (eka jAtane lepa) nI gaLI, athavA lAkhanI gaLI hoya che, tevI rIte atyaMta gheratapanA kAraNe dhanyakumAra aNugAranA bane hoTha zuSka, rUkSa ane nirmAsa thaI gayA hatA. (sU0 31) "dhaU/' ityAdi. jema sukA vaDanA pAMdaDAM, palAza (khAkharA) vRkSanA pAMdaDAM umbarAnA pAMdaDAM athavA sAganA pAMdaDAM hoya che, te prakAre gheratapanA kAraNe dhanyakumAra aNagAranI jIbha paNa rakata mAMsa rahita thaI, phakta cAmaDA ane nasonI jALa rUpaja rahI gaI hatI. (10 32) dhAI ItyAdi. gohalI ane chatarA vinAnI kerInI cIra, AmaDA (baMgalAnuM prasiddha phaLa) nI cIra, bijerAnI cIra, taDakAmAM sukAyA pachI jema kara zrI anuttaropapAtika sUtra 34
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAI jAya che, tema ugratApanA kAraNe dhanyakumAra aNagAranI nAsikA zuSka, rUkSa ane nirmAsa thaI gaI hatI. (sU) 33) dhaow" ItyAdi. jema vINanA chidra, buddhIsaka-eka prakAranA bIjAnA chidra, athavA prAtaHkALanA tArA dekhAya che. tevI rIte ugratapanA kAraNe dhanyakumAranI AMkhe uDI tathA zuSka, rUkSa thaI gaI hatI. temaja temanI AMkhe eTalI aMdara ghusI gaI hatI ke te dabelA uMDA nAnA nAnA chidramAM camaka (kIkI) mAtraja dekhAtI hatI. (sU0 34). goo" ItyAdi. jema mULAnI chAla, kAkaDInI chAla athavA kArelAnI chAla hoya che, tevI rIte ugratApanA kAraNe dhanyakumAra aNagAranA kAna, mAMsa ane rakatanA abhAve sukAI gayA hatA. (sU0 35) dhaU/sa ItyAdi. jema apakava tuMbaDAnuM phaLa, apakava elaluka (goLa sUraNa kaMda) athavA apakava tarabUca, aparipakava avasthAmAM ja teDIne sUryanA sakhta tApamAM rAkhavAthI, zuSka, rUkSa temaja plAna thaI jAya che tevI rIte ugra tapathI dhanya aNagAranuM mastaka paNa rakata mAMsanA abhAve zuSka, rUkSa thaI gayuM hatuM. te mAtra hADa, carma tathA nAnA samUha-mAtrathIja dekhAtuM hatuM. (sU) 76). " jo ItyAdi. upara kahela badhAM aMga ane upAMganuM varNana samAna prakArathI samajI levuM, paraMtu peTa, kAna, jIbha tathA heThamAM hADakAM nathI hotA. phakata carma tathA naso dvArAja e dekhAya che. eTalA mATe enuM varNana karatI vakhate bIjA aMgenI mAphaka hADakAnuM varNana samajavuM nahi. dhanyakumAra aNagAranuM peTa, kAna, jIbha tathA heTha rakta temaja mAMsanA abhAvathI phakta carma ane sAjAlathIja dekhAtAM hatAM. (sU0 37) dhanyakumAra aNugAranA pagathI laIne badhAM aMgaupAMganuM juduM juduM varNana judI judI upamAothI upara karavAmAM AvyuM che. have ahIM ekaja sUtramAM badhAM aMgenuM varNana karavAmAM Ave che.- "dhaot if ItyAdi- atyata tIvra tapane kAraNe dhanyakumAra aNagAra nAM paga jaMghA (pinDI) ane sAthala. e traNe mAMsa ane raktanAM abhAve zuSka, rUkSa tathA kSudhAthI atyanta nirbala ane zithila thaI gayA hatA. temane kaTi (keDa) pradeza kAcabAnI pITha mAphaka athavA kaDhAI mAphaka mAMsa, rakatanA abhAve hADakA uMcA thaI javAthI ghaNAja vikRta dekhAtuM hatuM. temanuM peTa, mAMsa ane rakatanA abhAve tathA yakRta (lIvara) lIhA (baroLa), AMtaraDA Adi sukAI jAvAthI vAMsAnAM hADakA sAthe cUMTI gayela hatuM temaja peTa madhyamAM kRza thaI jAvAthI uMDA pAtranI mAphaka thaI gayuM hatuM. arthAta pIThathI cUMTeluM peTanuM cAmaDuM mAtraja rahI gayuM hatuM. zrI anuttaropapAtika sUtra 35
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ temanI pAsaLIye mAMsa ane rakatanA sukAI jAvAthI judI judI spaSTa dekhAtI hatI temanA vAMsAnA (pIThanA) hADakAonA saMdhi ane hADakAM je prakAre rUdrAkSanI mALAnA maNakA judA judA gaNI zakAya che athavA vAMsanI TepalInI pratyeka cIra judI judI gaNI zakAya che te ja prakAre mAMsa ane zANitanA abhAve judA judA gaNAI zakAtA hatA. temanAM vakSasthala-chAtInA hADakA mAMsa tema ja rakatanA abhAvathI vAsa letI vakhate tathA choDatI vakhate gaMgAnA taraMganI mAphaka uMcA nIcA thatA spaSTa dekhAtA hatA. temanI bhujAo mAMsa ane rakatanA abhAve atyanta zuSka thaI javAthI phakta hADakA, cAmaDA tathA nasonI jALa vALI, sukelA sApanI mAphaka dekhAtI hatI. temanA hAthanA ane paMjA, DhIlA banjanavALA banne bAju laTaktA ghaDAnA pAgaDAnI mAphaka dekhAtA hatA. temanuM mastaka ugra tapazcaryA ne kAraNe zeNita ane mAMsa sukAI jAvAthI mATInI hAnI leTinI mAphaka thaI gayuM hatuM. temaja kampavA rega vALA manuSyanA mastakanI mAphaka pratikSaNa hAlatuM Daga Daga karatuM rahetuM hatuM. temanuM moTuM sukela kamaLanI mAphaka rUkSa thaI gayuM hatuM. temanuM moTuM cheThanA sukAI jAvAthI TuTela moDhA vALA ghaDAnI mAphaka vicitra thaI gayela hatuM temanAM bane netra uMDA besI jAvAthI uMDI kuSpInI mAphaka thaI gayA hatAM. A prakAranI zArIrika avasthAvALA dhanyakumAra aNagAra jIva mAtraAtmabalathI ja cAlatA, pharatA ane ubhA rahetA hatA paNa zarIra balathI nahIM teo belavAnA parIzramathI thAkI jatA hatA, belatAthakA kheda pAmatA hatA eTaluM ja nahIM paraMtu belavAnA vicAra mAtrathI kaSTane anubhava karatA hatA arthAta temanI sarve kriyAo zArIrika belanA abhAve Atmabala uparaja nirbhara hatI. A prakAre ugra tapathI dhanyakumAra aNagAranuM zarIra rakata, mAMsanA abhAve sarvathA sukAI gayuM hatuM, temanAmAM zArIrika zakita jarAya nahatI. gocarI mATe javuM, vastronI paDilehaNa karavI. pratikramaNa, ane svAdhyAya, dayAna, kAyotsarga Adi sarve kArya teo kevaLa AtmAnA vIrya guNanI sahAyatAthIja karatA hatA. dhanyakumAra aNagAranA zarIranuM varNana daSTAMntadvArA kare che ke lasAthI bharelI sukA lAkaDAthI bharelI, sukA pAMdaDAthI bharelI, sukA talasarAthI bharelI, mATInA vAsathI bharelI athavA sukA eraDAnA lAkaDAthI bharelI gADI, jevI rIte cAlatAM cAlatAM avAja kare che evI rIte mAMsa temaja lohI sukAI javAthI dhanyakumAra aNagAranA zarIramAM uThatAM-betAM tathA cAlatAM pharatAM samaye hADakAMnA saMgharSathI kaTa kaTa avAja thato hato. jevI rIte naMdaka trASinuM zarIra tapazcaryAthI zuSka rUkSa temaja nirmAsa thaI javAthI teonA cAlavA pharavAmAM kelasA, sukA kASTha athavA mATInAM vAsaNothI bharelI gADI samAna avAja utpanna thatuM hatuM tevI rIte dhanyakumAra aNugArane paNa cAlatA pharavAmAM kaTa-kaTa avAja thato hato. jevI rIte nidhUma zrI anuttaropapAtika sUtra
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ agni rAkhathI DhaMkAi jAvA chatAM andarathI dedIpyamAna hAya che tevI rIte ugra tapazcaryAthI temanuM zarIra zuSka-rUkSa temaja krAnti rahita thai javA chatAM paNa tapathI utpanna Atma vIya guNAthI utkarSa tA tathA tapa tejathI apUrva zAlA yukata dekhAtuM hatuM.(s0 38) dhanyanAmaka anagArakI mukhyatAkA varNana have ahiM sarve suniyAmAM dhanya muninI mukhyatA batAvavAmAM Ave che- tenuM vADheLa" ityAdi. te kALa te samayamAM rAjagRha nAme nagara ane guruzilaka nAme caitya (udyAna) hatu. zreNika rAjA rAjya karatA hatA. te kALa te samayamAM zramaNa bhagavAna mahAvIra kAkantI nagarIthI vihAra karI eka gAmathI khIje gAma ema grAmAnugrAma vicaratA rAjagRha nagaranA guruzilaka udyAnamAM padhAryA. tyAM gautama Adi agyAra gaNadharAnI sAthe dhanya nAme aNugAra paNa ugra tapazcaryAM karatA thakA plAna--mbhAva vinA, page vihAra karatA AvyA. bhagavAnane vandana tathA namaskAra karavA rAjagRhathI pariSada nikaLI ane bhagavAnanI sevAmAM upasthita thai, vidhiyukata vandana--namaskAra karI pAta-potAnA sthaLe besI gai. samrATa zreNika paNa caturaMgaNI senA tathA samasta rAjaparivAra sAthe bhagavAnane vandana karavA nikaLyA ane jyAM bhagavAna virAjamAna hatA tyAM paMcAbhigamapUrvaka AvyA tathA vandana namaskAra karI yathAsthAna maryAdApUrNAMka eThA bhagavAne dha kathA kahI. dharmAMkathA sAMbhaLI prasannacitta samasta janatA pAtapeAtAne sthAne cAlI gai. rAjA zreNika bhagavAnathI dha-kathA sAMbhaLI tathA sAcA hRdayathI dhAraNa karI A pramANe vAraMvAra vicAra karavA lAgyA. vAyu-kAyika jIva tathA saMpAtimajIvanI rakSA mATe, ane muni-paNAnA cinha svarUpa DArAsahita mukhatrikAnuM mukhapara bAMdhavuM, pAMca mahAvratAnuM papalana karavuM, chakAya jIvAnI rakSA karavI, talavAranI tIkSNa dhAra para cAlavA mAkanavavADa sahita zuddha brahmacaryanuM pAlana karavuM, sattara (17) prakAranA saMyamanuM pAlana karavuM, khAvIsa parIpaheAna sahana karavuM, vizuddha AhAra-pANI laI sacama-yAtrAnA nirvAha karavA, khAvana anAcIrNInuM nivAraNa karavuM, pAMca samiti tathA traNa guptinI ArAdhanA karavI, pagathI zrI anuttaropapAtika sUtra 37
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAlIne ugra vihAra kare, aneka jAtanA aMtakAMta AhAranuM sevana karavuM, aneka prakAranA abhigrahapUrvaka bAhya Abhyantara ugra tapazcaryA karavI, duSkara cAritranuM pAlana karavuM Adi sarve kArya bhagavAne duSkara kahyAM che. e rIte vAraMvAra A kAryonI kaThinatAne vicAra ane manana karatA zreNikarAjA bhagavAnane vandana namaskAra karI A pramANe bolyA- he bhagavana ! gautama Adi A cauda hajAra aNagAramAM kyA aNagAra saMjamamAM mahAduSkara karaNa karavAvALA tathA karmonI mahAnirjarA karavAvALA che? rAjA zreNikanA praznane sAMbhaLI bhagavAna A pramANe belyA he zreNika! A gautama Adi cauda hajAra zramaNamAM eka dhanyakumAra aNagAraja mahA duSkara tapasaMyamanA ArAdhana karavAvALA tathA kamenI mahAnirjarA karavAvALA che. bhagavAna dvArA praTanane pratyuttara sAMbhaLI rAjA zreNike pharIthI pUchayuM- he bhagavana ! zA kAraNe Apa dhanyakumAra aNagArane gautama Adi samasta cauda hajAra munimAM mahAduSkara-karaNI-karavAvALA tathA karmonI mahAnijA karavAvALA kahe che ? bhagavAne kahyuM ke zreNika ! te kALa te samayamAM kAkandI nAmanI nagarI hatI. tyAM dhanyakumAra rAjamahela samAna zreSTha prAsAdanA uparanA bhAga para pAMca IndriyenA viSayasukha bhegavatA thakA rahetA hatA. te samayamAM ekavAra prAmAnugrAma vicarate thake huM kAkanTI nagarIne sahasAmravana nAmanA udyAnamAM AvyuM. tyAM vidhi-anumAre avagraha grahaNa karI tapa-saMyama-pUrvaka Atmacintana karato thake rahevA lAgyuM. te samaye dhamakathA sAMbhaLavA kAkaCI nagarI nI pariSada saha sAmra vanamAM AvI. teja rIte dhanyakumAra paNa page cAlI tyAM AvyA. meM dhamakathA kahI. dharmakathA sAMbhaLavAthI dhanyakumAra ne saMsArathI tIvra vairAgya utpanna thayo. te pachI teNe tarata ja sarve kAmagane cheDI dIkSA grahaNa karI. dIkSA lIdhI te divasathI ja teNe kaThina tapazcaryA dhAraNa karI, chaTha chaThanA pAraNAmAM phakata Ayambila kare che. ugra tapazcaryAne kAraNe mAthAthI laI paga sudhI temanuM AkhuM zarIra zuSka, rUkSa temaja nirmANa thaI gayuM. chatAM paNa te tapa teja dvArA antarAtmAthI atyanta dedIpyamAna che. he zreNika ! e kAraNeja meM kahyuM ke A gItamAdi cauda hajAra zramaNomAM eka dhanyakumAra aNagAraja mahAtapasvI mahAduSkara karaNa karavAvALA tathA karmonI mahAnirjarA karavAvALe che. zrI anuttaropapAtika sUtra 38
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanyanAmANagArakA zarIra varNana A prakAre bhagavAnanA vacana sAMbhaLI tathA tene vAre vAre smaraNa karI rAjA zreNikanuM hRdaya prasannatAthI hRSTa-tuSTa thaI gayuM, ane bhagavAnane traNavAra pradikSaNA-pUrvaka vandana namaskAra karIne dhanyakumAra aNagAranI pAse gayA, jyAM teo aneka muninI vacce virAjamAna hatA jyAM dhanyakumAra aNagAra virAjatA hatA tyAM bhagavAnanA bIjA paNa aneka munie A pramANe virAjatA hatA- kayAMka AcArAMgathI laI vipAkasUtra paryanta agyAra aMganA jANanAra munirAja samUharUpamAM besI tatva-cintana karI rahyA hatA, te keTalAka zAstra-sambandhI praznottara karavAvALA, keTalAka sUtra-pAThano vAra vAra svAdhyAya karavAvALA, keTalAka sUtranA arthanuM civana karavAvALA, keTalAka dharmakathA kahevAvALA, keTalAka pitAnA DhIMcaNa uMcA rAkhI mastaka nIcuM namAvI Indriye ane mananI vRttine dabAvI dhyAnastha hatA, keTalAka saMsAranA bhayathI atyanta vyAkula arthAta janma-maraNathI bhaya pAmela, keTalAka atyanta gaMbhIra-prakRtivALA, keTalAka paMdara divasanI dIkSAparyAyavALA, keTalAka eka mAsanI dIkSA paryAyavALA, keTalAka be mAsanI dIkSA paryAyavALA, keTalAka traNa, cha, ATha, mAsanI dIkSA paryAyavALA, ema eka, be, pAMca, sAta, agyAra, pandara, vIsa varSanI tathA ethI paNa adhika dIkSA paryAyavALA sthavira hatA, keTalAka matijJAna, kRtajJAna, avadhijJAna, mana:paryayajJAna, kevaLajJAna tathA kevaLadarzananA dhAraka hatA. keTalAka mabaLI, keTalAka vacanabaLI, keTalAka kAyadaLo ane keTalAka Amasahi, vipesahi, khelesahi, Adi labdhinA dhAraka hatA. keTalAka saMbhita zrotA, kSIrasava, akSaNa mahAnasa Adi aneka jAtanI ladhiyonA dhAraka hatA. keTalAka zrI anuttaropapAtika sUtra 39
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka mAsanI tapasyA karavAvALA, keTalAka be mAsanI tapasyA karavAvALA, keTalAka traNa mAsathI laI cha mAsa sudhI tapasyA karavAvALA Adi hatA. cha javanikAyanA rakSaka sarve aNagAra pramANapata (jeTalA niyamAnusAra joIe teTalA) vastra, pAtra, rajoharaNa, gecchA Adi saMyamarakSAnA sAdhanothI yukta hatA. candra samAna mukha upara DerA-sahita ATha puTavAlI mukhavastrikA dhAraNa karavAvALA te sarve aNagAra jevI rIte mAnasarovara upara rAjahaMsa zobhe che tevI rIte guNazilaka udyAnamAM zobhatA hatA. te muninI vacce rAjA zreNike dhanyakumAra aNagArane A pramANe dekhyA. je udAra, vizALa, AjJAkAta, utkRSTabhAvathI gRhIta, kalyANakArI, karmopadravane nAza karavAvALA, maMgaLamaya, mikSalakSmIne devAvALA, uda-uttarettara vikAsavALA, udAttaunnatabhAvavALA, zreSTha, mahAnubhAga- AtmAnI uca dazAne pragaTa karavAvALA, AvA tapathI zuSka rUkSa thaI gayA hatA. temanuM zarIra kevaLa hADacAma-mAtra rahI gayuM hatuM. tathA jene besavA-uThavAthI hADakAone kaDakaDa avAja thatuM hatuM. te eTalA kRza pAtaLA thaI gayA hatA ke temanuM zarIra nasAjAla mAtra dekhAtuM hatuM. e badhuM hevA chatAM paNa te tapathI pragaTela addabhuta Atma-kAntithI dedIpyamAna tathA tejapuMja jevA dekhAtA hatA. temanI samIpe AvIne rAjA zreNika traNavAra pradakSiNApUrvaka teone vandana tathA namaskAra karI A pramANe bAlyA che devAnupriya ! Apa dhanya che. devatAo dvArA paNa prazaMsanIya che. Apa mahApuNyazALI che; kemake Ape tarataja saMyama tathA tapanI ArAdhanA karI lIdhI che. A5 kRtArtha che, kemake Ape ApanI AtmAnuM kalyANa karI lIdhu che Apa sukRtalakSaNa che, kemake Ape samyaka-rUpathI cAritranI ArAdhanA karI lIdhI che. he devAnupriya! kharekhara Ape janma ane jIvataranuM phaLa prApta karI lIdhuM che. eTaluM kahIne rAjA zreNika stuti kare che - zrI anuttaropapAtika sUtra 40
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanyanAmANagAra kI stuti atha dhanyanAmA aNagaranuM aSTaka AdarI chaTha chaTha tapasyA, sarva kAle viharatA, karI pAraNe AMbela rasahIna, zAMta mUrti vicaratA, daDha bhAvathI tapa udyamI, zubha bhAvanAmAM magna he, jaya ho aNagAra evA, dhanya munivara taNe zIrSa jenuM zuSka tuMbI-sama thayuMtapane lIdhe, kemaLa suzobhita bAhu sUkA, sarpa jevAM che dIse, khADA paDyA che udara mAMhe yama bhIstI pherI mazaka che, jaya ho aNagAra evA dhanya munivara taNe che 2 rasanA thaI cUkI amIhIna, kAna paNa baherA thayA, zuSka vaDanA pAna jevAM mAMsa zreNita hIna thayA, UMDAM gayAM che nayana jenAM tAraka vINAnA raMdha che, jaya ho aNagAra evA dhanya munivara to che 3 che tapamagna jevuM citta che vadhu zuSka ne ati rakSa che, sau aMge nirbaLa thaI jatAM kaMpI raheluM zIrSa che, kaThina tapa ne tejathI che bhatA nigraMtha che, jaya haje aNagAra evA dhanya munivara taNe. ke 4 cira kALathI vyApI raheluM timira gADha guphA taNuM, prakAzanA AgamanathI jIva laIne bhAgatuM, darzana jenA mAtrathI bhavabhava pApa kere nAza che, jaya haja aNagAra evA dhanya munivara taNe. 5 che kalpatarUnA mULamAM je saukhya ati durlabha kahyAM, suradhenu citA maNi thakI maLavAM kaThIna sukha ati rahyAM, jene nIrakhatAM mAtramAM maLe asima sukhane puMja ho, jaya ho aNagAra evA dhanya munivara taNe. te 6 che zrI anuttaropapAtika sUtra 41
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ niSkapaTa kemaLa hRdaya thakI, sakaLa kama vidAratA, je caraNa karaNa sakata ne vaLI suguptine paNa dhAratA, je samiti dhArI che sadA, ujajavaLa pratApI sabaLa ho, jaya haje aNagAra evA dhanya munivara taNo. 7 che dudha jeNe naSTa karI sudha samyak dhAratA, samabhAvI zAMta prasannamukha, vaLI siddhamArga prakAzatA, vihAra karatA ugra jeo svAmi virya eka sArane, jaya haje aNagAra evA dhanya munivara taNo. | 8 che dharI jIva rakSA kAraNe mukhavastikA derA chatI, saMyama tapasyA sAthe jeNe dhIratA dhArI hatI, e dhanya muninA padakamaLamAM zIrSa mArUM nata karI, mArga yAcuM prakAzano, jina bhASita haiye dharI. . 9 cheIti dhanyanAmAM aNagArane aSTaka sapUrNa che e pramANe stuti tathA vandana namaskAra karI rAjA zreNika bhagavAnanI pAse AvyA prasanna-mukha thaI te bhagavAnane namaskAra karI bolyA-he bhagavan! je prakAre Ape kahyuM hatuM, te prakAre ja meM dhanyanAmanA aNagArane joyA che. e rIte dhanyakumAra aNagAranI ghaNI ghaNI prazaMsA karatA thakA bhagavAnane traNavAra pradakSiNa pUrvaka vandana namaskAra karI jyAMthI AvyA hatA tyAM pAchA gayA. (sU0 39) dhanyanAmANagAra kA saMstArakakA varNana | dhanyanAmANagAra ko devalokagamana kA varNana tapanI ArAdhanA karyA pachI aNagAre zuM karyuM ?, te batAve che- tay m tasa' ityAdi. te pachI eka samaye rAtrinA apara-bhAga (cothA pahora ) mAM dharma jAgaraNa karatA thakA te dhanyakumAra aNagAranA hRdayamAM A prakAre vRkSAMkura samAna "AdhyAtmika arthAt AtmaviSayaka vicAra aMkurita thayA. pharI "cintita" arthAt vAraMvAra smaraNa zrI anuttaropapAtika sUtra
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ rUpa te vicAra dvipatrita samAna thaI gayA. te pachI "kalpita" arthAt "ene eja prakAre karIza" AvA vyavasthA-yukta kAryane AkAra thI pariNata teja vicAra palavita samAna thaI gayA. te pachI "prArthita" arthAt ISTa rUpathI svIkAra karela te vicAra puSpita samAna thaI gayA, pachI "mane gata saMka95" arthAt "mahane emaja karavuM joIye" A daDha-nizcaya-rUpa vicAra phalita vRkSa samAna thaI gayA. dhannAaNagAre te upajela vicAranuM cintana karyuM, nizcaya karyo, svIkAra karyo, tathA tene nizcaya-pUrvaka karavAno saMkalpa karyo, skandaka-rASinI mAphaka dhanyakumAra aNagAra vicAra kare che. huM A ugratapathI zuSkarUkSa temaja rakatamAMsa-rahita thaI ga chuM, kevaLa hADakAM, nasethI tathA camathI bAMdhela zarIra rahI gayuM che, cAlatAM kaDakaDa avAja thAya che. huM sarvathA nirbala temaja kRza thaI gaye chuM, AtmazakitathIja gamanAgamana karuM chuM, paNa zarIra-baLathI nahIM, belatI vakhate atyanta khedita thAuM chuM, lAkaDAthI bharelI gADI samAna, sukela pAMdaDAnI bharelI gADI samAna, eraDAnA sukA lAkaDAthI bharela gADI samAna cAlatAM-pharatAM AkhuM zarIra kaDakaDa avAja kare che, eTale jyAM sudhI sTAramAM svayaM uThavuM-besavuM Adi purUSAkAra-parAkrama che tathA jyAM sudhI mArA dharmAcArya zramaNa bhagavAna mahAvIra vicarI rahyA che. tyAM sudhI mArAM mATe eja zreya che ke huM prAta:kALe sUryodaya thatAM bhagavAnane vandana namaskAra karI temanI AjJAthI Atma-kalyANa mATe pharIthI mahAvratane dhAraNa karI AlecanAnindanA-pUrvaka samasta jIvarAzithI kSamA yAcanA karI tathArUpa bahuzruta-sthavirenI sAthe vipulAcala parvata upara jAuM tyAM pRthvIzilApaTTanuM pratilekhana karI tathA darbhasaMthAraka upara besI saMkhanA vaDe sarve AhArene tyAga karI jIvanamaraNanI abhilASA na karatAM pAdapi gamana saMthAre karIne rahuM. e rIte vicArI savAre zramaNa bhagavAna mahAvIranI sevAmAM upasthita thayA, teone vandana-namaskAra karI temanI sAme pitAnI hArdika-abhilASA pragaTa karI, bhagavAnanI AjJA prApta karI te sthavirenI sAthe vipulAcala parvata upara gayA, tathA pahelAM cintavela vicAra anusAre temaNe pAdapapagamana saMthAre dhAraNa karyo, te saMthAre eka mAsane the. e rAte navamAsaparyanta saMyama pAlana karI samAdhi-maraNe marI caMdraka upara bAra devaloka tathA navaraiveyaka vimAnane oLaMgI sarvArthasiddha nAmanA vimAnamAM devatArUpe utpanna thayA. zrI anuttaropapAtika sUtra
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhanyakumAra aNagArane divaMgata thayA jANI sAthe rahenAra sthaviree paraphekagamana-hetuka kAryotsarga karyo. pachI temanAM vastra-pAtra Adi upakaraNa laI vipulAcala parvata parathI nIce utaryA, ane bhagavAna pAse AvI e pramANe chelyA, he bhagavan dhanyanAmA aNagAranA A vastra pAtra Adi upakaraNa che ( sU0 40 ) dhanyanAmANagAra kA bhavAntara viSayameM praznottara have gautama svAmI bhagavAnane pUche che"maMtti" ItyAdi. he bhagavan! bhadra prakRtivALA dhanyanAmA aNagAra samAdhipUrvaka kALa karIne kayAM utpanna thayA? bhagavAne pharamAvyuM- he gautama ! sarala-svabhAvI tathA saraLa-hRdayI dhanyanAmA aNagAra samAdhipUrvaka kALa karIne sarvArthasiddha vimAnamAM utpanna thayo che. pharI gautamasvAmIe pUchayuM-he bhagavan ! sarvArthasiddhamAM dhanyanAmanA devanI keTalI sthiti thaze? bhagavAne pharamAvyuM- he gItama! dhanyakumAra devanI tyAM tetrIsa sAgarepamanI sthiti che. gautama svAmI belyA-he bhagavana! dhanyanAmA deva tyAMthI AvI kayAM jaze? kayAM utpanna thaze? bhagavAne pharamAvyuM-he gautama! te dhanyanAmA deva mahAvideha kSetramAM janma laI pitAnA samasta karmone kSaya karI siddha buddha ane mukta thaze, tathA paramapada nirvANane prApta karI sarva duHkhane anta karaze. adhyayanane upasaMhAra karatA thakA zrI sudharmAsvAmI jaMbU svAmIne kahe che-he jaMbU! zramaNabhagavAna mahAvIre trIjA varganA prathama adhyayananA A artha kahyA che. (sU) 81) anuttarapapAtikadazAMga-sUtranI "arthabodhinI" nAmaka TIkAnA gujarAtI anuvAdanA trIjA varganuM prathama adhyayana samApta zrI anuttaropapAtika sUtra 44
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ sunakSatrAdi navakumArakA varNana zrIjaMbusvAmI sudharmAsvAmIne pUche che - "varU maMte !" ItyAdi. he bhagavan! zrI anuttarapapAtikadazAMga sUtranA trIjA varganA prathama adhyacananA bhagavAne A arthe kahyA che te he bhagavan! dvitIya Adi zeSa adhyayananA zuM artha prarUpita karyA che? zrIsudharmAsvAmI zrIjaMbusvAmIne saMbadhI A pramANe chelyA- he jaMbU ! kAkandI nagarImAM bhadrA sArthavAhIne sunakSatra nAme eka putra hatuM. tenuM saghaLuM varNana dhanyakumAranI mAphaka ja che, kevaLa dhakumAranI dIkSA paryAya nava mAsanI hatI te sunakSatra aNagAranI dIkSA paryAya ghaNuM varSonI hatI. e rIte sunakSatra samAna zeSa ATheya kumArenuM jIvanavRttAnta samajavuM joIe. vizeSatA e ja che ke emAM kramaza: be-RSidAsa ane pellaka rAjagRha nagaramAM, be-rAmaputra ane caMdrika ayodhyAmAM be-pRSTamAtRka ane peDhAlaputra vANijyagrAmamAM utpanna thayA. navamAM piTila hastinApuramAM, tathA dazamAM vehala kumAra rAjagRhanagaramAM utpanna thayA. dhanyakumAra Adi naveya kumAranI bhadrAnAmanI mAtAe hatI. pratyekanI bhadrAnAme bhinna bhinna mAtAo hatI. nahi ke ekaja dhanyakumAra Adi naveya kumAre dIkSA mahotsava thAvasthA putranI mAphaka potapotAnI mAtAoe karyo hato, dazamAM vehalane dIkSA mahotsava tenA pitAe karyo hato. vehalanI cha mAsa dhanyakumAranI nava mAsa tathA zeSa sunakSatra Adi ATheya aNagArenI ghaNA varSonI dIkSA paryAya hatI. sarve munioe ekeka mAsanI saMlekhanA karI. sarve sarvArthasiddha vimAnamAM devatArUpe utpanna thayA. tathA teo antamAM mahAvideha kSetre janma laI samasta karmone kSaya karI mekSa prApta karaze. (sU0 42) zrI anuttaropapAtika sUtra 45
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstrasamApti have trIjA vargane upasaMhAra karatAM zrI sudharmAsvAmI zrIja khUsvAmIne sa - dhana karI kahe che " tUM vahu" ityAdi. he jakhU! A rIte pUrvAMta guNAthI yukata zramaNa bhagavAna mahAvIre anuttarApapatikadazAMga sUtranA trIjA varganA A atha kahyA che. zrI anuttara papAtidazAMga nAmaka navamAa MganI adhinI" nAmanI TIkAne trIjo varga samApta iti anuttara papAtikadazAMga sUtranI abAdhinI TIkAnA gujarAtI anuvAda samApta, zrI anuttaropapAtika sUtra 46
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 2 // zAstraprazasti // zAstraprazastiH // ( anuSTuttam ) kAThiyAvADa deze ca, varddhamAnapurI purA / vaDhavANasiTInAmnI, yA prasiddhA'sti saMpati // 1 // tatrAhaM munimiH sAI, grAmAdgAmAntaraM vrajan / TIkAmakArSamAgatya, saralAmarthabodhinIm te ceme ( vasantatilakAvRttam ) mithyAtvadarzana-caritravimohanIya, vidhvaMsanena samavApya ruciM spadharme / ghyAkhyAnato mudamupaiti ca yasya parSat , so'yaM vibhAti munivIra-samIramallaH // 3 // zAstrArthasaMgrahavidhau tvarayA yutena, sAhAyyamatra mama tena paraM vyadhAyi / taM vIraputrapadazobhi-samIramallaM, nityaM smarAmi nanu kiM karavANi tasmai ___ // 4 // (zikhariNIvRttam ) / udAro nirmAno jinanigamatattvArthanipuNaH, kriyAdakSo'klAnto gurujanamanohAdajanakaH / sabhAyAM cAturyAd bahujanamanoraJjanaparaH, kanaiyAlAlo'yaM sadayahRdayaH saMyamaparaH // 5 // // 4 // zrI anuttaropapAtika sUtra
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( mAlinIvRttam ) dharaNiriva sahiSNuH sindhugAmbhIrya jiSNuH, suhuta iva kRzAnustejasA dIpyamAnaH / vimalamapi yadantaH zAradAmbhaH samAnaM, sa muni - madanalAla : zobhate sattapasvI ( bhujaGgaprayAtavRttam ) gurorbhaktibhAvena yuktaH kriyAvAn, prasannaH pravINo vigarvo guNI ca / tapobhAvayuktaH sadA rAjate yaH, tapasvI nimA~gilAla mazAntaH ( mandAkrAntAvRttam ) zAnto dAntaH sthavirapadavIzobhitaH zuddhabhAvo, mohokamamathanaparo mokSasaukhyAbhilASI / samyakazraddhAvimalahRdayaH SaD vidhaprANipAlo, devIlAla : sumuniriha yo rAjate saccaritraH dvayadhikadvisahasrAbde (2002), vikramasya gurordine / jyeSTha kRSNadale TIkA, dvAdazyAM pUrNatAmagAt TIkAsamAptisamaye, sAdhavaH satya uttamAH / santyatra teSAM nAmAni kathyante guNavRddhaye zrI anuttaropapAtika sUtra // 6 // // 7 // baraha // 9 // // 10 // 48
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( anuSThavRttam ) limbaDIsampradAyastho,-dhanajIsvAminAmakaH / gurubhrAtrA samAyukto, rAjate candravad gaNe // 11 // ( zAdUrlavikrIDItavRttam ) choTAlAlamunirvayomadhurimA''nandapradaH prANinAM, caJcacandrakaleva yasya karuNA SaTkAyatApApahRt / pUrNazcandra ica prataptajanatAjJAnAmRtA''varSaNaH, lokAnandaguNena yaH kila sadAnandI prasiddho'bhavat // 12 // vaiyAvRttiguNapramoditamunijetA kaSAyasya yaH, prANitrANaparAyaNaH karuNayA yasya dravatyantaram / lakSmIcandramuniH sa zAntahRdayo dhIrastathaitAvubhau, rAjete mRdumAnasau munivarau yau limbaDIgacchake // 13 // ( anuSTubvRttam ) jIvanajI svAminAmA, bhagavAnjI-munIzvaraH / daryApurIsugacche'cche, bhrAjate ravicandravat // 14 // (toTakavRttam ) haridAnamunirjinazAsanato, vacanAmRtatoSitabhavyajanaH / baravAlasugacchagato niyato, jananIsahito munidharmarataH // 15 // / satInAmAni / ( zAdurlavikrIDItavRttam ) zrI anuttaropapAtika sUtra
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( zArdUlavikrIDitavRttam ) avatyastritayaH kRpAsamudayaH zrIjainasaGgho mithaH, premaabddhvidheypddhtimilddiinaatrkssaaprH| zuddhasthAnakavAsidharmanirato ratnatrayAmaH zubhaH, zraddhAvAn nigame jinapravacane zreyaskare zobhate // 17 // // iti zAstraprazastiH // maGgalaM bhagavAn vIro, maGgalaM gautamaH prabhuH / sudharmA maGgalaM jambU, jainadharmazca maGgalam // 1 // zrI anuttaropapAtika sUtra 50