________________
+ સાસ્વાદન સમ્યકત્વ :
ઉપશમ સમ્યકત્વનો સમય પૂરો થાય છે ત્યારે જેઓ સમ્યકત્વમોહનીયના પુદ્ગલોને ઉદયમાં લાવી શકે છે તેઓ તુરંત ક્ષયોપશમ સમ્યકત્વ પામી જાય પરંતુ આવું સત્ત્વ જેઓ દાખવી શકતાં નથી તેઓ અંતે સમ્યકત્વથી પતન પામે છે, મિથ્યાત્વ તરફ ધસી પડે છે.
સમ્યકત્વથી પતિત થયાં છે, મિથ્યાત્વ તરફ જઈ રહ્યાં છે પરંતુ હજી મિથ્યાત્વને પામી શક્યાં નથી એવા જીવો વચગાળાના સમયમાં પૂર્વે અનુભવેલાં સમ્યક્ત્વનો અંશતઃ અનુભવ કરે છે. સમ્યકત્વના આવા આંશિક અનુભવને સાસ્વાદન સમ્યકત્વ કહેવાય. આ સાસ્વાદન સમ્યક્ત્વને સમજાવવા માટે આગમમાં બે દષ્ટાન્તો અપાયેલાં છે. એક, માલાપતિતનું દષ્ટાંત. બે, ગુડભોજીનું દષ્ટાંત. (૧) પહેલાં-બીજા વિગેરે ઉપરના માળે ચડેલો ત્યાંથી નીચે પડે ત્યારે ઉપરથી પડ્યાં પછી અને ધરતી ઉપર પહોંચ્યા પહેલાં કેટલોક સમય વચગાળાનો પસાર કરે છે. આ મધ્યવર્તી સમયમાં તે નીચે પણ નથી અને ઉપર પણ નથી છતાં ઉપર હતો તેનો કાંઈક અહેસાસ કરે છે.
બસ, ઉપરોક્ત મધ્યવર્તી સમય જેવું સાસ્વાદન સમ્યકત્વ છે. સમ્યકત્વથી પડ્યાં પછી અને મિથ્યાત્વિ સુધી પહોંચ્યાં પહેલાં વચલા સમયમાં આત્માને પૂર્વે અનુભવેલાં સમ્યકત્વની
આંશિક પ્રતીતિ અહીં થાય છે. ૨. કોક પુરુષે ગોળ વાપર્યો અને એ પછી સૂઈ ગયો. હજી ગાઢ નિદ્રા આવી નથી, તન્દ્રાવસ્થા
શરૂ થઈ ગઈ છે ત્યારે તે સૂતાં સૂતાં ગોળની મધુરતાનો કંઈક સ્વાદ પામે છે. તે જ રીતે ઉપશમ સમ્યકત્વથી પતન પામ્યાં પછી અવ્યક્તકક્ષાના ઉપશમગુણનો જે અનુભવ થાય તેને સાસ્વાદન સમ્યત્વ કહેવાય. - પૂ. પૂર્વધર આચાર્ય શ્રી સંઘદાસગણી ક્ષમાશ્રમણે વૃદન્ત-ભાગ માં સાસ્વાદન સમ્યકત્વનું નિરૂપણ આ રીતે કર્યું છે :
उवसम्मा पडमाणत्तो उ मिच्छत्तसंकमणकाले । सासायणो छावलित्तो भूमिमपत्तो व पवडतो ॥१२७॥ आसादेउं व गुलं ओहीरंतो न सुठ्ठ जा सुयत्ति । सं आयं सायंतो सस्सादो वावि सासाणे ॥१२८॥ .
સારાર્થ ઉપશમ સમ્યકત્વથી પડેલો અને મિથ્યાત્વમાં સંક્રમણ પામી રહેલો ઉત્કૃષ્ટથી છ આવલિકાં જેટલા સમય માટે સાસ્વાદન સમ્યત્વનો અનુભવ કરે છે. માલાપતિતનું અને ગુડભોજીનું દષ્ટાંત અહીં ઉપસ્થિત થાય છે.
सम्यक्त्वरहस्यप्रकरणम्, गाथा-६
