Samyaktva Rahasya Prakaranam

Author(s): Siddhasensuri, Hitvardhanvijay
Publisher: Kusum Amrut Trust

Page 73

* 'बोधिपताका' वृत्तिः :
निसग्गेति । धर्म-धर्मिणोः कथञ्चिदभेदादत्र सम्यक्त्ववतां दशविधत्वं सम्यक्त्वेऽवतारयति, दशविधत्वमपेक्षान्तरेण, तदेवम्, प्रथमं निसर्गरूचि, द्वयमुपदेशरूचि, तृतीयमाज्ञारूचि, तुरीयं सूत्ररूचि, पञ्चमं बीजरूचि, षष्ठमभिगमरूचि, सप्तमं विस्ताररूचि, अष्टमं क्रियारूचि, नवमं संक्षेपरूचि, दशमम्पुनो धर्मरूचि सम्यक्त्वम् ।
अथैतेषां स्वरूपं प्रस्तूयते ।
-
(१) परोपदेशनिरपेक्षतया जातिस्मृत्यादिना जीवाऽजीवाऽऽश्रव संवर निर्जरा बन्ध - मोक्षेति तत्त्वानां यत् श्रद्दधानन्तन्निसर्गम्, निसर्गमधिगतो नामादिभेदभिन्नेषु द्रव्यक्षेत्र-काल-भावभिन्नेषु वा केवलिदृष्टेषु सर्वभावेषु 'सत्यमिदन्नाऽन्यत्' इति यद् विश्वसिति, तस्य दर्शनन्निसर्गरूचि । (२) केवलिदेशनया छद्मस्थदेशनया वा केवलिदृष्टभावान् श्रद्दध उपदेशरूचि दर्शनम् । (३) तेषां विलीनराग द्वेष मोहत्वात्तदाज्ञैव सत्यमित्याज्ञारागेण केवलिदृष्टं रोचयतो दर्शनमाज्ञारूचि । (४) अङ्गप्रविष्टमङ्गबाह्यं वा सूत्रमधीयन् सूत्ररागेणं सूत्रोक्तं श्रद्दधतो दर्शनं सूत्ररूचि । (५) सूत्रैकपदश्रद्धयाऽशेषपदान् प्रथमपदवत्श्रद्दधानस्य दर्शनं बीजरूचि । (६) आचाराद्यङ्गसूत्रमुत्तराध्ययनादिप्रकीर्णसूत्रं दृष्टिवादञ्च तथोत्तरमर्थप्राप्तिनाऽशेषमिदं विश्वसतः सम्यक्त्वमभिगमरूचि । (७) धर्मास्तिकायादिषड्द्रव्यं ससर्वपर्यायं नय- प्रमाणाभ्यामधिगच्छतो दर्शनं विस्ताररूचिः । (८) समितिगुप्त्योरनुरागतो दर्शन - ज्ञान चारित्र तपो विनयानाराधयतो दर्शनं क्रियारूचि । (९) अनवगतमिथ्यामति-परिचयोऽकुशलजिनप्रवचनश्च चिलातिवत् संवेगादिपदं भावयतो दर्शनं संक्षेपरूचि । (१०) तद्धर्माऽऽपेक्षया द्रव्यानागमाऽपेक्षया च क्रियाः स्वीकुर्वतो दर्शनं धर्मरूचि ।
७२
-
-
-
-
प्रोक्तानि दशाऽप्येतान्युत्तराध्ययनस्य मोक्षमार्गगती, तद्यथाभूत्येणाहिगया, जीवाऽजीवा य पुण्ण-पावं च ।
सह संमुइआसव संवरो य, रोएइ उनिसग्गो ॥१७॥
जो जिदिट्ठे भावे, चउव्विहे सहाइ सयमेव । एमेव नन्नहत्ति अ, निसग्गरुइत्ति नायव्वो || १८॥
-
'बोधिपताका' टीकया विभूषितं