________________
* छाया: यदि नो शक्ता धर्तुं मूलोत्तरगुणगणं तथाऽपि दृढम् ।
कर्तव्यं सम्यक्त्वं सम्यक् समये यथा भणितम् ।।८।। * गाथार्थ :
મૂળ ગુણો અને ઉત્તર ગુણોને ધારણ કરવા માટે જો તમે સમર્થ નથી તો પણ આગમમાં ઉપદેશ થયો છે તે મુજબ સુંદર સમ્યકત્વને ધારણ કરો. ૮ * 'बोधिपताका' वृत्तिः :
जईत्ति । ‘मूलुत्तरगुणगणं' हिंसाऽनृतस्तेयाऽब्रह्मपरिग्रहेभ्योनिवृत्तिर्मूलगुणास्तदभ्याससाधनमुत्तरगुणन्तच्च ‘चरणसित्तरी - करणसित्तरी' स्वरूपं शताऽधिकचत्वारिंशन्मानम् । . 'धरिउं' मूलोत्तरगुणग्राममर्थात् सामायिकादिचारित्रं स्वीकर्तुं स्वीकृतस्य च परिरक्षितुम् । 'जइ नो सक्का' बलवदविरत्युदयेन यद्यप्यनर्हाः भिन्नग्रन्थिमताञ्चारित्रस्याऽस्वीकारः स्वीकृतस्यचाऽरक्षा बलवदविरत्युदयादेव, नातिप्रतिकूलमुपादानमेतेषाम् । 'तहा वि' अस्वीकृते परिहीने वा मूलोत्तरगुणग्रामेऽपि । 'समए जहा भणिअं' अंगप्रविष्टादिश्रुतन्तदभिप्रायानुसारि । ‘सम्मत्तं' चारित्रलालसामयम् । ‘दढं कायव्वं' निर्गलितशङ्का-काङ्क्षादिदूषणमेतदाराधनीयम्, यदाज्ञप्तं वीरभद्रगणिक्षमाश्रमणैर्भक्तपरिज्ञायाम्- -
दसण भटठो भटठो, न हु भट्ठो होइ चरणपब्भट्ठो । दसणमणुपत्तस्स हु, परिअडणं नत्थि संसारे ॥६५॥ ॥८॥ * टीना लावार्थ : ૧. હિંસા, જૂઠ, ચોરી, મૈથુન અને પરિગ્રહનો સર્વથા ત્યાગ કરવાથી જે પ્રગટે છે તે ચારિત્ર ધર્મના મૂલગુણો છે અને મૂલગુણોના અભ્યાસ માટે જેનું સેવન કરવાનું છે તે ચારિત્રધર્મના ઉત્તરગુણો છે. ઉત્તરગુણોના બે પેટા પ્રકાર છે. એક, ચરણસિત્તરી. બે, કરણસિત્તરી. સિત્તરી એટલે સીત્તેરની સંખ્યા. ચરણસિત્તરી અને કરણસિત્તરીમાં ૭૦/૭૦ગુણોનો સમાવેશ થયેલો છે.
બન્નેના મળીને એકસોને ચાલીસ ગુણો થયાં. આ એકસોને ચાલીસ ગુણોને ઉત્તરગુણો કહેવાય. ૨. મૂલગુણો અને ઉત્તરગુણોનો સ્વીકાર કરવાથી સામાયિક વિગેરે ચારિત્રનું પાલન થાય છે. ૩. જે પુન્યાત્માઓએ ગ્રંથિભેદ કરી લીધો છે તેવા આત્માઓ જો સામાયિક વિગેરે ચારિત્રનો
સ્વીકાર ન કરી શકે અથવા સ્વીકારેલાં ચારિત્રનો ભંગ કરે, તેનાથી પતિત થાય તો તેનું કારણ . તેમના અત્યંત બળવાન એવા અવિરતિ કર્મનો ઉદય છે.
७८
‘बोधिपताका' टीकया विभूषितं
