________________
પાણીના એક ટીપામાં જેટલા જીવો જિનેશ્વર ભગવંતોએ કહ્યાં છે, તે દરેક જીવોને જો સરસવના દાણા જેવડા કરવામાં આવે, તો આખા જંબુદ્વીપમાં પણ તે ન સમાય. અલબત્ત તેટલા બધા અપકાયના જીવો પાણીના એક ટીપામાં હોય છે. વળી પાણીના એક ટીપામાં વસવાટ કરનારા ત્રસ જીવો તો હજારો-લાખો સંભવી શકે છે. માટે અળગણ પાણી કે બરફ વગેરે તો ન જ વપરાય અને પાણી જરૂર કરતાં વધારે ન જ વેડફાય. પૂર્વના કાળમાં શ્રાવકો તો પાણી ઘીની માફક વાપરતાં હતા. ખૂબ જ અલ્પ પાણીથી ચલાવતાં હતા.
वरंट तंदुल-मित्ता, तेउकाये हवंति जे जीवा । ते जइ खसखस-मित्ता, जंबूदीवे न मायति ।।९।।
બંટીના તાંદળા (તંદુલ) ના દાણા જેવડા અગ્નિ (તણખા વગેરે) માં જે અગ્નિકાયના જીવો હોય છે, તે દરેકને જો ખસખસ જેવડા કરવામાં આવે તો તે આખા જંબૂદ્વીપમાં પણ સમાય નહીં. અલબત્ત તેટલા બધા અગ્નિકાયના જીવો હોય છે. ગેસ, વીજળીથી ચાલતી લાઈટ, પંખો વગેરેનો બેફામ ઉપયોગ કેટલી ઘોર હિંસાનું કારણ છે !
जे लिंबपत्त-मित्ता, वाउकाये हवंति जे जीवा । ते मत्थय-लिक्ख-मित्ता, जंबूदीवे न मायंति ।।९७।।
લીંબડાનું એક પાંડું જેટલી જગ્યા રોકે તેટલી જગ્યામાં જે વાયુકાય જીવો હોય છે, તે દરેકને જો માથાની લીખ જેવડા કરવામાં આવે તો તે આખા જંબૂતીપમાં પણ ન સમાય. અલબત્ત તેટલા બધા વાયુકાયના જીવો હોય છે. તો પંખા વગેરેનો આખી રાત કે દિવસે બેફામ ઉપયોગ શી રીતે થઈ શકે? ગરમી દૂર કરવા માટે કેટલી ઘોર હિંસા!
વનસ્પતિના તો દેખાતા એક શરીરમાં એક કે થોડા વધુ જીવો હોય છે, પરંતુ કંદમૂળ વગેરે અનંતકાયમાં તો ૧-૧ શરીરમાં અનંતા જીવો હોય છે. એ બધી વાત પ્રકરણ-૧ : પાઠ-૫માં કહેવાઈ જ ગઈ છે.
પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, વાયુ અને વનસ્પતિ સિવાયના જે ત્રસ જીવો છે, તેની રક્ષા પણ શ્રાવકો દ્વારા થતી નથી. ગાડી, સ્કૂટર વગેરે વાહનોનો બેફામ ઉપયોગ વધવાથી તેના પૈડાઓ નીચે તો સેંકડો ત્રસ જીવોનો સંહાર થતો હોય છે. મકાનો વગેરે બાંધવાબંધાવવામાં તો ત્રસ જીવોની એટલી ઘોર હિંસા ચાલે છે કે તેનો કોઈ સુમાર નથી.
- રસોડાનું તત્ત્વજ્ઞાન - ૫૫
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
