________________
સહજ ગરમી જેમ જીવ વિના અરવિત છે, તેમ અપાં પ્રકાશ અને ઉષ્ણતા જીવના કારણે વાહની વાડી, અમદા
અગ્નિને લાકડાં વગેરે ખોરાક મળતાં મનુષ્યના શરીરની જેમ વધે છે. અગ્નિની જ્વાળા ઊંચે ચઢે છે, અનુકુળ પવન હેય તે વધે છે, અથવા બુઝાઈ મરણ પામે છે. ઘર્ષણ વગેરેથી જન્મ પામે છે, એ અગ્નિને સચેતન સાબિત કરે છે. ૪. વાયુમાં છવસિદ્ધિ
કેઈની પ્રેરણા વિના આમથી તેમ ગતિ કરવાની વાયુની શક્તિ તેને સચેતન સાબિત કરે છે. દેવે તથા અંજનાદિ યેગથી જેમ મનુષ્ય અદશ્ય રહી શકે છે. તેમ તેવા પ્રકારની રૂપ પરિણતિને ભેગે વાયુ અદશ્ય છે છતાં સ્પર્શ વગેરેથી જાણી શકાય છે. વળી વાયુ નજરે દેખાતું નથી છતાં તેનું વજન પણ હોય છે. ૧૦ સેન્ટીમીટર લાંબા, પહેળા, ઊંચા ખાલી ડબ્બામાં ૧ લિટર હવા હોય તે તેનું વજન ૧૩ ગ્રામ થાય છે. હવા ખેંચી લઈ પછી અને પહેલા કાચના વાસણનું વજન કરીએ તે હવાવાળું વાસણ વધારે વજનદાર હોય છે. ૫. વનસ્પતિમાં જીવસિદ્ધિ–
૧. વનસ્પતિ જી એક જ ઈન્દ્રિયવાળ છતાં, ગયા જન્મનાં સંસ્કારને કારણે પાંચ ઈન્દ્રિયને વિષય અનુભવતા જણાય છે.
૨. જાગૃત દશા, નિદ્રા, રાગ, પ્રેમ, હર્ષ, લેભ, લજજા, ભય, મૈથુન, ક્રોધ, માન, માયા, આહાર, જન્મ, વૃદ્ધિ, મરણ એઘ સંજ્ઞા વગેરે મનુષ્યની માફક અનુભવે છે.
૩. મનુષ્યમાં જેમ ત્રણ અવસ્થા હોય છે તેમ વનસ્પતિને પણ ત્રણ અવસ્થા હોય છે. જેમ મનુષ્યને નિયત આયુષ્ય હેય છે. તેમ વનસ્પતિને પણ નિયત આયુષ્ય હોય છે.
