Prabuddha Jivan 2017 07

Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 4

પ્રબુદ્ધ જીવન
જુલાઈ ૨૦૧૭
ભારેખમ બની જતો માણસ, પોતાની પસંદગીની પોટલી, પોતાની અંતઃકરણ, બાહ્ય વ્યાપારો અને સંકુલ કલ્પનાઓ રચે છે. બે વિશ્વમાં તાકાત કરતાં પણ વધુ ભરતો માણસ, ખૂબ જ દોડવા મથતો, આ મનુષ્ય રમમાણ રહે છે. એક વાસ્તવિક વિશ્વ—જેનો રોજેરોજ સામનો માણસ, પોતાની પોટલીને મૂકી શકતો નથી, છોડી શકતો નથી. કરવાનો છે અને અનુસાર જીવન ચલાવવાનું છે. બીજું કલ્પનાનું પોતાના વજન કરતાં વધુ પોટલીનું વજન વધી જાય તોય મોહ ન વિશ્વ—જેમાં સ્વપ્નો અને ઇચ્છાઓ છે, જેને પૂરી કરવા સતત છૂટે. પોટલીના ભારથી હવે માણસનો ખભો વળી ગયો હતો. તેની પ્રવૃત્તિઓનું આયોજન ચાલે છે, અને જે મનુષ્યને અનેક વિપરીત પોટલી પરની પકડ વધુને વધુ મજબૂત બની રહી હતી. હવે પોટલીનું પરિસ્થિતિમાં ટકાવી રાખે છે. જીવનના સર્વ ભાવોને સૂક્ષ્મ રીતે, વજન પણ વધતું હતું, છતાં માણસ એને નીચે મૂકવા તૈયાર નહોતો. અખિલાઈથી-એકાંગીતા ટાળીને જોવાની તાલીમ જ મુખ્ય ધ્યેય છે. ખૂબ થાકી જવાથી તે રસ્તાની બાજુ પર બેઠો. પોટલીને બાજુ પર વાસ્તવિકતા અને સ્વપ્નના સત્યની વચ્ચેનું સત્ય શોધવાનું છે. મૂકી, પંપાળી રહ્યો હતો. તરસ લાગી હતી. મન હતાશ હતું. બાજુમાંથી એક ભાઈ પસાર થયા. સફેદ વસ્ત્રો ધારણ કર્યા હતા. સમગ્ર જ્ઞાનપ્રક્રિયા સૂચવતો પ્રાચીન ભારતીય શબ્દ છેમોઢા પર અપાર શાંતિ હતી, કોઈ અભાવના ભારથી મુક્ત એમની ‘આન્વીક્ષિકી' અર્થાત્ “ઇક્ષા’ અને ‘અન્વીક્ષા.’ આ બે શબ્દોથી આ ચાલ હતી. તે માણસ પાસે આવ્યા અને પૂછ્યું કે “તે શા માટે આટલો શબ્દ બન્યો છે. નિરીક્ષણ અને ચિંતન-આ બે શબ્દથી પણ શબ્દ વ્યાકુળ છે અને એ માણસે પોતાની સઘળી વિગત કહી. એ પુરુષે બન્યો છે. અંતર્મુખનું અનુસંધાન સધાય છે. બ્રાન્તિ મુક્ત જ્ઞાનના માણસનાં હાથમાં રહેલી પોટલીને ઉપાડીને બાજુના કોઈ ઊંડા પ્રભેદો અને શુદ્ધ સાધનનો ઉપયોગ સમજાવ્યો છે. ટૂંકમાં જીવનના ખાડામાં નાખી દીધી. પેલો માણસ બૂમો પાડવા માંડ્યો, આ પુરુષને સર્વ ભાવોને સૂક્ષ્મ રીતે, અખિલાઈથી – એકાકી દૃષ્ટિકોણ ટાળીને, ગાળો ભાંડવા માંડ્યો. હવે આ પુરુષે શાંતિથી બધું થોડીવાર સાંભળ્યું. જોવાની તાલીમ એ જ એનું મુખ્ય ધ્યેય છે. તર્ક, ન્યાય અને પ્રમાણની પછી આ માણસને ઊભા થઈને ચાલવા કહ્યું અને પૂછ્યું કે “શું હવે સંકુલતાને સમજી મનનો વ્યાપાર કરવાનો છે. તને કોઈ ભાર લાગે છે', ત્યારે પેલાએ ના પાડી. પુરુષે કહ્યું કે તેં જ જગતમાં પ્રતિષ્ઠિત બનેલા ધર્મગ્રંથો ‘લાંબું જુઓ, ટૂંકું નહિ' એ તારો ભાર તારી મરજીથી વેઢાર્યો હતો. તને જેટલી વધુ તકલીફ આદેશને ચરિતાર્થ કરે છે. જીવનનાં સ્થૂળ-સૂક્ષ્મ બધાં પાસાંનો વિચાર થઈ તેમ તેં તારો ભાર ઘટાડવાને બદલે વધાર્યો. ‘તું તારા ભારને કરી, જીવન વધુ સ્થાયી પ્રતિષ્ઠાવાળું થાય, તેવા સ્થૂળ-સૂક્ષ્મ ચાહી રહ્યો છે તેને બદલે તારી મુક્તિને ચાહતાં શીખ. દરેક મુકામે ઉપાયોનું પ્રબોધન, એ જ તેમનું ધ્યેય છે. એ માટે પૂર્વગ્રહમુક્ત, તું અનેક અભાવોને પાળતો-પોષતો રહ્યો છે. તારે પોટલીને સમગ્રવસ્તુલક્ષી દર્શન અને ચિંતન રૂપી સાધના જરૂરી છે. પોષવાની નથી. તારે મુક્તિને પોષવાની છે.”
ઉપનિષદો ભારપૂર્વક કહે છે કે સત્યનું તત્ત્વ કે રહસ્ય દરેક માણસને સિદ્ધ પુરુષ મળતાં નથી, જે તેને, તેના ભારને પંચેન્દ્રિયગ્રાહ્ય બહિર્જગતમાં નહિ, પણ અંત:કરણ-ગ્રાહ્ય ફેંકતાં શીખવે. માણસે પોતે જ પોતાની પોટલીથી અળગા થતાં અંતર્જગતમાં છે. પશ્ચિમમાં પ્લેટો પણ બાહ્ય જગતને સત્યના શીખવું પડે છે. જે નાનપણથી ખૂબ કાળજીથી, ગાંઠ બાંધી-બાંધીને પડછાયા રૂપ જ ગણે છે. આને કારણે બાહ્ય જગતના સ્થળ જ્ઞાન સાચવી રાખી હતી, તે ક્ષણોથી વૈરાગ મેળવવો પડે છે. મારી ગોટી, અને તદાધારિત સ્થૂળ લૌકિક અનુમાનથી, પણ ઉપર ઊઠીને ઉચ્ચતર મારાં રમકડાં...અને કંઈ કેટલીયે વસ્તુઓ તો છોડી ચાલ્યા...પણ “સન્મતિ તર્ક'રૂપી ઇન્દ્રિયાતીત દર્શનરૂપી સાધન ઉપાદેય છે. આથી સ્મરણોની પોટલી અને એમાં ભરેલાં મંતવ્યો, પૂર્વગ્રહો, માન્યતાઓ, જ કોઈ પરંપરામાં ‘શ્રુતિ' પ્રમાણને, કોઈમાં અષ્ટાંગ-યોગજન્ય નિશ્ચિત ધોરણોને ક્યાં મુકવા?
સમાધિને, અન્યત્ર કેવલ્યજ્ઞાનને પરમસત્યાગ્રહી માનવામાં આવ્યું, આપણું અસ્તિત્વ અનેક સંકુલ, વૈવિધ્યપૂર્ણ સંબંધોની જાળથી અને એને આધારે જ તત્ત્વનિર્ણય અને આચાર-નિર્ણય કરાયો છે. બંધાયું છે. જીવનમાં આકલન અને પ્રતિભાવની -ક્રિયા અને અયોગ્ય, ઉતરતા યા અયોગ્ય રીતે પ્રયોજાયેલા પ્રમાણનો આશ્રય પ્રતિક્રિયાની પ્રક્રિયા સતત ચાલ્યા કરે છે. આ સજીવ પિંડ અને તેનું લેવાથી વિવિધ ધર્મપંથોમાં દેશકાળભેદે ખરાબી પ્રવેશી. તેને કારણે
તા. ૧લી એપ્રિલ ૨૦૧૬ થી પરદેશ માટેના લવાજમના દર નીચે પ્રમાણે છે. ૧વર્ષના લવાજમના $ 30 ૦ ૩ વર્ષના લવાજમના $ 80 ૦ ૫ વર્ષના લવાજમના $100 ૦ ૧૦ વર્ષના લવાજમના $ 200/
વાર્ષિક લવાજમ આપશ્રી $ (ડોલર) માં મોકલાવો તો $ પાંચ બેંક ચાર્જિસ ઉમેરીને મોકલશો. ભારતમાં વાર્ષિક લવાજમ રૂ. ૩૦૦ ત્રણ વર્ષનું લવાજમ રૂ. ૭૫૦૦પાંચ વર્ષનું લવાજમ રૂ. ૧૨૫૦ દસ વર્ષનું લવાજમ રૂ. ૨૫૦૦
શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘનો બૅન્ક /c No. : બૅન્ક ઑફ ઈન્ડિયા CD A/c No. 003920100020260.