________________
જુલાઈ, ૨૦૧૭
પ્રબુદ્ધ જીવન
-
૨૧
ચાલો આપણે બુદ્ધ ધર્મને સમજીએ
1 તત્વચિંતક પટેલ બુદ્ધ ધર્મનો જન્મ આપણે ત્યાં થયો તેનો મુખ્ય ઉદ્દેશ અને હેતુ થાય ખરી? મન શુદ્ધ ન થાય ત્યાં સુધી પવિત્ર થવાય ખરું? ને હિંદુ ધર્મમાં પેસી ગયેલા દુષણો નાબુદ કરવાનો હતો, જેમાં હિંદુ મનની શુદ્ધતા માત્ર ને માત્ર આંતરિક સાધના દ્વારા જ થાય. ધર્મ જે હોમ હવનમાં પશુઓને અને ક્યાંક ક્યાંક તો માણસોને શંકરાચાર્યે પણ નિદિધ્યાસનને મહત્વ આપેલ છે, પણ તેનો સ્વીકાર પણ હોતા. આવી અનેક પ્રથાઓ અને બાહ્યાચારો હતા અને આજે કરવો નથી. તેમણે સ્થાપેલા મંદિરો પવિત્ર છે, તેમાં પરમાત્મા પણ ચાલુ જ છે. તેને ખતમ કરવાનો ને હિંદુ ધર્મને શુદ્ધ કરવાનો જ બેઠા છે, એમ માનીએ ત્યાં આંટાફેરા મારવા છે. ચાર ધામની યાત્રા મુખ્ય ઉદ્દેશ અને ધ્યેય બુદ્ધનો હતો; પણ હિંદુ ધર્મે બુદ્ધની વાતનો કરીએ એટલે સ્વર્ગ મળી જાય તેવી વાતોને સત્ય માની લેવી છે, સ્વીકાર કર્યો નહી ને હિંદુ ધર્મને સુધરવું જ નહોતું અને આજે પણ પણ શંકરાચાર્યની નિદિધ્યાસન કરવાની વાતને આચરણમાં મૂકવી ક્યાં સુધારે છે. એ જ ચીલાચાલુ છે. ક્યાંય ને ક્યાંક માણસના નથી. આ છે આજનો હિંદુ ધર્મ. ચમત્કારો અને અસત્યની ભમરાળ બલિદાનો લેવાય જ છે, તેથી બુદ્ધનું હિંદુ ધર્મને સુધારવા માટેનું એટલે જ હિંદુ ધર્મ. આંદોલન જુદા ધર્મ તરીકે પ્રસ્થાપિત થયું છે. મૂળ હેતુ હિંદુ ધર્મને બુદ્ધ ધર્મની અનેક માન્યતાઓ હિંદુ ધર્મની છે. તે વેદના આધારે સુધારવાનો જ હતો. આમ બુદ્ધનો વિચાર જુદો ધર્મ સ્થાપવાનો જ તેમના વિચારો છે. એ વેદમાં પૂરેપૂરો ભરોસો છે, તે જોઈ શકાય હતો નહીં, તેની સ્પષ્ટતા કરું છું, પણ હિંદુ ધર્મમાં પેસી ગયેલા છે, કારણ કે તે આંતરિક અનુભૂતિ અને આંતરિક શુદ્ધિ પર ઊભો હીન તત્વોને નાબુદ કરવાનો જ હતો. પણ હિંદુ ધર્મે તેની વાતનો થયો છે. આથી જ ખૂબ જ ઝડપથી એક જુદા ધર્મ તરીકે ઉભરી સ્વીકાર જ કર્યો નહીં, જેથી બુદ્ધનો વિચાર નવા ધર્મ તરીકે અસ્તિત્વમાં આવ્યો તે હકીકત છે. માણસને તેમના સિદ્ધાંતોમાં સત્યતા લાગી આવેલ છે, એમ સ્પષ્ટ કહું છું. બુદ્ધ અને મહાવીરે બન્નેએ સ્પષ્ટ કહ્યું જેથી તેનો વિકાસ ઝડપથી થયો. આ વાત હિંદુ ધર્મના મહાત્માઓ કે પશુઓને ને માણસોને બલિ ચડાવવાથી કાંઈ પરમાત્મા રાજી સહન કરી શક્યા નહીં ને તેમના સાધુઓને સળગાવીને મારી થાય નહીં અને જ્ઞાતિવાદ કરી ઊંચ-નીચના માણસ માણસ વચ્ચે નાખવામાં આવ્યા, તેમના મઠોને સળગાવી નાખવામાં આવ્યા, ભેદો ઊભા કરવા તે ધર્મ નથી. આવા અનેક દુષણો નાબૂદ કરવા જ જેથી તેમના સાધુ નજીકના દેશોમાં જતા રહ્યા. આ ધર્મ સત્યના વિચાર બુદ્ધ અને મહાવીરે મુક્યા પણ હિંદુ ધર્મના ધર્માત્માઓએ આધાર પર ચાલનારો હતો જેથી બીજા અનેક દેશોમાં ખૂબ જ તેમની વાત માની જ નહિ, ને તેની સામે જ હિંદુ ધર્માત્માઓએ બંડ ઝડપથી ફેલાયો છે તે જ તેની સત્યતા છે. પોકાર્યું. હિંદુ ધર્મે કદી પણ પ્રગતીશીલ વિચારોનો સ્વીકાર જ કરેલ હિંદુ ધર્મ દુનિયાના કોઈ દેશમાં પોતાનો પગ પેસારો કરી શક્યો નથી, તે હકીકત છે. તે ટોટલી રૂઢીવાદી ધર્મ રહ્યો છે. તેમણે નથી. દુનિયાના કોઈ દેશે તેનો સ્વીકાર જ કરેલ નથી. તેમાં તેની મહાવીરના વિચારોનો પણ સ્વીકાર કરેલ નથી. તેમણે પણ હોમ કટ્ટરતા છે, વિશાળતાનો અભાવ છે અને ચમત્કારોની માયાજાળ હવનો સામે નારાજગી વ્યક્ત કરેલ છે. આ બન્ને મહામાનવોએ છે. આજે પણ હિંદુઓ ચર્ચને સળગાવે છે, મજીદો તોડે છે, હિંસાની નાબૂદી અને આંતરિક શુદ્ધતા પર જ જોર દીધું છે. આત્મા મહાવીરના સાધુઓને રસ્તાઓમાં મારે છે વગેરે. તે તેમની એ જ પરમાત્મા છે, તેને જાણો તે વાતનો હિંદુ ધર્મે અસ્વીકાર જ સંકુચિતતા છે. તે તેમની કટ્ટરતા જ છે. પરદેશોમાં ઊંચ-નીચના કે કરેલ છે. વેદ અને ઉપનિષદોએ પણ આંતરિક શુદ્ધતા પર જ જોર સ્ત્રી પુરૂષના ભેદો નથી ત્યાં ઉભા કરવા પ્રયત્ન કરી રહ્યા છે, જે દીધું છે. કૃષ્ણ ભગવાને પણ આંતરિક શુદ્ધતા એ જ ધર્મ છે, તેમ ખતરનાક છે. મંદિરો બાંધીને ધર્મનો ફેલાવો કરતા નથી, પણ કહ્યું છે, તેનો પણ સ્વીકાર કરેલ નથી.
અધર્મનો જ ફેલાવો કરે છે. નાણાં એકઠા કરવાની ને પોતાના હિંદુ ધર્મ તો ગંગામાં ડૂબકી મારો ને શુદ્ધતા પ્રાપ્ત કરો ને ગંગાની બાવાઓને થાળે પાડવા જ પ્રવૃત્તિ કરે છે. તેની પાસે સત્યતાનો પૂજા આરતી જ કરો. પથરાને પૂજો એમાં પરમાત્માનો વાસ છે. કોઈ આધાર નથી, કોઈ અનુભૂતિનો રણકાર નથી, તે હકીકત છે. ત્યાં જ સ્વર્ગ છે. કેવી ઘેલછા છે. તે જ સમજાતું નથી. હિન્દુસ્તાનમાં હિંદુ ધર્મ ગમે તેવા પ્રયત્નો કરે પણ તેના વિચારો જ સંકુચિત છે,
જ્યાં પણ ત્રણ નદીઓ કે વોકળા ભેગા થતા હોય તે ત્રિવેણી વિશાળતા છે નહીં અને સત્યતાનો અંશ નથી ને ચમત્કારોની સંગમ-ત્યાં નહાવાથી પુણ્ય પ્રાપ્ત થઈ જાય, ને પાપ ધોવાય જાય. માયાજાળ છે, માટે વિકાસ થવો અશક્ય છે. બાવાની સંખ્યા વધુ કથામાં આરતી થતી હોય ને તેમાં હાથ લગાડો એટલે કથાનું પુણ્ય હોય તેથી કાંઈ ધર્મનો વિકાસ છે, એમ કહી શકાય નહીં. પણ મળી જાય. જરાક તો મારા ભાઈ વિચારો, આ રીતે મનની શુદ્ધતા તેમાં આંતરિક શુદ્ધતા, સત્યનું અનુસરણ, પ્રેમથી આકર્ષવાની શક્તિ
