________________
જુલાઈ, ૨૦૧૭
પ્રબુદ્ધ જીવન
૧૭
અને ચાર અંધ વ્યક્તિઓની કથા કહીને દરેક ધર્મને ઊંડાણથી સમજવા લેવામાં કે કોઈની ભૂમિ પર છાપો મારવામાં.' કહ્યું. પરિષદની સમાપ્તિને શોભે એવું સંવેદનશીલ વક્તવ્ય આપ્યું. ભારત દેશ એ સમયે અંગ્રેજોની ગુલામી હેઠળ હતો છતાં ૨૯
પરિષદના સેક્રેટરી વિલિયમ પાઈપની દેખરેખ હેઠળ “સ્કૂલ ઑફ વર્ષની ઉમરે કેટલી નીડરતાથી, ખુમારીથી, સત્યની એ જ લોકો ઓરિએન્ટલ ફિલોસોફી” અને “એઝોર્તિક સ્ટડીઝ'ના વર્ગો ચાલુ સામે રજૂઆત કરી! કર્યા. યુનિયન સ્ટડી કોર્સ કલબના ઉપક્રમે યુનિવર્સલ કલબમાં દરેક વિષય અને દરેક ધર્મનું ઊંડાણભર્યું ગહન જ્ઞાન આ ભારતના ભૌગોલિક અને ઐતિહાસિક જેમાં સાહિત્ય, ધર્મ, મહાપુરુષમાં હતું. “આહારવિજ્ઞાન' અંતર્ગત એમણે શાકાહારનું થિયોસોફી, હિન્દુઓના રીતરિવાજો, જગન્નાથપુરીનાં રથની વાત વિજ્ઞાન સમજાવ્યું. ખોરાકના પ્રકારો સમજાવી માંસાહારના નુકસાન કરી. એમના શિષ્યા મિસિસ હોવર્ડના નિવાસસ્થાને દર સોમવારે સમજાવ્યા. જે પરદેશમાં બહુમતી માણસો માંસાહારી હોય ત્યાં પૂર્વના તત્ત્વજ્ઞાન વિશે વર્ગો ચાલતા હતા. મેસોનિક ટેમ્પલમાં ગૂઢ શાકાહારનું મૂલ્ય સમજાવી ઘણા લોકોને શાકાહાર તરફ વાળ્યા. વિદ્યા પર પ્રવચન શ્રેણી આપી. રંગોનું મહત્ત્વ સમજાવી આભા “સ્મૃતિ શક્તિના અભૂત કિસ્સાઓ'ની અંતર્ગત એમણે રાયચંદભાઈ એટલે કે ઓરા વિશે વાત કરી. હિપ્નોટીઝમનો ઇતિહાસ જણાવી (ત્યારે શ્રીમથી નહોતા ઓળખાતા)ના શતાવધાનની અને વૈષ્ણવ હોલની લાઈટ ધીમી કરવા જણાવ્યું. ત્યાંના એ સમયના એક સમાજના પ્રમુખ પંડિત ગટુલાલજીની વાત કરી, જેઓ પ્રજ્ઞાચક્ષુ અગ્રગણ્ય અખબારે લખ્યું છે કે, “જેવી લાઈટ ઝાંખી થઈ એવા આ હોવા છતાં ગ્રંથોના રચયિતા હતા. તેમની યાદશક્તિ પણ તીવ્ર સફેદ કપડાધારી હિંદુસ્તાનીના દેહની આભા ચમકવા લાગી અને હતી. હેમચંદ્રાચાર્ય કેવી રીતે લહિયાઓ દ્વારા ગ્રંથ સર્જન કરતા એમની પાઘડી જાણે એવી ચમકતી હતી કે જાણે એમના ચહેરા હતા એની વાત એમણે કરી. અભુત યાદશક્તિ એ કોઈ ચમત્કાર પાછળ સૂર્ય નીકળી રહ્યો છે. ત્યાં ઉપસ્થિત લોકોનું કહેવું હતું કે નહિ પણ એક શિસ્તબદ્ધ તંત્ર છે. Symbolism અંતર્ગત એમણે લોકો આ આભા જોઈ ના શક્યા અને ગાઢ નિદ્રામાં સરી પડ્યા.' ધાર્મિક પ્રતીકોની વાત કરી. સ્વસ્તિક એ નાઝીઓનું પ્રતીક છે અને
ન્યૂયોર્કના ખ્રિસ્તીઓ સમક્ષ ખ્રિસ્તી મિશનરીઓ ભારત વિશે એમાં એનું અર્થઘટન જે છે એના કરતા જૈન ધર્મ એ મુક્ત આત્માનું કેવી ગેરસમજ ફેલાવે છે તેનું ચિત્ર સ્પષ્ટ કરતા વીરચંદભાઈએ અને હિન્દુ ધર્મમાં શુભ ગણાતું પ્રતીક છે. આઠ વર્ષની ઉંમરે તેમણે અમેરિકન પ્રજાને ભારતના લોકો વિશે, એમના જીવન ધર્મ વિશે, મહુવામાં ઉપાશ્રયની દીવાલ પર “મધુબિંદુ’નું ચિત્ર જોયું હતું. આ ખ્રિસ્તી મિશનરીઓના ખોટા ધર્મ પ્રચાર વિશે અનેક ખોટી ચિત્રનો અર્થ સમજ્યા પછી એમણે અમેરિકામાં જૈન તત્ત્વજ્ઞાન માન્યતાઓ પ્રસરે છે એ જણાવ્યું. એમણે કહ્યું, ‘ખ્રિસ્તી મિશનરીઓને સમજાવતી વખતે આ ચિત્ર દોરીને જૈનસિદ્ધાંતો સમજાવ્યા હતા. લાખો રૂપિયા ખર્ચીને ભારત મોકલવામાં આવે છે. આ ખ્રિસ્તીઓ ‘ભારતમાં સ્ત્રીઓનું સ્થાન’, ‘ભારતીય પ્રજાના સામાજિક ભારત માટે ખોટી છાપ ઉભી કરે છે તે એમના ભારત વિશેના રીતરિવાજો’, ‘તત્ત્વજ્ઞાન, ઇતિહાસ અને સાહિત્યમાં જૈનોનું પ્રદાન” અજ્ઞાનને કારણે. અંગ્રેજ અને અમેરિકાના ધનથી ખ્રિસ્તી મિશનરીઓ વિશે એમણે વાત કરી. હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીમાં આજથી એક સદીથી ભારતના લોકોને વટલાવવા આવે છે. જો તમે એવું માનતા હોવ કે વધુ સમય પહેલાં પ્રવચનો આપ્યા. અમારા ૩૦ કરોડ લોકો તમારા રૂપિયાથી વટલાઈ જશે તો હું નિકોલસ નોટોવીચનું એક ફ્રેંચ પુસ્તક “અનનોન વાઈફ ઑફ અમેરિકાના ભાઈઓ અને બહેનોને વિનંતી કરું છું કે તેમના એજન્ટ જીસસ ક્રાઈસ્ટ'નું એમણે શિકાગોથી અંગ્રેજીમાં ભાષાંતર કર્યું. આ ભારતના વિવિધ ભાગમાં મોકલે જેથી તેઓ ગરીબ જરૂરિયાતમંદ પુસ્તકમાં નિકોલસ નોટોવીચ જ્યારે ભારત આવ્યા હતા ત્યારે હિન્દુઓને હજારો ડોલરથી ખરીદી શકે, તેથી અમેરિકા પાસે વધુ હિમીશ મઠમાંથી મેળવેલી હસ્તપ્રતોમાંથી મળેલ ઇસુના ભારત ખ્રિસ્તીઓ અને હિંદુઓ પાસે વધુ રૂપિયા આવે અને એ ભયાનક પ્રવાસનું વર્ણન છે. માત્ર સીધેસીધો અનુવાદ કરવાને બદલે પરિસ્થિતિનો અંત આવે કારણ કે મોકલાતા રૂપિયાનો મોટો ભાગ વીરચંદભાઈએ પ્રાચીન સમયના ભારતના અને વિદેશના વ્યાપાર મિશનરીઓ દ્વારા હડપવામાં આવે છે.
સંબંધો, કાશ્મીર, હિમીશ મઠ વગેરેના રેખાચિત્રો દોર્યા છે. કાસડાગામાં ‘ભારતનો અમેરિકાને સંદેશ' ભાષણમાં તેમણે જેમણે પોતાનું જીવન જૈન સમાજ માટે ખર્ચી નાખ્યું એવા આ કહ્યું, “હું મારા દેશના ૩૦ કરોડ પુત્ર-પુત્રીઓ તરફથી આપનું મહાન પુરુષની ૧૫૩મી જન્મતિથિ (૨૫ ઓગસ્ટ) તેમ જ ૧૧૬મી અભિવાદન કરું છું અને આપની પાસે શાંતિનો, પ્રેમનો, યુનિવર્સલ પુણ્યતિથિ (૭ ઓગસ્ટ)ના આવી રહી છે ત્યારે એમનું સ્મરણ કરીને બ્રધરહુડ અને યુનિવર્સલ ફેલોશીપનો સંદેશો લઈને આવ્યો છું.' એમના પ્રત્યેનું થોડું ઋણ અદા કરીએ. વધુમાં એમણે કહ્યું, “આપ જાણો છો અમે સ્વતંત્ર રાષ્ટ્ર નથી પણ નોંધ: શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજી મહારાજે લખેલો મૂળ પત્ર શ્રી મહારાણી વિક્ટોરિયાના પ્રજાજન છીએ. જો અમે સ્વતંત્ર રાષ્ટ્ર વિજયસમુદ્રસૂરિના સંગ્રહસ્થાનમાં છે એવી નોંધ મળે છે, પરંતુ મારા હોત તો હું ખાતરી આપું છું કે અમે વિશ્વના બધા રાષ્ટ્રો સાથે સંશોધન કાર્ય દરમિયાન મને આ સંગ્રહસ્થાન કે પત્ર વિશે માહિતી શાંતિમય સંબંધની ગાઠ બાંધી એને કાયમ રાખવાનો પ્રયત્ન આદરત. મળી નથી. કોઈ વાચકના ધ્યાનમાં હોય તો જણાવવા વિનંતી.* અમે સૌનું સન્માન કરવામાં માનીએ છીએ, નહીં કે કોઈનો અધિકાર Mobile : 08141199064. અમદાવાદ.
