Pathik 1998 Vol 38 Ank 03

Author(s): Nagjibhai K Bhatti and Other
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust

Page 4

એક અનુભવી ઈજનેરની અગમ-વાણી
શ્રી જી. ગાંધી
પોરબંદરથી દક્ષિણે નાઘેરનો માંગરોળ અને ચોરવાડ સહિતનો ઘેડવિસ્તાર કુદરતી વરસાદ અને કુદરતી રીતે મળતા બરડા અને ગિરનારના પ્રવાહથી સભર છે, આથી આકાશી ખેતીનો પ્રદેશ હરિયાળો બનતો, પરંતુ એ ઉપરવાસમાં પણ ખેતી થતી રહી. વળી પથ્થર એ પ્રકારની છે કે પાણીની અંદર ડૂબેલ રહે (soaked) તો જ એના ટુકડા ન થાય તથા કાણાં બને નહિ, છિદ્રો પડે નહિ, પરંતુ ચોમાસા બાદ જેવું પાણી ખલાસ તાય ત્યારે પથ્થરો કાચા રહી જાય અને અનુસ્રવણ અથવા ઝમણ વધુ થવાથી આ વિસ્તારમાં ચોમાસા પછી પાણી જ ન રહે.
- આ કારણથી દરિયો નદીનું પાણી બારેમાસ મેળવતો નથી અને ઠંડું પાણી ન મળવાથી દરિયાની સપાટી ભવિષ્યમાં ઉપર આવી તોફાન સર્જે એવી ભવિષ્યવાણીઓ ઉ. ધ્રુવનાં બરફનાં કારણોની વર્ણવી છે એવું એક અભ્યાસમાં આવેલ. આ બાબતમાં છાપામાં પણ નોંધ હતી. આથી અમોએ અગાઉ એક નોંધ લખેલ કે નર્મદાનું પાણી બંધાઈ જવાથી દરિયામાં ઓછું પાણી આવતાં દરિયો નજીક આવશે, એ રીતે પોરબંદર અને માંગરોળવેરાવળ સામે દરિયામાં નદીમાં પાણી જ આવતું ન હોવાથી દરિયો તોફાની બનતો રહેશે.
આ તોફાનમાં દ્વારકાનું કૃષ્ણમંદિર અને સોમનાથનું મંદિર ડૂબવા-ભાંગવા તૂટવાનો સંતોષ વિધર્મીઓને મળી જાય, પરંતુ હરિનાં કામ હરિ ઉકેલની જેમ મારા તમારા જેવા કોઈ નવું વિજ્ઞાન-અભિયાન લાવે તો કદાચ બચી શકે. આ માટે અમારા તરફથી આ વિસ્તારનાં જાણકારોને એક વિનંતી કરવામાં આવે છે કે સરકારી નિયમોમાં કંઇક ફેરફાર થાય - ૫૦% વિશ્વસનીયતા લેવાય છે તે મહત્તમ વરસાદનું વર્ષ પ્રમાણ ગણવું તથા (૨) અમૃતસંચય માટે ૫૦% વિશ્વસનીયતા વર્ષના આવરા જથ્થાના ૫૦% ગણવા, આથી ઝમણ થતાં પથ્થરોમાં બંધની ઊંડાઈ વધારે આવે અને આથી પથ્થર પાણીમાં ડૂબેલ રહે, આથી પથ્થર ફૂટે નહિ, છિદ્રાળુ બને નહિ અને પાકટ બને. વળી પાણી ઉપર હોવાથી ઠંડક પણ સમધાત બનાવે. '
જે જળસંપત્તિયોજનાઓ બને તેમાં આવું આયોજન કરવાથી સિંચાઇશક્તિ શરૂશરૂમાં ઘટતી લાગે, પરંતુ નીચવાસમાં પાણીનો ફેલાવ (ચોમાસામાં) થાય છે તે પણ અટકે એમ છે.
સમુદ્રકાંઠાના વિસ્તારમાં ર૦ મીટર સમચોરસ રેખાએ એક પથ્થરનું વળું જ છે. આ વળા ઉપર પાણી ફેલાયેલું રહેવું જરૂરી છે, જે ખેતીને પણ નુકસાન ન કરે એ માટે પણ ધ્યાન રાખવું જરૂરી છે અને ઉપર કહ્યું તેમ શ્રીકૃષ્ણની દ્વારકા સુધી આ અંગે એક સર્વેક્ષણ-આંતરરાષ્ટ્રિય કક્ષાનું વિચારવું, જેમાં
(૧) સૌરાષ્ટ્રનો સમગ્ર દરિયાકિનારો, (૨) સૌરાષ્ટ્રની ઉત્તરે કચ્છનો અખાત, (૩) સૌરાષ્ટ્રની પૂર્વદક્ષિણે ખંભાતનો અખાત (સાબરમતી) નહેરવાળો, (૪) ગુજરાતનો સાગરકિનારો, (૫) વડોદરા અને ગુજરાતના સપાટ પ્રદેશમાં ટેકરીઓનું મહત્ત્વ, (૬) ઊર્જા તરીકે સિંચાઈ માટે સવલતો :
(અ) વરસાદ, (બ) પ્રવાહી પાણી, (ક) કૂવા-પદ્ધતિ,
(ડ) પર્યાવરણીય રીતે, પાકની રીતે સ્થળ જમીની કેળવણી/નવસાધ્યતા વગેરે “સંયુક્ત” કામગીરી થવી જરૂરી છે. સમગ્ર કચ્છને પણ આ રીતે વિચારવાનું છે.
પથિક - ડિસેમ્બર-૧૯૯૭ - ૧